DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
ZhUtóMcuid in oatCagAtifd
Geen voortzetting van vredesoffensief
Onze schepen in de
Downs.
DINSDAG 24 OCTOBER 1939
31ste Jaargang No. 9473
S)e Cetcbeli^ Sou/ta/nt
Bureaus Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
Adv. en Abonn.-tarleven zie pag 2.
Giro 103003. Postbus 11.
Dit nummer bestaal uil
vier bladen.
De aclie „naar de
nieuwe gemeenschap"
De nieuwe gemeenschap, waarnaar wij
streven, moet worden méér dan gepraat of
geschrijf zoo lezen we in een artikeltje
van het Algemeen comité voor de actie
„naar de nieuwe gemeenschap".
Dit wil, natuurlijk, niet zeggen, dat er
over de nieuwe gemeenschap niet ge
praat of geschreven zou mogen worden.
Dan zou de actie van genoemd comité
zetf volledig veroordeeld zijn.
Door praten en schrijven moet het ko
men tot nieuwe daden, tot een nieuwe le
venshouding, tot een f e i t e 1 ij k e nieuwe
gemeenschap.
Maar: dan moet er aan dat praten en
schrijven een voorwaarde worden gesteld.
Dat dengenen, die praten en schrijven,
voor oogen moet staan, dat woorden wek
ken, maar voorbeelden trekken, behoe
ven wij niet te betoogen. Daarvan zijn, on
getwijfeld, de propagandisten voor de
nieuwe gemeenschap zelf ten diepste over
tuigd en daarnaar zullen zij ook handelen.
Wij bedoelen, dat aan praten en schrij
ven de voorwaarde moet worden gesteld,
dat het niet naast de practijk blijft
staan, nietlangsde practijk heen loopt.
Heel mooi is het, te praten en te schrij
ven, dat de nieuwe gemeenschap moet ge
baseerd zijn op liefde en gerechtigheid;
dat wij er moeten komen door universeele
samenwerking, in saamhoorigheidsbesef, en
door hervorming van onze maatschappe
lijke wetten en instellingen.
Dat is heel mooi en ook, inderdaad,
noodzakelijkheid.
Maar daarna en daarnaast moet er wor
den gepraat en geschreven over:
hoe moet de liefde en gerechtigheid in
het maatschappelijk leven worden be
oefend, concreet aangegeven;
hoe, in welke concrete feiten, moet
onze universeele samenwerking in saam
hoorigheidsbesef tot levende en werk-
dadige uitdrukking komen;
hoe moeten onze maatschappelijke wet
ten en instellingen worden hervormd, en
hoe moeten wij aan die hervorming be
ginnen.
Op de basis van de Katholieke Leer, van
de uitspraken in pauselijke encyclieken
moeten worden opgebouwd practische
daden, individueel en collectief, die ons
voeren naar de nieuwe gemeenschap.
Die practische daden moeten worden
voorgehouden en gepropageerd. En het
streven van de actie naar de nieuwe ge
meenschap moet zijn: dat die daden
worden gesteld!
Wij begrijpen, dat wij niet „met één ko
lossale sprong" in de nieuwe gemeenschap
kunnen komen; dat het „stap voor-stap
met taaie volharding" moet gaan. Maar:
wij moeten toch.... stappen, al zijn 't
nog zulke kleine en voorzichtige stapjes,
om de nieuwe gemeenschap te bereiken.
In de actie „naar de nieuwe gemeen
schap" willen wij gaarne zien een gids, die
ons aanwijst den weg, die ons leert zetten
de stappen echte stappen, die ons na
der tot het doel brengen! om te komen
tot een nieuwe gemeenschap.
En die gids behoeft niet te vreezen, dat
er niet talrijken zullen zijn, die graag vol-
gén.
Wij mogen ons er voor hoeden, dat, ter
wijl wij praten en schrijven veel pra
ten en nog meer schrijven! over de
nieuwe gemeenschap, zonder meer, an
deren hun nieuwe gemeenschap onder
ons opbouwen!
RADIOTOESPRAAK VAN DEN MINISTER
VAN ECONOMISCHE ZAKEN.
Zooals reeds is medegedeeld, zal de
minister van economische zaken he
denavond van 8 uur 10 tot ft uur 30
voor de microfoon een radiotoespraak
houden over de economische omstan
digheden in den land- en tuinbouw
onder de huidige verhoudingen. Er zij
aan herinnerd, dat deze toespraak het
karakter zal dragen van een persoon
lijk woord tot de land- en tuinbouwers.
