Het gevolg van de
Russische inval
Chamêe^Cainó, weefïaueKzidït
„Akelige tragedie voor Polen"
Ernstige onlusten
in het Protectoraat?
BERICHT.
DONDERDAG 21 SEPTEMBER 1939
30ste Jaargang No. 9445
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Adv. en Abonn.-tarleven zie pag 8.
Giro 103003. Postbus 11.
Men zou zeggen, dat de toestand in Po
len tamelijk duidelijk was. De Duitschers
hebben den beer geschoten en de Russen
zijn ijlings toegesneld om hun aandeel in
de buit in bezit te nemen. De huid van
den beer wordt nu verdeeld en de Russen
zijn zoo ijverig en handig aan het snijden,
dat het de schijn heeft alsof zij meer aan
zichzelf dan aan de plannen van hun deel-
genooten denken.
Waarschijnlijk is dit het onduidelijke
punt in de situatie van Polen. Want er is
iets wat onduiduidelijk is. De Fransche am
bassadeur te Moskou heeft Molotof ophelde
ring gevraagd over den inval in Polen,
terwijl Londen nog altijd weigert zich er
over uit te laten. Chamberlain zeide gis
teren in zijn week-overzicht voor het La
gerhuis, dat het nog te vroeg was, om zich
definitief uit te spreken over de motieven
of de gevolgen van het optreden der Rus
sen.
In welingelichte kringen te Londen, aldus
zegt de diplomatieke correspondent van
Reuter, wacht men af, hoe de Russische
reactie op de rede van Hitier zal zijn en
wanneer overeenstemming wordt bereikt
over den toekomstigen status en de gren
zen van Polen. Men heeft het gevoel, dat
uit de rede van Hitier gebleken is, dat het
Duitsch-Russische pact niet heeft voorzien
in de mogelijkheid van geheele ineenstor
ting van den Poolschen staat. Waarschijn
lijk heeft het pact de aanspraken van
Rusland op Wit-Rusland en een deel van
de Oekraine erkend, doch Galicië en in
het bijzonder Lwow vielen vrijwel zeker
buiten de strekking der overeenkomst.
Men meent, dat deze opvatting^ evenzeer
bevestigd wordt door het feit, dat de Duit-
sche pers klaarblijkelijk uit het veld gesla
gen was, toen de algemeene Russische mo
bilisatie werd aangekondig, evenals door de
haast, die de Russen maken bij hun opruk
ken lang de Roemeensche grens, om dit
voorportaal tot den Balkan voor de Duit
schers af te snijden.
Dat vindt een bevestiging in de mede-
deeling van het Italiaansche blad de „Stam-
pa", dat de Duitschers en de Russen een
wedloop hebben gehouden, wie het eerst
bij de Hongaarsche grens zou zijn. De Rus
ten hebben dien wedloop gewonnen en
door het bereiken van de Hongaarsche
grens meteen de toegang tot de Roemeen
sche grens afgesneden. De Sovjets hebben
daar ook voor een stevige afsluiting ge
zorgd, want volgens Reuter wordt in de
Roemeensche grensplaats Czernowitsj ver
klaard, dat er een flinke Russische leger
macht bij betrokken is.
Indien Rusland, zooals waarschijnlijk is,
aldus de redacteur van Reuter, de geheele
Curzonlijn wil bezetten, zal het door Rus
land bezette gebied niet alleen grenzen aan
Hongaarsch Roethenië, doch ook een bree
ds strook ten Oosten van Lwow omvatten.
Het is nog niet duidelijk, wat de Duitsche
piannen ten aanzien van den toekomstigen
Poolschen staat zijn Men heeft het gevoel,
dat Hitier het uiterste zal doen om een ge-
meenschappeHjke grens met Rusland te
vermijden. Hitier heeft verklaard van de
Oekraine af te zien Zal hij in staat zijn
weerstand te bieden aan de gebiedende
noodzaak van 'n „Drang nach Suedosten?"
In dit verband is de Russische diplomatie
ke activiteit in den Balkan van beteekenis.
