Het vredesoffensief Zou ffiaaóeaett at,wcedeóiicfate* witten opbieden MAANDAG 9 OCTOBER 1939 31ste Jaargang No. 9460 S)e £ekl&eli£(2ou/ïa/ftt Bureaux Papengracht 33. Adv. en Abonn.-tarieven zie pag 2. Telefoon: Redaclie 20015, Administratie 20935. DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Giro 103003. Postbus 11. V Vrede door overleg? In breede kringen, zoowel van ons volk als over geheel de wereld, leeft de over tuiging, dat, als er vrede kan komen, waarbij verdere agressie (aanval) voor de toekomst, is uitgesloten deze vrede er ook moet komen. Dit is een gezonde overtuiging. En gezond is ook de overtuiging, dat het niet onwankelbaar vaststaat, dat alléén door oorlog een verdere agressie kan worden voorkomen (dat door oorlog een verdere agressie zal worden voorkomen, kan niemand beweren!), en dat dus nog alles wat mogelijk is moet worden gedaan om dat doel het voorkomen van verdere agressie te bereiken langs andere we gen, n.l. door samenspreKing en overleg en garantie van alle groote mogendheden. Wie zich op dit eenig-redelijke en -menschelijke standpunt stelt, zal met grooten ernst willen beschouwen en bestu- deeren elk middel, dat wordt geboden, om zonder de helsche verschrikking van een oorlog te bereiken het oorlogsdoel door Chamberlain geformuleerd als de beveili ging van Europa tegen verdere Duitsche agressie. Met instemming lazen wij daarom in het „Vaderland", naar aanleiding van Hitiers jongste rede, waarin deze een „vredesaan bod" deed: „Het ziet er niet naar uit, dat dit aanbod voetstoots zal worden aan vaard. Het vredesdoel van de geallieer de mogendheden zou met de aanvaar ding in geen enkel opzicht bereikt zijn. De vraag is echter, of het aanbod geen basis voor besprekingen zoii kun nen worden. In de eerste dagen zal ook dit denkbeeld in Londen en Parijs wel ver worden weggeworpen. Maar wil men Duitschland opnieuw den vre de dicteeren, dan is een harde en lang durige strijd noodzakelijk en staat men nu pas aan het begin. Bovendien zijn er in de voorstellen van Hitier toch wel eenige punten, die overweging verdienen, wil men aan den economi- schen en moreelen ondergang van Europa een halt toe roepen". De „Avondpost", die deze opvatting met instemming citeert, plaatst er deze opmer king bij: „En wordt dan wellicht bedreven onrecht niet geheel hersteld, dan denke men aan het woord, door een groot man gesproken, dat alle schuld zich op aarde wreekt. Wij, menschen, behoeven niet altijd als rechters op te treden. Wij moeten wat over-laten". En, bovendien, de menschelijke wraak op het kwaad kan alléén gerechtvaardigd zijn, daar, waar de mensch optreedt in de plaats van Hem, Wien alléén de wraak toekomt.... En: in een modernen oorlog wordt wraak genomen met duivelsche bommen, met helsche granaten! Héél de menschheid moet smachten naar den vrede, moet er naar verlangen, dat de leiders in de nu vijandige landen een mid del vinden om verdere agressie te voorko men in de plaats van het middel van een oorlog, dat onmetelijke offers vraagt, en dathoe de uitslag ook zij, zéér twijfelachtig is in zijn succes, in het ver krijgen van den gewenschten vrede. V „Visionair" „Volk en Vaderland" onthult dat de sa menwerking tusschen Hitler en Stalin ten doel heeft, om „bij de toenemende ont- joodsching der leiding van Sovjet-Rusland de volksche tendenzen in de Unie van Sovjet-Republieken te laten zegevieren". Wij citeeren uit des heeren Musserts or gaan: „De Duitsche organisatie staat ge reed met Rusland samen te werken, om de onuitputtelijke hulpbronnen van het land doelmatig te exploiteeren. De verhooging der welvaart der ar beidersmassa's en de uitwijking der Jo den naar