NEVELIG
VERSCHIET
Er komen uit Duitschland allerlei niet te
controleeren berichten en geruchten.
Geen wonder, want in een land, waar
geen vrijheid van meeningsuiting bestaat,
waar de kranten slechts datgene mogen
schrijven wat van hoogerhand wordt aan
gewezen en moeten zwijgen over dingen,
die de regeering liever niet bekend ge
maakt wil zien, daar schieten de woeker
planten van gefluisterde geruchten welig
Dikwijls zit er eenige waarheid in die ge
ruchten, soms zijn ze echter door het over
vertellen onherkenbaar vervormd, soms
zijn ze geheel uit de lucht gegrepen.
In elk geval maakt de propaganda van
de tegenpartij er gretig gebruik van en wie
de objectieve waarheid weten wil, doet
goed ze met de noodige reserve voor ken
nisgeving aan te nemen.
Zoo bericht byv. het Fransche blad
„Journal", dat er een paar Duitsche gene
raals zijn afgezet, die de monarchie wilden
herstellen. Waarschijnlijk komt er wel een
tegenspraak, maar dat wil nog niet zeg
gen, dat het bericht onjuist is. Er is echter
ook nog geen reden om aan te nemen, dat
het wel juist is.
Dat er hier en daar in de leidende Duit
sche kringen verschil van meening zal be
staan over de te volgen politiek in dezen
critieken tijd, Laat zich gemakkelijk den
ken. De "conferenties en beraadslagingen,
welke Hitier de laatste dragen te Berlijn
houdt en het raadplegen van de nationaal-
socialistische gouwleiders, wijzen er op, dat
et niet gelijk gedacht wordt in de hoogere
regionen. Hetgeen trouwens niemand be
hoeft te verbazen, want waar ter wereld
zou dat wel het geval kunnen zijn?
Maar nergens dringt een gerucht door de
kieren van de conferentiekamers door, dat
wijst op een nieuwe vredespoging. Alles
schijnt er op te wijzen, dat thans wordt
aangestuurd op een oorlog op leven en
dood.
Volgens een bericht in de Parijsche edi
tie van de „New York Herald Tribune" zal
Hitier den Rijksdag tegen het midden van
de volgende week bijeenroepen om voor
lezing te doen van een formeele oorlogsver
klaring aan de geallieerden.
Overigens valt er weinig bijzonders te
vermelden.
De Finnen zijn op het oogenblik weer aan
•t onderhandelen op het Kremlin. Nu zy
den steun van de Scandinavische landen in
den rug hebben, kunnen ze zich krachtiger
verzetten tegen eventueele te ver gaande
Russische eischen.
Hoe de onderhandelingen verloopen
wordt niet bekend gemaakt; eveneens
wordt gezwegen over de Russische eischen
en de Finsche tegenvoorstellen. Slechts
verluidt vandaag, dat de onderhandelingen
'nog altijd voortduren en dat het allicht
noodzakelijk zal zijn om nog eens rugge
spraak met de regeering te Helsinki te
houden. Overigens legt men in Finland .een
zeker optimisme aan den dag, doch of dit
gerechtvaardigd is, laat zich niet beoordee-
len.
NIEUWE RUSSISCHE VOORSTELLEN
AAN FINLAND.
HELSINKI, 24 Oct. (A. N. P.). Naar het
Finsche persbureau meedeelt, heeft Sov
jet Rusland tijdens de gisteren gevoerde
onderhandelingen nieuwe voorstellen aan
de Finsche delegatie voorgelegd. De Fin
sche onderhandelaars, Paasikivi en Tanner
zullen vanavond naar Helsinki terugkee-
ren om met de regeering overleg te plegen.
De overige leden der Finsche delegatie zul
len in Moskou blijven.
Naar het Finsche ministerie van buiten-
landsche zaken opmerkt, geeft de nieuwe
toestand geen reden tot ongerustheid.
MOSKOU, 24 Oct. (A. N. P.). Naar van
welingelichte zijde over de gisteren tus-
schen de Russische staatslieden en de Fin
sche delegatie gevoerde besprekingen ver
luidt, zijn de onderhandelingen daarmede
nog niet afgesloten.
Het is mogelijk, dat eenige leden der
Fmsche regeeringsdelegatie zich misschien
nog vanavond naar Helsinki zullen begeven
om nog eens ruggespraak te plegen met de
Finsche regeering. Over den inhoud der
besprekingen tot nog toe wordt zoowel
van Finsche als van Sovjet-Russische zijde
ten volkomen reserve in acht genomen.
