De keuze van Turkije
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
De beteekenis van
den Turkschen slap
H&uOtayen met Engeland en 5xanfodyA
DONDERDAG 19 OCTOBER 1939
31ste Jaargang No. 946f
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
Adv. en Abonm-tarieven rie pag 2.
Giro 103003. Postbus 11.
Burenruzies, enz.
Een eerste zin in een verslag van een
eenvoudig rechtszaakje in een der bladen
trok vanmorgen onze aandacht, die er bij
bleef stilstaan
Een eenvoudige, dood-gewone zin.
't Gebeurt meer, dat wij in-ééns blijven
stilstaan by een dood-gewoon ding, dat wij
al jaren-lang achteloos zijn voorbijgegaan,
en daar dan plotseling iets inzien, wat
frappeert en boeit door schoonheid of
waarheid of dat, hoewel op zichzelf heel
klein, onze gedachten trekt naar iets
groots, naar een groote levens-waarheid en
-werkelijkheid.
Wij begonnen dan ,in het verslag van
dat eenvoudig rechtszaakje, waarboven als
titel stond „Buurvrouwen", en dat behan
deld is voor een Amsterdamschen politie
rechter, met dezen zin:
„Ondanks mobilisatie, oorlog en wat
daarvan de gevolgen zijn, gaan de bu
renruzies in onze hoofdstad door".
Aan de fronten van de legers der oor
logvoerende landen, op de zee en in de
lucht sterven velen een gewelddadigen
dood en even zoovele families worden in
rouw en droefheid geslagen. En wij ver
onaangenamen anderen en onszelf het
leven door burenruzies en dergelijke on
benulligheden.
Terwijl in meerdere landen een groot
deel der bevolking gedrukt en gebukt
gaat onder schrijnend leed, onder vaak
demoraliseerende ellende van den oorlog,
is ons land zoo gezegend, dat het buiten
den oorlog ligt, dat er de vrede rust. En
wij veronaangenamen anderen en onszelf
het leven door burenruzies en dergelijke
onbenulligheden.
Van ons Nederlandsche volk wordt ge
vraagd, dat het gezamenlijk den nood
van dezen t ij d, die ook al is 't dan,
God-zij-dank, in betrekkelijk zeer be
perkte mate ons niet bespaard blijft,
weerstand wil bieden in wederkeerige
hulpvaardigheid en met blijmoedi
liefde voor den medemensch en voor de
gemeenschap. En wij veronaangenamen
anderen en onszelf het leven door buren
ruzies en dergelijke onbenulligheden.
De geweldige ernst van dezen tijd
moet onze gedachten als 't ware rukken
naar het onvergankelijke, moet ons, in het
helderste en klaaiste licht, doen zien, wat
de w e r k e Ijj k e waarde is van al de
dingen in het leven, wat in het leven onze
belangstelling wel en niet waard is.
Enwij verliezen onszelf in bu
renruzies en dergelijke onbenulligheden.
Met kleine dingen brengen velen door
de dagen in een grooten tijd Onbe
nulligheden, als de ruzies van buur
vrouwen, vullen ook de dagen, of den
vrijen tijd, van velen in hoogere standen
en in hoogere kringen, die geestelijk
aristocraten moesten zijn', en die met
hun geestesgaven den medemensch en de
gemeenschap waarlijk moesten dienen.
Kleine dingen, burenruzies en dergelij
ke, zijn in een grooten tijd, als deze, zoo
ontzettend klein, ^oo gruwelijk-wan-
staltig klein!
DE TURKSCH-ENGELSCH-FRANSCHE
VERDRAGEN.
Vandaag reeds onderteekening?
ISTANMBOEL, 19 October. (A. N. P.).
Volgens het Turksohe dagblad „Aksham"
zullen de overeenkomsten tusschen Tur
kije en Frankrijk en Engeland vandaag
om 18 uur pl. tijd worden onderteekend.
VON PAPEN NAAR BERLIJN
ONTBODEN.
BERLIJN, 19 October. (A. N. P.).
Naar in welingelichte kringen te Berlijn
by informatie wordt bevestigd, is de Duit-
sche ambassadeur te Ankara, von Papen,
naar Berlijn ontboden om rapport uit te
brengen.
De keuze van Turkije, dat de onderhan.
delingen met Moskou heeft afgebroken en
aan Londen en Parijs trouw is gebleven,
is het gesprek van den dag.