een staat, zooals Hitier deze blijkbaar voor oogen zweeft, zou een natuurlijken groei naar de volksche opstanding van Sovjet-Rusland moe ten bevorderen. Ook in deze is Hitier visionair geweest". Dat Hitier deze visie pas heeft gekregen, toen er een samengaan van Rusland met Engeland en Frankrijk dreigde, is voor ons, gewone menschen, onbegrijpelijk. Maar: wij zijn niet visionair oftewel hel derziend. Geen bemoedigend perspectief De oorlog is weer naar den achtergrond verdrongen, Het is de vrede, die de aan dacht gespannen houdt. Of liever het is het kleine kansje, dat de vrede heeft om weer te kunnen terugkee- ren, waarop de wereld het oog gericht houdt. Dat kansje is uiterst klein, maar een drenkeling klampt zich zelfs aan een stroo- halm vast. Biedt de redevoering van Hitier een grondslag voor vredesonderhandelingen? Het Russische blad „Iswestia" antwoordt: ja. Het blad schrijft: „Hitiers voorstellen kunnen worden aanvaard, verworpen of aan eenige wijziging worden onderworpen. Men kan niet miskennen, dat zy in ieder geval kunnen dienen tot werkelijke en fei telijke basis voor besprekingen, wejke ten doel hebben zoo spoedig mogelijk vrede te sluiten". Met andere woorden: „Men kan er toch in elk geval over praten". Maar de algemeene opinie in Engeland en Frankrijk is juist, dat het nutteloos zou zijn, er over te praten, daar Hitiers voor stellen absoluut geen basis bieden voor on derhandelingen. Men heeft in Berlijn een proefballonnetje opgelaten, om eens te polsen of Roosevelt misschien bereid was om den rol van vrede stichter te spelen. Een gerucht werd ver spreid, dat Roosevelt een daartoe strek kend verzoek had ontvangen. Dit gerucht is onjuist, maar het heeft zijn doel bereikt, want de mogelijkheid van een dergelijke Amerikaansche interventie is althans onder het oog gezien. Het idee is niet afgewimpeld, integen deel van verschillende zijden heeft men in Amerika gezegd: er is niets tegen, er is zelfs alles vóór. Maar in regeeringskrin- gen te Washington heeft men laten uitko men, dat er twee fundamenteele bezwaren tegen een dergelijke interventie zijn, n.l. de moeilijkheid van het wantrouwen in woorden en beloften van Hitier, en vervol gens de geallieerde eisch tot herstel van Polen en Tsjecho-Slowakije. Wij hebben er Zaterdag ook reeds op ge wezen, dat deze twee bezwaren de kern punten waren, waar alles om draaide en dat daarin de grootste moeilijkheden staken. Voorloopig schijnen deze moeilijkheden onoverkoombaar en uit het feit, dat Mus solini in de Italiaansche pers opnieuw heeft laten verklaren, dat van hem geen vredes initiatieven zijn te veiwachten, mag afge leid worden, dat ook hij geen kans ziet, om de tegengestelde standpunten te overbrug gen. Wy zullen de verklaringen der verant woordelijke staatslieden zelf afwachten, doch de perspectieven zijn niet bepaald aanmoedigend. Landstormers met klein verlof. Van bevoegde zijde wordt ons mede gedeeld, dat binnen afzienbaren tijd ongeveer 4000 gemobiliseerden, die krachtens een verbintenis bij den vrij- willigen landstorm waren opgeroepen, met klein verlof zullen worden gezon den. Zulks zal geschieden ingevolge verzoeken der betrokkenen, die ver klaard hebben, een vrijwillige verbinte nis slechts te hebben aangegaan in de meening bij mobilisatie niet te zullen worden opgeroepen. Dit is een sympathiek besluit van den minister van defensie. Wij hopen, dat het „binnen afzienbaren tijd" beteekent: zeer spoedig. En wij hopen ook, dat den militairen autoriteiten, die de mobilisatie van de be doelde 4000 op hun geweten hebben, duide lijk aan het verstand is gebracht, dat van hen in den vervolge een ander optreden wordt