2)e Slaitó aló tptedeöawól
WOENSDAG 27 DECEMBER 1939
31ste Jaargang No. 9525
Sh Geki^eHeSoti/fco/nt
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Adv. en Abonn.-tarieven zie pag 2.
Giro 103003. Postbus 11.
V De „Werkverschaffing"
Wat de „Werkverschaffing" betreft staan
deze feiten vast:
lo. Velen van hen, die er aan deelne
men, genieten een loon, dat aanmerkelijk
uitgaat boven het bedrag, dat zij aan steun
ontvingen. Er zijn meer voordeelen
aan de „Werkverschaffing" verbonden,
zooals het feit, dat velen in dien vorm van
arbeid worden betrokken, die anders niet
of op de allerlaatste plaats werk zouden
hebben gevonden. Bij deze en andere
voordeelen voor den betrokkenen moeten
nog worden gevoegd geldelijke voordeelen
voor de gemeente, die voor een groot deel
met 's Rijks geld haar werkloozen aan den
arbeid kan laten gaan, vaak aan werken,
die de gemeente ten goede komen. Maar:
2o. Er zitten óók aan de „werkverschaf
fing" vele wantoestanden vast. „Werkver
schaffing" onder directie van de Ned. Hei
demaatschappij schept verhoudingen, die
niet verdedigd kunnen worden, die moeten
worden afgekeurd. Er worden loonen
uitbetaald, die blijven beneden het steun
bedrag; er z ij n loon-dervingen en loon-
kortingen, die voortspruiten uit „sociale"
overwegingen, welke volkomen a-sociaal
moeten worden genoemd; er zij n opzich
ters, die niet berekend zijn voor hun taak.
En er zijn nog meer nadeelen aan de
„Werkverschaffing" verbonden, welke er
niet aan verbonden behoefden te zijn.
De Leidsche wethouder van sociale za
ken, een sociaal-democraat, klaagde er
verleden week in den gemeenteraad over,
dat al zijn klachten aan het Departement
van Sociale Zaken (het Departement van
zijn partijgenoot v. d. Tempel) niet het
beoogde resultaat hadden gehad.
Hij, die wethouder, was van meening,
dat de „werkverschaffing" niet verdwij
nen mag, maar dat de ernstige fouten, die
er als leelijke en wangedrochtelijke
smetten aan kleven, er van moeten,
verdwijnen.
Deze meening hebben wij allen.
In de hier bedoelde vergadering van den
Leidschen gemeenteraad was een motie
ingediend inzake „werkverschaffing", die
voor tien uitleggingen vatbaar was, die
buitengewoon uitmuntte door.ondui
delijkheid. De wethouder verklaarde ech
ter in de aanneming van die motie 'n steun
te zullen hebben bij de voortzetting van
zii?i pogingen in den Haag, om verbeterin
gen in de „Werkverschaffing" te verkrij
gen. Deze overweging was voor de raads-
meerderheid een reden, om bedoelde mo
tie zéker niet te verwemen. Zij is aange
nomen. Maar: of er direct of indirect veel
door veranderd zal worden. Wij moeten
er, helaas, aan twiifelen. Hoewel toch óók
weer in ons de overtuiging leeft, dat men
aan het Deoartement van Sociale Zaken
niet doof blijven kan voor de zoo gemoti
veerde, voor de alleszins redelijke klach
ten over de „Werkverschaffing" onder di
rectie van de Ned. Heidemaatschappij. Wij
blijven daarom hoop houden!
De groote gezinnen
Er heeft in den Leidschen gemeenteraad
één liberaal zitting, een hoogleeraar aan
de Leidsche Universiteit.
Deze liberaal had bij de algemeene be
schouwingen over de Leidsche gemeentebe-
grooting in eerste instantie slechts een paar
woorden gezegd. Daarvan kan men een
Raadslid geen verwijt maken. (De voor
zitter heeft welverdiende hulde ge
bracht aan het éénige Raadslid, van de 34
aanwezige dames en heeren, dat niet had
gesproken bij die algemeene beschouwin
gen!)
Men kan daarvan dat Raadslid geen
verwijt maken, al is het vreemd in den
éénigen vertegenwoordiger eener partij
(ook al had deze vanwege persoonlijke
omstandigheden geen gelegenheid gehad,
zich voor te bereiden)
Doch, wat ons alléén heeft geërgerd,
is, dat deze liberale afgevaardigde de gele
genheid, om in tweede insfantie bij de al
gemeene beschouwingen te spreken, wél
gebruikte, en gebruikte, om op de groote
gezinnen een blaam te werpen. De groote
gezinnen zijn voor de opvoeding der kin
deren en voor de maatschappij een nadeel
hierop kwam neer het „betoog" van
bedoelden hoogleeraar, waarop door geen
der Raadsleden (alleen nog wel een wet
houder) meer kon worden gereageerd, om
dat dezen reeds hun spreektijd hadden
gehad. Om deze laatste reden vóóral
heeft die speech van den liberalen afge
vaardigde ons geërgerd.