De beteekenis van de Turksche beslis
sing wordt dan ook allerwegen ingezien.
Vanzelfsprekend kennen de Engelschen en
de Franschen er grooter gewicht aan dan
de Duitschers én Russen, althans dan de
Duitschers en Russen willen toegeven. Het
schijnt, dat vooral twee factoren het spel
in Moskou hebben beheerscht, n.l. het
vraagstuk van de sluiting der Dardanellen
voor de L itsche en Fransche oorlogssche
pen en de Sovjet-Russische invloed op het
Balkan-schiereiland.
Volgens „United Press", zou Turkije aan
vankelijk accoord gegaan zijn met een slui
ting van de Dardanellen en zouden ook En
geland en Frankrijk daarin hebben toe
gestemd. Maar toen de Sovjet-regeering er
in een volgend stadium der besprekingen
op aandrong, dat het Balkan-schiereiland
in de toekomst tot de Russische invloeds
sfeer zou behooren, trok Turkije de aanvan
kelijk overeengekomen sluiting der Darda
nellen in.
De Dardanellen vormen een belangrijk
strategisch punt. Wanneer Britsche sche
pen door deze zeestraat de Zwarte Zee
kunnen binnenvaren, kunnen zij de mon
ding van de Donau blokkeeren, en even
tueel Russische steden aan de zeekust bom
bardeeren. De Donau is een belangrijke
toegangsweg voor den aanvoer van Zuid-
Russische petroleum naar Duitschland.
Geen wonder, dat de Duitschers en hun
Russische vrienden gebrand waren op de
sluiting van de Dardanellen.
Maar, zooals gezegd, de Sovjets wilden
meer, zij wilden hun invloed uitstrekken
over den Balkan. Daartoe zouden zij ge-
eischt hebben, dat Turkije, dat de leiding
heeft in de Balkan-Entente, er van zou
afzien bij een eventueel conflict tusschen
Rusland en sommige Balkanstaten Enge
land en Frankijk er in te betrekken. Tur
kije vond het echter te gewaagd, den Rus
sen de vrije hand te laten op den Balkan
en weigerde. Thans komt Italië, dat even
zeer aspiraties heeft op den Balkan, weer
naar voren.
Het net van diplomatieke draden over
Europa is, zooals men ziet, vrij ingewik
keld en het is moeilijk er een overzicht en
een inzicht van te krijgen.
Zelfs blijkt niet alles even duidelijk te
zijn voor het Britsche ministerie van bui-
tenlandsche zaken, dat het volgende zeer
voorzichtige communiqué heeft uitgege
ven:
„Hoewel de Londensche officieele krin
gen nog niet volkomen op de hoogte zijn
van de omstandigheden, welke de Rus-
sisch-Turksche onderhandelingen in een
impasse gebracht hebben, blijkt uit de ver
klaring van dr. Say dam, den Turkschen
premier, dat voorstellen gedaan zijn, die
de Turksche regeering als onaannemelijk
beschouwde. Er moet echter op gewezen
worden, dat de verklaring van dr. Say-
dam en het officieele communiqué van d<
Sovjet-Unie beide spreken over handha
ving der vriendschappelijke betrekkingen
tusschen beide landen. De interpretatie,
welke te Londen van de situatie gegeven
werd, behoeft niet noodzakelijkerwijs in
alle details als juist aanvaard te worden."
Het is derhalve aan te bevelen, niet te
vroeg conclusies te trekken en het verloop
der gebeurtenissen af te wachten.
PAUSELIJKE ENCYCLIEK OP
20 OCTOBER.
ROME. 19 October (A. N. P.). De
eerste Encycliek van Paus Pius XH zal,
naar in de kringen van het Vaticaan wordt
bevestigd, op 29 October worden gepubli-
CÊcrd.
DUITSCHE BOMMENWERPER OMLAAG
GESCHOTEN.
LONDEN, 19 Oct. (A. N. P.). Officieel
wordt medegedeeld, dat twee Duitsche
vliegers vandaag te Whitby zijn aange
spoeld, nadat het bombardementsvliegtuig,
waarin zij zich bevonden, boven de Noord
zee was neergeschoten.
De mannen bevonden zich in een op
vouwbaar dingljy. Zij waren uitgeput, Eén
hunner had een beenwonde. Zij bevinden
zich thans onder de hoede van de politie.
De beide andere leden der bemanning van
het vliegtuig waren gedood. De bommen
werper was Dinsdag omlaag geschoten.
