DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Stalin grijpt toe
JtuóMtt uiftfioi SlaCen (tinnai
„Ter bescherming en waarborging
der minderheden"
De Poolsche regeering gevlucht naar
de Roemeensche grens
MAANDAG 18 SEPTEMBER 1939
30ste Jaargang No. 9442
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
Adv. en Abonn.-tarieven zie pag 2.
Giro 103003. Postbus 11.
Het noodlot heeft zich snel over het on
gelukkige Polen voltrokken.
Het Russische raadsel vond Zondagoch
tend plotseling z'n ontknooping; het doel
der Russische mobilisatie van verleden
week werd duidelijk.
Zondagmorgen in alle vroegte zijn de
Sovjet-troepen over de Poolsche grens ge
trokken over de heele lengte, van het Noor
den tot het Zuiden. Stalin greep zijn aan
deel in de buit, namelijk die streken, waar
Wit-Russen en Oekraieners wonen. Hij zei,
dat hij wel moest ingrijpen, daar de Pool
sche regeering was uiteengevallen en de
Poolsche staat feitelijk had opgehouden te
bestaan, zoodat de stamverwante Oekraie
ners en Wit-Russen aan den willekeur van
het noodlot zouden zijn overgeleverd Er
zat niets anders op dan hun te hulp te
snellen.
Met deze Russische invasie was het lot
van Polen snel beslist. Dë Poolsche regee
ring vluchtte zoo snel mogeliik naar de
Roemeensche grens, voordat de Russen ge
legenheid zouden hebben om den toegang
af te snijden.
Volgens een hedenmorgen ontvangen be
richt uit Boekarest wachtten de president en
de leden der Poolsche regeering te Koety
aan de Roemeensche grens op de vergun
ning van Boekarest om te worden binnen
gelaten. Deze vergunning is inmiddels ver
leend.
Er wordt door de Poolsche troepen nog
tegenstand geboden, doch het is duidelijk,
dat dit niet veel meer om het lijf kan heb
ben. Het leger blijft niets anders over dan
het voorbeeld van Warschau te volgen en te
onderhandelen over de overgave
't Is uit met Polen.
Maar welke zullen nu de geVolgen zijn
van deze Russische daad?.
De Sovjet-Unie heeft medegedeeld, dat
zü weliswaar een stuk van de buit wil heb
ben, maar zich overigens niet wil mengen
in het conflict. Het zal echter de vraag zijn,
of Engeland en Frankrijk dat zullen accep
teeren.
De Fransche en de Britsche regeering, die
sinds de DuitschRussische overeenkomst
van 23 Augustus gemeenschappelijk de ver
schillende mogelijkheden onder oogen heb
ben gezien, overleggen thans over den nieu
wen toestand.
In diplomatieke kringen te Parijs be
schouwt men het als zeker, dat de bezetting
van een gedeelte van Polen door Rusland
door Duitschland was voorzien reeds van
het oogenblik af, dat von Ribbentrop zich
naar Moskou begaf. Hetgeen zeggen wil,
dat een stuk van Polen het lokaas was,
waarvoor de Russische beer kopje duikelde.
En in de Randstaten vraagt men zich onge
rust af, of den bolsjewiek soms nog meer
beloofd is. Of, als hem niets meer beloofd is,
hij soms nog meer zal nemen?
Volgens een mededeeling van Havas
heeft de Duitsche propaganda sinds eenige
dagen in België een prentbriefkaart ver
spreid, waarop de kaart van Polen voor
komt. Hierop zijn de streken, welke naar
Lithauen zullen terugkeeren, blauw ge
kleurd en geel en donkergeel die, welke
door Wit-Russen en Oekraieners worden be
woond.
De stad Przemysl ligt in het gebied, dat
volgens deze kaart aan de Russen zou ko
men. De Duitsche troepen zouden deze stad
echter reeds hebben bezet.
