1.95
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Tuberculose-besmetting bij menschen
K.L.M. en
Fokker-fabriek
VRIJDAG 17 NOVEMBER 1939
31ste Jaargang No. 9493
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015. Administratie 20935.
Adv. en Abonn.-tarieven zie pag 2.
Giro 103003. Postbus 11.
De rol, die huisdieren daarbij spelen
C. R. ZIJERVELD, arts.
II.
Bij een vorige gelegenheid spraken we
hoofdzakelijk over de algemeene tubercu
losebestrijding bij den mensch en haar suc
cessen. Daarbij moeten we steeds voor
oogen nouden, dat de volkskracht, de weer
stand der individuen een belangrijke rol
speelt. Het is zeer te hopen, dat we deze op
het huidige peil kunnen handhaven; in de
vorige mobilisatie echter steeg het sterfte
cijfer aan tuberculose met circa 50 pet., ge
volg voornamelijk van de weerstandsver-
mindering. Gelukkig is juist voor 1940 de
post: steun aan het particulier initiatief in
zake de t.b.-bestrijding op de Rijksbegroo-
tmg verhoogd met f 196.500, en die voor
subsidie aan de kinderuitzending met
35000. De strijd tegen de besmetting van
mensch op mensch is intusschen voldoen
de goed geregeld. Niet alzoo die van dier
op mensch. Daar ontbreekt nog veel aan
het goede inzicht bij de massa.
Om besmettelijk te zijn moet een dier een
z.g. „open t.b." hebben, d.w.z. een aandoe
ning, waarhjj tuberkelbacillen in de om
geving worden verspreid. Voor zoover dit
betreft de Koe komt dat dus hierop neer:
Bij open t.b. der ademhalingsorganen zal
het dt overige staldieren, doch ook den
•mensch kunnen besmetten; bij t.b. der
melkklierèn zal met de melk het jonge dier,
en ock de ir ensch, vooral het veel melk-
drinkende kind kunnen worden besmet. De
onderzoekmethoden bij den mensch zijn de
laatste jaien zoo verbeterd, dat men, met
een daartoe expres ingerichte en moei
zame werkwijze, in staat is uit te maken
of die mensen lijdende is aan een vorm van
menschelijke (humane) of een dierlijke
(bovine) vorm van tuberculose.
Gemiddeld bij 10 pet. der gevallen is de
bovine bacil in het spel. Er is echter een
groot verschil of de mensch lijdt aan long-
tb. of aan tuberculose van klieren, buik,
gewrichten, beenderen of huid. Juist bij
deze laatste vormen vindt men in een veel
grooter percentage de bovine bacil als ver
wekker (ruim 20 pet.). Daarbij komen nog
verschillen tusschen stads- en plattelands
bevolking. In het algemeen vindt men bij
kinderen een veel hooger percentage stam
men van het bovine type dan bij de volwas-,
senen, en het ligt voor de hand, dat deze
besmetting verkregen is door het gebruik
van besmette melk. Immers, de besmetting
heeft plaats gehad via het maag-darmka
naal, en de zetel van het proces is dan
meestal de buik, klieren, beenderstelsel
etc. Vanuit deze organen kunnen wel de
gelijk ook de longen ziek worden.
Deze wetenschap nu geeft ons een wa
pen in de hand, een wapen, dat nog veel
te weinig goed gehanteerd wordt. Is de
melk dan zoo vaak de schuldige, welnu la
ten we dan de melk ook zorgvuldig koken!!,
of pasteuriseeren, en zeker de kinderen
geen rauwe melk te geven. Tenzij natuurlijk
de melk regelrecht komt van een t.b.-vrije
stal. Zeker behoeven we niet in een zie
kelijke angst voor de zoo gezonde melk te
vervallen; één zwaluw maakt geen lente,
één tuberkelbacil geeft waarschijnlijk nog
geen tuberculose. Ons lichaam heeft vele
afweerkrachten, maar deze kunnen we niet
precies meten. En niet goed behandelde
melk aan kinderen geven beteekent het ge
vaar tarten!
Nu we dit alles beter weten is er des te
meer reden om de strijd tegen de tuber
culose voor een deel te verplaatsen naar
een ander terrein. Niet alleen dus de groot
ste voorzichtigheid met de bacillenversprei-
dende mensch, niet alleen de melk goed
behandelen, doch ook de rundertuberculose
terugdringen, zoo mogelijk uitroeien. Het
is bekend, dat ditl aatste zeer moeilijk is.
