Britsch stoomschip op den
Oceaan getorpedeerd
Vreemde vliegtuigen
boven ons land
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
De teerling is
geworpen
„OUhenia" had 1400 man aan Gaoid
De meeste opvarenden
konden gered worden
Onze neutraliteit geproclameerd
Strooibiljetten op Nederlandsch gebied
gevonden
HetjongsteDuitsche
legerberlcht
MAANDAG 4 SEPTEMBER 1939
24ste Jaargang No 2220
9e
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
Adv. en Abonn.-tarieven zie pag J»
Giro 103003. Postbus 11.
De teerling is geworpen.
Het laatste sprankje hoop, dat Zaterdag
schuchter het hoofd opstak, omdat Berlijn
weigerde zich in oorlog met Polen te be
schouwen en Londen en Parijs nog altijd
wachtten op een antwoord van Berlijn
welke hoop nieuwen steun kreeg toen Hali
fax Zaterdagavond in het Hoogerhuis ver
klaarde, dat de vertraging in het antwoord
van Duitschland wellicht veroorzaakt werd
door een initiatief van Mussolini, die een
vijf-mogendheden-conferentie had voorge
steld dit kleine sprankje hoop werd Zon
dag afdoende stuk getrapt door het uitbre
ken van den oorlogstoestand tusschen En
geland en Frankrijk eenerzijds en Duitsch
land anderzijds.
Deze laatste poging van Mussolini om
den vrede te redden brak zijn nek over de
weigering van Hitier om zijn troepen uit
Polen terug te trekken, wat Engeland bleef
eischen als een conditio sine qua non.
Aan deze eisch werd Zondagochtend
kracht bij gezet doordat Londen van de
Engelsche waarschuwing van 1 September
een ultimatum maakte en vóór elf uur
's morgens een bevredigend antwoord ver
wachtte. Dit antwoord bleef uit, zoodat
even over elf Chamberlain aan het Engel
sche volk moest mededeelen, dat van nu
af Engeland zich beschouwde als in oorlog
met Duitschland.
De Fransche ambassadeur te Berlijn
deed in het middaguur eenzelfde stap met
gelijkluidend resultaat. Dit ultimatum liep
om 5 uur 's middags af en van dat oogen-
blik dateert de oorlogstoestand tusschen
Frankrijk en Duitschland.
Als eerste uiting van den oorlogstoestand
is het Britsche stoomschip de „Athenia"
getorpedeerd, dat met enkele honderden
Amerikanen en Canadeezen op weg was
naar Amerika. De verontwaardiging in
Amerika over deze daad, die herinnerin
gen opwekt aan den meedoogenloozen on-
beperkten duikbootoorlog vijf en twintig
jaar geleden, is buitengewoon groot. Men
wijst er in Amerikaansche regeeringskrin-
gen op, dat de Duitschers konden weten,
dat dit schip geen enkele munitie vervoer
de, zoodat niets een dergelijken afschuwe
lijken maatregel rechtvaardigde. Daar de
Amerikanen dikwijls zeer impulsief han
delen, kan de torpedeering van deze boot
ver-strekkende gevolgen hebben.
Gelukkig voor alle partijen! kon
den nagenoeg alle opvarenden worden ge
red.
Intusschen is de oorlog in de propagan
da reeds eerder begonnen.
Hitier heeft zich gehaast om in procla
maties en in een memorandum de schuld
op Engeland te werpen, terwijl van Engel
sche en Fransche zijde geconstateerd
wordt, dat er slechts één man verantwoor
delijk kan worden gesteld voor de oorlogs
ellende.
Engeland en Frankrijk zijn dan ook den
oorlog ingegaan met de uitgesproken be
doeling om het Hitlerisme uit te roeien,
zooals de Engelsche bladen schrijven.
De „Times" schrijft: De Duitsche dicta
tor heeft den volkeren van Engeland en
Frankrijk geen andere keus gelaten dan
zich te verzetten en hem omver te werpen.
