DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Stalin op de loer
De kracht van hei gebed
frumódle óucceóóen aan MaezeC en Sxiax
Krachtige tegenaanvallen der Duitschers
Duitsch
legerbericht
van beide fronten
Uit het Verre Oosten
ZATERDAG 16 SEPTEMBER 1939
30ste Jaargang No. 9441
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
Adv. en Abonn.-tarieven zie pag 2.
Giro 103003. Postbus 11.
DU nummer beslaat uil vi|I
bladen, w.o. geUlustreerd
Zondagsblad.
Het nieuws van de beide strijdende
fronten is vandaag bijzonder schraal en
daarom wijdt men z'n aandacht meer aan
de houding van een land, dat niet aan den
oorlog deelneemt, althans nog niet. Men
vraagt zich af, wat Rusland van plan is.
De Sovjets zijn bezig te mobiliseeren
en laten ons in 't onzekere over de reden
waarom zij tot dezen maatregel zijn over
gegaan. Voorts hebben zij zich beijverd om
vrede te sluiten met de Japanneezen, met
wie zij reeds maanden lang aan de Mon-
goolsch-Mandsjoerijsche grens aan 't vech
ten waren. Natuurlijk was daar geen „oor
log", want er was geen oorlog verklaard;
ze vochten alleen maar zoo wat! De Ja
panneezen kunnen dat begrijpen, want zij
doen hetzelfde in China.
Maar toch heeft het Japansche ministe
rie van buitenlandsche zaken eikend, dat
er een „onbehaaglijke" sfeer was ontstaan
in het district Nomonhan en dat het be
ter was, dat deze sfeer werd weggeno
men, wat zou bijdragen tot een herstel der
Japansch-Russische betrekkingen tot een
normalen staat. Derhalve hebben Togo, de
Japansche ambassadeur te Meskou, en Mo-
lotow, de Russische volkscommissaris van
buitenlandsche zaken der Sovjetunie, on
langs met dit doel verscheiden besprekin
gen gevoerd. Als resultaat daarvan is een
overeenkomst gesloten tot staking der
vijandelijklieden tusschen de beide lan
den.
De Russen hebben zich dus verzekerd
tegen een aanval in den rug.
De bedoelingen der Sovjets, aldus meldt
Havas uit Parijs, blijven nog duister en
zonder een directe inmenging te vreezen,
wijst het bureau op de verklaring van de
„Izvestia", dat „Sovjet Rusland waar
schijnlijk den strijd zal ingaan, dcch met
waakzaamheid het resultaat der operaties
gadeslaat".
In geval van een interventie van het
Sovjetleger zou Roemenië volgens het ver
drag moeten intervenieeren en dan zou
den alle Balkanstaten worden meege
sleept in den strijd, met name de Turken,
die een dergelijken druk op het Oosten
niet zouden verdragen. Bij een interventie
der Russen aan de zijde van Duitschland,
aldus gaat Havas verder, zouden alle anti
communistische mogendheden in een con
flict worden meegesleept, zelfs de vroege
re bondgenooten van Duitschland en met
name de afwachtende houding van Italië
zou zich snel kunnen ontwikkelen.
Tot zoover het. Fransche nieuwsbureau.
Het gevaar is dus groot, dat de oorlog
niet beperkt blijft tot de landen, die er op
het oogenblik aan deel nemen. En dan
gaat men zich afvragen, of de duur van
den oorlog nog geschat kan worden op
drie jaar?
Volgens den Berlijnschen correspondent
van „Politiken" is men er zich thans in
Duitschland van bewust, dat er geen hoop
is op een spoedigen vrede. De Duitschers
spannen zich tot het uiterste in om zoo
spoedig mogelijk den strijd tegen de Po
len te kunnen beëindigen, teneinde alle
strijdkrachten aan het Westelijk front te
kunnen samentrekken, waar, naar wordt
toegegeven, een moeilijke taak ligt.
Er wordt toegegeven, 'dat de winter voor
de Duitsche burgers een tijd van beproe
ving zal blijken, doch men is van mee
ning, dat de Duitsche troepen in de Sieg-
friedlinie dan in staat zullen zijn de En-
gelsch-Fransche strijdkrachten in be
dwang te houden en dat de werkelijke
strijd niet voor het voorjaar zal begin
nen.
De correspondent van „Berlingske Ti-
dende" maakt melding van evacuatie op
groote schaal uit West-Duitschland naar
de Zuidelijke districten. Gemeld wordt,
dat 18 tot 20 millioen personen zullen
worden overgebracht en dat thans de plan
nen voor de inkwartiering worden vol
tooid.