De strijd tegen de runder-t.b. is niet van
den laats ten tijd. Waarschijnlijk in hoofd
zaak om het economisch probleem. Im
mers de jaarlijksche schade door geheele of
gedeeltelijke afkeuring of voorwaardelijke
goedkeuring na het slachten der dieren be
draagt 4 a 5 millioen gulden! Reeds in 1905
1910 was een systeem ingevoerd dat hier
op neerkwam: vrijwillige aangifte van alle
aan open t.b. lijdende runderen, en deze
werden afgemaakt; het Rijk vergoedt de
schade voor 100 pet. Deze methode moest
echter worden gestaakt vanwege de hooge
kosten, omdat de t.b. onder het vee in ons
land een dergelijke uitbreiding had, als
haast nergens ter wereld!
Thans heeft men in Friesland een indi-
viöueel-vrijwillig systeem, en voor het ove
rige deel van ons land zooveel mogelijk
vereenigingen tot bestrijding van tubercu
lose onder rundvee. Deze vereenigingen
werken met Rijkssteun. De veehouders tre
den vrijwillig toe tot deze organ-jatie. Jaar
lijks worden dan hun runderen onderzocht,
en de z.g. positief reageerende dieren wor
den nader onderzocht. Deze positief rea
geerende dieren worden van een blijvend
merkteeken voorzien, en de runderen, die
aan open t.b blijken te lijden worden af
geslacht, terwijl het Rijk dan eenigszins
tegemoet komt in de schade voor den vee
houder. Deze financieele steun van het Rijk
bedroeg in 1938 rond 225000.
Ook enkele provincies subsidieeren dit
werk, terwijl de Consumptiemelk Centrale,
de C.M.C. een kleine premie betaalt per
rund, al nair gelang het succes der be
strijding in een bepaald bedrijf
De deelname aan deze vrijwillige bestrij
ding neemt gelukkig flink toe. Deze week
nog lazen was in de dagbladen, dat 'n Zuid-
Holiandsche vereeniging in haar jaar
vergadering vol lof v.-as over de deelname.
In deze prov ncie waren n.l. 6470 leden
met ruim 170.000 stuks vee.
Volgens de bij ter beschikking staande
gegevens, is het aantal bedrijven, aangeslo
ten bij deze bestrijding met Rijkssteun over
het geheele land, met uitzondering van
Friesland, 23115 met 314.816 runderen.
Friesland heeft een eigen organisatie en
daarbij waren aangesloten 10.300 bedrij
ven met 210.450 stuks vee. Van deze be
drijven was in 1938 reeds 65 pet. geheel tb.
vrij; het reactiepercentage bedroeg daar
in 1919 nog 36 pet. (positief), thans 9.6 pet.
Een mooi stuk werk inderdaad, omdat
dan pas de t.b.-vrij opfok goed tot haar
recht komt; immers in de bedrijven wor
den de jonge dieren dan niet meer besmet.
Ook in de andere provincies zijn de re
sultaten bevredigend; het gemiddelde re
actiepercentage is gekomen op 15.98. In de
Noordelijke provincies daalde het in de aan
gesloten bedrijven zelfs tot 2.4 en 3. Maar
ook in Zuid-Holland, dal wel het ergste ge
teisterd wordt door de runder-t.b. blijft
de daling van het reactiepercentage in de
vrijwillig aangesloten bedrijven aanhou
den, n.l. van 41 pet. (1937) tot 36 pet.
(1938). Wanneer we dan weten, dat in de
niet aangesloten bedrijven rond Leiden dit
reactiepercentage nog 51 pet bedraagt, en in
een aangrenzend gebied zelfs 72 pet., dan
mogen we niet ontevreden zijn.
Geheel afzonderlijk hiervan staat na
tuurlijk de keuring van slachtvee en waar
deze keuring zeer nauwkeurig geschiedt,
is de volksgezondheid in dat opzicht vol
doende beschermd.
Natuurlijk doen zich voor den veehou
der tallooze problemen voor, b.v. isolatie
van de aangetaste dieren enz., maar daar
gaan we hier niet od in.
Wij zagen dus, dat de rundertuberculose
een groot economisch probleem is, te te
vens een kwestie, die de volksgezondheid
raakt. Zoolang dus, afgezien van produc
ten uit modelboerderijen en t.b.-vrije stal
len. de melk niet gegarandeerd tuberkel-
bacilvrij verkocht wordt, is het een dure
plicht de melk goed te koken of althans
deugdelijk te pasteuriseeren, en op dit laat
ste is zelfs de controle zeer moeilijk.
