Londen handhaaft zijn garantie
aan Polen
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
)f3iuicUge conflicten
vecfttuaavdigen geen gewold
Maar als het moet zal Engeland
vastberaden zijn
Engelsche bood
schap voor Hitier
WOENSDAG 23 AUGUSTUS 1939
30ste Jaargang No. 9420
3)e £ckl&cli£0oii/fca/nt
Bureaus Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20335.
Adv. en Abonn.-tarieven zie pag 2.
Giro 103003. Postbus 11.
Het parlement tegen morgen
bijeengeroepen
VOLMACHTEN VOOR DE BRITSCHE
REGEERING.
Na afloop van de Britsche kabinetsraad
van gistermiddag is een officieel commu
niqué verschenen, waarin gezegd wordt,
dat het kabinet nota nam van. het bericht
van-het niet-aanvalspact tusschen Duitsch
land en Rusland.
Het kabinet aarzelde niet om te beslui
ten, dat een dergelijke gebeurlijkheid op
geenerlei wijze van invloed zou zijn op zijn
verplichtingen jegens Polen, die herhaal
delijk uitgesproken zijn in het openbaar en
die het vastbesloten is na te komen.
Het parlement is tegen Donderdag a.s.
bijeengeroepen. De regeering stelt zich voor
dan de beide huizen uit te noodigen in alle
stadia het crisisvolmachtenontwerp betref
fende de defensie af te handelen. Het ge
volg daarvan zal zijn, dat de regeering in
staat gesteld wordt alle noodige maatrege
len zonder verwijl te nemen, wanneer de
toestand zulks mocht eischen.
Intusschen worden verdere maatregelen
van voorbehoedenden aard genomen door
de departementen, bijv. het oproepen van
zeker personeel voor vloot, leger en lucht
macht en voor de A.R.P. (de luchtafweer)
en de civiele defensie. Voorts worden re
gelingen getroffen ten aanzien van zekere
aangelegenheden, die van invloed zijn op
den uitvoer van dit land van essentieele
materialen en producten.
Terwijl deze voorzorgsmaatregelen ge
nomen worden, welke de regeering in dezen
tijd noodzakelijk acht, blijft zij van mee-
niqg, dat er niets is in de moeilijkheden, die
gerezen zijn tusschen Duitschland en Polen,
dat een rechtvaardiging zou vormen voor
het gebruik van geweld, hetwelk een Euro-
peeschen oorlog met zich mede zou bren
gen met al zijn tragische gevolgen.
Gelijk de eerste minister herhaaldelijk
gezegd heeft, zijn er inderdaad geen kwes
ties in Europa, die niet vreedzaam zouden
kunnen worden opgelost, wanneer slechts
een toestand van vertrouwen zou kunnen
worden hersteld.
De Britsche regeering is, zooals zij altijd
geweest is, bereid om bijstand te verleenen
tot het in het leven roepen van een der-
gelijken toestand, doch wanneer al haar
pogingen ten spijt anderen mochten vast
houden aan het gebruik van geweld, zou
zij bereid en vastbesloten zijn om daaraan
tot het uiterste weerstand te bieden.
Men verwacht, dat Chamberlain Donder
dag een volledige verklaring zal afleggen
over de crisis en de opvattingen der regee
ring ten aanzien van de Russisch-Duitsche
onderhandelingen over een non-aggressie-
pact.
Australië achter Groot-Brittannië.
De Australische premier Menzies heeft na
een vandaag gehouden vergadering van het
kabinet verklaard, dat Australië vastbeslo
ten is aan de zijde van Groot-Brittannië te
staan. Voorts zeide hij o.m.: „Ik spreek zon
der aarzelen. Cjroot-Brittannië heeft en zal
hebben onze meest volledige samenwerking
bij zijn prachtige pogingen de krankzinnig
heid en onrechtvaardigheid van een oorlog
te voorkomen. Indien zijn grootsche pogin
gen falen, zullen wij naast Groot-Brittan
nië staan".
De Engelsche koning keert vanavond
naar Londen terug.
De „Daily Express" meldt, dat de Engel
sche koning vanavond uit Balmoral vertrek
ken zal om morgenochtend te Londen te
zijn.
BIJEENKOMST VAN HET FRANSCHE
KABINET.
