Wat bereidt Berlijn voor?
jAANDAG 16 OCTOBER 1939
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Besluiten op komst
De loop van den oorlog zal er van
afhangen, zegt Rome
Noorsch stoom
schip op mijn ge-
loopen
31ste Jaargang No. 9466
S)e Êcid6clvcSoti^<Mit
Bureaux PapengTacht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
Adv. en Abonn.-tarieven zie pog 2.
Giro 103003. Postbus 11.
V Gemeenschappelijke
propaganda voor
het goede
Wij drukken elders in dit nummer af een
oproep aan de „Vrouwen in Nederland",
welke wij dezer dagen ontvingen (en welke
wegens plaatsgebrek even was blijven lig
gen).
Deze oproep geeft uitdrukking aan ge
dachten en gevoelens, waarin wij allen kun
nen overeenstemmen, en welke ons aller
sympathie moeten hebben.
Zeker, als wij onze katholieke overtuiging
laten spreken, dan zeggen wij het anders tot
onszelf en tot anderen tot ons zelf aller
eerst. Of liever: dan zeggen wij hetzelfde en
meer!
Indien wij onszelf en anderen voorhou
den, dat wü niet moeten klagen, ondanks
alles, dan zijn wij ons bewust, dat daarvoor
groote geestelijke en zedelijke kracht wordt
vereischt, vooral bij de minder-bedeelden,
die in armoe en gebrek moeten leven van
den eenen dag in den anderenEn dan
richten onze gedachten en verlangens zich
naar de kracht-bronnen van ons heilig Ge
loof, van onzen heiligen Godsdienst.
Daarheen wordt in dien oproep niet ver
wezen....
Maar dat sluit niet uit, dat een oproep,
als de hier-bedoelde, onze hartelijke in
stemming heeft!
Onze instemming heeft het zoeken en
streven naar het goede, wat wij gemeen
schappelijk kunnen bezitten en gemeen
schappelijk kunnen propageeren.
Als men dat gemeenschappelijke
maar niet wil stellen in de plaats van ons
persoonlijk bezit van godsdienstige
overtuiging en godsdienstige beleving
Maar zulk een streven blijkt uit de hier
bedoelde circulaire en uit vele andere
soortgelijke publicaties b.v. van de
propagandisten voor „geestelijke en moree-
le herbewapening" geenszins.
Er moet voor gewaakt worden, dat het
ook niet gebeuren, z a L Het is heel goed mo
gelijk, het gevaar is reëel, dat, zelfs onbe
doeld en onbewust, zou worden gepropa
geerd een soort van christendom boven ge
loofsverdeeldheid, een soort van op begin
selloosheid gebaseerde eenheid. Dat zou, na
tuurlijk, voor ons onaanvaardbaar zijn, en
werkelijk funest.
Doch, als dat niet gebeurt, dan is tegen
dergelijke gemeenschappelijke activiteit
ons inziens geen principieel bezwaa. in
tegendeel, dan heeft deze onze oprechte
sympathie, zooals ook de oproep aan de
„Vrouwen van Nederland" onze hartelijke
instemming heeft.
WAT ANDERE BLADEN
SCHRIJVEN
HIJ HAD GELIJK!
De Avondpost schrijft:
Men kan haast geen nummer opslaan
van de N.S.B.-pers in ons vaderland, of
men leest, dikwijls met vette letters, dat
de ontwikkeling der gebeurtenissen den
heer Mussert gelijk heeft gegeven.
H ij wist het; h ij had het voorzien; h ij
kreeg gelijk.
Een lezer brengt ons nu „Volk en Va
derland", „extra-blad voor Den Haag", van
27 April 1936. De geheele eerste bladzijde
daarvan wordt ingenomen door een arti
kel, waarin kolommen achtereen wordt be
toogd welk een vooruitzienden blik de
heer Mussert had en heeft.
Nu willen wij uit dat artikel een aardig
bewijs daarvan geven.
Eerst dit:
„In Nederland is slechts één man,
die zonder zijn beginsel of standpunt
te veranderen, de richting kan
klagen, die ons volk heeft vernederd
van zelfstandige natie tot bijwagen
van de Europeesche grootmachten
die man is Mussert. Mussert had gelijk,
enMussert krijgt gelijk!"