Ock vanaf de Nederlandsche grens kan
men constateeren, dat Duitsch gebied ont
ruimd wordt.
Het Katholiek Comité van Actie
„Voor God" schrijft ons
Bij orze voortdurende actie, om
de hereeniging van de afgeschei'
denen te bevorderen, erkennen
wij volkomen dat deze voortreffen
lijke eei beid door geen enkel
middel beter tot stand kan komen
en bevestigd worden, dan door de
kracht van het gebed.
Paus Leo XIII.
Saarbrücken reeds
omsingeld?
DE FRANSCHE LEGERBERICHTEN.
Het Fransche legerbericht van Vrijdag
avond luidt:
„Wij hebben onze stellingen, die wij in
den loop der voorafgaande dagen hebben
veroverd, versterkt. Een tegenaanval van
de Duitschers werd met verliezen voor
den vijand afgeslagen. De tegenstand der
Duitsche artillerie en van de Duitsche
luchtmacht op dit deel van het front is
zeer krachtig.
Onze jachtvliegtuigen hebben vijande
lijke toestellen teruggeslagen, die een aan
val inzetten op geringe hoogte boven onze
voorste linies".
Het Fransche communiqué van den och
tend van 16 September luidt: Op tal van
deelen van het front was het vannacht on
rustig. In de streek ten Zuiden van Saar-
bruecken was een zeer sterke actie der
vijandelijke artillerie. Ten Oosten van
den Moezel hebben onze troepen eenige
vorderingen gemaakt. Een krachtige te-
eenaanval van den vijand, welke door ar
tillerie was voo:rbereid, werd afgeslagen
in de streek, belendend aan het beneden-
dal van de Nied.
Uit Luxemburg meldt Belga: De strijd
tusschen Franschen en Duitschers aan de
Luxemburgsche grens duurt voort. Don
derdagavond hadden de Franschen de
Duitschers reeds tot het dorp Perl terug
gedrongen. In den loop van den nacht
trokken de Franschen zich terug op hun
vroegere stellingen, hetgeen den Duit
schers heeft veroorloofd Vrijdagochtend
de brug bij Schengen in de lucht te laten
vliegen. Vrijdagmiddag heeft de Fransche
artillerie, ondersteund door de luchtmacht,
opnieuw de Duitsche stellingen bij Perl,
Selmdorf en Borg gebombardeerd. De
Duitsche artillerie antwoordde van veel
verder op.
Naar Reuter uit Brussel meldt, hebben
volgens de laatste berichten de Fransche
troepen Perl volledig bezet.
Saarbrücken omsingeld?
Uit een bestudeering van het Fransche
legercommuniqué van Vrijdagmorgen
meent men te kunnen opmaken, dat de
Fransche troepen aan beide zijden van
Saarbrücken naar voren zijn geschoven,
waardoor deze stad vrijwel omsingeld zou
zijn. De Fransche zware artillerie is naar
voren geplaatst, nadat tanks en infanterie
Duitsch gebied waren binnengetrokken.
Volgens Fransche militaire kringen had
den de Franschen den val van Saar
brücken ongetwijfeld reeds kunnen aan
kondigen. doch zij wachten, tot hun om
singelingsbeweging zoo volledig is, dat
geen mislukking mogelijk is.
Het schijnt, dat het algemeene plan is,
de vele uitspringende punten der bochti
ge grens weg te werken, met Saar
brücken als onmiddellijk doel.
COMMENTAAR VAN HAVAS.
Gelijk het gisteravond door den Fran
schen generalen staf uitgegeven commu
niqué aanduidt, is de Vrijdag gebruikt
voor consolideering van de veroverde stel
lingen. Na tien dagen van langzaam, maar
gestadig oprukken, was het noodig over
te gaan tot een in orde brengen van het
aldus bezette terrein, ten einde het te be
veiligen tegen ieder krachtig tegenoffen
sief der Duitsche troepen. Getrouw aan
de beginselen der militaire leer, volgens
welke een sterkte meer voor de muren
moet worden verdedigd dan bij die mu
ren, stellen de commandanten van het
reusachtige fort der Siegfriedlinie, dat de
Fransche troepen thans op methodische
wijze belegeren, zich niet tevreden met
een belemmering van den Franschen aan
val door een geschutbombardement op de
achterhoede, maar gaan zij onophoudelijk
tot tegenaanvallen over, ten einde te
trachten de Fransche troepen te verjagen
uit de nieuwe, veroverde stellingen, wel
ke nog op onvolkomen Wijze zijn georga
niseerd.
