Chamberlain sprak in het
Lagerhuis
3!
cVie% heufdóleden 'ut het karnat
Poolsche en Duitsche gezanten
vertrekken
Met eenige goede tuil had aatCeg
uaadïomen kunnen wmden
DOODT RAT
EN fcJUIS
„De zinnelooze eer
zucht van één man"
De geschiedenis
der laatste
Augustusdagen
ZATERDAG 2 SEPTEMBER 1939
DE LEIDSCHE COURANT
TWEEDE BLAD - PAG. 5
>I»1»
SjOIE RAITmPOÖPta
Doozena
50 en 90,
RODONT
OOK DIPLOMATIEKE
BETREKKINGEN AFGEBROKEN.
Een rustige avond te Warschau.
Gistervond om 6 uur heeft Chamberlain
het woord gevoerd in het Lagerhuis.
Het Lagerhuis was stampvol, ook de tri
bunes waren meer dan bezet.
Chamberlain, zoowel als Greenwood,
werden luide toegejuicht, toen zij de zit
tingzaal betraden.
Chamberlain sprak de eerste woorden
van zijn rede op bijna onhoorbaren toon
uit Hij zeide: „Ik ben niet voornemens he
denavond veel woorden te zeggen. De tijd
is gekomen voor daden (toejuichingen)
veeleer dan voor woorden. Achttien maan
den geleden bad ik, dat de verantwoorde
lijkheid niet op mij zou mogen vallen om
dit huis te vragen de vreeselijke scheids
rechterlijke uitspraak van een oorlog te
aanvaarden. Ik vrees, dat ik thans niet
in slaat zal zijn die verantwoordelijkheid
te vermijden.
Ik zou echter geen duidelijker omstan
digheden wenschen, dan zij vandaag zyn
ten aanzien van de vraag, waar mijn plicht
is gelegen (toejuichingen).
Wij hebben geen enkel middel verwaar
loosd om het kristalhelder te maken voor
de Duitsche regeering, dat, wanneer zij er
aan vasthield wederom geweld te gebrui
ken op de wijze, waarop zij dit in het ver
leden heeft gebruikt, wij vastbesloten wa
ren ons met geweld tegen haar te ver
zetten.
Nu alle desbetreffende documenten gepu
bliceerd zijn, aldus Chamberlain verder,
zullen wij voor de rechtbank der historie
staan, wetende, dat de verantwoordelijkheid
voor deze verschrikkelijke rampspoed ligt
op de schouders van één man. (Luide toe
juichingen). De Duitsche rijkskanselier
heeft niet geaarzeld om de wereld te dom
pelen in ellende om zijn eigen zinnelooze
eerzucht en ambities te dienen. (Luide toe
juichingen).
Ik heb thans alle met de Duitsche regee-
rirg gevoerde correspondentie in den vorm
vai. een Witboek doen stellen. Ik denk niet
dat het noodig is in bijzonderheden te refe-
re ren op dit oogenblik naar deze documen
ten, die reeds voorbije historie zijn. Zij ma
ker het volstrekt duidelijk, dat ons doel
is geweest er naar te streven, besprekingen
tct stand te brengen omtrent het Poolsch
Duitsche geschil tusschen de beide regee
rt gen zelve op voorwaarden van gelijkheid
(toejuichingen) De regeling zou er een
moeten zijn geweest welke de onafhanke
lijkheid van Polen waarborgde en haar be
hoorlijk in acht nemen veilig stelde door
een internationalen waarborg.
Er is echter één passage in de mede-
deeling, d.d. 30 Augustus, die ik zou
willen aanhalen, omdat zij toont, hoe
gemakkelijk een uiteindelijke botsing
zou hebben kunnen zijn vermeden,
wanneer er het geringste verlangen had
bestaan aan den kant van de Duitsche
regeering om tot een vreedzame rege
ling te komen.
In dit document zeiden wij: „De Engel-
sche regeering erkent ten volle de noodza
kelijkheid van spoed bij het in gang bren
gen van besprekingen en zij deelt de onge
rustheid van den rijkskanselier, voort
vloeiende uit het in elkanders nabijheid
staan van twee gemobiliseerde legers, te
genover elkander.
