Het vredesoffensief
Zou ffiaaóeaett at,wcedeóiicfate* witten
opbieden
MAANDAG 9 OCTOBER 1939 31ste Jaargang No. 9460
S)e £ekl&eli£(2ou/ïa/ftt
Bureaux Papengracht 33. Adv. en Abonn.-tarieven zie pag 2.
Telefoon: Redaclie 20015, Administratie 20935. DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Giro 103003. Postbus 11.
V Vrede door overleg?
In breede kringen, zoowel van ons volk
als over geheel de wereld, leeft de over
tuiging, dat, als er vrede kan komen,
waarbij verdere agressie (aanval) voor de
toekomst, is uitgesloten deze vrede er
ook moet komen.
Dit is een gezonde overtuiging.
En gezond is ook de overtuiging, dat het
niet onwankelbaar vaststaat, dat alléén
door oorlog een verdere agressie kan
worden voorkomen (dat door oorlog een
verdere agressie zal worden voorkomen,
kan niemand beweren!), en dat dus nog
alles wat mogelijk is moet worden gedaan
om dat doel het voorkomen van verdere
agressie te bereiken langs andere we
gen, n.l. door samenspreKing en overleg
en garantie van alle groote mogendheden.
Wie zich op dit eenig-redelijke en
-menschelijke standpunt stelt, zal met
grooten ernst willen beschouwen en bestu-
deeren elk middel, dat wordt geboden, om
zonder de helsche verschrikking van een
oorlog te bereiken het oorlogsdoel door
Chamberlain geformuleerd als de beveili
ging van Europa tegen verdere Duitsche
agressie.
Met instemming lazen wij daarom in het
„Vaderland", naar aanleiding van Hitiers
jongste rede, waarin deze een „vredesaan
bod" deed:
„Het ziet er niet naar uit, dat dit
aanbod voetstoots zal worden aan
vaard. Het vredesdoel van de geallieer
de mogendheden zou met de aanvaar
ding in geen enkel opzicht bereikt
zijn. De vraag is echter, of het aanbod
geen basis voor besprekingen zoii kun
nen worden. In de eerste dagen zal
ook dit denkbeeld in Londen en Parijs
wel ver worden weggeworpen. Maar
wil men Duitschland opnieuw den vre
de dicteeren, dan is een harde en lang
durige strijd noodzakelijk en staat men
nu pas aan het begin. Bovendien zijn
er in de voorstellen van Hitier toch
wel eenige punten, die overweging
verdienen, wil men aan den economi-
schen en moreelen ondergang van
Europa een halt toe roepen".
De „Avondpost", die deze opvatting met
instemming citeert, plaatst er deze opmer
king bij:
„En wordt dan wellicht bedreven
onrecht niet geheel hersteld, dan denke
men aan het woord, door een groot
man gesproken, dat alle schuld zich
op aarde wreekt.
Wij, menschen, behoeven niet altijd
als rechters op te treden. Wij moeten
wat over-laten".
En, bovendien, de menschelijke wraak
op het kwaad kan alléén gerechtvaardigd
zijn, daar, waar de mensch optreedt in de
plaats van Hem, Wien alléén de wraak
toekomt.... En: in een modernen oorlog
wordt wraak genomen met duivelsche
bommen, met helsche granaten!
Héél de menschheid moet smachten naar
den vrede, moet er naar verlangen, dat de
leiders in de nu vijandige landen een mid
del vinden om verdere agressie te voorko
men in de plaats van het middel van een
oorlog, dat onmetelijke offers vraagt,
en dathoe de uitslag ook zij, zéér
twijfelachtig is in zijn succes, in het ver
krijgen van den gewenschten vrede.
V „Visionair"
„Volk en Vaderland" onthult dat de sa
menwerking tusschen Hitler en Stalin ten
doel heeft, om „bij de toenemende ont-
joodsching der leiding van Sovjet-Rusland
de volksche tendenzen in de Unie van
Sovjet-Republieken te laten zegevieren".
Wij citeeren uit des heeren Musserts or
gaan:
„De Duitsche organisatie staat ge
reed met Rusland samen te werken,
om de onuitputtelijke hulpbronnen van
het land doelmatig te exploiteeren.
De verhooging der welvaart der ar
beidersmassa's en de uitwijking der Jo
den naar een staat, zooals Hitier deze
blijkbaar voor oogen zweeft, zou een
natuurlijken groei naar de volksche
opstanding van Sovjet-Rusland moe
ten bevorderen. Ook in deze is Hitier
visionair geweest".