Wij lezen, hoe die „ééne man" in Neder
land de internationale gebeurtenissen be
ziet, doorziet en voorspelt. Ook wat Rus
land betreft. Men hoore:
„Kort en goed is het parool van
Moskou: geleidelijke uitbouw der we
reldrevolutie, door de Europeesche
Staten tegen elkander op te zetten,
met de democraten aan te pappen
want via de democratie is hun doel te
bereiken en het fascisme, him eeni-
gen vijand, te kraken".
Wij moeten zeggen, toen wy dit lazen
Te Berlijn heeft men den laatsten tijd de
gewoonte aangenomen om belangrijke be
slissingen aan het einde van de week be
kend te maken!
De Zaterdag is echter voorbijgegaan, als
mede de Zondag, en er is niets gebeurd.
Toch was er wel reden om iets bijzonders
te verwachten. Na de afwijzende rede van
minister-president Chamberlain heeft Hit-
Ier zich beraden over zijn houding. Wij zijn
van Berlijn gewend, dat zulk beraad vrij
kort is.
De mogelijkheid van een afwijzing kon
werkelijk wel van te voren worden voor-
i, zoodat men met deze eventualiteit re
kening had kunnen houden. De Duitsche
pers heeft onmiddellijk en fel gereageerd,
doch van officieele zijdes wordt gezwegen.
Een in deze omstandigheden ongewoon
stilzwijgen.
Wordt er wat bijzonders uitgebroed in
Berlijn? In de Fransche pers kan men al
dagen lang de verwachting lezen, dat er
weldra een Duitsch offensief op het West-
front zal worden ingezet. Zal dit het ant
woord van Berlijn zijn?
Het is mogelijk, maar uit Italië komen
berichten, welke aanduiden, dat men in
Rome iets bijzonders verwacht, iets waar
in de loop van den oorlog zal afhangen.
Gemeld wordt, dat Hitier op het punt
staat om belangrijke beslissingen te nemen,
doch de aard van deze beslissingen wordt
niet onthuld, zelfs niet aangeduid.
In verband met deze geheimzinnigheid
duiken overal geruchten op over nieuwe
wapens, waarover het Duitsche leger zou
beschikken, nieuwe wapens met een ver
schrikkelijke uitwerking; ook wordt ge
fluisterd van luchtraids op vijandelijk ge
bied, welke weldra zullen beginnen. Al
deze geruchten hebben geen enkele waar
de; niemand kan eenige garantie geven
van de waarheid daarvan. Degenen, die
het weten kunnen, zwijgen, en zij, die spre
ken, weten het niet.
De wereld wacht gelaten den loop der
gebeurtenissen af. Misschien houdt het uit
blijven van beslissingen af van de hou
ding van Rusland en wil men eerst af
wachten wat het resultaat is van de Rus
sische activiteit in het Noorden.
De Finsche delegatie is uit Moskou naar
de Finsche hoofdstad teruggekeerd, wat
naar men zegt niet beteekent dat de on
derhandelingen zijn afgebroken. Maar
waarom is dan de geheele delegatie ver
trokken? Het heeft er allen schijn van,
dat de besprekingen niet bepaald vlot ver-
loopen, en dat de Russen eischen hebben
gesteld, welke te Helsinki zwaar moeten
worden overwogen.
In de Deensche bladen heeft een opsom
ming gestaan van de vermoedelijke Russi
sche eischen, doch van officieele zijde wordt
de juistheid van deze publicatie ontkend.
Er heerscht nog altijd onzekerheid en
bange afwachting.
hebben wij werkelijk versteld gestaan van
des heeren Mussert's helderziendheid.
Om de wereldrevolutie uit te bouwen,
zullen de Russen „aanpappen" met „de de
mocraten", want op die manier kunnen ze
hun doel bereiken om „het fascisme, hun
eenigen vijand, te kraken".
Na dit gelezen te hebben moeten wij
Nederland gelukkig prijzen, dat het in
ieder geval „een man" bezit, die alles
heeft voorzien.
Wij houden ons voor verdere profetieën
warm aanbevolen.
DRIE DOODEN, ACHT GEREDDEN.
Door Finsch stoomschip in IJmuiden
binnengebracht.
Het Finsche stoomschip „Emmi" heeft
in IJmuiden binnengebracht acht leden van
de bemanning van het Noorsche stoom
schip „Gressholm" dat op weg was van
Stavanger naar Antwerpen.
