De eerste Oorlogs-
communiqué's
Berlijn beschouwt zich
niet in oorlog met Polen
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Oorlog en geen
oorlogsverklaring
Uit Wwtó chaii
Uit ffiextyn
Het Vaticaan is
teleurgesteld
De luchtaanvallen
op Warschau
ZATERDAG 2 SEPTEMBER 1939
30ste Jaargang No. 9429
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
Adv. en Abonn.-tarieven zie pag 2.
Giro 103003. Postbus 11.
Dll nununer bestaal uit vljt
bladen, w.o. geïllustreerd
Zondagsblad.
Is er nu oorlog of niet?
Deze vraag klinkt wellicht bespottelijk,
nu wij in de bladen de eerste communiqué's
van het front kunnen lezen, welke de gene
rale staven van Duitschland en Polen heb
ben uitgegeven. Duitsche troepen zijn Po
len binnengerukt en zijn slaags geraakt met
de Polen, terwijl Duitsche bombardements
vliegtuigen verscheidene Poolsche steden en
plaatsjes hebben gebombardeerd. Zelfs heb
ben de diplomatieke vertegenwoordigers
van beide strijdende partijen in de respec
tievelijke hoofdsteden hun paspoort ge
vraagd.
Maar een oorlogsverklaring is nog altijd
niet gegeven. Volgt Duitschland hiermede
de meer en meer gebruikelijke methode
van den laatsten tijd? Zal men in oorlog
gaan zonder officieel dien oorlog te verkla
ren?
Berlijn beschouwt zich zelfs met War
schau nog niet in oorlogstoestand, ofschoon
zijn vliegtuigen de stad reeds hebben ge
bombardeerd.
Wat is dan de bedoeling van die gewelds-
maatregelen?
In elk geval was er vanmorgen nog geen
oorlogstoestand tusschen Engeland en
Frankrijk eenerzijds en Duitschland ander
zijds.
Londen en Parijs hebben gisteren een
laatste waarschuwing aan Berlijn gericht,
en verklaard, dat de diplomatieke betrek
kingen zullen worden verbroken, indien
Duitschland niet onmiddellijk alle mili
taire activiteit in Polen stopzet en zijn le
gers terugtrekt.
Het antwoord van Duitschland is nog niet
bekend. Hoelang heeft Duitschland den
tijd, om te antwoorden?
Chamberlain heeft dat gisteravond in
zijn rede voor het Lagerhuis niet mede
gedeeld. Maar dat het Engeland ernst is
met zijn besluit om de uiterste consequen
ties van zijn garantie aan Polen te aan
vaarden, blijkt duidelijk uit Chamberlains
woorden van gisteravond. Deze rede ken
merkt wederom den niet zeer pathetischen
Engelschman. Zelfs in zulke dramatische
uren, als wij gisteren beleefden, bleef de
Engelschmand sober en gematigd. De eenige
bitterheid welke er doorklonk, was toen hij
Hitier alleen verantwoordelijk stelde voor
het uitbreken van een oorlog en den Führer
verweet, de ellende van een oorlog te heb
ben ontketend alleen om zijn zinnelooze
eerzucht te voldoen. Engeland heeft niets
tegen het Duitsch volk, behalve, dat het
zich laat leiden door de nationaal-socialis-
ten.
Hier kwam Chamberlain los. Maar overi
gens was het een vrij zakelijke vaststelling
van Engelands vastberadenheid en van het
feite dat met eenige goede wil van de zyle
van Duitschland een oorlog vermeden had
kunnen worden.
Vastberadenheid blijkt ook uit de com
mentaren van de Engelsche pers.
De „Times" zegt, dat de natie zeer ze
ker nooit zoo unaniem is geweest in de on
dersteuning van eenig door haar leiders ge
nomen besluit, zooals thans, aan den voor
avond van het intreden van den oorlog. Bij
het te hulp komen van Polen, hebben wij
geen materieel belang voor onszelve. Niet-
témin zullen wij vechten voor wat vitaal
voor ons leven en het leven van alle be
schaafde volken is, omdat wij weten, dat
in een wereld, waar eetbied voor de rech
ten der zwakken en voor het gegeven
woord kan worden opzijgezet door de hoo-
ge hand van de militaire macht, het leven
voor de naties of de individuen en voor
hen, die van ganscher harte het gebruik
maken van geweld of bedreiging onduld
baar is en zij geen keuze hebben dan ge
weld met geweld te beantwoorden.