Niet alleen brengt de Turksche minister
van buitenlandsche zaken een bezoek aan
Moskou, doch er is ook sprake van Russi
sche delegaties in Zuid-Slavië en Roeme
nië. Er wordt hier en daar gesproken over
een Russisch—Zuid-Slavisch niet-aanvals-
verdrag. Het bericht over het terugtrekken
van Grieksche en Italiaansche troepen aan
da grens van Albanië is, aldus Reuter, ook
iets, dat wijst op meer stabiele omstandig
heden in Zuid-Oost-Epropa.
Van den anderen kant moet president
Roosevelt gezegd hebben, dat ook hjj ge
looft aan een langdurigen oorlog en dat
lilj zelfs een uitbreiding van het aantal
oorlogvoerenden verwacht.
De situatie is dus nog niet volkomen
helder.
WORDT DE VOORMALIGE DRIEHOEK
EEN VIERHOEK?
Belangrijke besprekingen te Berlijn.
KOPENHAGEN, 21 Sept. (A. N. P.).
Dagbladcorrespondenten melden uit Ber
lijn, dat Japansche, Sovjet-Russische en
Italiaansche huoge autoriteiten veelvuldig
bezoeken brengen aan het Duitsche minis
terie van buitenlandsche zaken en het mi
nisterie van oorlog.
De correspondenten concludeeren hieruit
de mogelijkheid van een pact tusschen
Rusland, Duitschland, Italië en Japan.
Wat men het meest vreest, is, dat een
dergelijk pact ertoe zal leiden, dat de
Vereenigde Staten aan de zijde der demo
cratieën den oorlog ingaan.
De correspondent van „National Tiden-
de" meldt, dat Duitschland en Sovjet-Rus
land reeds zouden zijn overeengekomen een
autoweg aan te leggen tusschen Berlijn
en Moskou.
De inval der Russen
HET IS NOG TE VROEG OM OVER DE
GEVOLGEN TE SPREKEN.
Gistermiddag heeft de Britsche minister
president Chamberlain in het Lagerhuis
zijn wekelijksch overzicht gegeven van den
oorlogstoestand.
„De gebeurtenissen in de afgeloopen
week, zoo zeide hij, zijn van zoo vergaand
belang, dat er nog geen tijd is geweest om
den invloed hiervan op den uitslag van
den oorlog en op de houding van de ande
re landen na te gaan. De druk van Duitsch
land op het Poolsche leger en de tegen
stand van de Polen heeft deze week voort
geduurd en duurt nog voort in vele deelen
var? Polen. Nog steeds bestaan eilanden van
verzet zooals te Warschau, dat geweigerd
heeft zich ovei te geven. Op 17 September
gebeurde iets, dat onvermijdelijk een be-
siissenden invloed had op den oorlog aan
bet Oostelijk front. Op c'en ochtend van
17 September overschreden de Russische
troepen de Poolsche grens op verscheidene
punten langs de geheele lengte van de
grens en trokken Polen binnen. Ik kan
niet zeggen, dat deze actie van de Sovjet-
Russische regeering onverwacht kwam."
Chamberlain behandelde daarop de nota
van de Sovjet-regeering aan den Poolschen
ambassadeur te Moskou. Een copie van
deze mededeeling werd overhandigd aan
den Britschen ambassadeur te Moskou,
waarin werd gezegd, dat de Sovjet-regee
ring haar politiek van neutraliteit in de
betrekkingen tusschen de Sovjet-Unie en
Engeland zou voortzetten.
In deze omstandigheden heeft de Brit
sche regeering machtiging gegeven tot het
publiceeren van een verklaring op 18 Sep
tember waarin werd gezegd, dat deze aan-
va. door de sovjet-regeering op Polen
een land, waarmede zij een niet-aanvals-
verdrag had gesloten op een oogenblik
da Polen het onderspit dolf tegen de
overweldigende macht, welke door Duitsch
land tegen haai in het veld was gebracht,
niet kon worden gerechtvaardigd door de
ai gumenten, welke naar voren waren ge
bracht en dat terwijl een volledige uiteen
zetting van de gebeurtenissen nog niet
voorhanden is, niets is geschied, dat eenig
verschil zou kunnen maken in de beslissing
van het land om de verplichtingen jegens
Polen te vervullen en den oorlog met alle
kracht voort te zetten tot deze verplichtin
gen zijn vervuld.