En wat het betoog zelf betreft: 't was
even oppervlakkig van inhoud als belee-
digend in zijn doeltreffing: de groote ge
zinnen.
't Is onwaar, te beweren, dat in groote
gezinnen de minste zorg aan de opvoeding
wordt besteed. De opvoeding kan goed en
kan slecht zijn zoowel in groote als in klei
ne gezinnen. In kleine gezinnen is de kans
op een slechte opvoeding vaak grooter
doordat er veel elementen van karakter
vorming worden gemist, die in een groot
gezin aanwezig zijn.
't Is onwaar te beweren, dat in groote
gezinnen van de gemeenschap de groot
ste offers worden gevraagd voor de op
voeding der kinderen. Heel dikwijls kan
juist het tegenovergestelde worden gecon
stateerd; heel dikwijls vragen juist kleine
gezinnen voor hun kinderen een der ge
meenschap veel kostende opvoeding.
Een dergelijke oppervlakkige bespre
king van een vraagstuk, met breede as
pecten van maatschappelijken, van socia
len, religieusen, moreelen aard, is betreu
renswaardig. En e r g e r 1 ij k, als daardoor
op zoovelen een blaam wordt geworpen,
voorzoover de invloed van den spreker
reikt. De oppervlakkigheid der gedane be
weringen zal echter, gelukkig, oorzaak zijn,
dat het publiek zich niet zoo gemakkelijk
daardoor zal later beinvloeden.
VREDESKLANKEN
Terwijl in den Kerstnacht de klokken
luidden in de donkere lucht, trilden in den
aether de electrische golven, die Kerst
boodschappen uitdroegen over de wereld.
De Paus, koning George, Daladier, Ru-
dolf Hess, president Roosevelt, zij allen
richtten zich tot de wereld, maar zij juich
ten niet om den vrede, die op aarde was
gebracht, want aan het Westfront gromde
het kanon, op de Noordzee'verraste een
torpedo de aan het Kerstmaal zittende
zeelieden en in Finland doken angstige
menschen in schuilkelders.
Oorlogskerstmis!
Toch is deze Kerstmis een belangrijke
dag geworden voox den Vrede.
Want in Rome doen zich gebeurtenissen
voor, welke de v ereld met nieuwe hoop
vervullen. De toenadering, welke zich de
monstreert tusschen het Vaticaan en het
Quirinaal, zich uitend in het bezoek van
het Italiaansche koningspaar bij den Jpaus
verleden week en in het a.s. tegenbezoek
van den Paus aan het koninklijk paleis,
wettigt de verwachting, dat een krachtig
en volhardend vredesinitiatief zal worden
ingezet. Naar verluidt zou reeds een ac-
coord tusschen Vaticaan en Quirinaal zijn
tot stand gekomen. Dat deze actie groot
scheeps is opgezet blijkt ook uit de ver
rassende benoeming van een persoonlijken
vertegenwoordiger van president Roose
velt bij het Pauselijk Hof.
Het spreekt haast vanzelf, dat een on
middellijke actie, gericht op het sluiten
van een wapenstilstand in de eerste paar
weken, niet in de bedoeling ligt. De toe
stand is daarvoor nog niet rijp. De gron
dige vernietiging van het wederzijdsche
vertrouwen kan niet plotseling ongedaan
worden gemaakt. De gepantserde vuisten,
die de wapens omklemmen, kunnen niet
onmiddellijk overgaan tot den handdruk
van vriendschap en vertrouwen. Maar de
Paus heeft den weg gewezen naar een in
ternationalen vrede, vrede, welke duur
zaam en sterk kan zijn, als de wereld zich
houdt aan de richtlijnen, welke Paus Pius
XII in zijn Kerstrede tot de kardinalen
heeft uiteengezet..
„Zij die verantwoordelijk zijn voor het
lot der volkeren, dienen op het geschikte
oogenblik de fundamenteele punten voor
een rechtvaardigen en eervollen vrede te
kunnen bepalen, en niet a priori onderhan
delingen te weigeren, indien de gelegen
heid zich voordoet," zeide de Paus.