Het alternatief, dat Hitier op hen legt, is
overgave aan georganiseerde bruutheid en
verraad, welke de laatste lichten der vrij
heid in Europa zouden uitdooven. Wij heb
ben den vrede met het Duitsche volk ge
zocht en onze twist is met zijn bestuurders
en de politiek waarmede zij den Duitschen
naam bezoedeld hebben. Wij voeren oorlog
voor doeleinden, welke ver boven het enge
nationale belang liggen. Vrede was de gids
der Britsche diplomatie en vrede zal de in
spiratie zijn der Britsche wapenen en der
geallieerde overwinning. Juist omdat de
afloop van dezen oorlog een nieuwe vesti
ging moet brengen van orde, vooruitgang
en eenheid in Europa, moet het Hitlerisme
thans en voor altijd met het eenige middel,
dat is overgebleven, worden uitgeroeid uit
de Europeesche betrekkingen".
De Fransche bladen spreken zich in ge
lijken geest uit.
„Weet het wel, mijnheer de rijkskanse
lier schrijft het „Journal", ditmaal gaat
het niet meer om Dantzig, het gaat erom
voor altijd uw wapenen te breken. Gij
zijt het niet meer die eisch t, de vrede
eischt. En omdat wij den vrede willen ver
overen en onze wapenen daartoe het eeni
ge middel zijn, is onze macht onoverwin
nelijk".
En de „Matin" schrijft o.a.:
„Ditmaal zal er geen Doorn zijn om de
zen man voor de bestraffing te redden en
geen Versailles om het volk toe te staan,
opnieuw te beginnen".
Zoo staan de partijen weer uiterst fel te
genover elkander en kan de wereld zich
voorbereiden op een bittere worsteling, wie
weet hoe lang.
Hitier rekent erop, dat Polen binnen een
paar weken bedwongen zal zijn en dat hij
dan z'n geheele militaire kracht zal kun
nen inzetten in het Westen.
Italië blijft neutraal, wat voor Duitsch
land niet onvoordeelig is, omdat de Duit
sche Zuidgrens op die manier gedekt is.
Onnoodig te zeggen, dat ook wij neu-
Geen Duitsche duikboot,
beweert Berlijn
HET BRITSCHE MINISTERIE VAN
VOORLICHTING DEELT MEDE, DAT
HET STOOMSCHIP „ATHENIA",
VAN DE DONALDSON LINE UIT
GLASGOW, METENDE RUIM 13000
TON, MET 1400 PERSONEN AAN
BOORD IN DEN ATLANTISCHEN
OCEAAN TWEE HONDERD MIJL
TEN WESTEN DER HEBREDEN-
EILANDEN AAN DE SCHOTSCHE
KUST, IS GETORPEDEERD.
VOLGENS DE LAATSTE DOOR DE
BRITSCHE ADMIRALITEIT ONT
VANGEN BERICHTEN IS HET GE
TORPEDEERDE STOOMSCHIP
SNEL ZINKENDE.
Stephen Early de secretaris van
Roosevelt, heeft verklaard, dat de pas
sagiers van de „Athenia" volgens te
Washington ontvangen berichten in
hoofdzaak Canadeezen en Amerikanen
waren, die in verband met den drei
genden ooHog een goed heenkomen
naar huis zochten.
De president heeft een officieel tele
gram ontvangen, waarin van deze tor
pedeering melding werd gemaakt.
Early voegde hieraan toe: Ik wensch
te doen uitkomen, dat het schip vol
gens de officieele inlichtingen uit Glas
gow kwam en via Liverpool met vluch
telingen op weg was naar Canada. Ik
wensch daarop te wijzen, aldus Early,
om aan te toonen, dat er geen enkele
mogelijkheid bestaat, dat het munitie
vervoerde.
De „Athenia" was Vrijdagmiddag uit
Glasgow vertrokken en had Liverpool
aangedaan, vanwaar het schip Zater
dagmorgen om 4 uur onder bevel van
kapitein James Reid naar Montreal
was vertrokken.
De reederij heeft verklaard, dat het
totaal aantal personen aan boord van
het schip, bemanning en passagiers,
1400 bedraagt.
Een groot aantal hunner waren lie
den, die wegens de crisis naar Ameri
ka terugkeerden.
In de reddingsbooten van de „Athe
nia" was plaats voor in het geheel 1830
passagiers. Het schip had een lading
van duizend ton ingenomen te Liver
pool.
DIEPE INDRUK IN DE VEREENIGDE
STATEN.
