Lucas 1: 39-56
&u}eCand zet den óbiijd uaavt
Ook als Polen veroverd zou zijn
Duikbooten loeren
op hun prooi
De activiteit
in de lucht
Mobilisatie vroeger
en nu
VRIJDAG 8 SEPTEMBER 1939
DE LEIDSCHE COURANT
TWEEDE BLAD - PAG. S
ïïlaAia.5*Aoo>ile,
In die dagen ging Maria op weg, en spoedde zich het bergland in,
naar een stad van Juda.
Ze kwam in het huis van Zacharias en begroette Elisabeth. En toen
Elisabeth den groet van Maria vernam, sprong het kind op in haar
schoot, en werd Elisabeth van den Heiligen Geest vervuld.
Met luider stem hief zij aan: Gezegend zijt ge onder de vrouwen, en
gezegend is de vrucht van uw schoot.
Wat valt mij te beurt, dat de moeder van mijn Heer naar mij toe
komt?
Want zie, toen de klank van uw groet mij in de ooren klonk, sprong
het kind van vreugde op in mijn schoot. Zalig zij, die geloofd heeft;
want wat haar namens den Heer is gezegd, zal worden vervuld.
Maria sprak:
Mijn ziel prijst groot den Heer,
In God, mijn Redder, jubelt mijn geest;
Want Hij zag op de geringheid neer van zijn dienstmaagd.
Zie, van nu af prijzen alle geslachten mij zalig.
Want de Machtige heeft aan mij groote dingen gedaan
En heilig is zijn Naam.
Zijn barmhartigheid reikt van geslacht tot geslacht,
Over hen, die Hem vreezen.
Hij toont de kracht van zijn arm,
En slaat de trotschen van harte uiteen.
De machtigen haalt Hij neer van den troon,
Maar Hij verheft de geringen;
Behoeftigen overlaadt Hij met gaven.
En rijken zendt Hij ledig heen.
Hij heeft zich over Israël, zijn dienaar ontfermd;
Zijn barmhartigheid indachtig.
Zooals Hij tot onze Vaderen sprak,
Aan Abraham en zijn zaad voor altijd.
Een offlclëele Brltsche
mededeellng.
HET HITLERDOM MOET VERNIETIGD
WORDEN.
De Britsche ambassade te Tokio
heeft het volgende verklaard:
„De Britsche ambassadeur heeft of
ficieel instructies ontvangen van het
foreign office, absoluut het gerucht te
gen te spreken, als zou de Britsche re
geering erin toestemmen de vijande
lijkheden te staken, wanneer Polen
veroverd is. Zelfs indien Polen ver
overd zou worden, hetgeen in geen en
kel opzicht zeker is, zou dit slechts het
Britsche voornemen versterken, dat
het Hitlerdom vernietigd moet wor
den."
HENDERSON IN ENGELAND
AANGEKOMEN.
Neville Henderson en alle leden van
den staf der Britsche ambassade in Ber
lijn, zijn gistermiddag om kwart over vijf
veilig in Gravesend aangekomen.
Men verneemt, dat verscheidene diepte
bommen zijn afgevuurd door de torpedo-
bootjagers, die het schip, waarmede Hen
derson en het personeel der Britsche am
bassade te Berlijn te Gravesend zijn aan-
gekomen, begeleidden.
DE HERTOG VAN WINDSOR VERTREKT.
De hertog van Windsor, die zich ter be
schikking Van de Britsche regeering heeft
gesteld, heeft gisterochtend Antibes ver
laten om zich naar een van de havens aan
het Kanaal te begeven.
Hij weigerde iets te zeggen over zijn
plannen en den rol, welke hij eventueel
zal spelen.
MAATREGELEN TEGEN DUITSCHE
ONDERDANEN.
Het Britsche ministerie van voorlichting
deelt mede, dat, in tegenstelling van
Duitsche radio-berichten inzak© het in
terneeren van nazi's in Palestina in wei
nig comfortabele kampen, er geen sprake
van is dat alle Duitschers geïnterneerd
worden. Dit geldt slechts voor mannen in
den dienstplichtigen leeftijd. Er zijn geen
vrouwen geinterneerd en deze hebben
volledige bewegingsvrijheid in de koloniën,
waar zij gevestigd zijn.