De „Daily Telegraph" schrijft, dat Groot-
Brittannië in zijn lange geschiedenis
zelfs niet in 1914 met grooter overtui
ging een oorlog heeft tegemoet gezien dan
vandaag. Het blad wijst er op, dat het Brit-
sche doel niet is de vernietiging van
Duitschland, doch de definitieve wegva
ging van de nationaal-socialistisohe regee
ring, welke Duitschland tot den meedoo-
genloozen onderdrukker der zwakkere na
ties heeft gemaakt.
Ook de „Daily Herald" doet uitkomen,
dat de strijd niet gaat tegen het volk van
Duitschland, doch tegen zijn regeerders. Wij
strijden tegen de dictatuur de wreede,
meedoogenlooze, nationaal-socialistische he
gemonie van de Gestapo, concentratiekam
pen, pogroms en gummiknuppels. „Het
gaat tusschen de beschaving en het brute
geweld, dat het nationaal-socialisme open
lijk verheerlijkt."
Inmiddels zweeg vanmorgen de bericht
geving over verdere oorlogsdaden.
Bleven die daden achterwege of bleven
slechts de berichten achterwege?
Is er nog ruimte voor de meening van de
„Osservatore Romano" van gisteren, dat
ondanks het losbreken van het geweld de
mogelijkheid van bemiddeling en van on
derhandelingen nog bestaat?
IN POLITIEKE KRINGEN TE BERLIJN WORDT VER
KLAARD. DAT DUITSCHLAND POLEN NIET DEN OOR
LOG HEEFT VERKLAARD EN DAT DAAROM DE TEGEN
WOORDIGE TOESTAND NIET BESCHOUWD WORDT
ALS OORLOGSTOESTAND.
DE LUCHTBOMBARDEMENTEN
Communiqué 1 van den chef van den
generalen staf: ,Op 1 September 1939 in
den ochtend zijn de Duitschers, door een
onverwachten aanval van luchtmacht en
troepen, zonder oorlogsverklaring op ons
gebied doorgedrongen. De Duitsche lucht
macht heeft verscheidene aanvallen op
speciale punten in geheel Polen onder
nomen. De Duitsche vliegers bombardeer
den Augustof, Nowydwor, Ostrof, Mazo-
wiecka, Tczew, Puck, Zambrof, Radomsko,
Torum, Tunel, Krakau, Grodno, Trzesinia,
Gdynia, Jaslo, Tomaszowmazowiecki en
Küttowitz. In de gebombardeerde steden
waren er dooden en gewonden onder de
burgerbevolking. Bij Koetno is een trein,
die dienst deed bij de evacuatie der be
volking, door de vliegtuigen met bommen
en machinegeweervuur bestookt. Te
Grodno is de Roomsch-Katholieke, te Bia-
lapodlaska de Orthodoxe kerk getroffen.
Er blijven berichten over de voortgezette
bombardementen binnenkomen. Bij Dant-
zig wordt een sterke luchtaanval onder
nomen tegen Gdynia, dat gisteren gebom
bardeerd werd.
De verliezen van den vijand: Gisteren
zijn in totaal 16 Duitsche vliegtuigen neer
gehaald, terwijl Polen 2 vliegtuigen ver
loor.
Het landfront: Tegelijk met de lucht
aanvallen begon de actie der Duitsche
troepen, die op verschillende punten op
Poolsche gebied doordrongen. De ge
vechten in de grensstreek duren nog voort.
De strijd is het meest intensief in Silezië.
Bij onze actie hebben we tot dusverre een
geblindeerden trein van den vijand door
geschutvuur vernietigd. Eenige tanks wer
den immobiel gemaakt. Op verscheidene
punten hebben wij krijgsgevangenen ge
maakt.
Dantzig: Drie Duitsche aanvallen op de
Westerplatte zijn afgeslagen.
Tot vanochtend reeds 94 luchtaanvallen
Voorts wordt uit Warschau gemeldt,
dat volgens voorloopige schattingen de
Duitsche luchtmacht tot vanochtend toe 94
luchtaanvallen ondernomen heeft tegen
steden, dorpen en vlekken in Polen. Daarbij
waren 22 aanvallen op steden met meer dan
17.000 inwoners, 27 op groote dorpen met
meer dan 3.000 inwoners en 25 op dorpen,
20 op heele kleine plaatsjes en zelfs afge
legen huizen. Bovendien hebben de Duit
sche vliegtuigen op het land werkende
arbeiders onder vuur genomen, evenals
personen, die zich op den weg bevonden.
Het aantal dezer laatste gevallen is nog
niet kunnen worden vastgesteld.
Het aantal dooden bedraagt in alle ge
vallen bij elkaar genomen 130, waarbij
slechts 12 militairen. Er zijn tientallen
personen ernstig gewond en eenige honder
den licht gewond.