Dienovereenkomstig zou zij op de sterk
ste wijze er bij beide partijen op willen
aandringen, zich te verplichten, dat gedu
rende de onderhandelingen geen agressie
ve militaire bewegingen zullen plaats vin-
de. De Britsche regeering heeft het vertrou
wen, dat zij een dergelijke verplichting van
de Poolsche regeering kan verkrijgen,
wanneer de Duitsche regeering soortgelijke
verzekeringen zou geven".
Dit telegram, zoo vervolgde de premier,
ibracht een onmiddellijk antwoord van de
Poolsche regeering. gedateerd op 31 Augus
tus, waarin de Poolsche regeering zeide, dat
zij bereid was op basis van wederkeerig-
heid, de garantie te geven, dat in geval van
onderhandelingen Poolsche troepen niet de
grens zouden schenden van het Duitsche
Rijk, mits een overeenkomstige waarborg
door de Duitschers werd gegeven.
Wij hebben nooit eenig antwoord ontvan
gen van de Duittsche regeering op dit voor
stel.
De Britsche ambassadeur heeft Ber
lijn medegedeeld, dat tenzij verzekerin
gen werden gegeven dat iedere agres
sieve actie wordt opgeschort en de
Duitsche troepen uit Polen worden te
ruggetrokken, de Britsche regeering
zonder aarzeling hare verplichtingen
zal nakomen.
Wanneer het antwoord hierop ongun
stig luidt, zal de Britsche ambassadeur
zijn paspoort aanvragen.
In dat geval zijn wij gereed. Gisteren
hebben wij verdere stappen genomen m de
richting van een vervollediging der defen
sievoorbereidingen en hedenmorgen hebben
wij bevel gegeven tot algeheele mobilisatie
van de geheele vloot, het geheele leger en
de geheele luchtmacht. Wij hébben ook een
aantal andere maatregelen genomen, zoo
wel in het binnenland als in het buitenland,
waarvan het Huis niet zal verwachten, dat
ik in bijzonderheden een uiteenzetting geef.
Ook zijn stappen genomen om de positie te
beveiligen ten aanzien van de materiaal- en
levensmiddelenvoorraden van verschillen
den aard.
Chamberlain voegde hieraan toe, dat de
militaire toestand van Engeland gerust
stellender is dan in 1914. Alle valide man
nen tusschen 18 en 41 jaar zullen onder
hevig zijn aan militairen dienst, volgens de
nieuwe wet.
Vervolgens kondigde Chamberlain aan,
dat er een wetsontwerp zou worden inge
diend tot uitbreiding van de wet op de mi
litaire oefening tot alle valide mannen
tusschen 18 en 41 jaar. welke onderhevig
zijn aan militairen dienst. Stappen zullen
genoemen worden om te verzekeren, dat
het vereischte manschappenmateriaal voor
de industrie niet wordt weggenomen.
Er is nog slechts één opmerking, die
ik zou willen maken, aldus verklaarde
Chamberlain tenslotte, en dat is mijn
voldoening en de voldoening van de
regeering van Z. IVL uit te spreken, dat
gedurende deze laatste dagen van de
crisis ook Mussolini zijn best heeft ge
daan voor een oplossing (toejuichin
gen).
Het blijft thans aan ons, onze tanden op
elkaar te zetten en deze worsteling in te
gaan, naar welker vermijding wij zoo vu
rig hebben gestreefd, met den vasten wil
om deze tot het einde toe door te zetten.
Wij zullen deze worsteling ingaan met een
zuiver geweten en met den steun van de
Dominions en van het Britsche Rijk en te
vens met de moreele goedkeuring van het
grootste deel der wereld. (Opnieuw luide
toejuichingén).
