De keuze van Turkije DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN De beteekenis van den Turkschen slap H&uOtayen met Engeland en 5xanfodyA DONDERDAG 19 OCTOBER 1939 31ste Jaargang No. 946f Bureaux Papengracht 32. Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935. Adv. en Abonm-tarieven rie pag 2. Giro 103003. Postbus 11. Burenruzies, enz. Een eerste zin in een verslag van een eenvoudig rechtszaakje in een der bladen trok vanmorgen onze aandacht, die er bij bleef stilstaan Een eenvoudige, dood-gewone zin. 't Gebeurt meer, dat wij in-ééns blijven stilstaan by een dood-gewoon ding, dat wij al jaren-lang achteloos zijn voorbijgegaan, en daar dan plotseling iets inzien, wat frappeert en boeit door schoonheid of waarheid of dat, hoewel op zichzelf heel klein, onze gedachten trekt naar iets groots, naar een groote levens-waarheid en -werkelijkheid. Wij begonnen dan ,in het verslag van dat eenvoudig rechtszaakje, waarboven als titel stond „Buurvrouwen", en dat behan deld is voor een Amsterdamschen politie rechter, met dezen zin: „Ondanks mobilisatie, oorlog en wat daarvan de gevolgen zijn, gaan de bu renruzies in onze hoofdstad door". Aan de fronten van de legers der oor logvoerende landen, op de zee en in de lucht sterven velen een gewelddadigen dood en even zoovele families worden in rouw en droefheid geslagen. En wij ver onaangenamen anderen en onszelf het leven door burenruzies en dergelijke on benulligheden. Terwijl in meerdere landen een groot deel der bevolking gedrukt en gebukt gaat onder schrijnend leed, onder vaak demoraliseerende ellende van den oorlog, is ons land zoo gezegend, dat het buiten den oorlog ligt, dat er de vrede rust. En wij veronaangenamen anderen en onszelf het leven door burenruzies en dergelijke onbenulligheden. Van ons Nederlandsche volk wordt ge vraagd, dat het gezamenlijk den nood van dezen t ij d, die ook al is 't dan, God-zij-dank, in betrekkelijk zeer be perkte mate ons niet bespaard blijft, weerstand wil bieden in wederkeerige hulpvaardigheid en met blijmoedi liefde voor den medemensch en voor de gemeenschap. En wij veronaangenamen anderen en onszelf het leven door buren ruzies en dergelijke onbenulligheden. De geweldige ernst van dezen tijd moet onze gedachten als 't ware rukken naar het onvergankelijke, moet ons, in het helderste en klaaiste licht, doen zien, wat de w e r k e Ijj k e waarde is van al de dingen in het leven, wat in het leven onze belangstelling wel en niet waard is. Enwij verliezen onszelf in bu renruzies en dergelijke onbenulligheden. Met kleine dingen brengen velen door de dagen in een grooten tijd Onbe nulligheden, als de ruzies van buur vrouwen, vullen ook de dagen, of den vrijen tijd, van velen in hoogere standen en in hoogere kringen, die geestelijk aristocraten moesten zijn', en die met hun geestesgaven den medemensch en de gemeenschap waarlijk moesten dienen. Kleine dingen, burenruzies en dergelij ke, zijn in een grooten tijd, als deze, zoo ontzettend klein, ^oo gruwelijk-wan- staltig klein! DE TURKSCH-ENGELSCH-FRANSCHE VERDRAGEN. Vandaag reeds onderteekening? ISTANMBOEL, 19 October. (A. N. P.). Volgens het Turksohe dagblad „Aksham" zullen de overeenkomsten tusschen Tur kije en Frankrijk en Engeland vandaag om 18 uur pl. tijd worden onderteekend. VON PAPEN NAAR BERLIJN ONTBODEN. BERLIJN, 19 October. (A. N. P.). Naar in welingelichte kringen te Berlijn by informatie wordt bevestigd, is de Duit- sche ambassadeur te Ankara, von Papen, naar Berlijn ontboden om rapport uit te brengen. De keuze van Turkije, dat de onderhan. delingen met Moskou heeft afgebroken en aan Londen en Parijs trouw