De inrichting van de bezette verdedi
gingswerken is inderdaad speciaal uitge
dacht voor een verdediging in de richting
van een vijandelijken aanval en er is tijd
noodig om die inrichting om te keeren en
aldus te organiseeren dat zij kan dienen
tot bescherming van degenen, die zich er
meester van gemaakt hebben.
Deze organisatie kost tijd en duurt te
langer, daar het werk gehinderd wordt
door vijandelijke tegenaanvallen.
In den loop van den dag is zoo'n tegen
aanval ingezet in een der sectoren van het
front. Hij werd met verliezen voor den
vijand afgeslagen.
In dit verband moet vermeld worden,
dat voor de eerste maal de Fransche troe
pen aangevallen werden door de vijan
delijke luchtmacht, die optrad als „storm-
luchtmacht" evenals aan het einde van
den vorigen oorlog en in het bijzonder tij
dens het offensief in Vlaanderen. De vlieg
tuigen vielen laag vliegende, ondanks het
bewolkte weer, de Fransche voorste linies
aan. Deze Duitsche poging wekte onmid
dellijk reactie van de Fransche jachttoe-
stellen, die den stryd aanbonden met de
Duitsche vliegtuigen en hen dwongen los
te laten.
Het feit, dat de Duitschers steeds talrij
ker en gevarieerder afleidingsmanoeuvres
in het werk stellen, zooals dagelijksche te
genaanvallen, spervuur van zware artille
rie, luchtaanvallen van geringe hoogte,
schijnt er op te wijzen, dat de Fransche
druk langs de werken der Siegfriedlinie
steeds gevaarlijker en bezwaarlijker wordt
voor de verdedigers.
EEN AANTAL DUITSCHE
DUIKBOOTEN VERNIETIGD.
De Britsche admiraliteit deelt mede:
Torpedojagers, patrouillevaartuigen en
vliegtuigen hebben over groote gebieden
voortdurend gespeurd naar vijandelijke
duikbooten.
Er zijn tal van aanvallen ondernomen
en een aantal duikbooten is vernietigd.
Waar zulks mogelijk was, zijn overleven
den opgepikt en gevangen genomen.
Het Britsche ministerie voor de voor
lichting verklaart, dat uit Duitsche bron
nen berichten in België worden verspreid,
volgens welke gevaar dreigt van een Brit
sche landing op de Belgische kust. De
Britsche regeering heeft kortgeleden op
nieuw haar verpliehtingen jegens België
en haar voornemen om de Belgische neu
traliteit te eerbiedigen bevestigd.
De Duitsche beweringen hebben klaar
blijkelijk ten doel wantrouwen jegens En
geland te zaaien in België, doch gezien de
geschiedenis van de Duitsche en Britsche
betrekkingen met België, zoo eindigt deze
verklaring van het ministerie voor de
voorlichting, is er gelukkig geen reden te
gelooven, dat dergelijke Duitsche propa
ganda succes zal hebben.
Bijgaande kaartjes illustreeren duidelijk
waar de Fransche troepen de Duitsche
grens hebben overschreden (met zwarte
pijltjes aangegeven).
De Franschen melden successen bij
Sierck (zie het kaartje de strijd aan den
Moezel); daartegenover moesten zij wij
ken ten Zuiden van Pirmasens.
De Siegfriedlinie is hier ongeveer 9 A 12
K.M. van de grens verwijderd (zie het
eerste kaartje).
De beide kaartjes geven 5 Fransche aan
valsrichtingen weer, welke alleen ten doel
hebben de juiste ligging van de Siegfried
linie te verkennen, om zoodoende tot groo-
tere operaties over te kunnen gaan.
ONTRUIMING VAN DUITSCH GEBIED.
Aken op alles voorbereid.
Van de Nederlandsche grens wordt het
volgende aan de „Tijd" gemeld:
Vrijdagmorgen, 11 uur, zijn de Duitschers
begonnen het Vaalserkwartier, onmiddellijk
over de Nederlandsche grens bij Vaals te
ontruimen door zieke en gebrekkige men-
sohen en vrouwen boven 60 jaar naar el
ders over te brengen. De inwoners van
Aken ontvingen Donderdagavond laat nieu
we papieren, waarin werd bekend gemaakt
dat de inventaris van huisraad en winkel
nog heden moest worden opgegeven. Ver
wacht wordt, dat de ontruiming van Aken
nu zeer spoedig zal volgen.