Het is dus waarschijnlijk, aldus Havas,
dat indien het binnentrekken der Russische
troepen te Berlijn was voorzien, deze niet
minder het karakter draagt van een voor
zorg tegen de buitensporige ijver van
Duitschland. Het schijnt, volgens Havas,
dat er meer van medeplichtigheid dan van
vertrouwen sprake is tusschen het natio-
naal-socialistische Duitschland en het roode
Rusland.
Er zijn nog verschillende vraagteekens i:
de nieuwe situatie en het is dan ook be
grijpelijk, dat Londen verklaart, het nog
niet volkomen door te hebben.
De door Moskou afgelegde neutraliteits-
verklaring had tot eerste resultaat: Roeme
nië te veroorloven niet te intervenieeren in
een conflict, waarbij zijn overeenkomst met
Polen het theoretisch had moeten mee-
sleepen.
Maar beteekent die neutraliteitsverkla-
ring van Moskou nu ook, dat de Russen
niet verder willen gaan dan alleen een in
terventie in Polen?
Lithauen voelt zich niets op zijn gemak,
al kan het Wilna terugkrijgen. Letland en
Estland zijn practisch overgeleverd aan de
willeekeur van de Russen. Maar indien
Sovjet-Rusland probeert zijn interventie
op te dringen aan de Balkanstaten, zouden
de consequenties dezer politiek nog gewich
tiger zijn met het oog op de rol, welke Tur
kije in dat gebied speelt.
De aankondiging van een reis naar Mos
kou van den Turkschen minister van bui-
tenlandschen zaken, doet veronderstellen,
dat deze kwestie het voornaamste onder
werp van bespreking zal zijn bij de
TurkschRussische gedachtenwisseling.
En dan wijst Havas op een nieuw element
in het tragische spel van Europa, nl. het
reveil van het Pan-Slavisme.
Italië vreesde steeds de Slaven aan de
Adriatische Zee zij het ook door gees
telijke banden weer met Rusland ver
bonden te zien.
Het zou logisch zijn, dat Italië, min of
ONGERUSTHEID IN DE RANDSTATEN
Het Duitsche Nieuwsbureau meldde Zondagochtend uit Moskou:
In den nacht van Zaterdag op Zondag is aan Cjrzybowski, den Poolschen am'
bassadeur te Moskou, een nota der Sovjet-Rusische regeering overhandigd, waar'
in wordt medegedeeld, dat de Sovjet-regeering zich gedwongen ziet, teneinde baar
eigen belangen te waarborgen en ter bescherming der Wit-Russische en Oekiain-
sche minderheden in Oost-Polen, haar troepen het bevel te geven Zondagochtend
om zes uur Moskouschen tijd (4.20 Amsterd. Zomertijd), over de Sovjet-Poolsche
grens te trekken.
De opmarsch van het Sovjet-leger zou langs de geheele grens van Polozk in het
Noorden tot Kamnez-Podolsk in het Zuiden gelijktijdig geschieden.
De opmarsch van het Sovjet-leger in Oost-Polen geschiedt volgens de Rus
sische opvatting, onder de volledige handhaving der neutraliteit van Sovjet-Rusland
in het huidige conflict.
Daar de Poolsche staat op dit oogenblik niet meer als te bestaan te beschouwen
zou zijn, komen, naar de opvatting der Sovjet-regeering, de vroeger gesloten ver
dragen te vervallen.
De Poolsche ambassadeur weigerde kennis te nemen van de Russische nota.
Volgens een bericht van het Duitsche Nieuwsbureau zouden Zondagavond half
acht de president der Poolsche republiek, Moscicki en de geheele Poolsche regee
ring, voor zoover haar leden zich nog in Polen bevonden, in Roemenië zijn aange
komen.
In strijd hiermede is evenwel een bericht van het Poolsche Telegraaf Agentschap,
dat thans in de Poolsche grensplaats Koety gevestigd is, waarin wordt medegedeeld,
dat de Poolsche regeering op Poolsch grondgebied blijft en het leger de strijd te
gen de Duitschers zal voortzetten, ondanks hun numerieke overmacht.