is gebleven, is het gesprek van den dag. De beteekenis van de Turksche beslis sing wordt dan ook allerwegen ingezien. Vanzelfsprekend kennen de Engelschen en de Franschen er grooter gewicht aan dan de Duitschers én Russen, althans dan de Duitschers en Russen willen toegeven. Het schijnt, dat vooral twee factoren het spel in Moskou hebben beheerscht, n.l. het vraagstuk van de sluiting der Dardanellen voor de L itsche en Fransche oorlogssche pen en de Sovjet-Russische invloed op het Balkan-schiereiland. Volgens „United Press", zou Turkije aan vankelijk accoord gegaan zijn met een slui ting van de Dardanellen en zouden ook En geland en Frankrijk daarin hebben toe gestemd. Maar toen de Sovjet-regeering er in een volgend stadium der besprekingen op aandrong, dat het Balkan-schiereiland in de toekomst tot de Russische invloeds sfeer zou behooren, trok Turkije de aanvan kelijk overeengekomen sluiting der Darda nellen in. De Dardanellen vormen een belangrijk strategisch punt. Wanneer Britsche sche pen door deze zeestraat de Zwarte Zee kunnen binnenvaren, kunnen zij de mon ding van de Donau blokkeeren, en even tueel Russische steden aan de zeekust bom bardeeren. De Donau is een belangrijke toegangsweg voor den aanvoer van Zuid- Russische petroleum naar Duitschland. Geen wonder, dat de Duitschers en hun Russische vrienden gebrand waren op de sluiting van de Dardanellen. Maar, zooals gezegd, de Sovjets wilden meer, zij wilden hun invloed uitstrekken over den Balkan. Daartoe zouden zij ge- eischt hebben, dat Turkije, dat de leiding heeft in de Balkan-Entente, er van zou afzien bij een eventueel conflict tusschen Rusland en sommige Balkanstaten Enge land en Frankijk er in te betrekken. Tur kije vond het echter te gewaagd, den Rus sen de vrije hand te laten op den Balkan en weigerde. Thans komt Italië, dat even zeer aspiraties heeft op den Balkan, weer naar voren. Het net van diplomatieke draden over Europa is, zooals men ziet, vrij ingewik keld en het is moeilijk er een overzicht en een inzicht van te krijgen. Zelfs blijkt niet alles even duidelijk te zijn voor het Britsche ministerie van bui- tenlandsche zaken, dat het volgende zeer voorzichtige communiqué heeft uitgege ven: „Hoewel de Londensche officieele krin gen nog niet volkomen op de hoogte zijn van de omstandigheden, welke de Rus- sisch-Turksche onderhandelingen in een impasse gebracht hebben, blijkt uit de ver klaring van dr. Say dam, den Turkschen premier, dat voorstellen gedaan zijn, die de Turksche regeering als onaannemelijk beschouwde. Er moet echter op gewezen worden, dat de verklaring van dr. Say- dam en het officieele communiqué van d< Sovjet-Unie beide spreken over handha ving der vriendschappelijke betrekkingen tusschen beide landen. De interpretatie, welke te Londen van de situatie gegeven werd, behoeft niet noodzakelijkerwijs in alle details als juist aanvaard te worden." Het is derhalve aan te bevelen, niet te vroeg conclusies te trekken en het verloop der gebeurtenissen af te wachten. PAUSELIJKE ENCYCLIEK OP 20 OCTOBER. ROME. 19 October (A. N. P.). De eerste Encycliek van Paus Pius XH zal, naar in de kringen van het Vaticaan wordt bevestigd, op 29 October worden gepubli- CÊcrd. DUITSCHE BOMMENWERPER OMLAAG GESCHOTEN. LONDEN, 19 Oct. (A. N. P.). Officieel wordt medegedeeld, dat twee Duitsche vliegers vandaag te Whitby zijn aange spoeld, nadat het bombardementsvliegtuig, waarin zij zich bevonden, boven de Noord zee was neergeschoten. De mannen bevonden zich in een op vouwbaar dingljy. Zij waren uitgeput, Eén hunner had een beenwonde. Zij bevinden zich thans onder de hoede van de politie. De