,,'t Zit in de Lucht"
Wat wordt cr uitgebroed
in Moskou
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Qxaate dipCamatie&e activiteit in
de JtuAAhede daafdótad
Dreigende houding tegenover Estland
Welke plannen
heeft het Kremlin?
HEEL LEIDEN SPREEKT OVER:
DONDERDAG 28 SEPTEMBER 1939
30ste Jaargang No. 9451
3)e Cekl&ch^Soti/ta/nt
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
Adv. en Abonn.-tarieven zie pag 2.
Giro 103003. Postbus 11.
V Een gouden Jubilaris
Op 1 October, a.s. Zondag, viert de
hoofdredacteur van de .Volkskrant" de heer
J B. Vesters zijn gouden persjubileum.
Als er ooit een jubileum wordt gevierd,
waaraan alle loutere formaliteit vreemd
kan zijn en vreemd is, dan is het het ju
bileum van dezen journalist, van wien
iedereen zonder eenige reserve erkent,
dat zijn verdiensten zeer groot zijn, en dat
de wijze, waarop hij een halve eeuw lang
zijn journalistieken arbeid heeft verricht,
hem in de rijen der journalisten heeft ge
plaatst vóóraan, onder de voortreffelijk-
sien.
Als hoofdredacteur van het „Huisgezin"
en later van de „Volkskrant", heeft de ju
bilaris dag-in, dag-uit in kernachtige, pit
tige artikeltjes een oordeel gegeven over de
vragen-van-den-dag een oordeel, dat
óók buiten den gewonen lezerskring en óók
in niet-katholieke kringen steeds alle
aandacht had, omdat het k 1 a a r b 1 ij-
k e lijk de vrucht was van helder en klaar
inzicht, van nuchtere en kalme overwe
ging.
't Is een gemeen-plaats bij jubilea van
hen, die door gesproken of geschreven
woord de publieke opinie hebben voorge
licht én gevormd, dat groot is geweest de in
vloed, dien zij hebben uitgeoefend
Maar wij mogen hier wel op heel bij
zondere wijze naar waarheid verklaren, dat
onberekenbaar groot is geweest de invloed
van dezen gouden jubilaris, die vijftig jaar
lang dagelijks heeft geschreven, en zóó ge
schreven, dat hij werd gelezen, dat aan zijn
woord waarde werd gehecht!
En voor dien invloed zijn wij allen op dit
jubileum dankbaar.
Die invloed is ten goede gekomen aan de
geestesgesteldheid van talloozen.
Hij heeft willen dienen en hij heeft ge
diend de waarheid, die hij kende dis eerlijk
mensch en oprecht katholiek^ En, als de een
voud is het stempel der waarheid, dan
draagt héél zijn persoonlijkheid dat stem
pel wel frappant-duidelijk!
De katholieke journalisten herdenken
bij dit jubileum ook den heer Vesters, als
den oud-voorzitter van hun organisatie, die
déze organisatie jaren-lang zóó heeft we
ten te leiden, dat zij in het persleven in ons
vaderland een haar waardige plaats in
neemt.
Met deze enkele regels hebben wij niet
willen zwaaien met lof naar een zoo
gerespecteerden collega; wij hebben sober
in den geest van den jubilaris willen
uitspreken enkele oprecht gemeende ge
dachten bij het juT ileum van een gouden
jubilaris die zoo tere c.h t een voorname
plaats inneemt, een geëerde persoonlijk
heid is.
Dat zulk een persoonlijkheid oprecht
wordt gerespecteerd, dat zulke arbeid
hoog wordt gewaardeerd, is een v e r b lij-
d e n d verschijnsel!
In mobilisatie-tijd
Het Nederlandsche volk moet in dezen
tijd offers, groote en zware offers wil
len brengen voor het algemeen belang,
voor zijn nationaal bestaan. En dat wfl
het Nederlandsche volk ook.