De door de torpedeering van de
„Athenia" te Washington gewekte be
roering is aanzienlijk. Men herinnert
aan de torpedeering van de „Lusitania",
doch voegt hieraan toe, dat deze bom
bardeering nog minder te verontschul
digen valt wegens het feit, dat men kon
weten, dat de „Athenia" aan boord
noch wapens, noch munitie had, doch
Amerikaansche en Canadeesche vluch
telingen, die uit verschillende punten
van Europa kwamen. Men stelt zich
reeds de vraag of de Duitsche regee
ring besloten heeft tot een oorlog zon
der genade, waarmede de keizer Ame
rika bedreigde, zelfs nog vóór de Ver-
eenigde Staten zich aan de zijde der
geallieerden schaarden. De gevolgen
van de torpedeering kunnen ernstig
zijn, en zelfs direct.
Zekere kringen achten het mogelijk,
zoo niet waarschijnlijk, dat Roosevelt
vandaag of morgen het Congres in een
buitengewone zitting zal bijeenroepen,
hetgeen hem volgens de bewoordingen
van de Grondwet zou veroorloven be
gin volgende week acht dagen na
de bijeenroeping door den president
te vergaderen.
traal willen blijven, en ons te weer zullen
stellen tegen elke grensschending, van
welke zijde ook.
En wat de berichtgeving betreft, zullen
wij ons best doen om onzen weg te vin
den tusschen de tendentieuze berichten,
die in eiken oorlog zonder veel scrupules
van weerskanten gelanceerd plegen te
worden.
DE MEESTE OPVARENDEN GERED.
Kennedy, de ambassadeur der Vereenig-
de Staten te Londen, heeft het Amerikaan
sche departement van buitenlandsche za
ken laten weten, dat alle passagiers van de
„Athenia" gezond en wel zijn, met uit
zondering van die, welke door de ontplof
fing van den torpedo werden getroffen.
Het Zweedsche jacht „Southern Cross"
meldt, dat het tweehonderd passagiers van
de „Athenia" heeft gered.
Het Noorsche stoomschip „Knut Nelson"
zou ongeveer achthonderd personen heb
ben gered.
Verscheidene reddingsbooten van de
„Athenia" werden opgemerkt, hetgeen
doet hopen, dat het aantal geredden nog,
grooter zal zijn.
Voor de ramen van de kantoren van de
Donaldson Reederij te Glasgow is de vol
gende mededeeling aangeplakt:
„De „Athenia" werd op 250 mijl ten
Westen van Inishtrahull getorpedeerd.
De passagiers en de bemanning, met uit
zondering dergenen, die door de ontplof
fing zijn gedood, zijn in de reddingsbooten
gegaan en door verscheidene schepen op
gepikt".
Het Britsche ministerie van voorlichting
maakt nog bekend, dat te Belfast 56 bur
gers der Vereenigde Staten aan boord van
de „Athenia" waren gegaan, en dat het
aantal Amerikanen, dat zich aan boord
van dit schip bevond, in het geheel 311
heeft bedragen.
Torpedojagers zijn op volle kracht uit
gevaren om de overlevenden op te pikken.
DE TORPEDEERING VAN DE ATHENIA.
GEEN DUITSCHE DUIKBOOT, ZEGT
BERLIJN.
Het Duitsche Nieuwsbureau deelt me
de: Directe informaties na ontvangst
van de Engelsche berichten over de tor
pedeering van het stoomschip „Athe
nia", dat naar gezegd wordt, 1400 per
sonen aan boord had, hebben uitgewe
zen, dat het volkomen uitgesloten is,
dat het schip door een Duitsche duik
boot is getroffen.
Alle Duitsche oorlogsschepen heb
ben instructie zich strikt te houden
aan de regelen van het prijsrecht en het
is natuurlijk, dat zij zich daaraan hou
den, zegt het Duitsche Nieuwsbureau.
Wanneer de „Athenia" werkelijk zou
zijn getorpedeerd, dan kan hier vol
gens de opvatting van Duitsche deskun
dige kringen slechts een vergissing van
een Engelsche duikboot zijn, die dan
zeer zeker in strijd met de regelen van
het prijsrecht heeft gehandeld.
Men neemt evenwel aan, dat het
schip in het geheel niet is getorpedeerd
doch op een drijvende Engelsche mijn
is gestooten.
EEN BRITSCHE VERKLARING.