beide andere leden der bemanning van het vliegtuig waren gedood. De bommen werper was Dinsdag omlaag geschoten. FRANSCHE EN BRITSCHE GENERAALS TE ANKARA TER ONDERTEEKENING DER VERDRAGEN. De Fransche generaal Weygand en de Engelsche generaal Wavell zijn Woensdag middag per vliegtuig in Ankara aangeko men. Zij zullen volgens een telegram uit An kara binnenkort een Turksch-Fransch pact tot wederzijdschen bijstand onderteeke nen. Tijdens zijn overleg met de Turksche le gerleiders zal Weygand beraadslagen over gemeenschappelijke defensieve maatre gelen. Bevoegde kringen te Ankara zijn van mecning, dat het Fransch-Turksche en het Engelsch-Turksche verdrag tot wederzijd schen bijstand gelijktijdig zullen worden onderteekend. Generaal Weygand en generaal Wavell blijven tot Zondag in Ankara. HET AFBREKEN DER TURKSCH- RUSSISCHE BESPREKINGEN. De Fransche correspondent van de „Dai ly Telegraph" in Parijs verneemt, dat het besluit tot staking der Turksch-Russische onderhandelingen in Moskou genomen is door de Turksche regeering op eigen ini tiatief en geenszins een gevolg is geweest van druk der geallieerden. Het meest interessante punt, aldus de correspondent, is, dat Turkije vry blijft om de Zwarte Zee open te stellen voor de Engelsch-Fransche vloot. Dit beteekent in de practijk, dat de verzending van voorraden naar Duitschland over de Zwarte Zee niet onder alle omstandighe den zal ontkomen aan de Engelsch-Fran sche blokkade. Het schijnt, dat in Ber lijn op von Ribbentrop steeds heviger cri- tiek wordt uitgeoefend op grond van de concessies, die hij Sovjet-Rusland in de Baltische landen heeft gedaan. De correspondent van de „Daily Tele graph" te Belgrado verneemt, dat de Rus sische eischen, die leidden tot het afbre ken der Moskcusche besprekingen met rurkije, waren: 1. Erkenning van de Pool- Sche deeling. 2. Vorming van een Balkan- blok, dat Rusland en Duitschland zou steunen. 3. Turkije zou druk moeten uit oefenen op Roemenië ten gunste van terri toriale concessies, waarschijnlijk ten gun ste van Rusland en Bulgarije. De alge- meene indruk in Belgrado is, dat de hou ding van Turkije, door te weigeren om toe te geven aan de Russische voorstellen, grootelijks de solidariteit der Balkenlanden heeft versterkt. EEN BALKANBLOK ONDER ITALIAANSCHE LEIDING. Volgens den omroep van Belgrado ver wacht men in Zuid-Slavische politieke kringen de vorming van een Balkanblok onder Italiaansche leiding. Gezegd werd, dat politieke stappen worden gedaan met het doel te komen tot een nauwe sa menwerking tusschen de Balkanlanden met bovengenoemd doel. In het bijzonder hoopte men op een samenwerking tus schen Turkije en Bulgarije, aldus de om roeper verder. Het ontworpen blok zou een politiek van strikte neutraliteit jegens den oorlog voeren, zoo werd hieraan toege voegd. HOE MEN ER IN DUITSCHLAND OVER DENKT. Het „Hamburger Fremdenblatt" schrijft het volgende: De aandrang, waarmede te Moskou gestreden is voor een oriënteering der Turksche buitenlandsche politiek over eenkomstig de nieuwe machtsverhouding in Europa, wordt niet alleen verklaard door de sleutelpositie, welke Turkije in het tegenwoordige conflict inneemt als bezit ter van de Dardanellen. Men kan zich in denken, dat Londen te Ankara alles op haren en snaren gezet heeft, om een snel accoord te Moskou te bemoeilijken. Te An kara beroept men zich met voorliefde er op, dat de Britsch-Turksche accoorden ge sloten zijn in een tijd, toen ook Moskou met Londen over een dergelijk verdrag onderhandelde. De Sovjet-Unie heeft de wijziging van haar buitenlandsche politiek tegenover het Groot-Duitsche rijk tot stand gebracht en Turkije