Vernomen wordt, dat eenige honderden
Duitsche leden der bemanningen van tank
schepen van de „Standard Oil Company of
New-Jeresy" ontslagen worden en vervan
gen zullen worden door Amerikanen en
anderen.
DE BRITSCHE STAATSBURGERS
IN DUITSCHLAND.
De Duitsche minister van binnenlandsche
zaken heeft medegedeeld, dat op grond
van een gisteren in werking getreden ver
ordening betreffende de behandeling van
buitenlanders, alle staatsburgers van Groot
Brittannië en Noord-Ierland, alsmede de
Britsche koloniën, protectoraten en man-
daatsgebieden en Britsch-Indië, ouder dan
15 jaar, zich binnen 24 uur moeten melden
in het naastbij gelegen politiebureau. Zij
die nog geen 15 jaar zijn moeten binnen
dezen termijn mondeling of schriftelijk
zijn opgegeven.
O^k statenloozen, wier laatste staatsbur
gerschap het Britsche was, moeten zich
melden.
Alle bovengenoemde personen mogen de
plaats, waar zij zich bij het bekend maken
van deze verordening bevinden, niet zonder
toestemming verlaten.
„DE TOTALE OORLOG"
Alle hens aan dek in Duitschland
Naar Havas meldt, wordt in Duitschland
de „totale oorlog" georganiseerd. De aan
bevelingen aan de burgerbevolking worden
steeds gestrenger. De arbeidsdienst is over
de geheele linie verplioht. Overuren kun
nen op ieder oogenblik van de arbeiders
worden geëischt, doch er zal geen hoogere
verhooging dan 19 Rijksmark per week
worden gegeven. De toeslagen voor nacht
en Zondagsarbeid zijn afgeschaft. Het sala
ris gedurende den oorlog wordt bepaald
door de „behoefte, het werk aan te passen
aan de door den oorlog geboden noodzaak",
hetgeen wil zeggen een vermindering van
de uitkeeringen.
Een verordening verplicht alle burgers
een zeker aantal van hun kamers ter be
schikking van de autoriteiten te stellen om
er vluchtelingen onder dak te brengen.
Teneinde de economische moeilijkheden
te overwinnen, publiceeren de bladen al
lerlei aanbevelingen.
De „Deutsche Allgemeine Zeitung" be
veelt aan, geiten en konijnen te fokken, die
de etensresten zullen opeten. Het blad her
innert eraan, dat het vverboden is vrouwe
lijke konijnen van jonger dan vier jaar te
slachten en het blad beveelt aan, die bo
ven de acht maanden te doen dekken, on
danks het vergevorderd seizoen. De konij
nenhouders, die zich aan deze instructie
niet kunnen onderwerpen, zullen hun die
ren aan speciale vereenigingen dienen toe
te vertrouwen.
Officieel wordt uit Berlijn medegedeeld,
d?.t gisteren wegens weigering tot medewer
king aan taken der veiligheidsbescherming
voor de landsverdediging een wegens dief
stal reeds eens gestrafte misdadiger dood
geschoten is.
ROEMENIë BLIJFT NEUTRAAL
Officieel wordt medegedeeld, dat Roeme
nië in den huidigen oorlog neutral zal blij
ven.
DE HOUDING VAN MEXICO
Tijdens een door Mexicaansche parle
mentsleden ter eere van president Carde
nas aangeboden banket, heeft Ramon Be-
teta, sprekende namens den president, ver
klaard:
„Mexico stelt zich voor, grondstoffen uit
te voeren naar de strijdende landen, die
de sympathie van Mexico verdienen. Zulks
omdat Mexico niet onverschillig kan blij
ven, wanneer in dezen strijd het lot der
wereld op het spel staat".
Deze verklaring, aldus Havas, heeft een
diepen indruk gemaakt, daar zij de bij elke
gelegenheid door Cardenas uitgesproken
bedoeling bevestigt, dat „Mexico de demo
cratieën zal begunstigen".