Maar het blijft zijn reputatie van een
nuchter volk ook in dezen tijd behouden
niet: nutteloos en noodeloos!
Voor de gewapende verdediging van on
ze onafhankelijkheid, van onze neutraliteit
moet de nationale schuldenlast onnoeme
lijk worden verzwaard, en wij weten, dat
ons belasting-biljet zal stijgen, als de bij
een ernstig zieke aangelegde thermometer
Dat alles is onoverkomenlijk en wij aanvaar
den het, heel gelaten.
Maar wij wenschen niet aldus te aan
vaarden de lasten, welke een gevolg zijn
van uitgaven, die men geld-smijterij zou
kunnen noemen.
En zijn er ook niet zulke uitgaven in
dezen mobilisatie-tijd....? Wij zouden
deze vraag niet beslist ontkennend durven
beantwoorden! En daarom opdat het
Nederlandsche volk, opdat de belastingbe
talers gerust kunnen zijn! zou er een
commissie moeten bestaan, samengesteld
uit militaire en niet-militaire deskundigen,
wiens ééne en uitsluitende taak zou zijn, te
controleeren, of er hier en daar niet op de
militaire, de mobilisatie-uitgaven bespaard
worden kan, zonder eenig nuttig effect te
doen verloren gaan, en dus bespaard wor
den moet.
In verband hiermede willen wij ook 'ns
v/ijzen op een feitelijk misbruik van mili
tairen, dat onder deze mobilisatie herhaal
delijk wordt geconstateerd en dat ve\en
terecht ergert. Er is ook al in andere bla
den op gewezen. Wij bedoelen het te veel
en vooral te snel rijden op motoren en in
auto's.
Wij zagen Zaterdag nog een file militai
re auto's door de drukste straten en de
drukste verkeerspunten van Leiden ren
nen, alsof de vijand aan de grens stond en
er geen minuut, niet één, mocht verloren
gaan. 'n Dwaasheid!
Men moet er over verwonderd staan, dat
er bij dat alles geen ongelukken gebeuren!
Gisteren is er een ongeluk gebeurd. Te
Baarn n.l. is een militaire auto in den berm
van den weg gereden en omgeslagen. De in
den laadbak gezeten militairen zijn allen
min of meer ernstig gewond. De bestuur
der van den militairen auto, die twee par-
M olotof neemt de leiding
DUITSCHERS, TURKEN RUSSEN EN
ESTLANDERS BIJEEN.
Er heerscht in de Sovjet-Russische
hoofdstad een zeldzame diplomatieke
bedrijvigheid. Daar is allereerst de
aankomst van den Duitcchen Rijksmi
nister Von Ribbentrop, die voor bespre
kingen over Polen naar Moskou komt.
In zijn gevolg bevond zich Forster, het
hoofd van het burgerlijk bestuur van
Dantzig.
Verder kwam de Estlandsche minister
van Buitenlandsche Zaken, Selter, Woens-
dagmidag in een speciaal vliegtuig te Mos
kou aan. Hij werd vergezeld van den voor-
z.tter van het Estlandsche parlement, pro
fessor Ulutz, het parlementslid professor
Piip en den Estlandschen gezant te Moskou
Kei
De Turksche minister van Buitenland
sche Zaken, Saradjagloe, vertoefde, zooals
oekend, reeds te Moskou.
Men verzekert dat de diplomatieke be
sprekingen tusscher. Turkije en Rusland
in een zeer hartelijke sfeer verloopen.
EISCHT MOLOTOF VLOOTBASES IN
ESTLAND?
Het bezoek van minister Selter
geeft aanleiding tot velerlei gissingen.
Uit Kaunas cerneeft Reuter, dat de
USSR vlootbases eischt op de aan Est
land behoorende eilanden Dagoe en
Oesel.