FRANSCHE EN BRITSCHE
GENERAALS TE ANKARA
TER ONDERTEEKENING DER
VERDRAGEN.
De Fransche generaal Weygand en de
Engelsche generaal Wavell zijn Woensdag
middag per vliegtuig in Ankara aangeko
men.
Zij zullen volgens een telegram uit An
kara binnenkort een Turksch-Fransch pact
tot wederzijdschen bijstand onderteeke
nen.
Tijdens zijn overleg met de Turksche le
gerleiders zal Weygand beraadslagen over
gemeenschappelijke defensieve maatre
gelen.
Bevoegde kringen te Ankara zijn van
mecning, dat het Fransch-Turksche en het
Engelsch-Turksche verdrag tot wederzijd
schen bijstand gelijktijdig zullen worden
onderteekend.
Generaal Weygand en generaal Wavell
blijven tot Zondag in Ankara.
HET AFBREKEN DER TURKSCH-
RUSSISCHE BESPREKINGEN.
De Fransche correspondent van de „Dai
ly Telegraph" in Parijs verneemt, dat het
besluit tot staking der Turksch-Russische
onderhandelingen in Moskou genomen is
door de Turksche regeering op eigen ini
tiatief en geenszins een gevolg is geweest
van druk der geallieerden.
Het meest interessante punt, aldus de
correspondent, is, dat Turkije vry blijft
om de Zwarte Zee open te stellen voor
de Engelsch-Fransche vloot. Dit beteekent
in de practijk, dat de verzending van
voorraden naar Duitschland over de
Zwarte Zee niet onder alle omstandighe
den zal ontkomen aan de Engelsch-Fran
sche blokkade. Het schijnt, dat in Ber
lijn op von Ribbentrop steeds heviger cri-
tiek wordt uitgeoefend op grond van de
concessies, die hij Sovjet-Rusland in de
Baltische landen heeft gedaan.
De correspondent van de „Daily Tele
graph" te Belgrado verneemt, dat de Rus
sische eischen, die leidden tot het afbre
ken der Moskcusche besprekingen met
rurkije, waren: 1. Erkenning van de Pool-
Sche deeling. 2. Vorming van een Balkan-
blok, dat Rusland en Duitschland zou
steunen. 3. Turkije zou druk moeten uit
oefenen op Roemenië ten gunste van terri
toriale concessies, waarschijnlijk ten gun
ste van Rusland en Bulgarije. De alge-
meene indruk in Belgrado is, dat de hou
ding van Turkije, door te weigeren om toe
te geven aan de Russische voorstellen,
grootelijks de solidariteit der Balkenlanden
heeft versterkt.
EEN BALKANBLOK ONDER
ITALIAANSCHE LEIDING.
Volgens den omroep van Belgrado ver
wacht men in Zuid-Slavische politieke
kringen de vorming van een Balkanblok
onder Italiaansche leiding. Gezegd werd,
dat politieke stappen worden gedaan
met het doel te komen tot een nauwe sa
menwerking tusschen de Balkanlanden
met bovengenoemd doel. In het bijzonder
hoopte men op een samenwerking tus
schen Turkije en Bulgarije, aldus de om
roeper verder. Het ontworpen blok zou een
politiek van strikte neutraliteit jegens den
oorlog voeren, zoo werd hieraan toege
voegd.
HOE MEN ER IN DUITSCHLAND OVER
DENKT.
Het „Hamburger Fremdenblatt" schrijft
het volgende: De aandrang, waarmede te
Moskou gestreden is voor een oriënteering
der Turksche buitenlandsche politiek over
eenkomstig de nieuwe machtsverhouding
in Europa, wordt niet alleen verklaard
door de sleutelpositie, welke Turkije in het
tegenwoordige conflict inneemt als bezit
ter van de Dardanellen. Men kan zich in
denken, dat Londen te Ankara alles op
haren en snaren gezet heeft, om een snel
accoord te Moskou te bemoeilijken. Te An
kara beroept men zich met voorliefde er
op, dat de Britsch-Turksche accoorden ge
sloten zijn in een tijd, toen ook Moskou
met Londen over een dergelijk verdrag
onderhandelde.