We kunnen dus gerust de conclusie van
een in 1938 te Zurich gehouden internatio
naal congres overnemen: „De Hygiënische
melkvoorziening moet haar grondslag vin
den in het beschikbaar stellen van melk
van gezonde dieren". Dit temeer, omdat we
weten, hoe slordig de melk gekookt wordt,
en ook, in hoeveel gezinnen nog ongekook
te melk wordt gedronken, b.v. in de thee.
De huisartsen en wijkzusters uiten hier
over menige klacht. Het is grootendeels op
hun verzoek, dat ik aan dit vraagstuk en
kele woorden heb gewijd. Mogen vele
ouders voorzichtiger worden!
K. L. M. BESTELT VIER FOKKER-
VERKEERSVLIEGTUIGEN VAN
NIEUW TYPE.
Speciaal crediet ter bevordering van
Nederlandsche vliegtuigindustrie.
Naar wij vernemen, kan zeer binnen
kort, ais gevoig van de tusscnen K.L.M.
en N.V. iNeaenanuscne Vliegiuigemaoriek
rokiter gevoerde besprekingen, de tot-
standKoniing van een overeenkomst ver-
wacnt woruen, omtrent welker hoofdlijnen
men in principe reeds overeenstemming
neeit bereikt.
Deze overeenkomst houdt in, dat de
K.Li.iVl. de U'oKKenabriek opdracht zal ge
ven voor den bouw van vier geheel meta
len, zeer sneiie en uiterst mouerne twee-
motorige verkeersvliegtuigen, naar een
nieuw ontwerp van Fokker, de F. 24. Zoo
dra de overeenkomst deiinitief tot siand
is gekomen, zal met den bouw van het
prototype worden begonnen. De machine
zal piaais bieoen aan 24 passagiers.
Met het doei, de werkgelegenheid in
Nederland zooveel mogelijk te bevorde
ren, zal de regeering, teneinde tegemoet
te komen aan de bijzondere kosten, die
aan den bouw van en de proefnemingen
met een prototype verbonden zijn, de
Nedenanosche viiegtuigeniabriek finan-
cieelen steun verleenen. Bovendien kan
binnenkort een wetsontwerp tegemoet
worden gezien, waarin wordt voorgesteld
de K.L.M. een "crediet te verleenen voor
de financiering van dit nieuwe aanschaf
fingsplan. Dit houdt vanzelfsprekend in,
dat oe minister van Waterstaat zijn toe
stemming zal moeten verleenen aan het
onderhavige aanschaffingsplan. Aangezien
dit echter mede tot stand is gekomen on
der den invloed van de werkzaamheden
der door de ministers van Waterstaat, De
fensie, Economische zaken en Koloniën
ingestelde commissie, die de regeering
V.'fti advies moest vilenen met betrekking
tot den bouw van vliegtuigmaterieel hier
te lande, kan het als vaststaan worden
aangenomen, dat de minister van Water
staat zijn goedkeuring aan dit aanschaf
fingsplan zal hechten.
De K.L.M. zal bovendien gerechtigd
blijven om, wanneer zy meent, dat zulks
in het belang van het bedrijf kan zijn,
ook tot aankoop van buitenlandsche vlieg
tuigen over te gaan.
Het mag ais uitermate verheugend wor
den beschouwd, dat voor het eerst na zes
jaar onze nationale Luchtvaartmaatschap
pij weer zal overgaan tot het geven van
een zoo belangrijke opdracht aan de eigen,
nationale vliegtuigindustrie. Herhaaldelijk
is hierop van verschillende zijden aange
drongen, vooral in de laatste jaren, toen
de nijpende werkloosheid er toe leidde,
dat overal werd gezocht naar de mogelijk
heid tot uitbreiding van de werkgelegen
heid in onze eigen industrie.
Het is zes jaar geleden sedert de Fok
kerfabriek voor het laatst een opdracht
van de K.L.M. kreeg, namelijk voor den
bouw van drie verkeersvliegtuigen van het
type F. 22 en één van het type F. 36.