Wij hebben geen twist met het Duitsche
volk (toejuichingen), behalve dat het toe
staat'te worden geregeerd door een natio-
naal-socialistische regeering. Zoolang die
regeering bestaat en de methoden gebruikt,
die zij zoo hardnekkig in de afgeloopen
twee jaren heeft toegepast, kan er geen
vrede zijn in Europa (toejuichingen).
Wij zijn vast besloten, dat er aan deze
methoden een einde moet komen en wan
neer wij na de worsteling in de wereld
wederom de wetten kunnen vestigen van
goeden trouw en afstand van geweld, dan
zouden zelfs de offers, die dit voor ons zal
meebrengen, hun meest volledige recht
vaardiging vinden (toejuichingen).
500 millioen pond voor de
defensie
Het Lagerhuis heeft daarna met alge-
meene stemmen goedkeurig gehecht aan
een crediet ten bedrage van 500 millioen
pond sterling voor „de verdediging van het
Koninkrijk, de handhaving van de open
bare orde en het doeltreffend voeren van
iederen oorlog".
FRANSCHE AMBASSADEUR DOET
GELIJKEN STAP IN BERLIJN ALS
HENDERSON
.De Fransche ambassadeur te Berlijn,
Coulondre zou gisteravond nog bij de'
Duitsche regeering een soortgelijke démar
che ondernemen als die van den Engel-
schen ambassadeur, welke door Chamber
lain gisteravond in het Lagerhuis is aan
gekondigd.
Publicatie van Engelscti
Witboek
de correspondentie tusschen de
engelsche en de duitsche
regeeringen
De Engelsche regeering publiceert in
den vorm van een Witboek de correspon
dentie, welke zij sedert 22 Augustus j.l.
heeft gewisseld met de Duitsche rijks-
regeering, en voegt hieraan toe eenige
„verklarende noten over den werkelijken
gang der gebeurtenissen".
Deze tekst luidt: Het Duitsche antwoord,
gedateerd 28 Augustus, werd vóór zijn
overhandiging medegedeeld aan de Fran
sche en de Poolsche regering. De Poolsche
regeering machtigde de regeering van
Groot Brittannië om de Duitsche rijks-
regeering mee te deelen, dat zij onmiddel
lijk bereid was in directe onderhandeling
met Duitschland te treden. Men zal zien,
dat paragraaf *4 van het Britsche ant
woord van 28 Augustus de houding van
de Poolsche regeering op dit punt preci
seerde. Het Britsche antwoord werd
Hitier te 22.30 uur ter hand gesteld. Op
28 Augustus beloofde Hitier den volgen
den dag een schriftelijk antwoord te zullen
geven. Het schriftelijke Duitsche antwoord
werd den ambassadeur van Groot Brittan
nië overhandigd op 29 Augustus te 19.15 uur
Onafhankelijk van een volkomen mis
vorming der gebeurtenissen, die op een
crisis uitliep, eischte het antwoord der
Duitsche regeering komst naar Berlijn
van een Poolschen afgevaardigde, voor
zien van volmachten, in den loop van den
volgenden dag. Het antwoord der Britsche
regeering spreekt voor zichzelf. Door den
Engelschen gezant werd het op 30 Augus
tus te middernacht aan den Duitschen
rijksminister van buitenlandsche zaken
medegedeeld. Von Ribbentrop toonde een
uitvoerig document en las het in snel
tempo in het Duitsch voor. Het betrof
klaarblijkelijk het voorstel van zestien
punten, dat de Duitsche regeering nader
hand gepubliceerd heeft. Nevile Henderson
vroeg toen den tekst van deze voorstellen,
overeenkomstig de toezegging die gegeven
was in het Duitsche antwoord van 29
Augustus. Von Ribbentrop beweerde toen,
dat het te laat was aangezien de Poolsche
gevolmachtigde niet vóór middernacht te
Berlijn was aangekomen, zooals de Duit
sche regeering het in haar mededeeling
van den vorigen avond had geëischt.