Dat Hitier deze visie pas heeft gekregen,
toen er een samengaan van Rusland met
Engeland en Frankrijk dreigde, is voor
ons, gewone menschen, onbegrijpelijk.
Maar: wij zijn niet visionair oftewel hel
derziend.
Geen bemoedigend
perspectief
De oorlog is weer naar den achtergrond
verdrongen, Het is de vrede, die de aan
dacht gespannen houdt.
Of liever het is het kleine kansje, dat de
vrede heeft om weer te kunnen terugkee-
ren, waarop de wereld het oog gericht
houdt.
Dat kansje is uiterst klein, maar een
drenkeling klampt zich zelfs aan een stroo-
halm vast.
Biedt de redevoering van Hitier een
grondslag voor vredesonderhandelingen?
Het Russische blad „Iswestia" antwoordt:
ja.
Het blad schrijft: „Hitiers voorstellen
kunnen worden aanvaard, verworpen of
aan eenige wijziging worden onderworpen.
Men kan niet miskennen, dat zy in ieder
geval kunnen dienen tot werkelijke en fei
telijke basis voor besprekingen, wejke ten
doel hebben zoo spoedig mogelijk vrede te
sluiten".
Met andere woorden: „Men kan er toch
in elk geval over praten".
Maar de algemeene opinie in Engeland
en Frankrijk is juist, dat het nutteloos zou
zijn, er over te praten, daar Hitiers voor
stellen absoluut geen basis bieden voor on
derhandelingen.
Men heeft in Berlijn een proefballonnetje
opgelaten, om eens te polsen of Roosevelt
misschien bereid was om den rol van vrede
stichter te spelen. Een gerucht werd ver
spreid, dat Roosevelt een daartoe strek
kend verzoek had ontvangen. Dit gerucht is
onjuist, maar het heeft zijn doel bereikt,
want de mogelijkheid van een dergelijke
Amerikaansche interventie is althans onder
het oog gezien.
Het idee is niet afgewimpeld, integen
deel van verschillende zijden heeft men in
Amerika gezegd: er is niets tegen, er is
zelfs alles vóór. Maar in regeeringskrin-
gen te Washington heeft men laten uitko
men, dat er twee fundamenteele bezwaren
tegen een dergelijke interventie zijn, n.l.
de moeilijkheid van het wantrouwen in
woorden en beloften van Hitier, en vervol
gens de geallieerde eisch tot herstel van
Polen en Tsjecho-Slowakije.
Wij hebben er Zaterdag ook reeds op ge
wezen, dat deze twee bezwaren de kern
punten waren, waar alles om draaide en dat
daarin de grootste moeilijkheden staken.
Voorloopig schijnen deze moeilijkheden
onoverkoombaar en uit het feit, dat Mus
solini in de Italiaansche pers opnieuw heeft
laten verklaren, dat van hem geen vredes
initiatieven zijn te veiwachten, mag afge
leid worden, dat ook hij geen kans ziet, om
de tegengestelde standpunten te overbrug
gen.
Wy zullen de verklaringen der verant
woordelijke staatslieden zelf afwachten,
doch de perspectieven zijn niet bepaald
aanmoedigend.
Landstormers met
klein verlof.
Van bevoegde zijde wordt ons mede
gedeeld, dat binnen afzienbaren tijd
ongeveer 4000 gemobiliseerden, die
krachtens een verbintenis bij den vrij-
willigen landstorm waren opgeroepen,
met klein verlof zullen worden gezon
den. Zulks zal geschieden ingevolge
verzoeken der betrokkenen, die ver
klaard hebben, een vrijwillige verbinte
nis slechts te hebben aangegaan in de
meening bij mobilisatie niet te zullen
worden opgeroepen.
Dit is een sympathiek besluit van den
minister van defensie.
Wij hopen, dat het „binnen afzienbaren
tijd" beteekent: zeer spoedig.
En wij hopen ook, dat den militairen
autoriteiten, die de mobilisatie van de be
doelde 4000 op hun geweten hebben, duide
lijk aan het verstand is gebracht, dat van
hen in den vervolge een ander optreden
wordt verwacht.
Een voorstel nog niet
gedaan
VERKLARINGEN VAN HULL.