De Poolsche regeering heeft de Roemeensche grens niet overschreden, aldus dit
bericht.
Een speciale verslaggever van Stefani meldt echter weer, dat Zondagavond tegen
middernacht 26 auto's te Czernowitsj zijn aangekomen. In deze wagens bevonden
zich o.m. de president der Poolsche republiek en alle leden der Poolsche regeering.
Uit Zweedsche bron wordt gemeld, dat de Poolsche troepen overal tegen de
Sovjet-troepen strijd leveren.
Ook volgens een telegram, ontvangen door de Poolsche ambassade in Londen
uit Riga, boden de Poolsche troepen weerstand aan het binnenrukken der Russi
sche troepen in de streek van Molodeczno, in het uiterste Noorden van Polen.
Te Moskou verluidt, dat de Sovjet-regeering voornemens is Silezië, Dantzig en
den Corridor aan Duitschland te laten, de Westelijke Oekraine voor zich te be
houden en een Poolschen bufferstaat te vormen.
OFFICIEELE NOTA'S.
De regeering der Sovjet-Unie heeft in
den ochtend van den 17en September aan
de ambassadeurs en gezanten der staten,
welke diplomatieke betrekkingen onder
houden met de Sovjet-regeering een nota
overhandigd, welke als volgt luidt:
Mijnheer de ambassadeur. In vouwe doe
ik u een afschrift toekomen van een
nota der Sovjet-regeering van 17 Septem
ber 1939 aan den Poolschen ambassadeur
te Moskou.
Ik heb de eer in opdracht van mijn re
geering u er van in kennis te stellen, dat
Sovjet-Rusland een politiek van neutra
liteit zal voortzetten in de betrekkingen
tusschen Sovjet-Rusland en uw land. Ik
heb de eer te zijn enz.
Deze tekst is overhandigd aan de diplo
matieke vertegenwoordigers van Duitsch
land, Italië, Iran, China, Japan, Groot Brit-
tannie, Frankrijk, Afghanistan, Vereenig-
de Staten, Turkije, Finland, Bulgarije, Let
land, Mongoolsche Volksrepubliek, Dene
marken, Estland, Zweden, Griekenland,
België, Roemenië, Tuva Volksrepubliek,
Litauen, Noorwegen en Hongarije.
De nota van de Sovjet-regeering over
den opmarsch der Sovjet-troepen in Oost-
Pelen is in een gelijkluidenden tekst aan
alle buitenlandsche missies in Moskou over
handigd. Deze tekst luidt als volgt:
„De Poolsch-Duitsche oorlog heeft de
inwendige onhoudbaarheid van den Pool
schen staat bewezen. In den loop van de
operaties gedurende tien dagen heeft Polen
meer onverschillig tegenover het Pan-Ger-
manisme, zich ongerust zou maken over het
Pan-Slavisme.
Te Rome heeft het bericht van de Rus
sische invasie zichtbaar een zeer diepen in
druk gemaakt op de openbare meening.
Tot nog toe nemen officieele kringen een
volkomen stilzwijgen in acht, doch men
geeft reeds te verstaan, dat de gestie der
Sovjets onvoorziene gevolgen zou kunnen
hebben.
Wij zijn den laatsten tijd gewend geraakt
aan bliksemsnelle coulissen wijziging op
het politieke tooneel. Het einde van het
drama is nog niet in 't zicht, zoodat wij nog
verrassingen zullen kunnen beleven.