LONDEN, 4 Sept. (A.N.P.) Het Brit
sche ministerie van voorlichting verklaart,
dat de thans ontvangen rapporten er op
wijzen, dat de „Athenia" zonder waarschu
wing werd getorpedeerd op ten minste 200
mijl uit de kust.
Een dergelijke actie, aldus werd ver
klaard, is een directe overtreding van de
regeling met betrekking tot het duikboot
wapen, welke Duitschland heeft onder
schreven. In deze regelen, waarin Duitsch
land, zooals in het bulletin van gisteravond
werd verklaard, heeft toegestemd, is duide
lijk neergelegd, dat in geen geval een koop
vaardijschip tot zinken zal worden ge
bracht aleer alle passagiers en leden der
bemanning in veiligheid zijn.
De regelen bepalen verder, dat schepen
en booten niet worden beschouwd zich in
veiligheid te bevinden, wanneer zij zich
niet binnen een half uur roeiens afstand
van de kust bevinden, zulks onder gunstige
omstandigheden.
Doopplechtigheid van
Prinses Irene uitgesteld
Men meldt ons van officieele zijde,
dat de voorgenomen doopplechtigheid
van prinses Irene, op 14 September
aj. in de Nieuwe Kerk te Amsterdam
voorloopig is uitgesteld.
Gistermiddag is de buitengewone Nederlandsche Staatscourant no. 171 d. uit
gekomen, die een neutraliteitsproclamatie bevat, waarin de ministers van algemee-
ne zaken, a.i., van buitenlandsche zaken, van justitie, van defensie en van koloniën,
daartoe door Hare Majesteit de Koningin gemachtigd, ter kennis brengen van een
ieder, dien zulks aangaat, dat de Nederlandsche regeering ter zake van den oor
logstoestand. die is ontstaan tusschen eenige vreemde mogendheden, volstrekte
onzijdigheid zal in acht nemen. Art. 1 van de bepalingen dezer proclamatie luidt:
In het rechtsgebied van het Koninkrijk der Nederlanden, omvattende het grond
gebied en watergebied van Nederland, Nederlandsch-Indië, Suriname en Curasao,
de territoriale zee en de boven dit grondgebied, dit watergebied en deze territo
riale zee zich bevindende luchtruimte, worden geenerlei vijandelijkheden toegela
ten. Dit gebied mag door geen der oorlogvoerenden als basis voor operatiën tegen
den vijand worden gebruikt.
De regeeringspersdienst meldt:
Hedennacht zijn vreemde vliegtuigen boven ons land gesignaleerd. De nationa
liteit dier vliegtuigen kon niet worden vastgesteld.
Aangezien meestentijds boven de wolken werd gevlogen, was het niet mogelijk
de vliegtuigen onder vuur te nemen.
De Nederlandsche regeering zal heden elk van beide partijen, onder verwijzing
naar den ernst van deze schending onzer door beider beloften uitdrukkelijk er-
kede onzijdigheid, uitnoodigen onverwijld een onderzoek in te stellen naar de
vra?g, of hare strijdkrachten deze inbreuk hebben veroorzaakt en bij bevestigende
beantwoording, alle maatregelen te nemen om herhaling te voorkomen.
Naar wij vernemen is van verschillende plaatsen in het Oosten des lands, nadat
hedennacht het bericht van den regeeringspersdienst over het verschijnen van
vreemde vliegtuigen boven ons land bekend was geworten, de mededeeling ont
vangen van het vinden van strooibiljetten. Deze droegen het opschrift ..Waarschu
wing". „Groot-Brittannië aan het Duitsche volk". In deze biljetten wordt .o.m. ge
zegd. dat de Duitsche regeering Engeland den oorlog opgedrongen heeft, dat deze
oorlog volkomen onnoodig is, dat het Britsche volk in vrede met het Duitsche wil
leven, dat het Duitsche volk aan den rand van een bankroet leeft, dat de nazi-
censuur altijd de waarheid aan het Duitsche volk onthouden heeft, dat Engeland
en zijn bondgenooten onoverwinnelijk zijn. dat het Duitsche volk recht op vrede
heeft, dat Engeland ook den vrede wenscht en bereid is. dien met iedere Duitsche
regeering te sluiten, die recht vredelievend gezind is.
POOLSCHE TROEPEN IN DEN
CORRIDOR AFGESNEDEN.