Sedertdien deed het geheel metalen
vliegtuig zijn intrede en in den loop van
1938 zijn in de Fokkerfabrieken uitbrei
dingen tot stand gekomen, waardoor deze
fabriek zich ten volle aan den metaalbouw
heeft aangepast, zooals reeds gebleken is
uit de constructie van het geheel metalen
tweemotorige jachtvliegtuig D. 23 en van
het groote bombardementsvliegtuig T. 9.
De heer A. C. de Bruyn, voorzitter van het R. K. Werkliedenverbbnd, herdacht
Dondtrdag zijn 25-jarig jubileum in dienst van de Kath. Arbeidersbeweging. Tijdens
de drukbezochte receptie in het Jaarbeursgebouw wordt de jubilaris gelukgewenscht
door oud-minister mr. C. M. J. F. Goseling, die thans als kapitein onder de wapenen is.
JcM. breed, p«
[lir Modehui**
Dit nummer beslaat uil
vier bladen.
Oud-minister De Wilde
spreekt
De val van Colijn IV en V
De Centrale Anti-Rev. Kiesvereeniging:
„Nederland en Oranje" hield gisteravond
in den „Werkenden Stand" een als „ge
meenschappelijk samenzijn" geconvo
ceerde bijeenkomst, waarin oud-minister
mr. J. A. de Wilde en prof. dr. K. Dijk het
woord voerden
Oud-Minister De Wilde ging het gebeur
de in de laatste jaren met het kabinet-Co-
lijn na, schijnbaar in 1937 voor vier jaren
samengesteld.
Het vijfde kabinet-Colijn viel, tengevolge
van het aannemen der motie-Deckers en
zonder dat het tot daden in staat was. Par
lementair had nu een kabinet moeten op
treden met de R.-K. als formateurs; dat
gebeurde niet, het tweede kabinet-De Geer
trad op en nam de verantwoordelijkheid
voor de R.-K. weg.
In het vierde kabinet-Colijn was verschil
van meening ontstaan om de toenemende
tekorten.
Spreker, destijds minister van Financiën
in dat kabinet, drong sterk aan op inkrim
ping der uitgaven; dit werd dan ook toe
gezegd. Toen echter in Mei j.l. bleek, dat
een der ministers voor dit jaar 10 millioen
wilde uitgeven voor bestrijding van de
jeugdwerkloosheid en daarvoor zelfs een
wetsvoorstel indiende, vroeg spreker zyn
ontslag.
Zulks nog te meer, wijl er ook 8 ton werd
uitgetrokken voor de registratie der jeugd-
werkloozen.
Men heeft gevraagd, toen hij wegging,
om wetsontwerp 411; had minister Colijn
niet mede moeten gaan?
Deze deed dit echter niet, zulks op aan
drang van spreker en in de hoop, dat deze
nog sterke uitbreiding van uitgaven zou
weten te verhinderen.
Dat lukte niet.
Na zes weken moest ook dr. Colijn het
opgeven, doch het merkwaardige is, dat de
eerste daad van het kabinet-De Geer was,
intrekking van het wetsontwerp 411. En
wat spr. nog meer verwondert, is, dat de
beide R.K. in dit ministerie daarmee ge
noegen hebben genomen.
Intusschen, het ministerie-De Geer volgt
geheel de lijn van het vierde kabinet-Co
lijn; op financieel gebied kunnen wij, anti-
rev., zei spreker, het geheel volgen. Want
ook de heer De Geer beseft, dat men niet
voort kan gaan de nationale schuld, thans
reeds vier milliard, te vermeerderen. Men
weet niet hoeveel dat is, spr. niet, ook mr.
Trip niet, men weet het slechts als men ze
moet betalen.
Wij zullen dus op dit terrein het kabi
net-De Geer steunen, wij zullen het zelfs
wel eens moeten verdedigen tegen hen,
waarmede het samenwerkt. En wij zullen
afwachten, hoe het staat ten opzichte van
de handhaving van het gezag.
Het nauwst zijn wjj verwant met de
Christelijk-Historischen, al is er verschil
tusschen de redactie van „De Nederlander"
en de leiding van de C.-H. fractie in de
Kamer. En de R.-K., al staan ze verder
van ons af, stoelen met ons op den zelf
den wortel des geloofs.
Anders staan wij tegenover de soc.-de
mocraten, want tegenover hen, blijven
wijanti-revolutionairen.