Scherp was de Paus in zijn veroordee
ling van den Russischen aanval op Finland.
„Wij zijn getuigen geweest, zoo sprak de
H. Vader, van een reeks van handelingen,
welke onvereenigbaar zijn zoowel met de
voorschriften van het positieve internatio
nale recht, als met de beginselen van het
natuurrecht en de meest elementaire ge
voelens van menschelijkheid, handelingen
die aantoonen, waartoe het rechtsgevoel
door de zuiver totalitaire overwegingen
gekomen is. Daartoe behoort de welover
wogen aanval op een klein volk, arbeid
zaam en vredelievend, onder het voor
wendsel eener bedreiging, welke nooit be
stond en zelfs niet mogelijk was. De
wreedheden en het ongeoorloofd gebruik
van vernielingsmiddelen, zelfs tegen non
combattanten en uitgewekenen, tegen
vrouwen, grijsaards en kinderen, de min
achting voor de vrijheid en voor het men-
schelijk leven, vormen handelingen, die
om den wraak des hemels roepen."
Laten wij hopen, dat de vorsten en de
machtigen dezer aarde den weg weten te
vinden tot de hooge moreele macht van
den H. Stoel en daar zullen leeren de we
reld opnieuw te grondvesten op de hechte
zuilen van waarheid, rechtvaardigheid,
vrede en liefde.
Deze Kerstmis is niet ondergegaan in de
duisternis en het gedrulsch van den oor
log. Een licht van hoop is over ons opge
gaan en een belofte ie gehoord.
Grondslagen voor internationalen vrede
Coördinatie van evenwijdig loopende vredesactles
Vaticaan Rome
Washington
KERSTREDE VAN DEN H. VADER.
De Romeinsche correspondent van de
„Tijd" seinde Maandagavond:
Paus Pius XII heeft Zondagmorgen
de leden van het H. College van Kar-
dianelen en de in Rome aanwezige
prelaten ontvangen, die hem hun
Kerst w enschen kwamen aanbieden.
Z. H. hield een toespraak, waarin hij
de politiek van geweld veroordeelde
en meer in het bijzonder den Russi
schen aanval op Finland.
De toespraak van den H. Vader ant
woordende op de Kerstwcnschen van
het H. College van Kardinalen over
treft nog verre, zoo kan men zeggen,
de hoog gespannen verwachtingen,
die men er van had. De H. Vader, zoo
meende men te weten, zou wederom
een pleidooi voor den vrede houden,
en dat het een sterk pleidooi zou zijn,
wie de vroegere reeksen vermaningen
van Paus Pius XII aanhoorde, kon het
betwijfelen? Men verwachtte een alge
meen gehouden betoog, en niet, wat
de toespraak inderdaad bracht, een
program van volkerenrecht.
De Paus gaf vijf pijlers aan waarop een
rechtvaardige vrede gefundeerd moet zijn.
Ie Respect voor het levensrecht en de
onafhankelijkheid van alle naties, groote
zoowel als kleine, sterke zoowel als zwak
ke. De levenswil van de eene natie mag
nooit neerkomen op het doodvonnis van
de andere. Wanneer de rechtsgelijkheid
vernietigd of geschaad is of in gevaar ver
keert moet niet het zwaard of het egoïs
tisch oordeel over de wijze van het her
stel beslissen.
2e. De naties moeten bevrijd worden
van de slavernij welke het gevolg is van
den bewapeningswedloop; in onderlinge
overeenstemming moet organisch of pro
gressief ontwapend worden, zoowel prac-
tisch als geestelijk. Gegarandeerd moet
zijn, dat die ontwapening loyaal geschiedt.
3e. Juridische lichamen moeten in het
leven worden geroepen teneinde loyale
getrouwe naleving der overeenkomsten te
garandeeren, eenzijdige interpretatie te
voorkomen en noodig gebleken herzienin
gen te treffen.
4e Langs vreedzamen weg, zoo noodig
door herziening van verdragen, moet tege
moet gekomen worden aan de werkelijke
behoeften en de rechtmatige eischen der
naties en volkereu, alsmede van de na
tionale minderheden.
5e. Zij die het lot der volkeren bestu
ren moeten zijn „dorstend en hongerend
Kerstmis in het
Paleis Noordeinde
Zooals was aangekondigd, heeft het Prin
selijk Gezin Eersten Kerstdag des middags
om vier uur ten paleize Noordeinde te
's-Gravenhage met het personeel van het
paleis Kerstfeest gevierd. Deze viering
werd over de beide zenders uitgezonden
in het bijzonder voor de gemobiliseerden
te land en ter zee, die de Kerstdagen niet
in den huiselijker, kring konden doorbren
gen.