Toen de Poolsche regeering dit vernam,
stelde zij de Engelsche regeering in den
namiddag van 31 Augustus ervan op de
hoogte, dat zij haar ambassadeur gemach
tigd had de Duitsche regeering mede te
deelen, dat Polen de Britsche voorstellen
inzake het voeren van onderhandelingen
accepteerde. De Poolsche ambassadeur te
Berlijn, Lipsky, werd door von Ribben
trop niet eerder ontvangen dan in den
avond van 31 Augustus. Na dit onderhoud
deed de Duitsche regeering onmiddellijk
per radio mededeeling van haar voorstellen
Lipsky probeerde onmiddellijk voeling te
krijgen met Warschau doch slaagde daarin
niet, aangezien alle communicatiemiddelen
tusschen Polen en Duitschland door de
Duitsche regeering waren verbroken.
een fransche lezing.
Te Parijs zijn de volgende uiteenzettin
gen gegeven over de diplomatieke gebeur
tenissen van 31 Augustus:
Op 30 Augustus laat in den nacht heeft
het Fransche ministerie van buitenland
sche zaken den Franschen ambassadeur te
Warschau, Leon Noel, instructies gegeven
cm den stap van zijn Engelschen collega
bij Beek te steunen, ook dat de Poolsche
regeering zou toestemmen in een procedu
re van directe onderhandeling. Op 31 Au
gustus aan het einde van den ochtend heeft
Leon Noel het Fransche ministerie van
buitenlandsche zaken er van in kennis ge
steld, dat de Engelsche stap was onderno
men en dat hij hem had ondersteund en dat
Beek beloofd had, in den middag antwoord
te geven. Kort daarna heeft Leon Noel
het departement getelegrafeerd, dat Beek
hem er telefonisch van in kennis had ge
steld, dat hij een gunstig antwoord gaf op
het Fransch-Engelsch verzoek.
De Poolsche minister van buitenlandsche
zaken verzocht den ambassadeur van Polen
te Berlijn een audiëntie in de Wilhelm-
strasse te vragen om te kennen te geven,
dat de Poolsche regeering positief ant-
Hoewel Wijdagavond tusschen zeven
en tien uiir diüemaal luchtalarm werd
gemaakt, verschenen gen vijandelijke ma
chines boven Warschau. Wel hoorde men in
de verte het vuren van het luchtafweer
geschut. De luchtafweermaatregelen en de
maatregelen voor de burgerbevolking ble
ken uitstekend te werken. Zonder opwin
ding zochten de menschen dekking.
Afgezien van het feit, dat sommigen daar
door oponthoud hadden, toonde Warschau
een normaal aspect.
De Poolsche ambassadeur te Berlijn Lips-
ki, heeft opdracht gekregen de Duitsche
hoofdstad te verlaten. De Duitsche zaak
gelastigde te Warschau heeft eveneens na
mens zijn regeering zijn paspoort gevraagd.
Hierdoor is ook in Diplomatieken zin de
toestand duidelijk.
De president der republiek heeft den in
specteur-generaal van het leger, Smygli
Rydz, benoemd tot maarschalk van Po
len.
Bovendien heeft de president een veror
dening uitgevaardigd, waarbij de maar
schalk van Polen wordt benoemd tot opvol
ger van den president der replbliek inge
val deze post vacant zou worden voor het
sluiten van den vrede.
POOLSCHE VLUCHTELINGEN UIT
DANTZIG.
Het Poolsche Telegraafagentschap be
richt, dat tengevolge van de terreur, wel
ke door de autoriteiten van Dantzig werd
uitgeoefend op de Poolsche bewoners van
de Vrije Stad, vele Polen uit Dantzig naar
Poolsch gebied zijn uitgeweken om te ont
komen aan de inlijving bij de militaire or
ganisaties van Dantzig.
Een aanzienlijke groep Poolsche vluchte
lingen uit Dantzig heeft zich telegrafisch
uit Gdynia gewend tot de Poolsche auto
riteiten met het verzoek een afzonderlijke
formatie van Polen uit Dantzig te mogen
vormen.
Te Gdynia, aTszew, Orum en Koseierzn
zijn commissies van vluchtelingen uit
Dantzig gevormd ter voorbereiding van
para-militaire organisaties. De Polen uit
Dantzig moeten zich bij deze commissies
melden om naar de concentratiepunten te
worden vervoerd.