verwacht. Een voorstel nog niet gedaan VERKLARINGEN VAN HULL. De Amerikaansche minister Huil heeft Zaterdag in een persconferentie ver klaard, dat de Amerikaansche regeering geen bericht heeft ontvangen betreffende een niet-officieel voorstel van Duitschland, waarin president Roosevelt verzocht wordt als bemiddelaar op te treden. Senator Pittman heeft als zijn meening te kennen gegeven, dat elke vredesstap van Roosevelt zou moeten worden vooraf gegaan dcor een duidelijk bewijs, dat de geallieerden zelf reeds vredespogingen in het werk hebben gesteld. Hoewel ik niet met Roosevelt dienaangaande heb gecon fereerd, aldus Pittman, geloof ik, dat, in dien het onder bepaalde omstandigheden zou blijken, dat zijn opvattingen zouden worden aanvaard, de president niet zou aarzelen alle geschikte voorstellen te doen. Dat beteekent niet, dat de president zou optreden of erin zou toestemmen bemid delaar te zijn. Daarmede zou hij een te groote verantwoording op zich laden. Wat de ontwikkeling van den toestand in Euro pa betreft, in hoeverre een neutrale in menging zou worden aanvaard, zeide Pittman: Elkeen is ervan overtuigd, dat de president beter dan iemand anders zou weten, wanneer de toestand een zoodanige ontwikkeling zal genomen hebben. DE MEENING DER SENATOREN. Volgens een telegram uit Washington aan de Associated Press heeft zich een krachtige stemming ontwikkeld in den Se naat, dat Roosevelt de rol op zich zal ne men van vrede-stichter in Europa. Sena toren van tegengestelde opvattingen in de kwestie der neutraliteit, hebben als hun meening te kennen gegeven, dat de presi dent gebruik zou maken van elke duide lijke gelegenheid, welke hem door stap pen vanuit Belijn verschaft wordt om ertoe bij te dragen een einde te maken aan den Europeeschen oorlog. De Senaat is van meening, aldus dit commentaar, dat er geen reden bestaat waarom Roosevelt niet zou trachten, den vrede te bewer ken en dat er alle reden bestaat, waarom hij het wel zou doen. Senator Johnson, die aan het Congres heeft voorgesteld, dat Roosevelt tezamen met de andere neutrale staten zou trachten een wapenstilstand tot stand te brengen, heeft verklaard, dat de president naar zijn meening gelegenheid zou krijgen een „eervollen vrede" te be werken en hij voorspelde, dat de presi dent van deze gelegenheid gebruik zou maken. van de voorstellen van Hitier". De corres pondent voegt hieraan toe, dat de woor den van Hitier de nationale Fransche ge voeligheid hebben geschokt. De Italiaan sche bladen teekenen met dezelfde aan dacht te weinig gunstige, ja zelfs vijandi ge reacties aan in de voornaamste neutrale landen. Radio Roma heeft gisteravond een be richt uitgezonden, waarin gezegd wordt, dat Italië geen voorstellen naar voren heeft gebracht voor het beëindigen van den oorlog. Wel zou Italië moreelen steun geven aan iederen stap in die richting. De omroeper herhaalde, dat de verkla ring, dat Italië geen militair initiatief zou nemen, nog steeds van kracht is. HET VATICAAN EN DE REDE VAN HITLER. Men seint uit Rome' aan de „Msb.": Ten Vaticane bestond voor de rede van rijkskanselier Hitier zeer levendige be langstelling. De H. Vader zou persoonlijk aan de radio de rede hebben gevolgd. Tot dusverre wordt echter een groote reserve in acht genomen. Commentaren worden niet gegeven, ook niet ten aanzien van de draagwijdte der rede. Het Vaticaar» heeft immers geen direct belang bij poli tieke en territoriale argumenten. Het hecht slechts waarde aan de overwinning der ge rechtigheid, de vreedzame samenwerking tusschen de naties en de bescherming der Katholieke bevolking wat betreft haar re- ligieuse belangen onder elk politiek sys teem. DE