al zijn industriegebieden en cultureele cen
tra verloren. Warschau bestaat niet meer
als residentiestad van Polen. De Poolsche
regeering is uiteengevallen en geeft geener
lei teeken van leven meer. Dat beteekent,
dat de Poolsche staat en zijn regeering in
feite opgehouden hebben te bestaan. Daar
door hebben de verdragen, die tusschen de
Sovjet-Unie en Polen bestonden, hun gel
digheid verloren. Aan zichzelf overgelaten
en zonder leiding gebleven is Polen ver
anderd in een gemakkelijk terrein voor
alle gebeurlijkheden en verrassingen, die
een bedreiging zouden kunnen opleveren
voor de Sovjet-Unie. Dientengevolge kan
de sovjetregeering, die tot dusverre neu
traal was, niet langer een neutrale houding
tegenover deze feiten in acht nemen. De
Sovjetregeering kan ook niet onverschillig
blijven voor het feit, dat de met haar bloed
verwante Oekrainiers en Wit-Russen, die
op het gebied van Polen leven, en uitge-
lfcverd zijn aan den willekeur van het nood
lot, zonder bescherming blijven. Met het
oog op dezen stand van zaken heeft
Sovjet-regeering het opperbevel van
roode leger instructie gegeven om den
troepen het bevel te geven de grens te
overschrijden en het leven en eigendom
der bevolking van de Westelijke Oekraine
en het Westelijke Wit-Rusland onder hun
bescherming te nemen. Tegelijkertijd is de
Sovjetregeering voornemens alle maatre
gelen te treffen om het Poolsche volk uit
den ongelukkigen oorlog, waarin het ge
stort is door zijn onverstandige leiders, te
voorschijn te leiden om het de mogelijkheid
te geven een vreedzaam leven te hervat
ten."
MOLOTOW VOOR DE RADIO.
Molotow, de voorzitter van den raad van
volkscommissarissen en volkscommissaris
van buitenlandsche zaken, heeft Zondag
ochtend, naar het Duitsche Nieuwsbureau
meldt, een door alle Sovjetzenders uitge-
zondn radiorede uitgesproken, waarin hij
mededeeling deed van den 's ochtends be
gonnen, opmarsch van het roode leger in
Oost-Polen.
Na een korte schets van den nieuwen
toestand, welke ontstaan is door den snellen
opmarsch der Duitsche troepen in Oost-
Europa en van het ingetreden bankroet
van den Poolschen staatsvorm, zooals hy
tot dusverre bestond, verklaarde Molotow,
dat de ineenstorting van Polen voor de
Sovjet-unie als buurstaat een steeds drei
gender karakter had aangenomen. Deson
danks was de Sovjet-unie tot het laatste
oogenblik neutraal gebleven. Zij kon ech
ter niet verdei werkeloos toezien bij dezen
loop van zaken. Bovendien kan niemand
van de Moskousche regeering verlangen,
dat zij onverschillig zou staan tegenover
het lot van de onderdrukte en door de
Polen van haar rechten beroofde Wit-Rus
sische en Oekrainsche bevolking in Oost-
Polen.
De Russische regeering acht het veel
eer haar plicht de hand tot hulpver-
lcening te reiken aan de stam- en bloed
verwante bevolking van de Westelijke
Oekraine en het Westelijke Wit-Rus
land.
De Sovjet-Russische troepen hebben
derhalve de Sovjet-Russische grens,
zooals die tot dusverre bestond, over
schreden om leven en eigendom der
bevolking van de Westelijke Oekraine
en het Westelijke Wit-Rusland onder
him bescherming te nemen.
Bovendien zou de Sovjet-regeering
steeds bereid zijn het Poolsche volk te
helpen om te ontkomen aan de vreese-
lijke ramp, waarin het geraakt is door
de avontuurlijke en gewetenlooze poli
tiek van zijn regeering.
Het roode leger, zoo ging Molotow ver-
c'er, staat thans voor een eervolle taak en
de Sovjet-regeering is er zeker van, dat
het leger deze taak in volle discipline ten
uitvoer zal leggen. De bevolking van de
Sovjet-unie wordt opgeroepen om het le
ger bij deze taak door eerlijken en opoffe-
renden arbeid van iederen enkeling te steu
nen.