Eenige minuten na vijf uur gistermiddag
is de Fransche regeering bijeengekomen.
De ministers weigerden aan de journalis
ten, die hen ondervroegen, iets te zeggen
over hun indrukken inzake den internatio
nalen toestand. Sommige ministers waren
evenwel van meening, dat de regeering
misschien zou moeten beslissen over het
terugroepen van de Fransche militaire mis
sie uit Moskou.
Na de vergadering heeft Daladier zich
langen tijd onderhouden met generaal
Gamelin. Donderdagochtend zal een minis
terraad op het Elysée bijeenkomen.
DE AMBASSADEURS VRAGEN
INLICHTINGEN.
Wat staat er in het verdrag.
De ambassadeurs van Frankrijk en En
geland hebben gisteren stappen onderno
men bij Molotow, ten einde zich op de
'hoogte te stellen van den inhoud van het
niet-aanvalspact, waarover op het oogen-
blik tusschen Berlijn en Moskou onderhan
deld wordt.
Pas na ontvangst van de rapporten harer
ambassadeurs en wanneer zij op de hoogte
zijn van de draagwijdte der verplichtingen,
welke in het Duitsch-Russisohe pact worden
beoogd, zullen de Fransche en de Britsche
regeer ing in staat zijn haar houding te be
palen, o.a. wat betreft het voortzetten der
militaire onderhandelingen, welke te Mos
kou zijn geopend.
Volgens verscheidene te Moskou ontvan
gen berichten schijnt het evenwel, dat het
sluiten van een Duitsch-Russisch niet-aan
valspact geen 'beletsel zal vormen voor het
voortzetten dezer militaire besprekingen.
Gisterochtend zijn de besprekingen der
generale staven niet hervat, 's Middags
helbben de Fransche en Britsche militaire
vertegenwoordigers een bespreking gehou
den in de Britsche ambassade.
Volgens geruchten, welke te Rome in bui-
tenlandsche kringen de ronde deden, zou
het niet-aanvalsverdrag de volgende
clausules behelsen:
le. De contracteerende partijen verbin
den zich elkaar niet aan te vallen.
2e. Zij zullen neutraal blijven in het ge
val een der beide partijen zou worden aan
gevallen.
3e. Ieder der beide partijen behoudt het
recht op ieder oogenblik de overeenkomst
op te zeggen, indien hij het noodig oordeelt,
wanneer een der partijen een derde partij
aanvalt.
Reuter zegt in een bericht uit Rome, dat
het Sowjetkringen zijn, die voorspellen,
dat in het ontworpen Duitsch-Russische
pact de bepaling zal staan, dat elk van
beide partijen gerechtigd zal zijn het pact
op te zeggen, wanneer de andere partij
aggressie pleegt.
Een „ontsnappingsclausule".
In een persconferentie heeft Sumner
Welles verklaard, dat de ambtenaren van
het Amerikaansche staatsdepartement het
grootste belang hechten aan de vraag of
het voorgestelde Russisch-Duitsche pact al
dan niet een „ontsnappingsclausule" bevat,
op grond waarvan de eene onderteekenende
mogendheid bevrijd wordt van haar ver
plichtingen, wanneer de andere een agres
sie pleegt tegen een derde partij.
Wanneer de genoemde clausule in het
verdrag wordt opgenomen, zoo voegde
Welles hieraan toe, zijn de ambtenaren van
meening, dat de toestand bij lange na niet
zoo slecht is, als in de pers is afgeschilderd,
want Duitschland zou dan Polen, Roemenië
of de Baltische landen niet kunnen aanval
len zonder de overeenkomst buiten kracht
te stellen. Ook zou Rusland dan nog vrij
zijn om toe te treden tot het Britsch-Fran-
sche anti-agressiefront.
De vraag, of het pact de genoemde clau
sule zal bevatten, wordt in feite beschouwd
als het kardinale punt van den toestand.
Een verder-gaand verdrag?
De correspondent van de „N.R.C." te Ber
lijn telefoneerde gisteravond:
Von Riibbentrop wordt op zijn tocht naar
Moskou vergezeld door von Gauss en de
beide Schmidts en v. Hevel zijn naar Ko
ningsbergen gevlogen, waar men heden
zouden overnachten. Het gezelschap vliegt
morgen over Riga naar Moskou en komt
daar ongeveer half één aan.