had het nakijken, doordat het zich met zijn verplichtingen tegenover het Westen zoover gewaagd had, dat het in de pijnlijke situatie gekomen was, ernsti ge misverstanden te Moskou uit den weg te moeten ruimen. Turkije had de recht vaardigheid der Russische eischen te meer moeten begrijpen, aangezien de voornaam ste voorwaarde voor de overeenkomst tusschen Turkije en het Westen, te weten de Italiaansch-Turksche tegenstelling in het Oosten van de Middellandsche Zee, door Italië's neutraliteit verdwenen is. Ankara heeft dikwijls genoeg verklaard, dat de oriënteering naar Londen niet te gen Duitschland gericht moet zijn. Wan neer de Engelsch-Turksche accoorden de strategische verbinding tusschen de Wes- tersche mogendheden en de Sovjet-Unie moesten vormen, wanneer zij van Turkije de uitvalspoort van het Westen tegen den Zuidoostelijken vleugel van Duitschland moesten maken, dan is het nu duidelijk, dat de wijziging in de Duitsch-Russische betrekkingen ook een terugkeer van An kara tot zijn oude ongestoorde betrekkin gen met Moskou tot gevolg moet hebben. Prijzen akkerbouwproducten De minister van economische zaken heeft besloten, de prijzen van verschillen de akkerbouwproducten van den oogst 1939 te verhoogen, met het oog op de ge wijzigde economische omstandigheden en de hoogere kosten, die de voorbereidingen van den oogst 1940 met zich mede bren gen. De prijzen, die met terugwerkende kracht voor de reeds overgenomen granen zullen gelden, zijn: Rogge j 9.—. Wintergerst 9. Zomergerst 9.40. Haver 8. Aardappelmeel 10.75. Al deze prijzen berekend per 100 K.G. Suikerbieten, geleverd aan suikerfabrie ken 11.25 per 1000 K.G. De door den minister aanvankelijk vast gestelde vergoeding voor bewaarloon van rogge, n.l. 3 ct. per week na 15 December en 4 ct. per week na 1 April 1940 blijft van kracht. Hiermede vervalt de regeling inzake den toeslag van 1.per 100 K.G. voor die landbouwers, die gewoon waren de rogge van het eigen bedrijf te vervoederen. Voor peulvruchten en enkele andere klei nere artikelen heeft nog overleg met de landbouw.-organisaties plaats. De prijzen voor granen gelden voor ge middelde kwaliteit gezonde, houdbare, marktschoone granen, geleverd aan het door den provincialen voedselcommissaris aangewezen pakhuis, met dien verstande, dat, indien vervoer over meer dan 10 K.M. moet plaats vinden, de hoogere vracht aan den teler vergoed zal worden. In deze prijzen zijn begrepen de kosten van de commissionairs. De gemiddelde kwaliteit zal worden be paald aan de hand van een monster, dat door de Nederlandsche akkerbouwcentrale zal worden vastgesteld en dat zooveel mo gelijk het gemiddelde van den Nederland- schen oogst zal weergeven. Daar de omstandigheden en den gebrui kelijke wijze van levering in de onder scheidene provincies sterk van elkaar kun nen afwijken, zal de provinciale voedsel commissaris onder goedkeuring van den minister regelen kunnen .treffen, die de algemeene richtlijnen in het voorgaande gegeven doen aanpassen aan de plaatse lijke omstandigheden. De bedoelde func tionaris kan de hieruit voortvloeiende gel delijke gevolgen, onder goedkeuring van den minister, in de uitbetaling verreke nen. WEER VERKENNINGSVLUCHTEN BOVEN NOORDWEST DUITSCHLAND. LONDEN. 