Het opperbevel van de Duitsche weer
macht maakt d.d. 4 September bekend:
Van de uit Silezië en het Zuiden optre
dende troepen zijn ten Noorden van den
Hoogen Tatra en ten Zuiden van het indus
triegebied sterke afdeelingen den op Kra-
kau terugtrekkende tegenstander gevolgd.
Ten Oosten van Pless werd de overgang
van den Weichsel in bezit genomen. Ten
Noorden van het industriegebied volgen
onze troepen thans den terugtrekkenden
vijand langs de lijn Koniepol-Kamiensk en
over de Warte ten Noord-Oosten van Wie-
lun. Bij een krachtige actie zijn zij thans op
twintig kilometer van Sieracz genaderd.
De groep strijdkrachten uit Pom-
meren bereikte den Weichsel bij Culm.
Hiermede is het afsnijden van de in
het Noordelijk deel van den Corridor
staande Poolsche strijdkrachten een feit
geworden. De Duitsche aanval op de
vesting Graudenz heeft in het. Noord-
Oosten de fortenlinie bereikt.
De uit Oost-Pruisen optredende strijd
krachten hebben Przasnysz genomen.
Poolsche cavallerie, welke probeerde ten
Noorden van Treuburg Duitsch gebied bin
nen te dringen, werd teruggeslagen.
De Duitsche luchtmacht heeft op drie
September haar aanvallen op militair be
langrijke verkeersoperaties en groote troe
pentransporten in grooten omvang voort
gezet. Het optreden van luchtdoelgeschut
en jachtvliegtuigen heeft wezenlijk bijge
dragen tot het snelle succes van de uit Si
lezië oprukkende troepen.
De spoorwegverbindingen van Kutno
naar Warschau, Krakau naar Lemberg,
Kielce naar Warsch, Thorn naar Deutsch
Eylau werden vernietigd.
Er is geconstateerd, dat tal van treinen
zijn ontspoord, in brand geraakt en ont
ploft. Het station van Hahensalza ligt in
puin. Te Okecie, bij Warschau, werd de
vliegtuigen fabriek ernstig beschadigd. De
daar door de Polen in gereedheid gebrachte
reservevliegtuigen werden vernietigd. Bij
een luchtgevecht boven Warschau werden
zeven Poolsche vliegtuigen en een Pool
sche ballon zonder verliezen aan Duitsche
kant omlaaggeschoten.
Ook de zeestrijdlcrachten waren gisteren
met succes werkzaam. Torpedojagers heb
ben de in de oorlogshaven van Hela lig
gende vijandelijke schepen onder een doel
treffend vuur genomen.
Voor de Dantziger bocht werd een Pool
sche duikboot tot zinken gebracht. Lucht
aanvallen op Gdynia en Hela werden her
haald en hebben tot resultaat gehad, dat
de Poolsche torpedojager „Wicher" tot
zinken werd gebracht. De mijnlegger
„Gryff" werd ernstig beschadigd.
In het Westen is tot nu toe nog geen strijd
gevoerd.
MEDEDEELING OVER DE BOMBARDE
MENTEN VAN ZONDAG
WARSCHAU, 4 September (A.N.P.) -
Het Poolsche Telegraafagentschap geeft de
volgende lijst van dorpen in do Wojwoden-
schap te Warschau, welke 3 September
door de Duitsche luchtmacht zijn gebom
bardeerd:
Sekaczew, by Skierniewicc, elf bommen,
dooden en gewonden.
Kaczka, drie bommen, twee dooden, twee
ernstige gewonden.
Blota, op twintig kilometer van War-
schauw, twaalf bommen.
Gorka, zes bommen.
Kepa,acht kilometer van Warschau,
twee bommen.
Trzciana, drie bommen, twee personen
ernstig gewond.
Karwanceprzylek en Leokadja (district
Garwolin) zes dooden.
In de buurt van Osiek, achttien bommen,
verscheidene kinderen gedood.
Wolka Ostrowska, twee kinderen gedood.
De weidevelden bij het dorp Stawek,
veertien bommen.
Zawisza, drie bommen.
Cegielnia, vier bommen, één doode en drie
gewonden.
WARSCHAU, 4 Sept. (A.N.P.) Verno
men wordt, dat bij het luchtbombardement
van Ponznan en Bydgoszoz, ongeveer drie
honderd personen werden gedood en vijf
honderd gewond.