De regeering is niet voornemens de voor
ziening van de bevolking met levensmidde
len of andere waren aan beperkingen te
onderwerpen. Da geheele bevolking der
Scvjet-unie staat, zoo besloot Molotow, in
deze uren achter de regeering en kan nieu-
v/e, weergalooze successen op het gebied
van den vreedzamen opbouw van haar in
dustrie en landbouw tegemoet zien.
BET BINNENRUKKEN DER RUSSISCHE
TROEPEN.
Eerste Russische legerbericht.
Het eerste officieele Russische legerbe
richt over de operaties van het roode leger
in Polen is door alle Sovjet-zenders uitge
zonden. Het zegt, dat de Sovjet-troepen
Zondagochtend de Poolsche grens van de
Dwina in het Noorden tot de Dnjestr in
bet Zuiden overschreden hebben. Nadat de
zwakke tegenstand der Poolsche voorpos
ten was gebroken, werden in het Noorden
de plaatsen Glebockie en Molodeczno en
andere plaatsen bezet. In de richting van
Baranowitsj werd de Njemen overschreden
en de plaatsen Mir en Snow, alsmede het
belangrijke spoorwegknooppunt Barano
witsj bezet. In de Westelijke Oekraine wer-
DU nummer beslaat uit
drie bladen.
=3
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
HET BINNENRUKKEN DER RUSSI
SCHE TROEPEN IN POLEN. (1ste blad).
DE POOLSCHE REGEERING BEVINDT
ZICH AAN DE ROEMEENSCHE GRENS.
(1ste blad).
Binnenland
DISTRIBUTIEBUREAU VOOR KUNST
MEST, (1ste blad).
RIJTIJDENVERLENGING GECONTI
NUEERD (1ste blad).
DE GRAAL IS IN DUITSCHLAND VER
BODEN (1ste blad).
BENOEMINGEN IN HET BISDOM
HAARLEM 1ste blad.
LUSTRUMVIERING VAN DE K. J. M.
V. IN HET BISDOM HAARLEM (2de blad)
Lelden
Rectoraatsoverdracht der Leldsche Uni
versiteit. (3de blad).
Sport en Wedstrijden
Irene van Feggelen vestigt wereldrecord
op de 100 yards rugslag. (3de blad).
Drie nieuwe records athletiek: 10.000 M.
binnen het half uur door den Fin Malki;
4 x 1500 M. wereldrecord en Eur. record
binkstapsprong. (3de blad).
den de steden Rowno, Doebno, Tarnopol
en Kolomea reeds bezet.
Door het oprukken naar Kolomea is de
grens tusschen Polen en Roemenië reeds
voor het grootste gedeelte afgesneden. De
Sovjet-luchtmacht heeft zeven Poolsche
jagers en drie bombardementsvliegtuigen
neergeschoten. De troepen van het roode
leger, aldus het legerbericht, werden door
de plaatselijke Wit-Russische en Oekrain
sche bevolking met gejuich begroet.
Verder nog ontvangen berichten melden,
dat verwacht wordt, dat de Sovjet-troepen
de Duitsche troepen heden te Brest Litowsk
zullen ontmoeten.
Stefani meldt, dat de Russische troepen
Zondagavond Zaleszczyki bezet hebben en
in contact met de Roemeensche grensauto-
riteiten zijn gekomen.
De Poolsche regeëring heeft allen buiten
landsche regeeringen een nota doen toeko
men, naar aanleiding van de Russische in
menging. In deze nota v/ordt verklaard,
oa* de inmenging van het Russische leger
een daad van agressie vormt.
Op het Poolsche consulaat te Czernowitz
wordt verklaard, dat over het geheele
front hardnekkig v/ordt gestreden, zoowel
tegen de Russische als tegen de Duitsche
troepen.
Polen wordt thans voor de vierde maal verdeeld sinds 1772. Bovenstaand kaartje
geeft een overzicht van de vorige verdeelingen van Polen.