Meer dan de helft van het aantal dooden
zijn vrouwen en kinderen. Het hevigste
bombardement was dat bij den aanval op
het gemeenteziekenhuis te Wielum bij de
Duitsche grens. Het ziekenhuis geraakte in
brand. De stad Wielum werd met een
bijzondere hevigheid gebombardeerd- Er
stonden veel huizen in brand.
In den loop van den afgeloopen nacht is
komen vast te staan dat het aantal door de
luchtverdediging neergeschoten vliegtui
gen veel hooger is dan men gisteren meen
de. In den loop van den ochtend zullen de
juiste cijfers worden gepubliceerd.
DE OPMARSCH DER DUITSCHE TROEPEN IN POLEN.
DE EERSTE GESTELDE DOELEN
BEREIKT.
Het opperbevel van de Duitsche weer
macht deelde gisteravond mede:
De Duitsche krijgsoperaties vanuit Sile
zië, Pommeren en Oost-Pruisen hebben aan
alle fronten reeds vandaag het gestelde
doel bereikt. De troepen, welke uit het Zui
den over het gebergte zijn opgerukt heb
ben de lijn NeumarktSucha bereikt. Ten
Zuiden van Moravisch Ostrawa is de Olsa
bij Teschen overschreden. Ten Zuiden van
het industriegebied, rukken de Duitsche
troepen ter hoogte van Kattowitz op.
De troepen, welke uit Silezië zijn ver
trokken, zijn op marsch in de richting van
Tsjenstochau en Noordelijk daarvan. In de
Corridor naderen de troepen de Brahne en
is de Netze bij Nakel bereikt.
De troepen, welke uit Oost-Pruisen op
rukken, zijn ver op Poolsch gebied in strijd
gewikkeld.
De Duitsche luchtmacht heeft in herhaal
de krachtige aanvallen de militaire objec
ten op verscheidene Poolsche vliegvelden
bestookt, o.a. te Rahmel, Putzig, Graudenz,
Posen, Plock, Lodz, Tomaszow, Radom, Nu-
na, Kattowitz, Krakau, Lemberg, Brest en
Terespol. Deze militaire objecten zijn ver
nield.
Bovendien hebben verscheidene escadril
les gevechtsvliegtuigen het oprukken van
het leger gesteund. De Duitsche luchtmacht
heeft hiermede vandaagf de heerschappij in
de lucht boven Polen behaald, hoewel ster
ke afdeelingen in Midden- en West-Duitsch-
land teruggehouden worden.
Afdeelingen van de Duitsche zeemacht
hebben een stelling ingenomen voor de
Dantziger Bocht en beveiligen de Oostzee.
Het schoolschip „Schleswig Holstein", dat
in het Neufahrwasser bij Dantzig ligt,
heeft de door Polen bezette Westerplatte
onder vuur genomen. De oorlogshaven van
Gdynia werd door de luchtmacht gebom
bardeerd.
DE POLEN TE DANTZIG
Het Duitsche Nieuwsbureau meldt, dat
gisterochtend h. de vroege ochtenduren de
dienstlokalen van de Poolsche spoorwegen
te Dantzig bezet zijn. Deze actie is zonder
wrijving verloopen, eenige honderden Po
len werden gearresteerd.
In de Poolsche dienstgebouwen zijn tal
rijke zware en lichte wapenen gevonden.
De eenige plaats van tegenstand van de
Polen in Dantzig is de Poolsche post. Deze
is gebarricadeerd en blijkbaar voorzien van
modern oorlogsmaterieel. Men verwachtte,
dat dit gebouw in den loop van den middag
zou worden bezet.
Oproep aan het Katho
lieke volk van
Nederland
Namens de Hoogwaardige Bisschoppen
van Nederland richt de Aartsbisschop van
Utrecht, Z. H. Exc. Mgr. J. de Jong, zich
met den volgenden oproep tot het katholie
ke volk van Nederland:
Op verzoek van de regeering roept
het Hoogwaardige Episcopaat geheel
de geestelijkheid en alle religieusen op,
.om in vereeniging met geheel het Ne-
derlandsch volk, morgen, Zondag 3
September, bijzondere oefeningen te
houden en extra gebeden te storten,
opdat de rampen van den oorlog wor
den afgewend en God een duurzame
vrede aan de volkeren geve.
