DE TROONREDE
Polen wordt ver
deeld
Van de fronten
DINSDAG 19 SEPTEMBER 1939
30ste Jaargang No. 9443
S)e GeidócJie
Bureaux Papengracht 32. Adv. en Abonm-tarieven zie pag 2.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935. DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Giro 103003. Postbus 11.
H.M. de Koningin heeft heden, in de vereenigde ver
gadering van de beide Kamers der Staten-Generaal
de volgende rede uitgesproken:
Leden der Staten-Generaal,
Onder sombere omstandigheden kom Ik heden in uw
midden. Andermaal wordt ons werelddeel geteisterd
door de verschrikkingen van een oorlog.
Dankbaar, dat ons land den vrede bewaren mocht,
vervult Mij nochtans deernis met de velen, die elders
onder het oorlogsleed gebukt gaan.
Het verheugt Mij, dat onze vriendschappelijke be
trekkingen met alle mogendheden onverzwakt voort
duren.
In het bijzonder geldt dit ook onze verhouding tot
die neutrale landen, met welke reeds in een vroeger
tijdperk nauwere aanraking was verkregen.
De gezamenlijke vredesoproep, kortgeleden door
Zijne Majesteit den Koning der Belgen mede namens
zes andere staatshoofden gedaan, heeft aan dien zin
tot samengaan opnieuw uiting gegeven.
Dat deze oproep, evenals het aanbod van goede
diensten van Zijne Majesteit en Mij, in breeden kring
instemming heeft gevonden, bevestigt Mij in de over
tuiging, dat, ondanks ondervonden teleurstelling, velen
de hoop blijven koesteren, dat door vreedzaam overleg
betere internationale verhoudingen kunnen worden in
het leven geroepen.
Ter handhaving van de volstrekte onzijdigheid, waar
toe ons land geroepen is en waaraan het zich met inzet
van alle krachten wijdt, heb Ik mij genoopt gezien
bevel te geven tot de mobilisatie van zee- en land
macht. Tot Mijn groote voldoening heeft die mobilisatie,
evenals de daarop volgende concentratie, zich op
voorbeeldige wijze voltrokken. Beide deelen onzer
weermacht vervullen, met den besten geest bezield,
hun moeilijke en soms gevaarvolle taak.
Het economische leven van ons land, dat zich den
laatsten tijd in belangrijke mate had hersteld, wordt
door den uitgebroken oorlog in al zijn geledingen
zwaar getroffen. Het verkeer ter zee is ontwricht, waar
van in de eerste plaats de scheepvaart en de vissche-
rij den terugslag ondervinden. Tal van ondernemingen
missen den aanvoer van noodzakelijke grondstoffen.
Land- en tuinbouw, reeds vóór het uitbreken van het
internationaal conflict in een moeilijke positie, onder
vinden nieuwen tegenslag door de stagnatie van den
uitvoer.
Bij deze beproevingen ontbreken gelukkig ook de
lichtpunten niet. Van een ernstigen schok bij ons geld
en bankwezen is geen sprake geweest. Hoewel prijs
stijgingen niet konden en kunnen uitblijven, is prijs
opdrijving niet in verontrustende mate voorgekomen,
terwijl, waar noodig, van wettelijke bepalingen met
goed gevolg gebruik wordt gemaakt. Ten behoeve van
de regelmatige voedselvoorziening zijn reeds maanden
geleden zoodanige voorbereidingen getroffen, dat er
voorloopig geen enkele reden tot ongerustheid behoeft
te bestaan. Maatregelen voor bodemproductie, voor-
raadvorming en distributie vormen hier een aaneen
sluitend geheel. Voorts zijn voor de industrieele pro
ductie rijksbureaux ingesteld, waarin het bedrijfsleven
met de overheid samenwerkt bij de regelmatige ver
deeling van die artikelen, waaraan een tekort kan
ontstaan.