„Het is nog te vroeg om een uitein
delijke uitspraak te doen over de mo
tieven of de gevolgen van het optreden
van de Russen. Voor het ongelukkige
slachtoffer van dezen cynischen aanval
is het gevolg de meest akelige trage
die."
De wereld, welke den vergeefschen
strijd van de Poolsche natie tegen de over
weldigende moeilijkheden met diep mede
lijden en sympathie heeft gadegeslagen,
bewondert haar dapperheid, welke nu nog
weigert de nederlaag toe te geven. Indien
Frankrijk en Engeland al niet in staat zijn
geweest de nederlaag van de Poolsche le
gers af te wenden, zij hebben toch verze
kerd, dat zij hun verplichtingen niet zijn
vergeten en met verzwakt zijn in hun be
sluit den strijd door te voeren.
De rede van Hitier.
Sprekende over de rede van Hitier, zei
de minister-president Chamberlain: „Het
is in dit land niet onze gewoonte te pochen
cf te dreigen. Misschien is het daarom voor
de Duitsche leiders zoo moeilijk om te be
grijpen. Toch zal ik in den commentaar,
dien ik op deze rede heb te leveren, niet
afwijken van deze gewoonte om kalm en
sober te spreken."
De rede van Hitier, welke hij gister in
Dantzig heeft uitgesproken, brengt geen
wijziging in den toestand, welken wij het
hoofd moeten bieden." Chamberlain zeide,
dai de uiteenzetting van Hitler van de ge
beurtenissen niet als juist wan worden
aanvaard. De rede bevatte verzekeringen
vran de soort, „welke Hitler in de afgeloo
pen jaren steeds naar voren heeft gebracht,
wanneer het dienstig was voor zijn doel."
Chamberlain zeide verder, dat Hitler in
zijn rede veel heeft gesproken over humane
methoden, waarmede hij oorlog voerde.
„Ik kan alleen zeggen, dat methoden niet
humaan worden gemaakt door ze zoo te
nemen en de verhalen over het bombardee
ren van open steelen door de Duitschers en
het met mitrailleurs schieten op vluchte
lingen, hebben de geheele wereld ge
schokt." (Toejuichingen).
„Ons algemeen doel in dezen strijd is
bekend: het is Europa te verlossen van
een voortdurende en steeds terugkee-
rende angst voor een Duitschen aanval
en de volken van Europa in staat te
stellen hun onafhankelijkheid en hun
vrijheden te bewaren. Geen bedreigin
gen zullen ons, of onze Fransche bond-
genooten afhouden van dit voornemen.
De Britsche regeering heeft dezen oor
log niet gezocht. Uit de gepubliceerde
documenten blijkt, dat zij herhaaldelijk
haar bereidwilligheid heeft getoond
een vreedzame regeling door onderhan
delen tot stand te brengen. De pogin
gen hiertoe zijn niet geslaagd en de
hoop werd te niet gedaan door den
niet uitgelokten en brutalen aanval van
Duitschland op onzen Poolschen bond
genoot.
De land- en zeeoorlog.
Aan de fronten.
Aan het Westelijk front gaan'de Fran-
schen methodisch en succesvol voorwaarts.
Waardevolle strategische en technische
plaatsen zijn bezet en de behaalde terrein
winst is behouden, niettegenstaande den
toenemend heftigen tegenstand van de
Duitschers.
De oorlog ter zee is er een van intense
en voortdurende activiteit van de vloot
geweest. Het resultaat.van den strijd te-
gtn de duikbooten is na iets meer dan
veertien dagen meer dan de Britsche ma
rine tot stand heeft gebracht, zelfs in een
langer tijdperk, gedurende den vorigen
oorlog.