Opmerkelijke verklaring van Slowaaksche
gezant te Warschau.
De Slowaaksche gezant te Warschau heeft
minister Beek een schrijven doen toeko
men, waarin hij onder meer zegt: „Uit
naam van het Slowaaksche volk en zyn
vertegenwoordigers, die onder den druk
van het Derde Rijk tot zwygen zijn ge
bracht en misbruikt worden voor intriges,
die uitsluitend in het belang van Duitsch
land zijn, protesteer ik als vertegenwoor
diger van den Slowaakschen staat in Po
len tegen de brutale ontwapening van het
Slowaaksche leger, tegen de willekeurige
bezetting van Slowakijke door Duitsche
troepen, tegen het gebruiken van Slowa
kije als basis voor oorlogsactie tegen het
Poolsche broedervolk. Het Slowaaksche
volk zal het geweld van het Derde Duit
sche Rijk nooit toelaten en sluit zich aan
bij den tegenstand van het leger tegen den
woord gaf op het Britsche memorandum.
Eenige minuten na het middaguur heeft
de ambassadeur van Polen te Berlijn audiën
tie aangevraagd bij von Ribbentrop. Een
uur later heeft von Weisacker telefonisch
den ambassadeur van Polen gevraagd of
hij een mededeeling had te doen als ambas
sadeur dan wel als gevolmachtigde.
Lipski antwoordde: „in myn hoedanig
heid van ambassadeur". Von Weiszacker
beperkte zich ertoe, hem te kennen te ge
ven, dat hij daarvan verslag zou uitbrengen
aan von Ribbentrop.
Des avonds werd Lipski door von Rib
bentrop ontvangen, wien hij de mededee
ling deed op het verzoek der Poolsche re
geering.
Om half negen deelde de Duitsche radio
mede, dat om negen uur een belangrijke
mededeeling zou worden uitgezonden. Deze
draadloos uitgezonden mededeeling gaf een
opsomming van Duitsche voorstellen, wel
ke ter kennis zou zijn gebracht van de
Britsche regeering en welke de Duitsche
regeering door de Poolsche regeering als
afgewezen beschouwde, aangezien deze
geen gevolmachtigde had gezonden om er
m de door de rijksregcering vastgestelden
tijd kennis van te nemen.
Gisterenochtend vroeg hoeft do Duitsche
radio de proclamatie van den Fuehrer aan
het leger uitgevaardigd, waarin werd ver
klaard, dat Duitschland voortaan geweld
met geweld zou beantwoorden.
Eenige uren later deelde de Duitsche
radio mede, dat Forster de a&nsluiting van
Dantzig bij Duitschland had geproclameerd.
Een uur later, tegen half negen gisteroch
tend, heeft Leon Noel de Fransche regee
ring er van op de hoogte gesteld, dat de
Duitsche troepen Polen aan al zijn grenzen
aanvielen.
inval, om in samenwerking met de be
schaafde landen dar wereld zijn vryheid
te herkrijgen en zelf over zijn lot te be
schikken.
BERLIJN IN HET DONKER.
Het straatbeeld van Berlijn was gisteren
zeer rustig. Toen gisteravond omstreeks
zeven uur bij verrassing het signaal lucht
alarm werd gegeven, begaven degenen, die
zich op straat bevonden zich op voorbeel
dig gedisciplineerde wijze naar de open
bare schuilplaatsen, terwyl zy die thuis
waren zich eveneens naar de schuilkelders
begaven. Autobussen, trams, auto's en an
dere verkeersmiddelen stonden oogenblik-
kelyk stil en na weinige minuten bevond
zich geen mensch meer op straten en plei
nen. Toen na een kwartier het signaal:
luchtgevaar geweken gegeven werd, ging
weldra het verkeer normaal verder. Gis
teravond was de stad geheel verduisterd,
zonder dat het verkeer daar ernstige hin
der van ondervond.