Maar ook in de huiskamers heeft men het
Prinselijk kerstfeest meegevierd.
De Prins heeft het Kerstverhaal uit het
Evangelie van Lucas voorgelezen, en daar
na heeft de Prinses een toespraak gehou
den, waarin devotie en innerlijke overtui
ging sterk doortrilden. Zij sprak van de
geboorte van het Kindje Jezus in den stal
van Bethlehem en van de Boodschap van
het Licht, van zoo machtigen en groote be-
teekenis voor de huidige wereld, waaruit
Vrede en naastenliefde zijn verbannen en
waarin de menschheid is verscheurd.
Ook de beide Prinsesjes woonden het
feest bij en van hun aanwezigheid hebben
zij den volke luide mededeeling gedaan.
Van de plechtige herdenking van Kerstmis
door Vader en Moeder trokken zij zich niet
veel aan: Prinses Irene kraaide van de
pret en Prinses Beatrix hield haar verba
zing over de in licht stralende kerstboom
voor niemand verborgen: „wat een mooie
kerstboom!" juichte een helder stemmetje,
dat niet ophield zijn bewondering te uiten.
Het „Stille Nacht, Héilige Nacht" sloot
de uitzending van deze huiselijke, en daar
door juist indrukwekkende Kerstmisvie
ring.
naar de rechtvaardigheid" en bezield door
een waarachtige liefde.
In Italië heeft vooral het onder 4 ge
noemde belangstelling gewekt.
ROOSEVELT'S PERSOONLIJKE
VERTEGENWOORDIGER.
De belangrijke rede van den Paus
viel samen met een belangrijk besluit
van president Roosevelt, namelijk om
een persoonlijken vertegenwoordiger
bij den Paus te benoemen met het oog
op eventueele bemiddelingspogingen
tijdens den oorlog, ook in de eerste ja
ren na den oorlog met het oog op hulp
verleening aan de oorlogsslachtoffers.
In zijn rede sprak de H. Vader onom
wonden zijn vreugde over het besluit
van Roosevelt uit. In die vreugde moet
ieder weldenkend mensch deelcn. Zoo
wel de Paus als president Roosevelt
vertegenwoordigen een ontzaglijk
aantal menschen en zoo kan men zeg
gen, dat het besluit van Roosevelt,
door den Paus met vreugde vernomen,
een imposant vredesblok tot stand
heeft gebracht.
In een uitvoerig schrijven aan den aarts
bisschop van New York "erklaart presi
dent Roosevelt, dat het hem de grootste
voldoening geef een persoonlijken verte
genwoordiger uit te zenden „opdat ons
evenwijdige streven naar vrede en ver
lichting van leed bijstand moge vinden."
„Ik geloof, dat terwijl staatslieden be
zig zijn een nieuwe orde van zaken op
nieuw te overwegen, een nieuwe orde
vlakbij kan zijn. Ik geloof, dat zij op dit
oogenblik opgebouwd wordt, stilzwijgend
maar onvermijdelijk in de harten der
massa's. In deze oogenblikken kan geen
geestelijke leider, geen burgerlijk leider
voortgaan op een bepaald plan om een ein
de te maken aan de vernieling en opnieuw
te gaan bouwen, cn toch zal de tijd daar
voor zeker komen."
Deze boodschap van Roosevelt is een
verrassing geweest voor de diplomatieke
kringen in Washington, die er de vredes-
stap van de grootste draagwijdte inzien,
welke ooit door Roosevelt is ondernomen.
PresidentRoosevelt heeft den voormali-
gen president van de United States Steel
Corporation, Myron Taylor aangesteld tot
z(jn persoonlijken vertegenwoordiger bij
het Vatikaan. Taylor zal den niet-offi-
cieelen rang van ambassadeur bekleeden,
doch geen diplomatieken rang hebben.
NIEUWJAARSCORRESPONDENTIE VAN
EN VOOR MILITAIREN.
In verband met de te verwachten groote
drukte bij den postdienst bij de jaarwis
seling wordt er nog eens aan herinnerd,
dat bij correspondentie van en voor mili
tairen, beneden den rang van officier, al
leen vrij van port zijn briefkaarten
(zakelijke inhoud niet toegelaten) en
„nieuwsbladen" (niet zwaarder dan 100
gram).
Deze vrijstelling geldt dus niet voor
prentbriefkaarten (ansichten), welke
niet als briefkaart zijn beschreven, vi
sitekaartjes, gedrukte nieuwsjaarskaar-
ten e. d. en ook niet voor brieven.