19 October. (A.N.P.) Het ministerie van luchtvaart maakt bekend, dat vliegtuigen van de koninklijke lucht macht gisteravond met succes verkennin gen hebben uitgevoerd boven Noordwest- Duitschland. De vliegtuigen, welke aan den tocht heb ben deelgenomen, hebben hun doelen be reikt en zijn alle veilig teruggekeerd. Dit nummer bestaat alt vier bladen. VOORNAAMSTE NIEUWS Buitenland DE KONINGEN-CONFERENTIE TB STOCKHOLM. (2de blad). HET REGENT AAN HET WESTELIJK FRONT. (2de blad). DE KEUZE VAN TURKIJE. ENGEL SCHE EN FRANSCHE GENERAALS TE ANKARA TER ONDERTEEKENING VAN VERDRAGEN. (1ste blad). Binnenland WIJZIGING VESTIGINGSWET. (2de blad). DE PRIJZEN VAN AKKERBOUWPRO DUCTEN. (1ste blad). EEN VRIJSPREKEND VONNIS INZAKE PRIJSVERHOOGING DOOR WINKELIER. (lste blad). BUITENLANDSCHE ARBEIDERS VERLATEN LUXEMBURG. LUXEMBURG, 19 October. (A.N.P.) De laatste weken valt een langzame maar gestadige uittocht van buitenlandsche ar beiders waar te nemen, zelfs van hen die sinds jaren in het Groot-Hertogdom wo nen Deze beweging valt in het bijzonder waar te nemen by de Duitschers en de Italianen. De redenen hiervan zijn veel vuldig. Eenerzijds wenscht de Luxem- burgsche regeering in deze onzekere tijden buitenlandsche arbeidskrachten te weren, door weigering van hun verblijfs- of werk vergunning, anderzijds doordat de bqiten- lardsche regeeringen eveneens een zeke ren druk op haar burgers uitoefenen naar het vaderland terug te keeren. Zoo heeft een Duitsche vertegenwoordiger te Esch onlangs een groot aantal arbeiders doen overbrengen naar Hannover, waar een nieuwe industrie met 32 hoogovens is op gericht. RUSSISCHE MILITAIRE DELEGATIE IN TSJOENKING. TOKIO, 19 October. (A.N.P.). Naar uit Sjanghai gemeld wordt, is Woensdagavond een delegatie Russische militaire advi seurs in vijf militaire vliegtuigen te Tsjoen- king aangekomen. Volgens inlichtingen uit buitenlandsche kringen te Sjanghai zou de delegatie onderhandelingen openen met de Chineesche regeering voor het aangaan van een militair pact. VIJF DOODEN BIJ ONTPLOFFING IN ITALIAANSCHE FABRIEK. MILAAN, 19 October. (A.N.P.) In een fabriek van chemische stoffen nabij Sa- vona is een zware ontploffing ontstaan, waarbij vijf werklieden op slag gedood werden. Er ontstond een brand, welke evenwel snel gebluscht kon worden. KOSTEN DISTRIBUTIE. Regeering betaalt 85 procent aan de gemeenten terug. Ter uitvoering van artikel 10, tweede lid, van de Distributiewet 1939 is thans een al gemeene maatregel van bestuuir afgekon digd inzake de tegemoetkoming van het Rijk in de kosten, die de gemeentebestu ren bij de uitvoering dier wet moeten riia- ken. Het „Tegemoetkomingsbesluit Distribu tiewet '39" (de naam, die deze algemeene maatregel van bestuur draagt) wordt o.m. het volgende bepaald: Het percentage van het totaal der kosten, dat het Rijk aan de gemeente besturen zal vergoeden, wordt be paald op 85. De betaling van het bedrag van de tege moetkoming zal telkenmale geschieden nd afloop van een door den minister van Eco nomische Zaken nader te bepalen tijdvak, welk tijdvak niet langer gesteld mag wor den dan een half jaar. De minister verleent, volgens nader door hem te stellen regelen, een voorschot aan de gemeentebesturen op het bedrag dér door hen te ontvangen tegemoetkoming. De minister is bevoegd van de gemeen tebesturen te vorderen, dat periodiek zal worden ingediend een raming der te ver wachten kosten, een gespecificeerde opga ve van de werkelijk gemaakte kosten en een opgave van de aard en de duur van de ter zake van de uitvoering der wet geslo ten overeenkomsten, alsmede van de daar uit voortvloeiende geldelijke verplichtin gen. Omtrent de wijze en de tijdstippen, waar op de in het eerste lid bedoelde gegevens zullen moeten worden ingediend kan de minister nadere regelen stellen. De minister is voorts bevoegd door na der door hem aan te wijzen personen of in stanties inzage te doen nemen van de door de gemeente gevoerde administratie der kosten.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1939 | | pagina 1