De „Gressholm" is Vrijdagavond op een
mijn geloopen op 53 graden 55 minuten
Noorderbreedte en 2 graden 55 minuten
Oosterlengte.
Drie leden van de bemanning zyn om
het leven gekomen.
De „Emmi" is met de overlevenden op
weg naar Amsterdam.
Nog geen overleg
met Rome en Moskou
GENERAAL VON BLOMBERG
GEVANGEN?
Madame Tabouif schrijft in de „Oeuvre"
uit Berlijn te hebben vernomen, dat maar
schalk von Blomberg, de vroegere opper
bevelhebber van het Dnitsche leger en vijf
andere hooge officieren, zijn opgesloten in
de vesting Landsberg.
Hitier zelf heeft in deze vesting gevan
gen gezeten na de mislukte Putsch te Mün-
chen in 1923 en heeft hier zijn boek „Mein
Kampf" geschreven.
TE ROME VERWACHT MEN DUITSCHE
ACTIE
In fascistische kringen is men van gevoe
len, dat in Berlijn iets wordt voorbereid,
waarvan de loop van den oorlog zal afhan
gen. De belangstelling der Italiaansche
kringen wordt meer en meer geconcen
treerd op de bedrijvigheid van Hitier en op
de belangrijke beslissingen, die hij op het
punt zou staan te nemen. Men is van mee
ning, dat de redevoering van Chamberlain
in zekeren zin een einde heeft gemaakt aan
iedere diplomatieke activiteit. De uiterst
heftige taal van de Duitsche pers jegens de
beide groote Westersche mogendheden
wordt nog steeds krachtiger.
Heeft Hitier het voornemen een algemeen
offensief aan het Westelijk front te ont
ketenen, gepaard gaande met een lucht
bombardement van de Engelsche kusten?
Zal hij integendeel een beslissing uitstellen,
teneinde eenigen tijd te kunnen winnen
voor minder pi'oblematieke verrassingsmo
gelijkheden? Deze vragen houden de aan
dacht in Romeinsche kringen vast en wor
den openlijk besproken door de Berlijnsche
correspondenten van de fascistische bla
den. Deze laatste schijnen van meening te
zijn, dat zich ieder oogenblik nieuwe groo
te feiten van Duitschen kant kunnen voor
doen op militair gebied. Vooral melden zij,
dat binnenkort een geheime raad in Berlijn
bijeen zal komen, waaraan deelgenomen
zal worden door de bevelhebbers der Duit
sche strijdkrachten. Deze geheime raad zou
ten doel hebben de hooge Duitsche mili
taire autoriteiten op de hoogte te brengen
van de beslissingen, die door Hitier zullen
zijn genomen.
In welke mate rekent Hitier, om zijn
doeleinden te bereiken op Russischen mi
litairen steun? Voor de Italiaansche waar
nemers lijdt het geen twijfel, dat de regee
ringen van Berlijn en Moskou elkander
krachtens het DuitschRussische accoord
van 28 September zullen raadplegen. De
zelfde waarnemers echter brengen met een
zekeren nadruk de volstrekte reserve naar
voren, die men te dien aanzien in Berlijn en
vooral in Moskou handhaaft. Tegelijk ma
ken zij melding van de ontwijkende ant
woorden, die de laatste dagen door de
woordvoerders van de Wilhelmstrasse wor
den gegeven aan de buitenlandsche jour
nalisten, die hen ondervroegen over de
eerstvolgende ontwikkeling van de Duitsch-
Russische vriendschap.
Niets bekend van een conferentie van drie.
Het agentschap Belga verneemt uit Ber
lijn, dat in de Wilhemstrasse wordt ver
klaard, dat men daar niets weet van een
conferentie tusschen Duitschland, Sovjet-
Rusland en Italië.
KONING LEOPOLD ZAL TOT AMERIKA
SPREKEN
In antwoord op een tot hem gerichte uit-
noodiging, heeft de Belgische koning erin
toegestemd op Donderdag 26 October een
radio-redevoering tot de Vereenigde Staten
te richten. Het uur van uitzending zal la
ter bekend gemaakt worden.