Volgens door Stockholms Tidninger uit
Moskou ontvangen berichten zouden de
Russische eischen aan Estland in feite een
oreigend karakter dragen. Moskou gebruikt
de kwestie van de Poolsche duikboot Or-
zei als voorwendsel om het recht op te
eischen tot daadwerkelijke bewaking van
de Estlandsche kust en de instelling te
eischen te zijnen gunste van commercieele
en militaire vlootbases.
„IEDERE AGRESSIE BETEEKENT
OORLOG", ZEGT ESTLAND.
Generaal Laidoner, de chef van den
Estlandschen generalen staf, heeft een
radioredevoering uitgesproken, waarin hij
verklaarde, dat geen enkele staat zijn on
afhankelijkheid kon handhaven zonder
zich op de verdediging voor te bereiden.
Hij stelde echter de openbare meening ge
rust, er op wijzende, dat de betrekkingen
var. Estland met Rusland en Duitschland
geregeld zijn in non-agressiepacten en
voorts, dat formeele beloften zijn gegeven
door Duitschland, de USSR, Frankrijk en
Engeland ten aanzien van de eerbiediging
van de Estlandsche neutraliteit.
GRENSSCHENDING DOOR
RUSSISCHE VLIEGTUIGEN.
Het Estlandsche telegraaf-agentschap
bericht, dat op 26 en 27 September Sovjet-
Russische vliegtuigen verscheidene malen
de neutraliteit van Estland hebben ge
schonden. De regeering van Estland heeft
hiertegen geprotesteerd.
Officieele kringen in de hoofdstad van
Estland. Tallinn, spreken categorisch de
Sovjet-Russische beweringen tegen, vol
gens welke de Poolsche duikboot, die uit
ticuliere motorrijtuigen ingehaald had, is
na deze manoeuvre vermoedelijk met zijn
wagen te veel naar rechts uitgeweken,
waardoor hij met de rechterwielen van den
auto in aanraking kwam met den berm
van den weg en omsloeg.
Ja dergelijke waaghalzerijen halen
burger-chauffeurs ook herhaaldelijk uit.
Maar daarom mag men dat nog niet ver
wijten aan de burger-automobilisten
natuurlijk niet. Wij verwijten ook niet aan
de militaire motorrijders en automobilisten,
dat zij te hard rijden Maar dat er meerderen
zijn, die zich aan dat kwaad schuldig ma
ken, kan niet worden ontkend. En juist
van militairen verwacht men zulks wel het
allerminst, omdat zij geroepen zijn, de vei
ligheid te beschermen, de orde te handha
ven, disciplinair op te treden!
Wij hebben veel waardeering voor de
taak van het leger, en wij allen zijn erken
telijk voor het plichtsbesef, waarmede de
militairen deze taak vervullen maar deze
geest moet onder ons volk b 1 ij v e n. En
op dat doel, dat n.l. er een waardeerende
erkentelijkheid ten opzichte van leger en
militairen blijve bestaan, zijn onze criti-
c"be rrmerkingen gericht.
Tallinn is ontsnapt, aldaar hersteld en van
brandstof voorzien zou zijn.
RUSSISCHE SCHIP GETORPEDEERD.
Woensdag te zes uur in den avond
is het Sovjet-Russische schip „Metal-
list" door een onbekende duikboot ge
torpedeerd en tot zinken gebracht in
de nabijheid van de Narva-baai.
Het schip mat 4000 ton. De beman
ning bestond uit 24 man. Sovjet-pa
trouilleschepen hebben negentien op
varenden opgepikt. De vijf overigen
worden vermist.
In buitenlandsche kringen te Moskou
acht men het waarschijnlijk, dat het be
richt over het tot pinken brengen van het
Russische stoomschip „Metallist" gevolgd
zal worden door epn krachtige Russische
actie jegens Estland.
DE BESPREKINGEN VAN
VON RIBBENTROP.