De president van politie heeft bevolen,
dat tot nader order Berlijn des nachts vol
ledig moet zyn verduisterd.
LUISTEREN NAAR BUITENLANDSCHE
ZENDERS IS VERBODEN!
De ministerraad voor de rijksverdedi-
ging heeft een verordening uitgevaardigd,
waarin het volgende bepaald wordt:
Het luisteren naar buitenlandsche zenders
is verboden. Overtredingen worden met
tuchthuis gestraft. In lichtere gevallen kan
de uitspraak gevangenisstraf luiden. De
gebruikte radiotoestellen worden ingetrok
ken. Wie berichten van buitenlandsche
zenders verspreidt wordt met tuchthuis
gestraft en in bijzondere ernstige gevallen
met den dood. De bijzondere gerechtsho
ven zijn bevoegd overtredingen tegen
deze verordening te behandelen.
BREEDERE BASIS DER ENGELSCHE
REGEERING?
Overeenkomstig de gebruikelijke prac-
tijk In bijzondere omstandigheden hebben
de leden van het Britsche kabinet en> de
overige leden der regccring hun ontslag In
handen gesteld van den eersten minister,
teneinde het dezen mogelijk te maken in
geval van oorlog de regeering op brecdcre
basis te brengen. Churchill en Eden wor
den als evcntuecle nieuwe ministers ge
noemd. Zij zouden bereid zijn in de re
geering zitting te nemen, evenals de libe
rale oud-minister lord Samuel.
De Engelsche koning is gisteren per auto
uit Buckingham palace naar Downingstrect
gegaan, om audiëntie te verleencn aan zijn
eersten minister. een gebeurtenis, welke
zich nooit te voren had voorgedaan. Naar
verluidt wenschtc Chamberlain, hoewel hij
verlangend was den koning op de hoogte
te brengen van de laatste ontwikkelingen,
de telefoon in Downingstrect 10 niet lan
ger dan enkele minuten te verlaten.
Op correspondentie bestemd voor het
buitenland is in Engeland censuur inge
steld.
In het begin van den middag heeft men
gisteren een dunne rookkolom, waarin
stukjes verkoold papier zweefden, zien op
stijgen uit de schoorsteen van de Duitsche
ambassade te Londen.
Men maakte hieruit op, dat het personeel
van de ambassade documenten ver
brandde.
De evacuatie van kinderen cn zwakken.
Bij het aanbreken van den dag is gisteren
de groote exodus uit Londen begonnen. Het
was de eerste dag van de ontzaglijke taak,
die vier dagen in beslag zal nemen, om drie
millioen kinderen, moeders, blinden en ver
minkten te evacueeren.
Uit alle deelen des lands, zoowel uit de te
ontruimen gebieden als uit de gebieden,
waarheen de geëvacueerden worden over
gebracht,, zijn berichten ontvangen omtrent
een vlotte functioneering van hot plan, zon
der dat zich haperingen voordeden. Het mi
nisterie van gezondheid heeft ook een ver
klaring uitgegeven, waarin voldoening tot
uitdrukking wordt gebracht over de vorde
ringen van het plan.
Er werd weinig geschreid, ouders aan
vaarden de scheiding van hun kinderen met
kalme vasbberandenheid, gesteund door de
wetenschap, dat hun kinderen in goede han
den zijn en naar veilige plaatsen worden
gebracht. Voor de kinderen was het een
opwindend avontuur. Een vacantie aan zee
of op het land bU vrienden.
OOK FRANSCH KABINET OP
BREEDERE BASIS?
In de wandelgangen van de Fransche
Kamer beschouwt men het, in verband met
de publicatie van een brief van Jean Zay,
waarin de minister van Nationale opvoe
ding vergunning vraagt zich gewoon by
zijn lichting te mogen voegen, als zeer waar
schijnlijk, dat nieuwe politieke persoonlijk
heden zitting in de regeering zullen nemen,
misschien zelfs nog vóór de Kamerzitting,
welke hedenmiddag te 3 uur bijeen zou
komen.