STRIJD IN DEN AETHER. De „Paris Soir" bericht, dat Zaterdag avond de omroeper van Radio Stuttgart in het Fransche mededeelde, dat hij in een uur tijd een volledige Fransche vertaling van de rede van Hitier zou voorlezen. Toen hij uitgesproken was, zeide een an dere stem op dezelfde golflengte: „Hier spreekt een echte Franschman, luister niet langer naar de stem van den verrader te Stuttgart. Duitschland wenscht de krachtige bond tusschen Frankrijk en Engeland te breken. Duitschland verklaart den vrede te willen, doch het schendt alle verdragen, welke het heeft onderteekend en zal dit blijven doen". Regeering en werk verruiming VOORTBESTAAN VAN DE WERKLOOSHEID. Dit nummer bestaat alt vier bladen. VOORNAAMSTE NIEUWS Buitenland IS ROOSEVELT BEREID ALS VREDE STICHTER OP TE TREDEN? (1ste blad). OPLEVING DER ACTIVITEIT AAN HET WESTFRONT. (2de blad). MOSKOU NOODIGT OOK FINLAND UIT TOT BESPREKINGEN. (2de blad). MIJNONGELUK IN ST. ETIENNE. 37 DOODEN. (4de blad). SPOORWEGONGELUK IN BERLUN. 2d DOODEN. (4de blad). VLIEGTUIGONGELUK IN ZUID-AME- RIKA. 10 DOODEN. (2de blad). Binnenland DE „BINNENDIJK" VAN DE HOLLAND AMERIKA-LIJN, GELADEN MET GRAAN EN VEEVOEDER, OP EEN MIJN GELOO- PEN EN GEZONKEN. (4de blad). TER HOOGTE VAN TERSCHELLING IS VANMIDDAG EEN VERMOEDELIJK FINSCHE HOUTBOOT OP EEN MUN GE- LOOPEN. (1ste blad) DISTRIBUTIE-REGELING VOOR DEN HANDEL IN KUNSTMESTSTOFFEN. (1ste blad). VELE LANDSTORMERS MET KLEIN VERLOF NAAR HUIS. (1ste blad). mogelijk, naar bet normale bedrijfs leven terug te voeren, moet onder de huidige omstandigheden van de ver dere pogingen tot het verschaffen van directe werkgelegenheid aan een aan zienlijk deel der werkloozen, de uit voering van cultuur-technische wer ken en z.g. werkfondswerken de kern blijven. Om haar bemoeeiingen ten deze met kracht te kunnen voortzetten heeft de Re geering sterke behoefte aan de bij dit wets ontwerp voorgestelde verhooging van het crediet voor werkverruiming met 30 mil- lioen. Naar schatting zullen, wanneer dit cre diet is toegestaan en voor zooverre althans prijsstijging e.d. de verwachtingen niet doorkruisen, de beschikbare middelen (Werkloosheidssubsidiefonds en Werk fonds) het mogelijk maken omstreeks 80.000 a 90.000 personen te plaatsen. Boven deze aantallen komen dan nog groepen arbeiders, wier tewerkstelling een uitvloeisel is van de indirecte werkverrui ming, welke ontstaat door de directe te werkstelling. SchiD op mijn geloopen Benoorden Midsland op Terschelling is tegen 12 uur vanmiddag een schip, vermoedelijk een Finsche houtboot, op een mijn geloopen. De reddingbootcn „Brandaris" en „Nicolaas Marios" zijn reeds uitgeva ren. Er bevinden zich nog twee sleep- booten in de nabijheid. Vermoedelijk de „Indra". Nader wordt gemeld: In het zicht van de kust van Terschelling is vanmorgen kort voor het middaguur een schip van een convooi van drie houtbooten op een mijn geloopen. Men vermoedt, dat net de „Indra" is, een Finsch schip van 2071 ton bruto, thuis behoorende te Abö en eigen dom van de Nantic Steamship Comp. Van de hooge duinen kon men zien, dat beide andere schepen hulp verleenden. Opvarenden van de „Indra" zyn aan boord van de andere houtbooten, welker namen men nog niet kent, gegaan, maar het is nog niet bekend, of er persoonlijke onge lukken zijn voorgevallen en of alle sche pelingen zijn gered. De motorreddingboot „Nicolaas Marius" van de Noord- en Zuid-Hollandsche Red dingmaatschappij werd terstond door den tractor „Zeepaard" in de golven gereden en spoedde zich naar de plaats des onheils. De „Indra" was om twee uur nog drij vende. De „Brandaris", waarvan aanvankelijk was gemeld, dat ook deze hulp bood, voer voor reparatie naar Harlingen. TWEE FUNDAMENTEELE BEZWAREN. In Amerikaansche regeeringskringen verklaart men, dat twee fundamenteele factoren een bemiddeling van president Roosevelt op het huidige oogenblik uitslui ten en wel: lo. De moeilijkheid eenigen waarborg te vinden, welke bindend genoeg is om Hit- Ier te verhinderen opnieuw zijn woord te breken. 