In Vaals, dat eenige honderden meters
van de Duitsche vestingen af ligt, wordt
gevreesd, dat ook Vaals nu spoedig zal
moeten worden ontruimd. In het Vaalser
kwartier worden bij de vestingen nu ook
Duitsche troepen gelegerd.
De bevolking van Aken is reeds op alles
voorbereid. Zij wend in drie ontruimings-
groepen verdeeld: le zij, die te voet moe
ten gaan; dit zijn personen tot zestig jaar.
Zij ontvingen het „Marschbefehl"; 2e. zij,
die per vrachtauto's met ingeschoven ban
ken en dergelijke voertuigen vervoerd wor
den. Het zijn gebrekkigen, loopende zieken
en alle personen boven zestig jarigen leef
tijd: zij vielen onder het z.gi „Fharbe-
fehl". En 3e. zij, die per rijwiel mogen ver-
trekkèn: „Radbefehl". Alle betreffende bil
jetten zijn rondgebracht door „Hitler"-
jongens. Plaats en uur voor het verzame
len van, voor en i n diverse wijken en stra
ten zijn precies aangegeven.
Men denke zich in tusschen eens in wat
dat alles beteekent. Het economisch leven
staat vrijwel stil. Duizenden menschen zijn
reeds vertrokken, naar familie, beken
den, enz. Het Rijnland zit vol personen, die
aldus op eigen gelegepheid evacueerden.
Een der opwindende dingen is dat lang niet
alles voorhanden is wat op de tweede lijst
was aangegeven en dat diende te worden
meegenomen. Vrouwen en meisjes, die een
voorloopig „Marschbefehl" ontvingen, kre
gen den raad vooial veel kousen mee te ne
men. De winkels (heel wat zaken zijn
reeds gesloten) waren in een dag uitver
kocht en nieuwe aanvoer komt er niet. En
zoo is het met alles. Zaklantaarns meene
men, niet te krijgen, evenmin als lamp
jes en batterijen. Veldflesschen, metalen
bordjes en dergelijke dingen: niet meer
voorhanden. Ook met de levensmiddelen,
die men diende mee te nemen, was dit het
geval. Geen rookvleesch en geen harde
worst, zooals op het Ramungszettel was
aanbevolen. Men moet etenswaren voor
drie dagen meenemen en niet alles was
aanwezig. Dus geen wonder dat de opwin
ding hevig is.
Wat Aken betreft kunnen we nog mel
den, dat het Priesterseminar naar Mun-
chen-Gladbach is verplaatst. De Domschat-
ten zijn naair andere oorden overgebracht,
zooals in 1914. In de Alexianergraben be
vindt zich een groot gesticht, waar door
Alexianerbroeders krankzinnigen en ze
nuwzieken werden verpleegd. Ook-deze pa
tiënten zijn begin dezer week naar elders
getransporteerd. Het gebouw is thans in
genomen door politie en militairen.
Een Duitsche bevestiging.
Officieel wordt in Berlijn bevestigd, dat
verscheidene steden bij de Siefgried-linie
uit voorzorg zijn ontruimd. Men ontkent
echter, dat Keulen en andere steden in het
Rijnland zouden zijn geëvacueerd.
DE VERDUISTERING TE BERLIJN.
Volgens berichten uit Berlijn is de aan
gekondigde verzachting van de verduiste
ringsmaatregelen in de Duitsche hoofdstad
nog niet in werking getreden. Alleen de
kruispunten zijn eenigszins verlicht. Met
koortsachtigen haast wordt gewerkt aan
het aanleggen van geïmproviseerde schuil
plaatsen.
DE „OSSERVATORE ROMANO" OVER
DEN TOESTAND DER KERK
IN DUITSCHLAND.
De „Osservatore Romano" wijst de Duit
sche motiveering der maatregelen tegen
de Roomsch Katholieke Kerk en pers in
Duitschland van de hand. Het blad
schrijft: ,In de eerste plaats kan men
niet gelooven, dat de anti-Katholieke
maatregelen slechts bestaan in het sluiten
van kerken en het verbieden van R.K. bla
den. In de tweede plaats is het duidelijk,
dat verafgelegen kerken niet spoedig door
bombardementen bedreigd worden, zoodat
zij geen gevaarlijke plaatsen van bijeen
komst vormen en een permanente sluiting
noodig is. In de derde plaats kan de be
perking der R.K. pers tot vijf organen voor
dertig millioen Roomsch-Katholieken niet
gemotiveerd worden met de noodzakelijk
heid van bezuiniging op papierverbruik,
aangezien er geen enkel niet-Katholiek
dagblad verboden is. Tenslotte kan een
vergelijking met de Evangelische Kerk
geen gunstiger licht op de aangelegenheid
doen vallen, daar zij slechts den indruk
bevestigt, dat men bedoelingen heeft te
gen het christelijke godsdienstige leven in
het algemeen".