WAAROM BLIJFT ITALIë NEUTRAAL?
Een Japansche meening
Naar aanleiding van de neutraliteitsver-
klaring van Italië schrijft de Romeinsche
correspondent van de „Asahi Shimboen":
„Deze beslissing is in overeenstemming
met de geheime bepalingen van het Ita-
liaanschDuitsche bondgenootschap, name
lijk, in de eerste plaats, dat Dantzig geen
reden tot oorlog zal zijn, en in de tweede
plaats, dat indien de algemeene omstandig
heden oorlog noodzakelijk maken, deze
zou worden begonnen in 1941".
De correspondent voegt hieraan toe, dat
ten tijde van de totstandkoming van het
DuitschRussische non-agressiepact de Ita-
liaansche regeering een initiatief nam, doch
met het oog op de totstandkoming van een
DuitschRussisch militair bondgenoot
schap, waaraan thans te Berlijn wordt ge
werkt, heeft de Italiaansche regeering be
sloten hiermee in geen enkele betrekking te
staan, hoewel de Japansche correspondent
het twijfelachtig acht, of de Italiaansche
regeering deze politiek tot het einde toe zal
blijven voortzetten.
AAN BEIDE ZIJDEN WORDEN SCHEPEN
IN DEN GROND GEBOORD.
Gisteravond is te Londen medegedeeld,
dat er geen groote vlootoperaties te mel
den vallen. De aanvallen op Duitsche duik
booten worden voortgezet. In minstens één
geval schijnt succes waarschijnlijk. Duit
sche duikbootaanvallen op schepen worden
op verscheidene plaatsen ondernomen en
de verliezen, die gemeld zijn, omvatten de
„Bosnia", metende 2401 ton en het s.s.
„Royal Scepter", metende 4853 ton. Het
s.s. „Corinthic" is aangevallen, doch niet
beschadigd en heeft zijn haven kunnen
bereiken. In constant tempo worden de
Duitsche schepen van de zee verdreven.
Door middel van allerlei kunstgrepen en
camouflagemaatregelen trachten zij te
voorkomen, dat zij genomen worden. Zy
nemen de wijk naar neutrale havens.
Gemeld wordt, dat thans te Vigo 54
Duitsche koopvaarders met een totale ton
nage van meer dan 180.000 ton liggen en in
Japansche havens 9 schepen met een to
tale tonnage van meer dan 60.000 ton. "Het
Duitsche koopvaardijschip „Inn", dat 2867
ton meet, is Dinsdag genomen. De 35 pas
sagiers en de bemanning is overgenomen.
Het schijnt dat de bemanning het schip tot
zinken wilde brengen, alvorens het geën
terd kon worden.
Volgens een draadlooze mededeeling
van het mailschip „Washington", dat door
een Amerikaansch marine-radiostation is
opgevangen, is het Britsche vrachtschip
„Olive Grove" ongeveer tweehonderd mijl
Noord-Westelijk van de Spaansche kust
getorpedeerd. Alle opvarenden zijn gered.
Passagiers, die met het mailschip „Iro
quois" te San Juan op Porto Rico aankwa
men, verklaarden, dat zij ongeveer 300 mijl
ten Noorden van Porto Rico een Duitsche
duikboot hebben gezien en een zwart ge
schilderd vrachtschip, waarvan de naam
onleesbaar was.
De „New York Times" meldt uit Was
hington, dat de Amerikaansche regeering
berichten heeft ontvangen, dat Duitsche
duikbooten in de Caraibische Zee en het
Zuidelijk deel van den Atlantischen Oceaan
opereeren. De regeering, aldus het blad,
stelt een onderzoek in teneinde er zeker
heid over te verkrijgen, of deze berichten
cp feiten gebaseerd zijn.
DE VERLIESLIJST VAN DE
„ATHENIA".
Men meent thans, dat de doodenlijst van
de „Athenia" 108 namen omvat. Men voedt
echter nog pen geringe hoop, dat eenige
vermisten opgepikt zijn door kleine sche
pen, zonder draadlooze installatie, die
van Engeland wegvaren.