2o. De onmogelijkheid een regeling te treffen, welke Tsjecho-Slowakije en Polen in permanente onderwerping zouden la ten. In kringen van de New Deal betoogt men, dat Hitier als blijk van zijn oprecht heid ten. aanzien van laatstgenoemd punt aan Polen en Tsjecho-Slowakije den Do minion-status zou moeten waarborgen, ge lijk aan dien van Eire, welk land, hoewel in nauwe economische en politieke betrek kingen staande met Grcot-Brittannië, toch in het huidige conflict neutraal is. In ant woord op een vraag of Roosevelt opnieuw over bemiddeling zou denken, indien Hit- Ier zijn voorwaarden zou stellen in een meer verzoenenden vorm, daarbij rekening houdend met de beide fundamenteele be zwaren, werd opgemerkt: „Wij zijn niet in staat de voorwaarden van Hitier voor hem op te stellen". ITALIAANSCHE PERSINDRUKKEN. De correspondenten van de Italiaansche bladen in Parijs en Londen maken mei ding van de uitgesproken negatieve stand punten, welke door de redevoering van Hitier zijn gewekt bij de openbare mee ning en bij de pers der beide hoofdsteden. De Parijsche correspondent van de „Re gime Fascista" schrijft den „man in the street" ondervraagd te hebben: „Een snel contact met menschen van alle sociale klassen, zoo zegt hy, brengt de objectieve overtuiging met zich mede, dat het nutte loos zou zijn de geringste mogelijkheid tot een accoord te zoeken op den grondslag Werkverschaffing blijft gehandhaafd. Verschenen is de Memorie van Ant woord op het zevende hoofdstuk B der Rijksbegrooting, welke behelst een verhoo ging van het crediet voor werkverruiming. De Regeering heeft in deze memorie de gelegenheid aangegrepen, nadere mede- deelingen te doen omtrent haar zorgen voor de werkloosheid, meer in het bijzon der nu dit probleem door den oorlogstoe stand in een andere verhouding is geko men. In deze memorie zegt de Regeering o.m.: Nadat het voorloopig verslag was uitge bracht heeft de oorlogstoestand, welke in Europa voor verschillende landen is inge treden, de algemeene mobilisatie in Neder land noodzakelijk gemaakt, die uiteraard diepen invloed oefent op het economische en sociale leven van ons land. Daarnevens hadden op haar beurt de ernstige interna tionale verwikkelingen en de daarmede gepaard gaande verstoring van het bui- tenlandsche verkeer ingrijpende conse quenties voor het Nederlandsche bedrijf. Er is een groote mate van onzekerheid in getreden omtrent de toekomstige ontwik keling, in het bijzonder ook op economisch en handelsgebied, welke het trekken van vaste lijnen voor het te voeren beleid, zelfs voor de naaste toekomst, zeer bezwaarlijk maakt. Tal van nieuwe nooden kwamen op en vragen dadelijke voorziening. Er is evenwel reden te over voor de vrees, dat ook onder de gewijzigde ver houdingen het voortbestaan van een om vangrijke werkloosheid zal zijn te duch ten, al Zullen wellicht belangrijke verschui vingen onder de groepen der werkloozen intreden. Het komt de Regeering onder deze omstandigheden noodzakelijk voor den strijd tegen de werkloosheid „met kracht en onverdroten" voort te zetten, al zal zij zich daarbij op sommige gebieden, moeten voegen naar den eisch der buiten gewone tijdsomstandigheden. Naast het algemeene streven om de werkloozen, voor zoover eenigszins

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1939 | | pagina 1