Het beleid der regeering zal er op gericht blijven de
opkomende nooden der bevolking naar vermogen te
lenigen en in het bijzonder een tekort aan de noodzake
lijke levensmiddelen te voorkomen. Distributie van ver-
bruiksartikelen zal niet op het bestaan van zulk een
tekort behoeven te wijzen, doch zal reeds plaats heb
ben, wanneer een rechtvaardige verdeeling gevaar zou
kunnen loopen.
Daarnaast zal de regeering alles in het werk stellen
om het normale verloop van het bedrijfsleven te bevor
deren.
De regeering hoopt hierdoor tevens zooveel doenlijk
te voorkomen, dat de werkloosheid, waarvan zij ook
overigens de bestrijding krachtig en onverdroten wil
voortzetten, uit den ingetreden oorlogstoestand nieuw
voedsel ontvange.
Ook in Nederlandsch-Indië, Suriname en Curaqao
heeft de internationale toestand het treffen van een
aantal bijzondere maatregelen noodzakelijk gemaakt.
Op maritiem en militair gebied zijn voorzieningen ge
troffen om, wanneer zulks noodig mocht blijken, de
plichten der neutraliteit stipt na te komen, terwijl daar
naast maatregelen zijn en nog zullen worden genomen
op economisch terrein, in het bijzonder in het belang
van de voedselvoorziening. Belangrijke stoornissen op
dit of ander gebied kwamen tot dusver gelukkig niet
voor.
Met groote dankbaarheid heb Ik kennis genomen van
den geest van toewijding en dienstvaardigheid, die in
dezen ernstigen tijd, zoowel in Nederland als onder
alle bevolkingsgroepen in de overzeesche gebiedsdee-
len, op zoo verheffende wijze tot uiting komt.
Ik verwacht, dat dit besef van saamhoorigheid tot het
einde zal worden bewaard. Ook indien de tijden nog
moeilijker worden, zal dan de toekomst met vertrou
wen kunnen worden tegemoet gezien.
Met de bede, dat God mijn volk moge zegenen in de
beproeving en aan ieder van ons de kracht zal geven
tot datgene waartoe hij thans geroepen is, verklaar Ik
de gewone zitting der Staten-Generaal geopend.
Dll nummer bestaal alt
vter bladen.
Vol zorg, maar dankbaar
Ernstig, maar niet terneergeslagen,
onder den druk der huidige omstan
digheden, maar er niet door neergedrukt
is de inhoud der rede, waarmede
H.M. de Koningin dit jaar de Staten-Gene
raal heeft geopend. Vol zorg, maar dank
baar en verheugd.
De Troonrede vangt aan met te verklaren,
dat H.M. dankbaar is^ omdat ons land den
vrede bewaren mocht, en verheugd, omdat
onze vriendschappelijke betrekkingen met
alle mogendheden onverzwakt voortduren.
Deze gevoelens van dankbaarheid en ver
heugenis deelt heel ons volk met zijn Vor
stin.
En dan wordt geconstateerd, dat velen de
hoop blijven koesteren, „dat door vreedzaam
overleg betere internationale verhoudingen
kunnen worden in het leven geroepen"; ter
wijl met groote voldoening wordt vastge
steld, dat de mobilisatie ter handhaving
van de volstrekte neutraliteit, waartoe ons
land geroepen is zich op voorbeeldige
wijze heeft voltrokken, terwijl onze weer
macht met den besten geest is bezield.
Als er daarnaar wordt verklaard, dat het
economisch leven van ons land „in al zijn
geledingen zwaar getroffen" wordt, wordt
hieraan onmiddellijk toegevoegd, dat bij
deze beproevingen ook de lichtpunten niet
ontbreken.
Inderdaad: hoewel ons "diep medelijden
uitgaat naar zoo vele slachtoffers ook in
ons vaderland van den oorlog buiten onze
grenzen en van onze eigen mobilisatie, die
het economisch leven op verschillend ter
rein hebben geknakt er zijn lichtpunten,
waarheen in de Troonrede terecht de aan
dacht wordt gericht.