De voorzitter van den Raad van Volks
commissarissen, Molotof, heeft met den
Duitschen minister van buitenlandsche za
ken, von Ribbentrop, een bespreking gehad
over vraagstukken, welke met de ontwik
keling in Polen samenhangen. Het onder
houd. waarbij Stalin, de Duitsche ambassa
deur en de Sovjet-ambassadeur te Berlijn
aanwezig waren, duurde ruim tv/ee uur.
GISSINGEN NAAR DE BEDOELING.
Het bezoek van von Ribbentrop aan Mos
kou heeft de geheele wereld aan het gissen
gezet, aldus de diplomatieke medewerker
van Reuter.
Er is echter één belangrijk feit, dat
niet betwist wordt: het initiatief tot dit
bezoek is van Moskou uitgegaan. Von
Ribbentrop is naar Moskou ontboden,
niet om voorstellen te doen, maar om
ze in ontvangst te nemen.
Of deze voorstellen alleen betrekking
hebben op Polen, dan wel of zij ook de Bal-
tische landen omvatten en zelfs den Bal
kan, kan slechts ee.n zaak van gissingen
zijn.
Het feit, dat de Estland-che minister
van buitenlandsche zaken. Selter. en de
Turksche minister van buitenlandsche za
ken, Saradjogloe, beiden terzelfder tijd in
Moskou zijn als von Ribbentrop spreekt
stellig er voor. dat het terrein der inter
nationale politiek kan worden besproken.
Er is echter een duidelijk verschil in
de houding van Rusland jegens Turkije
en jegens Estland.
Er komt een toenemende dreiging in
de taal der Russische pers en radiobe
richtgeving jegens de Baltische landen
en het is mogelijk, dat von Ribbentrop
zich geplaatst zal zien tegenover plan
nen, die niet al te aangenaam zullen
zijn voor de positie van Duitschland in
de Oostzee. Wat den Balkan betreft,
doen de aanwijzingen eerder denken,^
dat economische en politieke onderhan
delingen worden gevoerd dan dat over
gebiedskwesties wordt gesproken.
Van Duitsche zijde wordt niets uitgela
ten over den aard van de besprekingen,
die von Ribbentrop te Moskou heeft aan
gevangen, behalve dat daarbij de toekom
stige politieke staat van Polen zal wor
den geregeld. Volgens de Duitschers zou
niet worden overgegaan tot de vorming
var een Poolschen rompstaat.
De „nauwere politieke samenwerking",
die door de Duitsche pers en Duitsche be
voegde kringen wordt gesuggereerd, zou
inhouden, dat Duitschland aan de sovjets
min of meer de vrije hand laat in de Bal
tische staten. Ook is er reden, om aan te
nemen, dat Duitschland den Russen de vrije
hand laat in de N"ordelijke Oorizee.
i-^or »o
De aandacht van de wereld is op het
oogenblik voornamelijk geconcentreerd op
Moskou.
Er zijn daar thans aanwezig: vooreerst
de Duitsche minister van buitenlandsche
zaken von Ribbentrop, die vergezeld wordt
van Forster, den gouwleider van Dantzig;
vervolgens de Turksche minister van bui
tenlandsche zaken en dezelfde functionaris
van Estland. Bovendien wordt er nog een
Bulgaar verwacht.
Wat moeten al die heeren in Moskou
doen? Wat wordt er daar uitgebroed?
Men kan er slechts naar gissen; de wegen
van Moskou zijn ondoorgrondelijk, over de
raadsbesluiten van het Kremlin hangt de
sluier van het stilzwijgen. Dat het Moskou
is, dat op het oogenblik in de samenkomst
met de bovengenoemde ministers de leiding
heeft, lijkt ons buiten twijfel. Moskou's
vriendschap of vijandschap is voor Berlijn
een kwestie van leven of dood en de hee
ren van het Kremlin weten dat te goed om
er geen gebruik van te maken.
Er worden verschillende mogelijkheden
genoemd, doch gezien de dreigende wen
ding, welke de verhouding tusschen Rus
land en Estland heeft aangenomen, ligt het
voor de hand, dat er sprake is van Russi
sche eischen jegens de Baltische staten en
speciaal jegens Estland.