Bericht over afzetting
van generaals
5IJ ZOUDEN HERSTEL DER
MONARCHIE WILLEN.
Wegens pogingen tot herstel der monar
chie in Duitschland is een aantal hooge
Duitsche officieren afgezet, aldus meldt de
Parijsche „Journal".
De beweging ten gunste van de monar
chie zou de laatste dagen zeer zijn ge
groeid. Onder de afgezetten zouden zich
generaal Von Hammerstein, die vóór Vod
Fritsch chef is geweest van de generale
staf, en generaal Von Stülpnagel, bevin
den.
Generaal Von Hammerstein was reeds
benoemd tot commandant van het Duitsche
bezettingsleger in Polen, maar voordat hij
zijn post kon aanvaarden, werd hij van zijn
functie ontheven.
GEEN NIEUW DUITSCH VREDES
INITIATIEF.
Bepaalde buitenlandsche bladen publi-
ceeren steeds weer gissingen, volgens wel
ke door Duitschland vredespogingen ge
daan worden of vredesvoorwaarden voor
gelegd worden, aldus seint het Duitsche
Nieuwsbureau. Zoo wordt in verband met
een reis van Van Zeeland naar Amerika
gezegd, dat hij de voorwaarden kent, waar
onder Duitschland en de geallieerden be
reid zouden zijn, een vredesinitiatief van
Roosevelt in overweging te nemen.
In verband hiermede constateert het
Duitsche Nieuwsbureau:
Wat betreft de Duitsche voorwaarden,
kan daarbij slechts sprake zijn van de be
ginselen, neergelegd in de Rijksdagrede
van den Fuehrei, waarin deze de wereld
een weg naar den vrede heeft gewezen.
Deze hand des vredes van den Fueheer
heeft men te Londen bruut afgewezen.
Chamberlain heeft den vrede niet gewild,
maar tot den oorlog besloten. Daarmede is
voor Duitschland de situatie eens en voor
al duidelijk. Er bestaat voor Duitschland
niet de geringste aanleiding nieuwe voor
waarden voor een vredesinitiatief op te
stellen.
DE DAILY TELEGRAPH OVER VREDES
POGINGEN.
De „Daily Telegraph" levert commentaar
op de conferentie van Hitler met de Duit
sche gouwleiders. Het blad schrijft:
Het is waarschijnlijk, dat Hitier zal
trachten de geallieerden te verlokken tot
besprekingen over voorbarige vredesvoor
waarden. Dat is een verlokking waarte
gen wij en Frankrijk op onze hoede moe
ten zijn. Vredesvoorstellen, welke ook,
elke bespreking over vrede gebaseerd
op toestemming in succesvolle agressie,
zou beteekenen het laten varen van de fun-
damenteeele zaak, waarvoor dé geallieer
den de wapens hebben opgenomen en Hit-
Ier tijd te geven om zijn hulpbronnen weer
op peil te brengen voor de onvermijdelijke
hervatting der vijandelijkheden op een na-
bijliggenden datum.
DE TE VORMEN JOODSCHE STAAT.
Alle Weensche Joden hebben aanzeg
ging gekregen zich gereed te maken voor
onmiddellijke evacuatie naar den nieuwen
Joodschen staat, die naar men zegt door
Hitier wordt gevormd nabij de Poolsche
stad Lublin, zoo wordt gemeld in brie
ven, die te Boedapest zijn ontvangen. Een
der briefschrijvers vroeg om geld voor de
reiskosten, die door de Joden zelf moeten
worden betaald. Volgens andere bronnen
hebben de bevelen betrekking op alle Jo
den in Duitschland, Bohemen en Moravië.
AAN JODEN OPGELEGDE BOETE
VERHOOGD.
In November van het vorig jaar is
aldus meldt het Duitsche Nieuwsbureau
den Joden in Duitschland de betaling van
een contributie van een milliard rijksmark
opgelegd. De heffing werd destyds vast
gesteld op 20 procent van het vermogen.
Een beperking of uitbreiding van de ver
plichting tot betalen was voorzien voor het
geval, dat de opbrengst van'een milliard
i-ijksmark overschreden of niet bereikt zou
worden.
Uit hetgeen tot dusver binnengekomen is
blijkt, dat het bedrag van een milliard
rijksmark niet bereikt zal worden. Ter aan
vulling van de opbrengst is door een veror
dening van den rijksminister van Finan
ciën de heffing verhoogd van 20 tot 25 pet.
het vermogen. Het verschil van 5
pet. vervalt den 15den November 1939.