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
DE FRANSCHEN MELDEN SUCCESSEN
AAN HET WESTFRONT ONDANKS
KRACHTIGE DUITSCHE TEGENAAN
VALLEN. (1ste blad).
ZWARE LUCHTBOMBARDEMENTEN
IN POLEN. (2de blad).
WAT IS HET PLAN VAN RUSLAND?
(2de blad).
DE RUSSEN EN DE JAPANNERS STA
KEN DEN STRIJD AAN DE GRENS VAN
MANDSJOEKWO EN MONGOLIË. (1ste
blad).
Binnenland
VERLOF VOOR VRIJWILLIGERS VAN
DE LANDSTORMKORPSEN. (2de blad).
WIJZIGING VAN DE HAMSTERBE
SCHIKKING. (1ste blad).
DE „NIEUW AMSTERDAM" IS GISTER
AVOND TE ROTTERDAM GEARRI
VEERD. (2de blad).
VOLGENS HET OVERZICHT VAN DEN
STAND DER RIJKSMIDDELEN OP UL
TIMO AUGUSTUS J.L. BEDROEG DE
OPBRENGST DER „OVERIGE MIDDE
LEN" OVER DE MAAND AUGUSTUS
37.371.952. (2de blad).
DE STAND DER GROENTEN- EN
FRUITGEWASSEN. (2de blad).
PRZEMYSL EN BIALYSTOK GEVALLEN.
Het opperbevel van de Duitsche weer
macht maakt bekend:
De Zuidelijke groep van het Duitsche le
ger in het Oosten heeft ook op 15 Septem
ber de uit elkander geslagen deelen van
het Poolsche Zuidelijke leger voor zich
uitgedreven. Er wordt nog gestreden voor
de poorten van Lemberg en aan de Tanew
bij Bilgoraj. Przemysl werd bezet. Verder
Oostwaarts hebben gemotoriseerde troepen
Sldzimierz bereikt. Met inzet van nieuwe
Duitsche strijdkrachten werd de ring rond
het bij Kutno ingesloten Poolsche leger ver
sterkt en bij den aanval vernauwd. Do
Duitsche troepen hebben na afweer der vij
andelijke doorbraakpogingen te Zuidoosten
van Warschau 8000 gevangenen gemaakt.
126 Stukken geschut zijn in hun handen ge
vallen. Zij staan thans dicht bij Pt-aga. Bia-
lystok werd genomen. De strijd om de cita
del van Brest is nog gaande.
Het luchtwapen heeft de poging der laat
ste Poolsche transportbewegingen in de
richting van de Oostelijke grens verijdeld.
IN HET WESTEN
In het Westen: Bedrijvigheid der vijan
delijke artillerie by Saarbrücken. Plaatse
lijke acties van den vijand werden met zwa*
re verliezen voor den vijand afgewezen.
Er zijn geen luchtaanvallen voorgekomen
op het Duitsche rijksgebied.
RUSSISCH-JAPANSCHE
VIJANDELIJKHEDEN
GESTAAKT.
EEN GRENSCOMMISSIE INGESTELD.
Onderhandelingen, die de laatste dagen
gevoerd zijn door den Japanschcn ambassa
deur, Togo en den Russischen volkscommis
saris van buitenlandsche zaken, Molotof,
hebben geleid tot de volgende overeenkomst
tusschen Japan en Mandsjoekwo eenerzijds
en de Sovjet-Unie en Buitcn-Mongolie an
derzijds:
1. De Japansch-Mandsjoerijschc en Rus-
sisch-Mongoolsche troepen staken alle vij
andelijkheden op 16 September te twee uur
Moskouschen tijd.
2. De Japansch-Mandsjoerysche en Rus-
sisch-Mongoolsche troepen blijven in de li-
niën, die zij bezetten op 15 September te
13 uur.
3. De vertegenwoordigers der troepen aan
beide zijden gaan onverwijld over tot de
tenuitvoerlegging van de artikelen 1 en 2
der overeenkomst.
4. De krijgsgevangenen en gesneuvelden,
aan beide zijden zullen worden uitgewis-