Terwijl wij in den vorigen oorlog een
verdedigende houden aannamen tegen de
duikbooten, zijn wij thans in den aanval
en steeds worden zij zonder verwijl aan
gevallen, zoodra zij zich vertoonen.
Ik Vertrouw, dat ik niet te veel zeg,
wanneer ik verklaar, dat reeds zes of ze
ven Duitsche duikbooten den vollen prijs
hebben betaald voor hun aanvallen op
Britsche schepen.
Ik vertrouw, dat, wanneer het convooi-
systeem in vollen omvang zal worden toe
gepast en het aantal en de doeltreffendheid
van de jacht makende eenheden snel zal
zyn vermeerderd, deze onderzeesche be
dreiging met overeenkomstige snelheid zal
verdwijnen.
De houding tegenover de neutralen.
Chamberlain zeide verder, dat het eerste
doel van de Britsche politiek ter zee is de
vijandelijke oorlogsschepen te vernietigen
ot onschadelijk te maken en te zelfder tijd
de eigen en neutrale koopvaardij te be
schermen. „De belangen van de neutralen
zijn werkelijk gelijk aan de onzen." In oor
log en in vrede hangt ons leven af van den
ononderbroken handel en het is fundamen
teel voor de Britsche politiek om zooveel
mogelijk de voorwaarden van den norma
len handel te handhaven. Het onderdruk-
«en van den handel in contrabande moet
evenwel noodzakelijkerwijze eenig onge
mak verschaffen aan de neutralen. Wij
z^n voornemens dit tot een minimum te
beperken. De controle wordt slechts uit
geoefend overeenkomstig de beginselen
van de internationale wet. De neutralen
zullen zich kunnen voorzien van de nor
male behoeften van eigen gebruik.
Geen avonturen.
Tenslotte zeide Chamberlain: „Mijn
laatste woord, dat ik vandaag wil spre
ken, is een waarschuwing. De regeering
zal zich niet laten meesleepen in avon
turen, welke niet zijn goedgekeurd
door onze militaire raadgevers, met wie
wij in het nauwste contact en weder-
keerig vertrouwen samenwerken. Er is
geen offer, waarvoor zij zullen terug
schrikken, er is geen operatie, welke
wij niet zullen ondernemen, op voor
waarde, dat onze verantwoordelijke
raadslieden, onze bondgenooten en wij
zelf overtuigd zijn, dat het een bijdrage
is tot de overwinning. Wat wij evenwel
niet zullen doen is ons storten in avon
turen, welke onze krachten uitputten
en de uiteindelijke overwinning ver
schuiven. De les, welke de militaire
geschiedenis ons heeft geleerd, zegt,
dat deze weg tot een zekeren onder
gang leidt.
Op dit oogenblik van den oorlog kan ik
nog niet zeggen, waar en wanneer de be
slissende macht vereenigd zal zijn, of wan
neer het beslissende oogenblik zal komen.
Dit hangt af van de gebeurtenissen, welke
niemand kan voorzien. De omvang van
oi.ze voorbereiding en het feit, dat wij
reeds hebben aangekondigd, dat wij ons
grondvesten op de veronderstelling, dat de
oorlog ten minste drie jaar kan duren, ver
zekert, dat wij onze kracht geleidelijk zul
len versterken om alles wat moge komen
het hoofd te bieden.
ER ZOU SPRAKE ZIJN VAN EEN
ALGEMEENE REVOLUTIONNAIRE
BEWEGING.
Londen meldt arrestaties en executies.
Het Engelsche ministerie van voorlich
ting deelt mede:
In bevoegde kringen wordt vernomen dat
op 17 September in Bohemen en Moravië
een revolutionnaire beweging is begonnen.
Hieraan vooraf gingen demonstraties van
arbeiders, die Zaterdagavond te Praag aan
leiding hebben gegeven tot ernstige bot
singen tusschen de bevolking en de Duit
sche autoriteiten, in het bijzonder S. A.
afdeelingen. Aan beide zijden werd gebruik
aakt van schietwapens en naar het
schijnt is het aantal slachtoffers vrij aan
zienlijk.