REDDINGSWERK VAN
NEDERLANDSCHE SCHEPEN.
De „Mars" heeft geredden van de
„Manaar" opgenomen.
De directie van de Koninklijke Neder-
landsche Stoomboot Maatschappij heeft
een telegram ontvangen van den kapitein
van het s.s. „Mars", dat op uitreis is naar
havens in de Middellandsche Zee, dat een
aantal leden van de bemanning van een
getorpedeerd Britsch schip aan boord is
genomen. Het s.s. „Mars" heeft de gered
den te Lissabon aan land gezet.
De K. N. S. M. heeft den kapitein terug
geseind, de reis voort te zetten.
Nadere bijzonderheden omtrent het
juiste aantal der geredden en den naam
van het getroffen schip, heeft de directie
tot hedenochtend negen uur nog niet ont-
gen.
Volgens United Press waren het 30 op
varenden van de „Manaar".
Het Portugeesche s.s. „Carvalho Aranjo"
bracht te Lissabon 16 overlevenden aan.
Er waren 88 opvarenden. 71 Britten en
17 Indiërs. De onderzeeër viel plotseling
aan, zoodat de opvarenden geen tijd had
den, hun bezittingen mee te nemen in de
reddingsbooten.
Zij zwalkten een dag lang rond zonder
voedsel of water.
Eén Indiër werd gedood en 3 gewond
door een granaat toen de onderzeeër het
schip definitief tot zinken bracht.
Het s.s. „Manaar" is 1 September van Li
verpool naar Calcutta vertrokken. Het
v/as 7242 bruto en 4499 netto ton groot,
werd in 1917 gebouwd en behoorde aan de
Brocklebank Line te Liverpool.
DE „BILDERDIJK" REDT OPVARENDEN
VAN DE „PUKKESTAN".
Het s.s. „Bilderdijk" van de Holland-Ame-
rika Lijn heeft op den Atlantischen Oceaan
bewesten den ingang van het Kanaal, de
bemanning gered van het Engelsche s.s.
..Pukkestan". De kapitein heeft van deze
redding telegrafisch bericht gezonden aan
zijn reederij, welk bericht de reederij niet
direct heeft bereikt, maar langs een om
weg.
Hoewel nog niet met volle zekerheid kan
worden gezegd, dat het Engelsche schip is
getorpedeerd, is dit toch v/el zeer waar
schijnlijk.
Het aantal geredden dat de Bilderdijk
aan boord heeft genomen is 35.
De geredden zullen vermoedelijk in En
geland aan wal worden gezet Op het
oogenblik worden vTijwel alle schepen op
zee aangehouden en voor onderzoek mee
genomen naar een Engelsche haven, waar
dan eventueel goederen voor Duitschland
bestemd, moeten worden gelost. Verwacht
mag worden, dat ook de „Bilderdijk" zal
v/orden doorzocht en dat van die gelegen
heid gebruik zal worden gemaakt om de
geredden in Engeland aan wal te brengen.
Het Engelsche s.s. „Pukkestan" was op
reis van Kaapstad naar Rotterdam. Het
was op 27 Augustus van Dakar vertrokken.
Het s.s. Bilderdijk is op weg van Nieuw-
York naar Rotterdam. Op 27 Augustus is
het van New York vertrokken.
DE ENGELSCHE LUCHTAANVAL OP
WILHELMSHAVEN EN BRUNSBUTTEL
Het Britsche ministerie voor de voor
lichting deelt mede, dat het thans mogelijk
is een vrij volledig verslag te geven over
het eerste actieve optreden der Britsche
strijdkrachten in den oorlog den succes
vollen aanval op de Duitsche vlootbases
van Wilhelmshaven en Brunsbuttel aan
den ingang van het Kielerkanaal. Ofschoon
de weersomstandigheden ongunstig waren,
werd de aanval ten uitvoer gelegd met de
grootste kracht en stoutmoedigheid. De
voortreffelijke eigenschappen, die ten toon
gespreid werden, door de Royal Air Force
waren schitterend. De resultaten, die zjj
behaalden, zijn van het hoogste belang. Er
viel een zware regen en het zicht was
slecht. De navigatie van het eskader was
zuiver en toen de toestellen de vlootbasis
naderden, vlogen zij laag om er zeker van
te zijn, dat zij hun doelen zouden treffen.