Gauss heeft een ontwerp voor 't niet-
aanvalspact bij ziCh, alsmede een concept
voor een iets meer omvattend verdrag, te
weten een niet aanvals- èn vriendschaps
verdrag. Of het, behalve tot een niet-aan
valspact ook tot een vriendschapsverdrag
komt, zal men moeten afwachten.
DE ENGELSCHEN STAAN ACHTER
DE REGEERING.
De vuurproef zal doorstaan worden.
De opgewektheid, die de menigte in de
houding der Britsche ministers vaststel
den, toen deze gisteravond van de kabi
netszitting terugkeerden, breidde zich na
de publicatie van het communiqué ook tot
politieke kringen uit. Vele parlementsle
den zijn reeds naar Londen teruggekeerd,
en zonder uitzondering keurden zij de
krachtige en ondubbelzinnige bewoordin
gen van het besluit van het kabinet goed.
De „Daily Telegraph" verklaart, dat En
geland thans noodgedwongen is aange
land op een punt-, waar het door verder
toe te geven den vrede niet kan dienen
doch slechts kan schaden. Het is zoowel
voor het lot van Europa als voor het lot
van het Britsche Rijk van het grootste be
lang, dat Engeland sterk staat. Als het,
zoo schrijft het blad dan tot het ergste
mocht komen, zal de vuurproef, welke wij
moeten doorstaan, geweldig zijn, doch niet
geweldiger dan wij reeds hebben door
staan en wij zullen ons schrapzetten om
haar te boven te komen. Wij hebben deze
vuurproef noch gewild noch uitgelokt. Zij
is ons opgedrongen en er blijft ons niets
anders over dan de uitdaging met al onze
vastberadenheid en kracht te aanvaarden.
WAT MEN IN BERLIJN ZEGT, HOORT
EN TE LEZEN KRIJGT.
Officieele Duitsche kringen weigeren op
de gebeurtenissen vooruit te loopen. In
welingelichte Duitsche politieke kringen
echter duidt men aan, dat het Duitsch-
lands wensch is de vooroorlogsche grenzen
in Polen weer te bezetten en het daarbij
te laten. Er wordt voorts veel oppervlak
kig gepraat over een deeling van Polen.
De best ingelichten zijn echter geneigd
een voortduring van een onafhankelijken
Poolschen staat te verwachten, welke een
gewaarborgden uitgang voor zijn handel
zou krijgen via Dantzig en Gdingen.
Onder de Duitsche bevolking heeft het
bekend maken van het verdrag een gevoel
van opluchting verwekt. Men heeft thans
vertrouwen in een vreedzame oplossing
van de crisis. Toch hoort men ook critiek,
sommigen willen in deze wijziging van de
Duitsche politiek een „eervolle uitweg uit
de moeilijkheid" zien, welke gevaarlijk zou
kunnen worden voor het prestige en het
bestaan van Duitschland.
De voor het buitenland bestemde com
mentaren pogen het uitzicht te openen op
een groote toekomst van de DuitschRus
sische betrekkingen, waarbij wordt herin
nerd aan de traditie van samenwerking,
welke eeuwen oud is. Blijkbaar wil men de
beteekenis meer doen schijnen, dan van
een gewoon niet aanvalsverdrag.
Men klaagt er over dat Londen en Pa
rijs aan de „historische beteekenis" van
het document kunnen twijfelen. Het schijnt,
dat Duitschland, dat meende, ernstig aan
prestige te zullen inboeten, zich op het
pact geworpen heeft als op een reddings
boei. Voldoening bestaat alleen nog hier
over, dat aan de democratieën voor 24 uur
een „diplomatieke nederlaag" is toege
bracht.
Het nieuws, dat het Britsche parlement
tegen Donderdag is bijeengeroepen, is de
eenige passage uit het communiqué van
het Britsche kabinet, welke in de Duitsche
bladen verschijnt. Het feit, dat het parle
ment gevraagd zal worden de defensie
volmachten goed te keuren, wordt ver
zwegen.