De Sovjet-Unie heeft de wijziging van
haar buitenlandsche politiek tegenover
het Groot-Duitsche rijk tot stand gebracht
en Turkije had het nakijken, doordat het
zich met zijn verplichtingen tegenover het
Westen zoover gewaagd had, dat het in
de pijnlijke situatie gekomen was, ernsti
ge misverstanden te Moskou uit den weg
te moeten ruimen. Turkije had de recht
vaardigheid der Russische eischen te meer
moeten begrijpen, aangezien de voornaam
ste voorwaarde voor de overeenkomst
tusschen Turkije en het Westen, te weten
de Italiaansch-Turksche tegenstelling in
het Oosten van de Middellandsche Zee,
door Italië's neutraliteit verdwenen is.
Ankara heeft dikwijls genoeg verklaard,
dat de oriënteering naar Londen niet te
gen Duitschland gericht moet zijn. Wan
neer de Engelsch-Turksche accoorden de
strategische verbinding tusschen de Wes-
tersche mogendheden en de Sovjet-Unie
moesten vormen, wanneer zij van Turkije
de uitvalspoort van het Westen tegen den
Zuidoostelijken vleugel van Duitschland
moesten maken, dan is het nu duidelijk,
dat de wijziging in de Duitsch-Russische
betrekkingen ook een terugkeer van An
kara tot zijn oude ongestoorde betrekkin
gen met Moskou tot gevolg moet hebben.
Prijzen
akkerbouwproducten
De minister van economische zaken
heeft besloten, de prijzen van verschillen
de akkerbouwproducten van den oogst
1939 te verhoogen, met het oog op de ge
wijzigde economische omstandigheden en
de hoogere kosten, die de voorbereidingen
van den oogst 1940 met zich mede bren
gen.
De prijzen, die met terugwerkende kracht
voor de reeds overgenomen granen zullen
gelden, zijn:
Rogge j 9.—.
Wintergerst 9.
Zomergerst 9.40.
Haver 8.
Aardappelmeel 10.75.
Al deze prijzen berekend per 100 K.G.
Suikerbieten, geleverd aan suikerfabrie
ken 11.25 per 1000 K.G.
De door den minister aanvankelijk vast
gestelde vergoeding voor bewaarloon van
rogge, n.l. 3 ct. per week na 15 December
en 4 ct. per week na 1 April 1940 blijft van
kracht.
Hiermede vervalt de regeling inzake
den toeslag van 1.per 100 K.G. voor
die landbouwers, die gewoon waren de
rogge van het eigen bedrijf te vervoederen.
Voor peulvruchten en enkele andere klei
nere artikelen heeft nog overleg met de
landbouw.-organisaties plaats.
De prijzen voor granen gelden voor ge
middelde kwaliteit gezonde, houdbare,
marktschoone granen, geleverd aan het
door den provincialen voedselcommissaris
aangewezen pakhuis, met dien verstande,
dat, indien vervoer over meer dan 10 K.M.
moet plaats vinden, de hoogere vracht aan
den teler vergoed zal worden.
In deze prijzen zijn begrepen de kosten
van de commissionairs.
De gemiddelde kwaliteit zal worden be
paald aan de hand van een monster, dat
door de Nederlandsche akkerbouwcentrale
zal worden vastgesteld en dat zooveel mo
gelijk het gemiddelde van den Nederland-
schen oogst zal weergeven.
Daar de omstandigheden en den gebrui
kelijke wijze van levering in de onder
scheidene provincies sterk van elkaar kun
nen afwijken, zal de provinciale voedsel
commissaris onder goedkeuring van den
minister regelen kunnen .treffen, die de
algemeene richtlijnen in het voorgaande
gegeven doen aanpassen aan de plaatse
lijke omstandigheden. De bedoelde func
tionaris kan de hieruit voortvloeiende gel
delijke gevolgen, onder goedkeuring van
den minister, in de uitbetaling verreke
nen.
WEER VERKENNINGSVLUCHTEN
BOVEN NOORDWEST DUITSCHLAND.
LONDEN. 19 October. (A.N.P.) Het
ministerie van luchtvaart maakt bekend,
dat vliegtuigen van de koninklijke lucht
macht gisteravond met succes verkennin
gen hebben uitgevoerd boven Noordwest-
Duitschland.
De vliegtuigen, welke aan den tocht heb
ben deelgenomen, hebben hun doelen be
reikt en zijn alle veilig teruggekeerd.
Dit nummer bestaat alt
vier bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
DE KONINGEN-CONFERENTIE TB
STOCKHOLM. (2de blad).
HET REGENT AAN HET WESTELIJK
FRONT. (2de blad).