En wat zal de regeering, na wat zij reeds
heeft gedaan, nog doen, om ons land door
de moeilijke tijden heen te helpen?
De toekomst-plannen der regeering vindt
men in deze passages:
Het beleid der regeering zal er op ge
richt blijven, de opkomende nooden der
bevolking naar vermogen te lenigen en
in het bijzonder een tekort aan de
noodzakelijke levensmiddelen te voor
komen.
Daarnaast zal de regeering alles in
het werk stellen om het normale ver
loop van het bedrijfsleven te bevorde
ren.
De regeering hoopt hierdoor tevens
zooveel doenlijk te voorkomen, dat de
werkloosheid, waarvan zij ook overi
gens de bestrijding krachtig en onver
droten wil voortzetten, uit de ingetre
den oorlogtoestand nieuw voedsel ont
vange.
Van eenige concretiseering vap haar plan
nen onthoudt de regeering zich teneenen-
male.
Evenals zij ons volkomen in het duister
laat betreffende de vraag, wat zij verder
van plan is te doen of niet te doen.
Dit is onder de huidige omstandigheden
verklaarbaar, 't Is blijkbaar de bedoeling
geweest, om een Troonrede uit te spreken,
met welker inhoud iedere Nederlander zich
kan vereenigen; om alle kwesties, die kwes
ties van meeningsverschil zouden kunnen
zijn, in deze Troonrede weg te la'en.
Moge de bede van onze Vorstin worden
verhoord en God ons vaderland zegenen
in de beproeving.
HET DUITSCHE VLIEGTUIG BOVEN
LIMBURG.
Betuiging van leedwezen der Duitsche
regeering
Naar aanleiding van het protest, door
onze regeering te Berlijn uitgebracht
in zake schending van de Nederland-
sche neutraliteit door een Duitsch
vliegtuig, dat op 8 dezer boven Lim
burg vloog, is van Duitsch zijde een on
derzoek ingesteld. Hierbij is komen
vast te staan, dat het gesignaleerde toe
stel een koeriervliegtuig was, hetwelk
een opdracht in de Rijnprovincie had
uit te voeren en tengevolge van het
nevelachtige weder tijdelijk uit den
koers was geraakt.
De Duitsche regeering heeft aan de
het gebeurde betuigd en medegedeeld
dat de piloot, wijl hjj tegen de bestaan
de instructies gehandeld heeft, be
straft is.
„Nog is Polen niet verloren".
Zoo begint een oud-Poolsch volkslied,
waarvan de aanvang reeds getuigt van de
slagen, welke het lot over dit land ge
bracht heeft.
Ook nu hangt tenslotte het definitieve
lot van Polen af van den uitslag van den
strijd in het Westen en in de geschiedenis
zijn voorbeelden te over te vinden, waarin
het lot der volken een wonderlijken keer
Maar voor het oogenblik is Polen verlo
ren en het zijn slechts deze twee groote
vragen, die ons nog bezig houden: wat zal
er gebeuren met het ingesloten en zich nog
hardnekkig verzettende Poolsche leger; en
hoe zal het land worden verdeeld?
Men meent, dat de grenslijn ongeveer zal
loopen langs de 24ste lengtegraad, anders
gezegd langs Grodno, Bialistok, Brest-Li-
towsk en Lemberg, dus langs een linie,
waarachter het Poolsche gebied nog niet
volkomen door de Duitsche troepen is be
zet, maar die toch op onderscheiden pun
ten door de Duitsche troepen is bereikt en
op andere zelfs reeds is overschreden. Lem
berg immers is door Duitsche troepen om
singeld. Lemberg, als hoofdstad van de door
de Russen verlangde Poolsche Oekrajina,
zal op den duur (wat in dezen tijd betee-
kent „een paar dagen") door de Duitsche
troepen moeten worden verlaten, opdat zij
plaats kunnen maken voor Russische troe
pen.