Men zegt, dat Rusland op de Estlandsche
eilanden Dagoe en Oesel vlootbases wil
hebben, waardoor het meteen de Estland
sche kust kan controleeren.
Zouden de Russische eischen zich echter
daartoe beperken?
In Italië zegt men, dat de reis van von
Ribbentrop binnen het kader ligt van het
-agressiepact, dat voorzag in een direct
contact tusschen beide regeeringen, steeds
wanneer zich vraagstukken zouden voor
doen, waarbij beide landen belang zouden
hebben.
Een dergelijk vraagstuk doet zich voor,
zegt men, nu de grens in het voormalige
Poh-n moet worden afgebakend.
Men mag niet vergeten, dat de demar
catielijn een voorloopig karakter moest
hebben, daar de bezettingsgebieden later
moesten worden vastgesteld. Bovendien ge
looft men te Rome, dat het vraagstuk van
de stichting van een onafhankelijken Pool
schen staat op de agenda te Moskou zou
kunnen voorkomen. In de lengte van deze
agenda ziet men een goede motiveering voor
het aantal deskundigen, dat von Ribben
trop vergezet. Intusschen geeft men toe,
dat de besprekingen verder dan het Pool
sche vraagstuk zouden kunnen reiken en
op onderwerpen van groote actualiteit
betrekking zouden kunnen hebben.
De aanwezigheid van Forster en van den
Turkschen minister wijzen in die richting.
De Italianen vragen zich af, of de Russi
sche houding de goedkeuring van Berlijn
wegdraagt of dat de Russen trachten meer
te bereiken dan in de Duitsch-Russische
overeenkomst van 23 Augustus voorzien is.
Men volgt in elk geval in Rome de Mos-
kousche besprekingen met groote aan
hef Russische schepen en geen Duitsche
zijn, die jacht maken op den ontsnapten
Poolschen onderzeeër.
Groote verrassing is gewekt door de me-
drdeeling, dat gouwleider Forster uit
Dantzig von Ribbentrop vergezelt. In som
mige kringen leidt men hieruit af, dat Rus
land ook nog een vrije haven in Dantzig of
Gdynia wenscht voor dat deel van Polen,
dat onder zijn controle komt.
Aan de hardnekkige geruchten over di
plomatieke stappen tot staking van de
vijandelijkheden wordt thans nog toege
voegd. dat een vredesvoorstel aan de de
mocratieën vergezeld zou gaan van de aan
kondiging van nauwere Ruitsch-Russische
militaire samenwerking. Duitschland, Rus
land en Italië zouden op die manier de
geallieerden willen waarschuwen, dat zij
thans moeten kiezen of deelen.
Inmiddels is in de Baltische Staten en
voornamelijk in Est'and dc onrust stijgen
de. Mogelijk zal ook de status van Estland
ter sprake komen in Moskou en zullen Mo
lotof en von Ribbentrop over het lot van
dit land beslissen.
Wat Boekarest veronderstelt.
In politieke kringen te Boekarest is men
volgens Havas zeer belangstellend naar het
tweede bezoek van von Ribbentrop aan
Moskou. Men vraagt zich af, welke nieuwe
concessies von Ribbentrop zal moeten doen
om zich de medewerking van de Sovjet-
Unie te verzekeren. Men gelooft te Boeka
rest, dat Duitschland bereid is tot alle con
cessies om den steun van de Sovjet-Unie te
houden. Eenigen tijd geleden heeft Duitsch
land verklaart, dat het een gemeenschap
pelijke grens met Roemenië wenschte, doch
het heeft deze niet gekregen. Men veron
derstelt verder te Boekarest, dat von Rib
bentrop zal spreken over Warschau. De
Duitschers zouden vreezen, dat, indien de
verdedigers van de stad aan het eind van
hun krachten zouden zijn gekomen, zij de
stad zouden openen voor de Sovjet-Russi
sche troepen, die op den rechteroever van
den Weichsel liggen en zoo de Duitschers
v*n rio overwinning.