De Amerikaansche minister Huil heeft
Zaterdag in een persconferentie ver
klaard, dat de Amerikaansche regeering
geen bericht heeft ontvangen betreffende
een niet-officieel voorstel van Duitschland,
waarin president Roosevelt verzocht wordt
als bemiddelaar op te treden.
Senator Pittman heeft als zijn meening
te kennen gegeven, dat elke vredesstap
van Roosevelt zou moeten worden vooraf
gegaan dcor een duidelijk bewijs, dat de
geallieerden zelf reeds vredespogingen in
het werk hebben gesteld. Hoewel ik niet
met Roosevelt dienaangaande heb gecon
fereerd, aldus Pittman, geloof ik, dat, in
dien het onder bepaalde omstandigheden
zou blijken, dat zijn opvattingen zouden
worden aanvaard, de president niet zou
aarzelen alle geschikte voorstellen te doen.
Dat beteekent niet, dat de president zou
optreden of erin zou toestemmen bemid
delaar te zijn. Daarmede zou hij een te
groote verantwoording op zich laden. Wat
de ontwikkeling van den toestand in Euro
pa betreft, in hoeverre een neutrale in
menging zou worden aanvaard, zeide
Pittman: Elkeen is ervan overtuigd, dat
de president beter dan iemand anders zou
weten, wanneer de toestand een zoodanige
ontwikkeling zal genomen hebben.
DE MEENING DER SENATOREN.
Volgens een telegram uit Washington
aan de Associated Press heeft zich een
krachtige stemming ontwikkeld in den Se
naat, dat Roosevelt de rol op zich zal ne
men van vrede-stichter in Europa. Sena
toren van tegengestelde opvattingen in de
kwestie der neutraliteit, hebben als hun
meening te kennen gegeven, dat de presi
dent gebruik zou maken van elke duide
lijke gelegenheid, welke hem door stap
pen vanuit Belijn verschaft wordt om ertoe
bij te dragen een einde te maken aan den
Europeeschen oorlog. De Senaat is van
meening, aldus dit commentaar, dat er
geen reden bestaat waarom Roosevelt
niet zou trachten, den vrede te bewer
ken en dat er alle reden bestaat, waarom
hij het wel zou doen. Senator Johnson,
die aan het Congres heeft voorgesteld, dat
Roosevelt tezamen met de andere neutrale
staten zou trachten een wapenstilstand tot
stand te brengen, heeft verklaard, dat de
president naar zijn meening gelegenheid
zou krijgen een „eervollen vrede" te be
werken en hij voorspelde, dat de presi
dent van deze gelegenheid gebruik zou
maken.
van de voorstellen van Hitier". De corres
pondent voegt hieraan toe, dat de woor
den van Hitier de nationale Fransche ge
voeligheid hebben geschokt. De Italiaan
sche bladen teekenen met dezelfde aan
dacht te weinig gunstige, ja zelfs vijandi
ge reacties aan in de voornaamste neutrale
landen.
Radio Roma heeft gisteravond een be
richt uitgezonden, waarin gezegd wordt,
dat Italië geen voorstellen naar voren
heeft gebracht voor het beëindigen van
den oorlog. Wel zou Italië moreelen steun
geven aan iederen stap in die richting.
De omroeper herhaalde, dat de verkla
ring, dat Italië geen militair initiatief zou
nemen, nog steeds van kracht is.
HET VATICAAN EN DE REDE VAN
HITLER.
Men seint uit Rome' aan de „Msb.":
Ten Vaticane bestond voor de rede van
rijkskanselier Hitier zeer levendige be
langstelling. De H. Vader zou persoonlijk
aan de radio de rede hebben gevolgd.
Tot dusverre wordt echter een groote
reserve in acht genomen. Commentaren
worden niet gegeven, ook niet ten aanzien
van de draagwijdte der rede. Het Vaticaar»
heeft immers geen direct belang bij poli
tieke en territoriale argumenten. Het hecht
slechts waarde aan de overwinning der ge
rechtigheid, de vreedzame samenwerking
tusschen de naties en de bescherming der
Katholieke bevolking wat betreft haar re-
ligieuse belangen onder elk politiek sys
teem.
DE STRIJD IN DEN AETHER.
De „Paris Soir" bericht, dat Zaterdag
avond de omroeper van Radio Stuttgart in
het Fransche mededeelde, dat hij in een
uur tijd een volledige Fransche vertaling
van de rede van Hitier zou voorlezen.