DE KEUZE VAN TURKIJE. ENGEL
SCHE EN FRANSCHE GENERAALS TE
ANKARA TER ONDERTEEKENING VAN
VERDRAGEN. (1ste blad).
Binnenland
WIJZIGING VESTIGINGSWET. (2de
blad).
DE PRIJZEN VAN AKKERBOUWPRO
DUCTEN. (1ste blad).
EEN VRIJSPREKEND VONNIS INZAKE
PRIJSVERHOOGING DOOR WINKELIER.
(lste blad).
BUITENLANDSCHE ARBEIDERS
VERLATEN LUXEMBURG.
LUXEMBURG, 19 October. (A.N.P.)
De laatste weken valt een langzame maar
gestadige uittocht van buitenlandsche ar
beiders waar te nemen, zelfs van hen die
sinds jaren in het Groot-Hertogdom wo
nen Deze beweging valt in het bijzonder
waar te nemen by de Duitschers en de
Italianen. De redenen hiervan zijn veel
vuldig. Eenerzijds wenscht de Luxem-
burgsche regeering in deze onzekere tijden
buitenlandsche arbeidskrachten te weren,
door weigering van hun verblijfs- of werk
vergunning, anderzijds doordat de bqiten-
lardsche regeeringen eveneens een zeke
ren druk op haar burgers uitoefenen naar
het vaderland terug te keeren. Zoo heeft
een Duitsche vertegenwoordiger te Esch
onlangs een groot aantal arbeiders doen
overbrengen naar Hannover, waar een
nieuwe industrie met 32 hoogovens is op
gericht.
RUSSISCHE MILITAIRE DELEGATIE
IN TSJOENKING.
TOKIO, 19 October. (A.N.P.). Naar uit
Sjanghai gemeld wordt, is Woensdagavond
een delegatie Russische militaire advi
seurs in vijf militaire vliegtuigen te Tsjoen-
king aangekomen. Volgens inlichtingen
uit buitenlandsche kringen te Sjanghai zou
de delegatie onderhandelingen openen met
de Chineesche regeering voor het aangaan
van een militair pact.
VIJF DOODEN BIJ ONTPLOFFING IN
ITALIAANSCHE FABRIEK.
MILAAN, 19 October. (A.N.P.) In een
fabriek van chemische stoffen nabij Sa-
vona is een zware ontploffing ontstaan,
waarbij vijf werklieden op slag gedood
werden. Er ontstond een brand, welke
evenwel snel gebluscht kon worden.
KOSTEN DISTRIBUTIE.
Regeering betaalt 85 procent aan de
gemeenten terug.
Ter uitvoering van artikel 10, tweede lid,
van de Distributiewet 1939 is thans een al
gemeene maatregel van bestuuir afgekon
digd inzake de tegemoetkoming van het
Rijk in de kosten, die de gemeentebestu
ren bij de uitvoering dier wet moeten riia-
ken.
Het „Tegemoetkomingsbesluit Distribu
tiewet '39" (de naam, die deze algemeene
maatregel van bestuur draagt) wordt o.m.
het volgende bepaald:
Het percentage van het totaal der
kosten, dat het Rijk aan de gemeente
besturen zal vergoeden, wordt be
paald op 85.
De betaling van het bedrag van de tege
moetkoming zal telkenmale geschieden nd
afloop van een door den minister van Eco
nomische Zaken nader te bepalen tijdvak,
welk tijdvak niet langer gesteld mag wor
den dan een half jaar.
De minister verleent, volgens nader door
hem te stellen regelen, een voorschot aan
de gemeentebesturen op het bedrag dér
door hen te ontvangen tegemoetkoming.
De minister is bevoegd van de gemeen
tebesturen te vorderen, dat periodiek zal
worden ingediend een raming der te ver
wachten kosten, een gespecificeerde opga
ve van de werkelijk gemaakte kosten en
een opgave van de aard en de duur van de
ter zake van de uitvoering der wet geslo
ten overeenkomsten, alsmede van de daar
uit voortvloeiende geldelijke verplichtin
gen.
Omtrent de wijze en de tijdstippen, waar
op de in het eerste lid bedoelde gegevens
zullen moeten worden ingediend kan de
minister nadere regelen stellen.
De minister is voorts bevoegd door na
der door hem aan te wijzen personen of in
stanties inzage te doen nemen van de door
de gemeente gevoerde administratie der
kosten.