De eerste aanval werd uitgevoerd in den
loop van den avond op een z.g. „Vestzak
slagschip", dat enkele mijlen ten Oosten
van de reede van Schilling lag. Er bestaat
weinig twijfel aan, dat de vijand verrast
werd, doch de luchtafweerbatterijen open
den snel het vuur. De bommenwerpers
doken boven de slagschepen en recht-
streeksche treffers met zware bommen
werden gemaakt. De volgende vliegtuigen
vlogen zoo laag, dat de schade kon worden
waargenomen. De marineschepen en de
kustbatterijen onderhielden een hevig
luchtafweervuur en onze bommenwerpers
werden aangevallen door Duitsche vecht-
toestellen. Toch werd de aanval voortgezet.
Onze vliegtuigen spoorden een tweede schip
op in Brunsbuttel en gingen tot den aanval
over. De piloten en bemanningen keerden
in goede conditie naar hun basis terug. Zij
waren er trotsch op te zijn uitverkoren om
den eersten slag toe te brengen aan de
Duitsche oorlogsmachinerie. Van een
marinestandpunt gezien zal hun vuuraan-
val zijn uitwerking hebben op den toekom-
stigen loop van den oorlog ter zee, aange
zien het getroffen schip een der meest doel
matige eenheden van de Duitsche vloot
was.
Het ministerie van informatie deelt
voorts nog mede: „Volgens op het mini
sterie van luchtvaart ontvangen mede-
deelingen hebben vliegtuigen van de Royal
Air Force gisteren verkenningsvluchten
boven een zeer uitgestrekt gebied, daar
onder begrepen de Noordzee, gemaakt."
LUCHTALARM TE TOULON EN
MARSEILLE
Te 20.25 uur gisteravond is te Toulon
luchtalarm gemaakt, waarna de stad in het
duister werd gedompeld. Het alarm eindig
de te 22.00 uur.
Te 20.37 uur hebben de sirenes van
Marseille het voor luchtgevaar gegeven.
Het alarm eindigde acht minuten later. Te
20.57 uur werd opnieuw alarm gemaakt,
doch reeds drie minuten later werd het
sein gegeven, dat alles veilig was.
19141939. Twee mobilisatiejaren, waar-
tusschen een tijdperk van nauwelijks twin,
tig jaren van „rust".
Onwillekeurig vraagt zich de politiek ge.
interesseerde lezer af: hoe vóór vijf en
twintig jaar de samenwerking tusschen re-
geering èn volksvertegenwordiging was.
Als we de oude stukken er op na slaan,
dan moeten wij erkennen, dat onze voor.
gangers het er toen kranig hebben afge.
bracht. Tusschen de mobilisatie 1914 en de
mobilisatie 1939 zijn groote verschillen. Nu
hebben we het onweer al maanden lang
voelen aankomen en waren er al heel wat
voorbereidende maatregelen getroffen
toen viel de mobilisatie van pl.m. 200.000
man vrijwel plotseling uit de lucht. Toen
stond de regeering voor tal van onbeken-
de problemen. Het land verkeerde in een
soort paniekstemming. Geldpotten en ham-
steren veroorzaakte groote moeilijkheden.
Men had geen wetten bij de hand om al
deze en andere misbruiken tegen te gaan,
Nu, geleerd door de ervaring, lagen e:
wetsontwerpen en werden tijdig tot wet
gemaakt.
Nu kunnen de bestaande crisisdiensten
in een oogwenk dienstbaar worden ge.
maakt aan de distributie van de goederen
toen was het een zoeken en tasten, waar.
bij wij gaarne toegeven, dat de toen op.
tredende Minister Treub al de organisatie,
talenten heeft getoond, waarover deze ui
zonderlijke man rijkelijk de beschikkii
had.
1 Augustus 1914 werd gemobiliseerd,
Augustus 1914 was een hamster- en prijt
opdrijvingswet tot stand gewomen en we:
den uitvoerverboden afgekondigd.