Toen hij uitgesproken was, zeide een an
dere stem op dezelfde golflengte:
„Hier spreekt een echte Franschman,
luister niet langer naar de stem van den
verrader te Stuttgart. Duitschland wenscht
de krachtige bond tusschen Frankrijk en
Engeland te breken. Duitschland verklaart
den vrede te willen, doch het schendt alle
verdragen, welke het heeft onderteekend
en zal dit blijven doen".
Regeering en werk
verruiming
VOORTBESTAAN VAN DE
WERKLOOSHEID.
Dit nummer bestaat alt
vier bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
IS ROOSEVELT BEREID ALS VREDE
STICHTER OP TE TREDEN? (1ste blad).
OPLEVING DER ACTIVITEIT AAN HET
WESTFRONT. (2de blad).
MOSKOU NOODIGT OOK FINLAND
UIT TOT BESPREKINGEN. (2de blad).
MIJNONGELUK IN ST. ETIENNE. 37
DOODEN. (4de blad).
SPOORWEGONGELUK IN BERLUN. 2d
DOODEN. (4de blad).
VLIEGTUIGONGELUK IN ZUID-AME-
RIKA. 10 DOODEN. (2de blad).
Binnenland
DE „BINNENDIJK" VAN DE HOLLAND
AMERIKA-LIJN, GELADEN MET GRAAN
EN VEEVOEDER, OP EEN MIJN GELOO-
PEN EN GEZONKEN. (4de blad).
TER HOOGTE VAN TERSCHELLING
IS VANMIDDAG EEN VERMOEDELIJK
FINSCHE HOUTBOOT OP EEN MUN GE-
LOOPEN. (1ste blad)
DISTRIBUTIE-REGELING VOOR DEN
HANDEL IN KUNSTMESTSTOFFEN. (1ste
blad).
VELE LANDSTORMERS MET KLEIN
VERLOF NAAR HUIS. (1ste blad).
mogelijk, naar bet normale bedrijfs
leven terug te voeren, moet onder de
huidige omstandigheden van de ver
dere pogingen tot het verschaffen van
directe werkgelegenheid aan een aan
zienlijk deel der werkloozen, de uit
voering van cultuur-technische wer
ken en z.g. werkfondswerken de kern
blijven.
Om haar bemoeeiingen ten deze met
kracht te kunnen voortzetten heeft de Re
geering sterke behoefte aan de bij dit wets
ontwerp voorgestelde verhooging van het
crediet voor werkverruiming met 30 mil-
lioen.
Naar schatting zullen, wanneer dit cre
diet is toegestaan en voor zooverre althans
prijsstijging e.d. de verwachtingen niet
doorkruisen, de beschikbare middelen
(Werkloosheidssubsidiefonds en Werk
fonds) het mogelijk maken omstreeks
80.000 a 90.000 personen te plaatsen.
Boven deze aantallen komen dan nog
groepen arbeiders, wier tewerkstelling een
uitvloeisel is van de indirecte werkverrui
ming, welke ontstaat door de directe te
werkstelling.
SchiD op mijn
geloopen
Benoorden Midsland op Terschelling
is tegen 12 uur vanmiddag een schip,
vermoedelijk een Finsche houtboot,
op een mijn geloopen.
De reddingbootcn „Brandaris" en
„Nicolaas Marios" zijn reeds uitgeva
ren.
Er bevinden zich nog twee sleep-
booten in de nabijheid.
Vermoedelijk de „Indra".
Nader wordt gemeld: In het zicht van
de kust van Terschelling is vanmorgen
kort voor het middaguur een schip van
een convooi van drie houtbooten op een
mijn geloopen. Men vermoedt, dat net de
„Indra" is, een Finsch schip van 2071 ton
bruto, thuis behoorende te Abö en eigen
dom van de Nantic Steamship Comp.
Van de hooge duinen kon men zien, dat
beide andere schepen hulp verleenden.
Opvarenden van de „Indra" zyn aan boord
van de andere houtbooten, welker namen
men nog niet kent, gegaan, maar het is
nog niet bekend, of er persoonlijke onge
lukken zijn voorgevallen en of alle sche
pelingen zijn gered.
De motorreddingboot „Nicolaas Marius"
van de Noord- en Zuid-Hollandsche Red
dingmaatschappij werd terstond door den
tractor „Zeepaard" in de golven gereden
en spoedde zich naar de plaats des onheils.