DE BIJEENKOMST VAN HET
BRITSCHE PARLEMENT
Het Britsche Lagerhuis zal Dinsdag,
Woensdag en Donderdag a.s. bijeenkomen
en het Hoogerhuis zal vermoedelijk op de
zelfde dagen vergaderen. Minister-president
Chamberlain zal zijn wekelijksche verkla
ring op Woensdag afleggen. De minister
van marine, Churchill, zal een mededeeling
doen over het verlies van de „Royal Oak".
Verder zal aan de regeering gevraagd
worden of zij onderhandelingen wil voeren
met de Sovjet-Unie om te komen tot het
sluiten van een handelsverdrag, dat uitge
breider is, dan het onlangs gesloten ver
drag, dat slechts betrekking had op hout,
rubber en tin. Ook zal worden gevraagd of
bij de onderhandelingen met de Sovjet-
regeering dit jaar is voorgesteld, dat de
Russen militaire vloot- en luchtvaartbases
zouden krijgen in de Oostzee
COMMENTAAR OP DE REDE VAN
CHAMBERLAIN
Het eerste Italiaansche commentaar
De „Giornale lTtalia" is de eerste Ita
liaansche krant, welke commentaar levert
op de rede van minister-president Cham
berlain. De directeur van genoemd blad
schreef Zaterdag, dat de rede drie negatieve
elementen bevat en geen waarlijk opbou-
wenden geest toont. De negatieve elemen
ten bestaan uit het onjuist voorstellen van
de gebeurtenissen, welke het Poolsche con
flict voorafgingen, de weigering om de
voorstellen van Hitier te aanvaarden en
tenslotte het nalaten om het juiste doel van
den oorlog te omschrijven.
De rede van de minister-president, aldus
de directeur van de „Giornale d'Italia",
toont duidelijk de weloverwogen onver
zoenlijkheid van Engeland. Wat betreft het
herstel van Polen, moet Chamberlain zich
niet alleen richten tot Duitschland, doch
ook tot Rusland en Litauen, die ieder een
deel van het Poolsche gebied hebben bezet.
Bovendien heeft Hitler in zyn rede laten
blijken, dat hij een Poolschen staat op
ethnische gronden wil herstellen.
Tenslotte merkte de schrijver op, dat de
geschiedenis van de politiek van Europa na
den oorlog te dikwijls heeft getoond, dat
men het gegeven woord niet heeft gehou
den, dat men Hitier hiervan geen ernstig
verwijt kan maken.
Een Russisch blad over de rede
Onder het opschrift „Chamberlain wil
den oorlog", schrijft het orgaan van het
roode leger „Kraasnaja Swjesda" over de
rede van den Britschen minister-president,
dat Chamberlain de vredesvoorstellen van
Hitier heeft afgewezen en hiermede de ge
heele verantwoordelijkheid draagt voor het
voortzetten van den oorlog en voor de on
zegbare ellende en vernietiging, welke de
oorlog alle volken zal brengen.
De oorzaak van deze houding ziet het
blad in den wensch van de Britsche regee
ring om met alle middelen den toestand te
handhaven, welke in Europa twintig jaar
geleden is geschapen door het verdrag van
Versailles, alleen in het belang van de
Westelijke mogendheden. De oorlog, welke
de massa van het volk de zwaarste offers
oplegt, is ook in Engeland niet populair,
zoo gaat het blad verder. Het Britsche volk
weet op het oogenblik heel goed, dat voort
zetten van den oorlog, welke wordt ge
voerd om de Britsche wereldheerschappij,
slechts nieuwe offers en groote uitbuiting
van hen beteekent en alleen in het belang
is van het grootkapitaal en de ophitsers tot
oorlog.
DUITSCH OFFENSIEF ZOU OP KOMST
ZIJN.
Reuters Parijsche correspondent meldt,
dat het Duitsche offensief aan het Weste
lijk front zeer spoedig schijnt te zullen be
ginnen.
De Duitschers, zoo schrijft hij, treffen
uitgebreide voorbereidingen voor een aan
val aan het geheele front. Er zijn troepen
naar de frontlinie gebracht. De Fransche
artillerie heeft hevig gereageerd. Vannacht
is motorgeluid vernomen. De Duitsche ar
tillerie zwijgt, klaarblijkelijk met het doel
haar posities geheim te houden.