In Londen wordt nog steeds de indruk
gewekt, alsof het optreden van de Russen
niet geheel en al in overeenstemming zou
zijn met de plannen der Duitschers. Voor
alsnog kunnen wij dat echter moeilijk aan
nemen. In Berlijn wordt dan ook gezegd,
dat zulk een voorstelling van zaken op zijn
hoogst den Westelijken mogendheden die
nen kan om te voorzien in de behoefte van
een doekje voor het bloeden, maar dat kan
slechts kortstondig nut hebben.
Men neemt te Berlijn aan dat in politiek
opzicht het meedoen van Rusland een be
langrijke invloed zal oefenen op de houding
van de landen in Zuid-Europa, die min of
meer tot het z.g. omsingelingsfront van En
geland behoorden waarbij men allereerst
aan Roemenië, maar ook aan Turkije moet
denken. Deze staten zullen zich, zoo denkt
men te Berlijn, eerlang van Engeland dis-
tartieeren.
Intusschen heeft de Russische inval over
al een pijnlijken indruk gemaakt. In de
„Osservatore Romano" schrijft graaf Dalla
Torre:
„Polen zal niet sterven. Wij zullen het
einde van Polen niet bijwonen. De recht
vaardige goedheid van de menschelijkheid
en niet minder de logica eischen dit. Men
heeft gezegd, dat een volk, dat zich niet
verdedigt, niet verdient te bestaan.
Meer waar is nog, dat volken, die zich
verdedigen, het recht hebben op leven.
Dit is het geval met Polen, dat dit dubbel
verdient door den heldhaftigen tegenstand
aan twee fronten tegelijk.
Allen, die vereenigd zijn in hetzelfde
Katholieke geloof, dat ook het geloof van
Polen is, voelen dit en gelooven dit met alle
kracht', want zij kennen het gevaar, dat
met het lot van Polen, dat van het Katho
licisme zelf bedreigt: dat wil zeggen den
geest en de vlam der beschaving van Eu
ropa en de geheele wereld."
In Frankrijk neemt men de verontwaar-
oiging over den inval meteen te baat om
bet communisme de genadeslag te geven.
Slechts in Engeland en Amerika wacht men
met een oordeel erover te geven.
De oude revolutionair Trotzky, die in
Mexico vertoeft, heeft natuurlijk zeer
scherp het optreden van de huidige roode
machthebbers gebrandmerkt. Hij zeide o.a.:
„Het geheim is onthuld. Het Kremlin
heeft niet alleen Chamberlain en Daladier,
doch ook de proletarische klassen der Sov
jet-Unie en van de geheele wereld bedro
gen. De woorden van Molotof, volgens
welke het roode leger zich in Polen met
roem bedekt, zijn een onuitwischbare
schande voor het Kremlin. Het roode leger
had opdracht het reeds overwonnen Poien
te overwinnen, een oneervolle en misdadi
ge taak, welke het roode leger is opgelegd
door den jakhals van het Kremlin."
Het is op het oogenblik afwachten, hoe de
toestand zich ontwikkelt. Eenige voorspel,
ling kan onmogelijk gedaan worden.
DE RAMP VAN DE „ATHENIA".
Amerika zal krachtig protesteeren.
NEW YORK, 19 Sept. (A.N.P.) De cor
respondent van de „Daily Mirror" te Was
hington verklaart, dat het departement van
buitenlandsche zaken krachtig zal protes
teeren tegen de tot zinkenbrenging van de
„Athenia".
Aan deze mededeeling wordt toegevoegd,
dat Cordell Huil en andere hooggeplaatste
functionarissen de torpedeering van de
„Athenia" beschouwen als een ernstiger
schending van het internationale recht dan
de tot zinken brenging van de „Lusitania"
I in 1913.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
DE RUSSEN BEZETTEN HET DOOR
DE DUITSCHERS OVERGELATEN GE
BIED VAN POLEN. (2de blad).
WARSCHAU ZAL ZICH VERDEDIGEN
TOT HET BITTERE EINDE. (2de blad).
Binnenland
PLECHTIGE OPENING DER STATEN-
GENERAAL DOOR H. M. DE KONINGIN.