De „Indra" was om twee uur nog drij
vende.
De „Brandaris", waarvan aanvankelijk
was gemeld, dat ook deze hulp bood, voer
voor reparatie naar Harlingen.
TWEE FUNDAMENTEELE BEZWAREN.
In Amerikaansche regeeringskringen
verklaart men, dat twee fundamenteele
factoren een bemiddeling van president
Roosevelt op het huidige oogenblik uitslui
ten en wel:
lo. De moeilijkheid eenigen waarborg te
vinden, welke bindend genoeg is om Hit-
Ier te verhinderen opnieuw zijn woord te
breken.
2o. De onmogelijkheid een regeling te
treffen, welke Tsjecho-Slowakije en Polen
in permanente onderwerping zouden la
ten.
In kringen van de New Deal betoogt
men, dat Hitier als blijk van zijn oprecht
heid ten. aanzien van laatstgenoemd punt
aan Polen en Tsjecho-Slowakije den Do
minion-status zou moeten waarborgen, ge
lijk aan dien van Eire, welk land, hoewel
in nauwe economische en politieke betrek
kingen staande met Grcot-Brittannië, toch
in het huidige conflict neutraal is. In ant
woord op een vraag of Roosevelt opnieuw
over bemiddeling zou denken, indien Hit-
Ier zijn voorwaarden zou stellen in een
meer verzoenenden vorm, daarbij rekening
houdend met de beide fundamenteele be
zwaren, werd opgemerkt: „Wij zijn niet
in staat de voorwaarden van Hitier voor
hem op te stellen".
ITALIAANSCHE PERSINDRUKKEN.
De correspondenten van de Italiaansche
bladen in Parijs en Londen maken mei
ding van de uitgesproken negatieve stand
punten, welke door de redevoering van
Hitier zijn gewekt bij de openbare mee
ning en bij de pers der beide hoofdsteden.
De Parijsche correspondent van de „Re
gime Fascista" schrijft den „man in the
street" ondervraagd te hebben: „Een snel
contact met menschen van alle sociale
klassen, zoo zegt hy, brengt de objectieve
overtuiging met zich mede, dat het nutte
loos zou zijn de geringste mogelijkheid tot
een accoord te zoeken op den grondslag
Werkverschaffing blijft gehandhaafd.
Verschenen is de Memorie van Ant
woord op het zevende hoofdstuk B der
Rijksbegrooting, welke behelst een verhoo
ging van het crediet voor werkverruiming.
De Regeering heeft in deze memorie de
gelegenheid aangegrepen, nadere mede-
deelingen te doen omtrent haar zorgen
voor de werkloosheid, meer in het bijzon
der nu dit probleem door den oorlogstoe
stand in een andere verhouding is geko
men.
In deze memorie zegt de Regeering o.m.:
Nadat het voorloopig verslag was uitge
bracht heeft de oorlogstoestand, welke in
Europa voor verschillende landen is inge
treden, de algemeene mobilisatie in Neder
land noodzakelijk gemaakt, die uiteraard
diepen invloed oefent op het economische
en sociale leven van ons land. Daarnevens
hadden op haar beurt de ernstige interna
tionale verwikkelingen en de daarmede
gepaard gaande verstoring van het bui-
tenlandsche verkeer ingrijpende conse
quenties voor het Nederlandsche bedrijf.
Er is een groote mate van onzekerheid in
getreden omtrent de toekomstige ontwik
keling, in het bijzonder ook op economisch
en handelsgebied, welke het trekken van
vaste lijnen voor het te voeren beleid, zelfs
voor de naaste toekomst, zeer bezwaarlijk
maakt. Tal van nieuwe nooden kwamen op
en vragen dadelijke voorziening.
Er is evenwel reden te over voor de
vrees, dat ook onder de gewijzigde ver
houdingen het voortbestaan van een om
vangrijke werkloosheid zal zijn te duch
ten, al Zullen wellicht belangrijke verschui
vingen onder de groepen der werkloozen
intreden. Het komt de Regeering onder
deze omstandigheden noodzakelijk voor
den strijd tegen de werkloosheid „met
kracht en onverdroten" voort te zetten, al
zal zij zich daarbij op sommige gebieden,
moeten voegen naar den eisch der buiten
gewone tijdsomstandigheden.
Naast het algemeene streven om de
werkloozen, voor zoover eenigszins