Want bij revolutionaire uitspattingen
zijn zij niet te vertrouwen, al geeft spr.
toe, dat er vele ernstige, bekwame men
schen behooren tot de S.D.A.P. Doch de
begrootingsspeech van den heer Drees, be
wijst het juiste van sprekers meening. Al
hoewel, indien het moet, wij ook met hén
zullen samenwerken want nooit, minister
Heemskerk zei het terecht, bestaat niet in
de politiek.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
OORLOGSDEBAT IN HET ENGELSCHE
PARLEMENT. (2de blad).
BEIDE OORLOGVOERENDE PARTIJEN
GEVEN ELKAAR DE SCHULD VAN HET
VERNIELEN VAN HET NEOERLANDSCH-
BELGISCHE VREDES-INITIATIEF. (2de
blad).
PAUS PIUS XII EN DE
KATHOLIEKE PERS
Naar aanleiding van den „Katholieken
Perszondag", die op 12 November in
Noord-Italië is gehouden, heeft de H. Va
der het volgende telegram gezonden aan
Kardinaal Schuster, Aartsbisschop van
Milaan:
„Met de wensch, dat de Katholieke
Perszondag rijke vruchten moge afwer
pen voor het katholieke dagblad „Italia"
en voor de geloovigen van Lombardije,
biedt Zijne Heiligheid aan de directie en
aan de lezers Zijn gelukwenschen aan, en
schenkt hen den Apostolischen Zegen.
Kardinaal MAGLIONE".
Het Katholieke dagblad „Italia" is na
de „Osservatore Romano" het meest be
kende katholieke dagblad van Italië. Dit
blad staat onder leiding van Kardinaal
Schuster en wordt uitgegeven in Milaan.
Hoogere opbrengst
van de
Rijksmiddelen
De Rijksmiddelen per eindie October 1939
vertonnen een in de gegeven omstandig
heden gunstig beeld. De indirecte belastin
gen brachten in de eerste 10 maanden van
1939 ruim 396 millioen gulden in de schat
kist of bijna 30 millioen gulden meer dan
in de overeenkomstige periode van het vo
rige jaar, terwijl de raming met 28 millioen
guidon werd overtroffen.
Voor de maand October alleen beliep het
cijfer 47 millioen gulden tegen 37.8 mil
lioen gulden in September en tegen een
maandraming van 36.8 millioen gulden.
Wat de directe belastinggen betreft, was
het zuiver bedrag der cohieren voor de
dienst 1939: 129.3 millioen gulden tegen
115.6 millioen gulden voor de vorige dienst
Uitvaart en begrafenis van
Pater W. Heiiing O.F.M.
Heden heeft te Weert de uitvaart en be
grafenis plaats goh ad van den zeereer-
waarden Pater W. Heiiing O.F.M. in leven
gardiaan van het Minderbroeden9klooster
aldaar.
Gisteravond om 7 uur word het stoffelijk
overschot van den overledene vanuit het
klooster naar de kloosterkerk gebracht af
gehaald door heel de commiuiniteit.
Agens bij de plechtige Metten was Pater
Agnus Ambrosius, Vicarius van het kloos
ter et assistentie van Paters en broeders.
Na de Metten kwamen zeer velen, een
laatsten groet brengen aan den overledene.
Om half 9 hedenmorgen waren de ge
zongen Lauden. Hierbij was agens de
hoogeerw. Pater Provinciaal Prudentius
van Leusden, presbyter assist ens Pater
Agnus Ambrosius, diaken Pater Nicomedes
Sanders, subdiaken Pater Prudo de Ruiter.
De plechtige H. Mis werd daarna gece
lebreerd door Pater Provinciaal met de
zelfde assistentie.
In het priesterkoor stond het stoffelijk
overschot van den overleden .gardiaan in
open kist opgebaard.
Na de plechtige H. Mis geschiedde de be-
aa/rding op het kloosterkerkhof, eveneens
door Pater Provinciaal.
De kerkelijke plechtigheden, die in haar
subliemen eenvoud, omstraald door de
schoonheid der zuiver uitgevoerde liturgi
sche gezangen, diepen indruk maakten,
werden door zeer veel belangstellenden
bijgewoond. Wij merkten o.m. op: den
hoogeerw. heer M. Souren, Deken van
Weert, den directeur van het bisschoppe
lijk college te Weert, den zeereerw. heer
W. Franck, oversten van verschillende ge
stichten, vele pastoors uit den omtrek,
Paters Franciscanen uit andere kloosters,
den zeereerw. heer Pastoor R. Smitz
O.F.M. uit Leiden en leden van het Keik-
besuur der H artbrugparochie te Leiden.