(lste blad).
HAMSTERZAKEN VOOR IIET LEID-
SCHE KANTONGERECHT. (3de blad).
Lelden
OVERLEDEN IS PROF. DR. A. J. WEN-
SINK (lste blad).
UIT HET OOSTEN.
Het Duitsche Iegerbericht.
Het opperbevel van de Duitsche weer
macht maakt bekend:
De ontbinding en capitulatie van de uit
eengeslagen of ingesloten deelen van het
Poolsche leger gaat snel voort. De slag aan
de Bzura is ten einde.
Tot nu toe werden 50.000 gevangenen ge
maakt en een niet te overziene buit. Het
resultaat is nog niet bij benadering te be
palen. Een tamelijk kleine vijandelijke
strijdgroep werd ten Noord-Westen van
Lemberg vernietigd. Er werden daarbij
10.000 gevangenen gemaakt. Lemberg is
tct overgave gesommeerd.
Voor Warschau is na het uitblijven van
den Poolschen onderhandelaar de krijgs-
bedrijvigheid hervat. De stad wordt door
de Polen zonder rekening te houden met
de bevolking, welke meer dan een mil-
lioen menschen bedraagt, verdedigd. Het
luchtwapen heeft gisteren nog slechts af
zonderlijke aanvalsvluchten ondernomen.
Overigens was het niet meer noodig, vlieg
tuigen aan het Oostelijk front aan den
strijd te doen deelnemen.
UIT HET WESTEN.
Het Fransche Iegerbericht.
Het Fransche Iegerbericht van heden
ochtend luidt:
In den loop van den nacht heeft de
vijand ten Oosten van de Saar over een
gedeelte van het front een aanval onder
nomen.
De aanval werd afgeslagen.
Het Duitsche Iegerbericht.
Het Duitsche Iegerbericht van hedenmor
gen luidt:
Aan het Westelijk front was in het gebied
van Saarbrücken op enkele plaatsen een ge
ringe bedrijvigheid der artillerie en der
verkenningstroepen. Bij den tegenstander
werd veelal schanswerk waargenomen.
Luchtgevechten kwamen niet voor.
De door de Britsche admiraliteit mede
gedeelde tot zinken brenging van het vli<;g-
kampschip „Couragesous" is door het be
richt van de aanvallende Duitsche duik
boot bevestigd.
HITLER VANMIDDAG VOOR DE RADIO.
BERLIJN, 19 Sept. Vanmiddag om 5.20
uur Amsterdamsche tijd zal Hitier een re
devoering houden, welke door alle Duit
sche zenders zal worden verspreid.
AANKOMST VAN POOLSCHE VLUCH
TELINGEN IN ROEMENIE.
BOEKAREST, H) Sept. (A. N. P.). Tien
duizend man Poolsche troepen zijn thans
ontwapend en in Roemenië geinterneerd.
4500 burgers, in hoofdzaak behoorende
tot de Poolsche aristocratie, zijn op Roe-
meenschen bodem aangeland met 400 kin
deren.
In overeenstemming met de gebruikelijke
internationale procedure heeft de regeering
den vluchtelingen gastvrijheid in bepaalde
plaatsen verleend. Moscicki mag te Bigaz
(Moldavië) vertoeven, terwijl Smigly Rydz
is uitgenoodigd zich te Graiova te vestigen.
Andere Poolsche hoogwaardigheidsbekle
ders zijn te Slanic ondergebracht.
DE AANVALLEN OP BRITSCHE
SCHEPEN.
LONDEN, 19 Sept. (A. N. P.). Officieel
wordt medegedeelt, dat twee trawlers, de
,.Lord Minto" en de „Arlita", naar gemeld
wordt, gezonken zijn en dat de bemannin
gen door een andere trawler zyn opgepikt.
Verscheidene Britsche koopvaarders, o.m.
de „Rothesay Castle", de „Baharistan" en
de „Baron Lovat" werden aangevallen,
doch slaagden er in te ontkomen.