EVACUATIE DER DUITSCHE
MINDERHEDEN UIT DEN BALKAN.
De bestaande stroom van geruchten over
de evacuatie der Duitsche minderheden uit
den Balkan en de Donaulanden naar Bo
hemen, Moravië en Polen wekt ongerust
heid, die een paniekstemming benadert in
de Zwabische dorpen van Zuidoost-Honga-
rije, aldus schrijft de correspondent van
de „Times" in Boedapest.
De correspondent voegt hieraan toe, dat
deze Duitschers bang zijn voor de ge
dachte, overgebracht te worden naar stre
ken met een armen bodem, waar het be
stuur niet zoo gemoedelijk is als dat
waaraan zij gewend zijn. In vele dorpen,
die eens sterk pro-nationaal-socialistisch
waren, zijn de nationaal-socialistische or
ganisatoren, die werkten onder dr. Franz
Basch's Voliksbund de Duitsche min
derhedenorganisatie verdreven door de
woedende en bang geworden bewoners. De
pas geopende middelbare scholen in Szeks-
zard en Bataszek, die opgericht zijn vol
gens een speciale overeenkomst met
Duitschland, hebben geen leerlingen om
dat de Zwabiërs willen, dat hun kinde
ren als Hongaren worden opgevoed.
Duitschland is niet in staat, deze ver
zwakking van den nationaal-socialistischen
invloed op de Duitsche minderheden of
het uiteenvallen van de Hongaarsche na
tionaal-socialistische partij te bestrijden be
halve door vernieuwing van den stroom van
propaganda over de post.
GOEBBELS'a BESCHULDIGINGEN AAN
HET ADRES VAN CHURCHILL.
De door Goebels geuite beschuldigingen
aan het adres van Churchill in verband
met den ondergang van de „Athenia"
worden door officieele kringen te Wash
ington belachelijk genoemd. De „Baltimo
re Sun" vergelijkt de beschuldigingen
met de beweringen van den senator Rey
nolds, volgens wien het schip door de
Russen tot zinken zou zijn gebracht.
Officieel wordt aan de verklaringen van
Goebbels in Amerika in het geheel geen
aandacht geschonken, meldt Reuter.
Het Amerikaansche departement van
buitenlandsche zaken heeft een beëedig-
de verklaring gepubilceerd, die door An
derson, een Amerikaansch passagier aan
boord van de „Athenia" is afgelegd, en
waarin gezegd wordt, dat het schip niet
onmiddellijk gezonken is, doch den vol
genden dag door Britsche torpedojagers tot
zinken is gebracht.
Anderson gaf als zijn meening te kennen,
dat de jagers daartoe overgingen, omdat
het verlaten schip een gevaar voor de
scheepvaart vormde.
De „News Chronicle" publiceert een brief
van een Canadees aan diens advocaat in
Londen, waarin hij beschrijft, hoe bij ge
zien heeft, dat een duikboot de „Athenia"
tot zinken bracht. De briefschrijver is de
heer H. S. Swindley, uit Toronto, een van
de overlevenden der „Athenia".
Hij schreef: „Ik stond op het derde klas
se dek te wachten op het sein voor het di
ner, toen wij werden getorpedeerd. Het was
ongeveer 23 uur 45. Ik dacht terstond, dat
het een torpedo was en dat hij kwam van
bakboordzijde, achter het midscheepsche
deel van het schip. Ik keek aan bakboord
zijde over het water en zag het dek en
den toren van een duikboot op ongeveer
300 yards afstand." Swindley had reeds
tweemaal eerder een schipbreuk mèege-
maakt.
Het ministerie van buitenlandsche za
ken heeft naar aanleiding van de torpedee-
ring van de „Athenia" de volgende ver
klaring afgelegd: Na een volledig en nauw
gezet onderzoek beeft men thans het stel
lige bewijs, dat de „Athenia" kanonnen,
noch munitie of eenigerlei oorlogsmateriaal
aan boord had.
DE SOVJETS EN DE ZWARTE ZEE.