Tusschen 17 en 19 September vonden in
verscheidene plaatsen van Bohemen en
Moravië relletjes plaats, o.a. te Pardubice,
Pribran, Pilsen, Tabor, Pisek en Brunn. In
de laatste plaats namen leden van de
Duitsch-Tsjechische gemeenschap deel aan
de actie van de Tsjechen. Op 19 September
breidde de beweging zich uit tot Westelijk
Slowakije. De Slowaaksche garnizoenen te
Ruzoberok, Zilina en Trencin begonnen te
muiten en ongeveer 15.000 soldaten werden
ontwapend.
Toen de Duitsche autoriteiten bemerkten
dat zij niet te doen hadden met plaatselijke
uitbarstingen, doch met een georganiseerde
beweging, werden onmiddellijk de krach
tigste maatregelen genomen. Het aantal der
gearresteerden loopt in de duizenden en dat
der executies in de honderden.
Deze maatregelen schijnen niet geheel en
al het beoogde effect gehad te hebben. De
strijd tegen een overmacht aan wapens en
ongelimiteerde tyrannie wordt met moed en
vastberadenheid voortgezet. Het feit dat
men niet met een geïmproviseerde bewe
ging heeft te maken blijkt uit de eensge
zindheid wat betreft doel en strekking en
uit de discipline van de deelnemers aan de
beweging. Zij die niet over vuurwapens be
schikken hadden zich met andere voorwer
pen gewapend. Arbeidsvrouwen hadden
zich gewapend met planken met spijkers er
in, waarmede zij den vijand te lijf gingen.
Zoolang de gevechten duurden, werden
zij met verbetenheid gevoerd en geen van
de beide partijen wilden wijken. In het
verloop van den opstand is een aanzien
lijke materieele schade toegebracht. Brug
gen van belangrijke spoorwegen en wegen
zijn buiten gebruik gesteld, brandweersta
tions vernield, spoorwegmaterieel bescha
digd, fabrieken en machines zwaar bescha
digd, solns met behulp van bommen.
EEN DUITSCHE TEGENSPRAAK.
BERLIJN, 21 September (A.N.P.). Het
Duitsche Nieuwsbureau meldt:
In de laatste dagen zijn herhaaldelijk
beweringen gepubliceerd volgens welke het
in het gebied van het Protectoraat tot on
lusten, zelfs tot een opstand is gekomen.
Deze beweringen ontberen, naar van
Duitsche zijde wordt vastgesteld, ieder en
grondslag en zijn niets anders dan een anti-
Duitsche propagandamanoeuvre, welke,
hoewel zij gemakkelijk als zoodanig was
te herkennen, helaas ook door eenige pers-
bureaux en bladen in neutrale landen in
zooverre werd meegemaakt, dat deze de
Engelsche en Fransche onjuiste berichten
hebben overgenomen.
De perschef voor het Protectoraat heeft
Woensdag tegenover de Berlijnsche ver
tegen woordigers van de buitenlandsche
pers over deze geruchten zijn meening uit
gesproken.
Hij deed uitkomen, dat, zooals reeds ge
meld, afzonderlijke arrestaties waren ver
richt bij het begin van het conflict, zulks
uit voorzorg, ten einde eenigerlei intriges
van de zijde van de kliek van Benesj bij
voorbaat onmogelijk te maken. Deze ar
restaties zijn uitsluitend beperkt tot den
vriendenkring vpn Benesj, de rechtvaardi
ging en noodzakelijkheid dezer arrestatie
heeft Benesj indirect zelf bevestigd, door
dat hij van Londen uit vele malen in ra
diotoespraken tot het Tsjechische volk heeft
geprobeerd op te wekken tot opstand en
terreur. Naar de perschef van het protec
toraat hieraan heeft toegevoegd, heerscht
in het Protectoraatsgebied absolute rust.