Tenslotte werdt nogmaals aangedrongen
r.p het vermelden van duidelijke en volle-
lige adressen, ter voorkoming van moei-
l jkheden en vertraging bij de verzending
cn uitreiking der correspondentie.
Dit nummer besiaal
drie bladen.
nil
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
RONDOM DEN PAUS CONCENTREERT
ZICH HET VREDESWERK. (1ste blad).,
KERSTMIS AAN HET WESTFRONT.
(2de blad).
TE HELSINKI BRACHT DE BEVOL
KING DEN EERSTEN KERSTDAG IN DE
SCHUILKELDERS DOOR. (2de blad).
Het Vaticaan
De „Nieuwe Rott. Courant" heeft giste-
n van haar Romeinschen correspondent
een uitvoerige weergave gepubliceerd van
een artikel uit den „Osservatore Romano",
gewijd aan de BelgischNederlandsche
betrekkingen. Nauwkeurig analyseert het
Vaticaansche blad de relaties tusschen de
beide lage landen, terwijl het „op zeer
sympathieke wijze herinnert aan de nobe
le gevoelens, die de vorsten en regeerin
gen der beide landen tot tweemaal toe
hebben bewogen om hun goede diensten
aan te bieden voor het behoud of herstel
van den vrede."
Na den inhoud der beschouwingen van
het Vaticaansche orgaan uitvoerig te heb-
bij nagegaan, besluit dan de Romeinsche
correspondent van de N. Rott. Courant zijn
relaas als volgt:
„Het artikel trekt zeer de aandacht, niet
alleen in Vaticaanschen kring. Men moet
wel bedenken dat de „Osservatore Roma
no" een der meest gelezen bladen is, niet
alleen te Rome, maar in geheel Italië, een
blad, dat vooral in intellectueele kringen
verspreid is en dat natuurlijk gelezen
wordt door alle diplomaten, die te Rome
gevestigd zijn. Wij moeten daarom met
vreugde begroeten dat de houding van Ne
derland en van Belgii ton aanzien van de
tegenwoordige moeilijkheden in dit blad
zoo uitvoerig en objectief en op zoo des
kundige wijze werd uiteengezet."
Deze opmerkingen van den Romeinschen
journalist verdienen de aandacht ook in
verband met de nog altijd hangende ge
zantschapskwestie, waarvan zij terloops
het „nationale belang" nog eens in het
licht stellen. »,TUd.'
AANMAAK VAN PARAVANES DOOR
DEPARTEMENT VAN DEFENSIE.
Alleen ten behoeve van Marine en Neder
landsche koopvaardij.
Op vragen van den heer Donker betref
fende de levering van door de K.N.S.M. be
stelde paravanes, de mogelijkheid van aan
schaffing van paravanes op andere wijze
dan door bemiddeling van het Departe
ment van Defensie enz., hebben de Minis
ters van Defensie, van Waterstaat en van
Economische Zaken geantwoord.
De voor de koopvaardijvloot bestem
de paravanes zijn van Duitsche origine;
de licentierechten zijn thans aan den
Nederlandsche Staat verkocht onder
voorbehoud, dat de aanmaak alleen zal
geschieden ten behoeve van de Neder
landsche marine en koopvaardij. Daar
de Nederlandsche Staat zich tot ge
heimhouding dezer constructie tegen
over derden verplicht, kan de aanmaak
hier te lande van deze paravanes al
leen geschieden vanwege of in op
dracht van het Departement van De
fensie.
De minister van Waterstaat heeft een
commissie benoemd, die advies zal geven
over noodige aanvulling van redding- en
veiligheidsmiddelen aan boord van koop
vaardijschepen in de tegenwoordige om
standigheden. Deze commissie zal over de
noodzakelijkheid van paravanes zeker ook
moeten oordeelen. De genoemde drie minis
ters zullen 't oordeel ten aanzien van 't stel
len van een verplichting aan de scheep
vaartmaatschappijen na het advies dezer
commissie kunnen bepalen.
BERLIJN, 27 Dec. (ANP.) Het aantal
dooden bij de treinramp te Genthin is door
het overlijden van talrijke zwaargewonden
tot 196 gestegen. Nog meer ernstig gewon
de slachtoffers verkeeren in levensgevaar.
NOG MEER SLACHTOFFERS VAN
DE KERSTDAGEN.
NEW YORK, 27 December. (ANP.) In
de Vereenigde Staten zijn gedurende de
Kerstdagen minstens 678 personen om het
leven gekomen, waarvan 438 tengevolge
van verkeersongevallen