BERN, 24 Oct. (A N. P.). de „Neue
Zuercher Zeitung" verneemt, dat de Bul-
gaarsche gezant in Moskou gisteravond on
verwachts in Sofia is aangekomen, om per
soonlijk verslag uit te brengen over de
buitenlandsche politiek van Rusland en
over de voornemens der Sovjetregeering
ten aanzien van de landen in Zuidoost-
Europa. Nu de Sovjet-Unie, zoo vervolgt
het blad, van Turkije niet de sluiting der
Dardanellen verkregen hebben, gaat zy
trachten nieuwe vriendschappen te winnen
onder de staten, welke aan de Zwarte Zee
grenzen, teneinde nieuwe steunpunten aan
de kosten van deze zee te vinden.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
IN DUITSCHLAND ZOUDEN EENIGE
GENERAALS AFGEZET ZIJN. (1ste
blad).
DE BESPREKINGEN MET FINLAND
TE MOSKOU HERVAT. (2de blad).
OM DE HEERSCHAPPIJ TER ZEE,
(2de blad).
MOEILIJKE POSITIE DER
NEDERLANDSCHE SCHEEPVAART.
Gecompliceerde onderhandelingen te
Londen.
Ondanks de Britsche verklaring inzake
de behandeling van Nederlandsche schepén
bij de Britsche controle-stations, waarin
wordt te kennen gegeven, dat men alles
in het werk wil stellen om de scheepvaart
der neutralen zoo weinig mogelijk belem
mering in den weg te leggen, blijft het pro
bleem van het oponthoud onzer schepen in,
de Downs een blijkbaar moeilijk op te los
sen zaak.
Van gezaghebbend..- zijde in Amsterdam-
sche Reederskringen verklaart men, dat nog
steeds een groot aantal schepen is blootge
steld aan zeer langdurig oponthoud. Uit den
aard der zaak is het hier moeilijk vast te
stellen, welke de oorzaken zijn, maar zeker
is, dat het lange oponthoud niet alleen een
nadeel is voor onze reederijen, maar ook en
vooral voor de voorziening van ons land,
omdat deze schepen zoo veel later ter be
schikking komen voor de behartiging van
de in- en uitvoerbelangen, die van vitale
beteekenis zijn voor onzen handel.
Het aantal Nederlandsche schepen,
dat op het oogenblik in de Downs ligt,
varieert volgens mededeelingen van be
voegde zijde rondom de dertig.
Of een spoedige wijziging in gunstigen
zin zal intreden, zal in belangrijke mate af
hangen van de zeker niet gemakkelijke on
derhandelingen, welke op het oogenblik te
Londen gevoerd worden over den invoer
van voedingsmiddelen en grondstoffen voor
Nederland en de daarmee samenhangende
gecompliceerde kwesties, die onzen reeders
nog uit de dagen van den wereldoorlog zoo
duidelijk voor oogen staan.
In reederskringen vertrouwt men echter,
dat ook van Engelsche zijde begrepen zal
worden, dat zonder mogelijkheden voor de
behartiging van zijn redelijke export- en
landbouwbelangen de bestaansmogelijkheid
van Nederland, evenals van de andere neu
trale staten, zeer ernstig in gevaar dreigt
te komen.
VON NEURATH OVER DEN OPBOUW
VAN HET PROTECTORAAT.
BERLIJN, 24 Oct. (A. N. P.). De Ryks-
protector in Bchemcn en Moravië, freiherr
von Neurath, heeft de „Berliner Boersen-
zeitung" eenige mededeelingem gedaan
over den opbouw in het protectoraat. In
dien het den Fngelschen werkelijk te doen
was om het welzijn van het Tsjechische
volk, aldus von Neurath, dan zouden zij
het volkomen eens zijn met den zes maan
den geleden geschapen toestand. Het ware
belang der Tsjechen ligt namelijk niet in
de handhaving van een van Duitschland
gescheiden politiek besttaan maar in de orga
nische inlijving bij het gebied van Midden-
Europa. Het doet mij genoegen te kunnen
constateeren, dat dit inzicht bij het Tsjechi
sche volk geleidelijk meer veld wint. Aan
het inzicht van president Hacha is het te
danken, dat den Tsjechen het lot van Po-
ïen bespaard bleef. Elke bezoeker van het
Irotectoraat kan er zich van overtuigen,
dat er geen woord waar is van de bewerin
gen over ontstemming in het Protectoraat,
en over botsingen tusschen Tsjechen en
Duitschers. Het is in het geheele land rus
tig. Nauwelijks zes weken na de reorgani
satie was de Tsjechische werkloosheid ver
dwenen. Vele bedrijven, die jaren lang
gesloten geweest zyn, zijn heropend. De
wereld, zoo besloot von Neurath, kan de
ontwikkeling van de Duitsch-Tsjechische
betrekkingen gerust aan de beide betrok
kenen overlaten.