DU nummer bestaat uit
drie bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
GROOTE DIPLOMATIEKE ACTIVI
TEIT TE MOSKOU WIJST EROP DAT
DAAR IETS WORDT UITGEBROED.
DREIGENDE HOUDING TEGENOVER
ESTLAND. (1ste blad).
EEN BRITSCH SMALDEEL OP DE
NOORDZEE DOOR DUITSCHE VLIEGERS
AANGEVALLEN. (2de blad).
WARSCHAU HEEFT OVERGAVE AAN
GEBODEN. (2de blad).
Binnenland
GEEN BENZINE OP ZONDAG. (1ste
blad).
EEN NEDERLANDSCHE ECONOMI
SCHE COMMISSIE NAAR LONDEN. (1ste
blad).
NIEUWE KENMERKEN VOOR MILI
TAIRE VLIEGTUIGEN. (1ste blad).
OPGERICHT IS EEN RIJKS-TEXTIEL-
BUREAU. (1ste blad).
INGEDIEND IS EEN VERZOEK TOT
VERBINDENDVERKLARING VAN DE
COLLECTIEVE ARBEIDSOVEREEN
KOMST VOOR HET LOODGIETERS- EN
FITTERSBEDRIJF. (1ste blad).
NABIJ SLOTEN IS EEN VRACHTAUTO,
GELADEN MET KOOLZUUR-CYLIN-
DERS, DOOR BRAND VERNIELD. (3dc
blad).
dacht, omdat men van meening is dat zij
van beslissenden invloed zullen zijn voor
atn gang der gebeurtenissen in Europa.
Doch welke verrassingen er nog verbor
gen liggen in het verre Moskou, uit de aan
neming van de eerste oorlogsbegrooting met
zijn duizelingwekkende cijfers blijkt, dat
Engeland vastbesloten is, door te zetten.
De belastingbetaler zal moeten bloeden.
Voor nationale leeningen op groote schaal
achtte Simon, de Britsche minister van fi
nanciën, de tijd nog niet aangebroken, even
min als voor inflatie van het ruilmiddel, wat
de minister met alle kracht wilde vermij
den.
Overigens is er van bepaalde krijgsbedrij
ven nog altijd geen sprake. Eenige Duit
sche vliegers hebben een Britsch smaldeel
op de Noordzee aangevallen en over het
resultaat van dezen aanval loopen de be
richten hemelsbreed uiteen. De Britten zeg
gen, dat hun schepen niet beschadigd zijn
en dat een paar Duitschers zijn neerge
haald; de Duitschers beweren, dat de Brit
st he oorlogsbodems ernstig getroffen zijn
en dat alle Duitsche vliegtuigen ongedeerd
zijn teruggekomen.
Zoek het nu maar uit!
Zie advertentie ■■CASI N O"
HANDELSBESPREKINGEN TUSSCHEN
NEDERLAND EN ENGELAND.
DE NEDERLANDSCHE DELEGATIE
VERTROKKEN.
In het blad van gisteren hebben wij be
richt, dat een Nederlandsche delegatie naar
Engeland zou vertrekken voor het voeren
van besprekingen, met betrekking tot den
Nederlandsch-Briischen handel, met het
Oog op de moeilijkheden, geschapen door
oer. oorlogstoestand.
De Regeeringspersdienst meldt thans,
da+ voor dit doel de heeren A. Th. Lam
ping, directeur van de handelsaccoorden
van het departement van oeconomische za
ken en mr. G. H. C. Hart, chef van de 8ste
atdeeling van het departement van kolo
niën, naar Londen zijn vertrokken om, on
der leiding van jhr. mr. E. F. M. J. Michiels
van Verduynen, Hr. Ms. gezant te Londen,
deze beKvre'ringen te voeren.