ESCHEN
WlABLUNKAiy
Bijgaande kaart geeft den opmarsch weer der Duitsche troepen, welke gis
teren 1 September de Poolsche grenzen zijn overschreden. De opmarsch be
gon, waar de zwarte pijltjes zijn aangegeven, later zetten zich de Duitsche
legercorpsen in beweging die aan de hoofdverbindingswegen gelegerd wa
ren (op de kaart met zwarte blokjes aangegeven). De Duitsche troepen be
wegen zich nu over het Poolsche wegennet hetwelk op de kaart is aan
gebracht.
DIPLOMATIEKE ACTIVITEIT TE
ROME
In het Palazzo Chigi heerschte gisteren
een groote diplomatieke activiteit. Ciano
heeft achtereenvolgens de meeste diploma
tieke vertegenwoordigers ontvangen, onder
wie de ambassadeurs van de Vereenigde
Staten, Frankrijk, Engeland, Duitschland,
Polen en den zaakgelastigde van Hongarije.
Naar United Press gisteren meldde, zou
Mussolini een conferentie van vijf mogend
heden hebben voorgesteld. Het bericht leek
al direct zeer onwaarschijnlijk en tot nu
toe is er ook geen enkele bevestiging van
verschenen.
IS BEMIDDELING NOG MOGELIJK?
Het uitbreken der vijandelijkheden heeft
in Vaticaankringen een smartelijken indruk
gemaakt. Tot op het laatste oogenblik hoop
te de Paus op een vreedzame regeling. Don
derdag nog had hij een laatste poging in die
richting gedaan door een mededeeling aan
de ambassadeurs der belanghebbende mo
gendheden te doen overhandigen. De kar
dinaal-staatssecretaris heeft de ambassa
deurs van Italië, Frankrijk en Roemenië en
de gezanten van Engeland, Portugal en Po
len ontvangen.
De „Osservatore Romano" acht ondanks
het conflict bemiddeling en daarop volgen
de onderhandelingen nog mogelijk.
De tekst der Pauselijke nota.
De tekst van de nota, welke de kardinaal-
staatssecretaris Donderdag uit naam van
Z. H. den Paus heeft overhandigd aan de
ambassadeurs van Frankrijk, Italië,
Duitschland en Polen, alsmede den Brit-
schen gezant, luiden als volgt:
De Paus wil de hoop niet opgeven, dat
zijn onderhandelingen zullen leiden tot
een rechtvaardige en vreedzame oplossing.
In naam van God smeekt hij derhalve
Duitschland en Polen alles te doen wat mo
gelijk is om incidenten te voorkomen en
zich te onthouden van maatregelen, welke
den toestand kunnen verergeren. Hij ver
zoekt verder Engeland, Frankrijk en Ita
lië dit verzoek te steunen.
EEN OOGGETUIGEVERSLAG.
Een ooggetuige van het bomhardement,
dat gisteren op de Oostelijke buitenwijken
van Warschau werd uitgevoerd, heeft tegen
over den correspondent van Reuter hier
over het volgende verteld: 41 in formatie
vliegende toestellen verschenen boven de
voorsteden. Zij werden beschoten door het
luchtdoelgeschut, dat verwonderlijk nauw
keurig was en den aanvallers dwong op
zeer groote hoogte blijven.
Een tamelijk laag vliegende bommen
werper nam plotseling een duik en liet een
zestal zeer ontplofbare bommen en ver
scheidene brandbommen vallen. ZIJ sche
nen een stuk grond te treffen tusschen een
rijtje huisjes en de rivier. Hoogo zwarte
rookkolommen stegen op uit de trechters.
Een ander ooggetuige, die een luchtge
vecht had gadegeslagen uit de binnenplaats
van een flatgebouw heeft tegenover den
correspondent van Reuter verklaard, dat
het spoor der kogels gemakkelijk waar
neembaar was. Het gevecht was zóó opwin
dend, dat de bevolking het gevaar vergat
en bleef kijken.
De Duitsche luchtmacht schijnt gehoor
zaamd te hebben aan instructies van Hitier
geen burgerbevolkingen te bombardeeren.
Er wordt te Warschau uitdrukking gege
ven aan ergernis over in het buitenland
verspreide berichten, dat Warschau in
brand stond.
De correspondent van Reuter meldt ver
der: Ik heb een rit gemaakt door een groot
deel van de stad en heb alles normaal ge
vonden. Het verluidt, dat op een plaats
brand heeft gewoed doch ik hen niet in de
gelegenheid geweest, deze plaats vast te
stellen. De vier inzittenden van een Duit
sche bommenwerper hadden een wonder
baarlijke redding, toen het vliegtuig in
brand geraakte en viel. Twee hunner wer-
Iden gewond, terwijl alle vier door de poli
tie werden gearresteerd.