6 Augustus werd besloten tot uitgifte vat
de beroemde zilverbons van ƒ1.2.50
en 5.genoodzaakt als de regeering hier
toe was door het oppotten van klein geld.
Complete runs op de banken desorganiseer
den tijdelijk den handel, de beurs bied
verschillende dagen gesloten, prijsstijgin
gen traden op. Gewetenlooze schurken
wisten bankbiljetten bij vreesachtige lie
den om te wisselen tegen aanzienlijk min
der muntgeld!
De ervaring van toen is èn voor de re
geering èn voor het volk een groote leer-
meesteres geweest; de groote schokken zijn
thans uitgebleven. Hoe groot die schokken
toen waren, moge blijken uit het feit, dat
reeds in het eerste oorlogshalfjaar Am
sterdam 50.000 en Rotterdam 30.000 werk-
loozen telde. Tot heden vertoont onze sta
tistiek de omgekeerde tendenz: daling van
de werkloosheid.
„Duur", gemeten naar den maatstaf van
de hoeveelheid geld, was de mobilisatie van
1914, zooals ook die van 1939 het noodigt
zal kosten. Het leger alleen kostte 5 toi
per dag. In 1918 waren de crisisuitgaven
reeds opgeloopen tot 50 millioen per
maand. De totale crisisuitgaven van de 4
mobilisatiejaren bedroegen in totaal onge
veer 2000 millioen gulden.
IN DE KAMER.
Interessant was de overigens beperkte
discussie in de Tweede Kamerzitting van 3
Aug. 19,14. Groote belangstelling trok de
redevoering van mr. P. J. Troelstra, wiens
fractie altijd tegen de defensiebegrooting
had gestemd. Hij schaarde zich aan de zij
de van de Regeering, voor wat betrof de
handhaving, ook door de militaire macht,
van de onzijdigheid van ons land.
De socialisten braken en passant, overi
gens terecht, 'n lans voor een meer doel
treffende hulp voor de gezinnen, die door
de mobilisatie werden getroffen. Iets wat
ook nu nog verbeterd zou kunnen worden,
Uit zijn bekend geworden rede citeeren
wij de sinsdien gevleugelde woorden:
,In deze omstandigheden overheersch!
„de nationale gedachte de national;
„geschillen",
terwijl de heer Troelstra met het oog op
den komenden noodtoestand niet minde:
kernachtig constateerde.
„Tot één politiek zullen wij meer en
meer worden teruggedrongen: de dood
eenvoudige politiek, dat er in Neder
land geen honger zal worden geleden."
De socialistische fractie keurde in de oor
logsjaren alle gevraagde verdedigingscre-
dieten goed.
Ditmaal zijn tijdig de noodige wetsont
werpen de Staten-Generaal gepasseerd; de
Regeering beschikt voorloopig over vol
doende volmachten om alle noodige maat
regelen te treffen.
„De Opmarsch".
NIET TE ANGSTIG
Er zijn nog altijd duizenden die zich al
te bezorgd maken. Angst is echter een
kwade gids. Men vlucht in ons veilig neu
traal land voor denkbeeldige bommen en
wordt doodgereden door een gewonen mo
tor. Men verhit z'n brein met allerlei be
denksels wat bij mogelijkheid zou kunnen
geschieden doch de voor de hand liggende
voorzorgsmaatregelen verzuimt men. Het
allernoodzakelijkste beveiligingsmiddel is;
kalm blijven en geen angst koesteren. Met
een verward brein en met overspannen
verbeelding doet men allerlei dingen die
men juist niet moet doen en vergeet men
het eerst noodigde. Niet te angstig. Het al
lereerst noodige is vertrouwen op God. En
dan: vertrouwen in u zelf. Daarvoor is
kalmte noodzaak. Doe wat ge moet doen en
laat het overige aan God over. Hoe dikwijls
zien we het gebeuren dat we ons onnoo-
dig het leven vergald hebben met vrees en
dat gevreesd gevaar nooit kwam. Onze
burcht is onze God en laten we al onze
bekommernissen op Hem werpen!
.-Tijd