Militaire waarnemers in Londen hechten
groot belang aan vroegere Fransche be
richten, als zouden de Duitschers een ster
ke troepenmacht samentrekken achter
Bieenwald, vermoedelijk ter voorbereiding
van een aanval op de stellingen van Lau-
terburg, waarachter de Elzasvlakte ligt.
Vliegtuigen der geallieerden hebben troe
pen-concentraties ontdekt tot bij Keulen,
Bonn, Koblenz, Mainz en Mannheim,
waartoe, naar men gelooft, dertien gemo
toriseerde divisies behooren uit Polen.
Andere berichten maken melding van
sterke concentraties artillerie achter de lijn
Merzig-Saarbrücken-Zweibrücken - Barza-
bern, met veel tanks en vliegtuigen. In to
taal wordt berekend, dat de Duitschers
thans 800.000 tot 900.000 man, gereed voor
den aanval, hebben opgesteld.
Algemeen wordt verwacht, dat zij de
zelfde tactiek zullen gebruiken als in Po
len, n.L eerst een aanval met tanks, daar
na aanvallen door de stoottroepen, onder
Dit nummer bestaat uit
vier bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
WAT WORDT ER TE BERLIJN VOOR
BEREID? (1ste blad)..
DE VERMOEDELIJKE RUSSISCH*
EISCHEN AAN FINLAND. (2de blad).
DE GEDULD-OORLOG IN HET WES
TEN. (2de blad).
Binnenland
DE REGEERING KOOPT AARDAPPE
LEN. (1ste blad).
NOORSCH SCHIP OP EEN MIJN GE
LOOPEN. (1ste blad).
Lelden
DE UITREIKING VAN PETROLEUM-
BONS. (1ste blad).
dekking van spervuur der artillerie en van
bommenwerpers.
De tijd van het jaar wordt steeds ongun
stiger voor krijgsverrichtingen te land.
Reeds worden de bewegingen door zware
regens belemmerd.
MEDEDEELING VAN HET DUITSCHE
OPPERBEVEL.
De „Repulse" zwaar beschadigd.
Naar het opperbevel van de Duitsche
weermacht bekend maakt, heeft dezelfde
duikboot, welke het Britsche slagschip
„Royal Oak" heeft tot zinken gebracht,
door torpedotreffers 't Engelsche slagschip
„Repulse" zwaar beschadigd en voor den
strijd ongeschikt gemaakt.
IS ER NIETS MET DE „REPULSE"
GEBEURD?
LONDEN 16 October (ANP). Britsche
vlootkringen verklaren, dat het door de
Duitsche radio verspreide bericht, als zou
de pantserkruiser „Repulse" getorpedeerd
zijn, slechts een nieuw verzinsel is van de
Duitsche propaganda, evenals dat gister
avond het geval was met de bewering, dat
de „Hood" zou zijn gebombardeerd.
DE A.S. BESPREKING TE STOCKHOLM.
In welingelichte kringen te Helsinki
zijn berichten in omloop, welke de mo
gelijkheid opperen aan Roosevelt en
Mussolini te vragen de rol op zich te ne
men van bemiddelaars voor een alge-
meenen vrede.
Woensdag zal deze aangelegenheid ter
sprake komen op de conferentie der
Noordsche landen te Stockholm.
OP ONBEWAAKTEN OVERWEG DOOR
TREIN GEGREPEN.
Twee militaire motorrijders gedood.
Op den onbewaakten overweg bij de
Hertenkop te Amersfoort is vanochtend een
ongeluk gebeurd, dat twee personen het
leven heeft gekost.
Omstreeks tien uur passeerden twee
militaire motorrijders den overweg.
Klaarblijkelijk bemerkten zij niet, dat
er een trein uit Nijmegen met volle
vaart naderde. Beiden werden gegrepen
en op slag gedood.
Het lijk van een hunner werd ongeveer
veertig meter, dat van den ander circa
tweehonderd meter meegesleurd. De trein
had zestien minuten vertraging.
VREEMD VLIEGTUIG BOVEN ONS
LAND.
De regeeringspersdienst meldt:
Gisterenavond laat is langs de Noordzee
kust achtereenvolgens op verschillende
plaatsen motorgeronk waargenomen.
Blijkbaar is een vreemd vliegtuig, dat zich
door den mist niet oriënteeren kon, boven
ons grondgebied verdwaald geraakt.
Op verschillende plaatsen is het vlieg
tuig onder vuur genomen