De perschef wekte de buitenlandsche jour
nalisten op zoo spoedig mogelijk een be
zoek aan het Protectoraatsgebied te bren
gen, teneinde zichzelf te overtuigen van de
onwaarheid der de wereld ingezonden be
weringen.
DE GERUCHTEN OVER GOEBBELS.
In een nieuwe uitzending deelde de
„Duitsche vrijheidszender" mede, dat Goeb-
bels gearresteerd is en bewaakt wordt door
de lijfwacht van Goering.
De Berlijnsche correspondent van de
N.R.C. telefoneerde echter gisteravond:
Morgennamiddag zal dr. Goebbels, de
rijksminister voor volksvoorlichting en bui
tenlandsche propaganda, de buitenlandsche
pers op zijn ministerie ontvangen.
OU nummer bestaat alt
vier bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
CHAMBERLAINS WEEKOVERZICHT
IN HET LAGERHUIS. (1ste blad.)
VOLGENS ENGELSCHE BERICHT
GEVING ZOUDEN ER ERNSTIGE ON
LUSTEN IN HET PROTECTORAAT ZIJN
UITGEBROKEN. (1ste blad).
WEDLOOP DER DUITSCHERS EN
RUSSEN BIJ DE BEZETTING VAN
POLEN. (2de blad).
DE STRIJD IN HET WESTEN. (2de
blad).
Zij, die zich vanaf heden op
„DE LEIDSCHE COURANT"
abonneeren, ontvangen de
nog verschijnende nummers
tot 1 October a.s. gratis.
Een model van de eerste locomotief
fungeert als versiering van het station
te Leiden ter gelegenheid van het
eeuwfeest der Spoorweqen
DE SPOORWEG-TENTOONSTELLING.
De honderdduizendste bezoeker verwacht.
Naar wij van de zijde van het bestuur
van de spoorweg-tentoonstelling verne
men, wordt Zondagmiddag a.s. de honderd
duizendste bezoeker van de sponrwegten-
toonstelling „De Trein 18391939" op het
terrein verwacht.
IIET DUITSCHE LEGERBERICIIT VAN
VANDAAG.
Nog eenige haarden van verzet.
BERLIJN, 21 Sept. (A. N. P.). Het op
perbevel van de Duitsche weermacht
maakt bekend:
Nog steeds is het resultaat van den slag
in den sector van den Weichselbocht niet
in vollen omvang te overzien.
Tot in de middaguren van den twintig
sten September (Woensdag) was het aan
tal gevangenen tot 170.000 gestegen en
het neemt nog steeds toe. Een der beide
aan den slag deelnemende Duitsche le
gers heeft tot nu toe alleen reeds 320 vuur
monden en 40 strijdwagens buit gemaakt.
Aan Poolsche zijde hebben, voor zoover tot
nu toe kon worden geconstaterd, aan deze
slag negen divisies en gedeelten van tien
andere divisies en drie cavaleriebrigaden
deelgenomen.
In het Zuiden hebben zich na harden
strijd bij Zamosz en Maszow sterke Pool
sche strijdkrachten overgegeven aan de
Duitsche troepen; daarbij bevond zich ook
de opperbevelhebber van het Poolsche Zui
delijke leger.
Sedert 10 September 'werden daar 60.000
gevangenen gemaakt en 108 lichte, 22 zwa
re kanonnen buitgemaakt.
Bij de gevechten om Gdingen zijn 350 of
ficieren en 12.000 man gevangen genomen
en ongeveer 40 vuurmonden buitgemaakt.
Er wordt thans nog slechts tegenstand ge
boden te Warschau en Modlin, Zuid-Ooste
lijk van Warschau by Gorja Kalvarja en
op het schiereiland Hela. In de komende
dagen r.al het opperbevel der weermacht
een samenvattend rapport over den veld
tocht in Polen uitgeven.
Aan het Westelijk front.
In het Westen werden drie kabelballons
en acht vijandelijke vliegtuigen omlaagge-
schoten. Overigens zijn geen gebeurtenissen
te vermelden.