Evenmin wordt melding gemaakt van
de opvatting der Britsche regeering, dat
de Duitsch-Poolsche geschillen het gebruik
van geweld niet rechtvaardigen. De ver
klaring dat het Russisch-Duitsche niet-
HENDERSON NAAR BERCHTESGADEN.
BERLIJN, 23 Augustus (A.N.P.). Ge
meld wordt, dat Henderson vanochtend om
half tien met een vliegtuig naar Berchtes-
gaden is vertrokken.
LONDEN, 23 Augustus (A.N.P.). De di
plomatieke correspondent van Reuter ver
neemt in officieele kringen, dat na de gis
teravond gehouden kabinetsbijeenkomst in
structies werden gezonden aan ambassa
deur Henderson, persoonlijk een boodschap
van de Britsche regeering aan den Fuehrer
over te brengen.
Het verluidt, dat deze boodschap in de
lijn lag van het na den gisteravond gehou
den kabinetsraad uitgegeven communiqué.
De regeeringen van Frankrijk en Polen
worden op de hoogte gehouden.
DUITSCHE TROEPEN NAAR DE
POOLSCHE GRENS.
LONDEN, 23 Augustus (A.N.P.). De
„Manchester Guardian" meldt, dat Duitsch
land zijn voorbereidingen voor een inval
in Polen voltooit. Groote gedeelten der in
den omtrek van Berlijn in garnizoen lig
gende afdeelingen gemotoriseerde troepen
zijn Maandag en Dinsdag naar de Poolsche
grens vertrokken. Ook wordt melding ge
maakt van troepenbewegingen in Bohemen,
Moravië en Oostenrijk.
Het blad voegt hier aan toe: „Ten einde
de Tsjechen in een oorlog tegen Polen te
verzoenen, bereidt de Duitsche regeering
een decreet voor, dat den Tsjechen den
waarborg van een „nieuwe vrijheid" zou
geven".
aanvalspact in geen geval van invloed zal
zijn op de verplichtingen van Groot Brit-
tannië jegens Polen wordt eveneens ge
negeerd.
Onder groote koppen probeeren de Duit
sche bladen bij de lezers den indruk te
vestigen, dat te Londen vrees en constex*-
natie heei'scht. De „Lokalanzeiger" zegt,
dat Parijs vol wanhoop naar Londen kijkt.
Op de frontpagina's staan weer veel be
richten over beweerde Poolsche wreedhe
den, evenals uitgezochte perscommentaren
uit alle deelen der wereld, waarbij Groot-
Brittannië en Frankrijk in een kwaad dag
licht worden gesteld.
BLIJVEN DE VEREENIGDE STATEN
NIET NEUTRAAL?
In diplomatieke kringen te Washington
gaat het gerucht, dat de Duitschers niet
meer zouden rekenen op een neutraal blij
ven van de Vereenigde Staten in een ge
wapend conflict in Europa. Volgens deze
geruchten, welke de Amerikaansche di
plomaten met alle reserve weergeven, zou
men er thans van overtuigd zijn, dat de
Amerikaansche isolationistische gevoelens
niet sterk genoeg meer zouden zijn om het
vijandige gevoel jegens de as te overwin
nen. De Ver. Staten zouden zich noodwen
dig aan de zijde van Engeland en Frank
rijk moeten scharen.
De onderstaats-secretaris van oorlog,
Johnson, heeft evenwel een radiorede ge
houden, waarin hij zeide, dat de regeering
vastbesloten is de Vereenigde Staten niet
te laten meeseluren in een gewapend con
flict, indien de vrede bewaard kan wor
den tegelijk met den nationalen eer.
DE ROL VAN VON PAPEN.
In welingelichte Duitsche kringen wordt
verzekerd, dat von Papen, die van zijn
post als ambassadeur te Ankara terug
keert, zich toevallig den laatsten tijd bij
Hitier bevond. Het heeft geen deel gehad
in het uitwerken van het niet-aanvalsvex*-
drag. Men bevestigt, dat hij niet naar Mos
kou is geweest.
BE WERELD IN
VOGELVLUCHT
LONDEN. Het nieuws van den dag is
vandaag de beslissing van Engeland om
Polen niet in den steek te laten, maar ook
na de teleurstelling met Moskou de een
maal verleende garantie ten volle na te
komen. Hiermede wordt een einde ge
maakt aan alle speculaties omtrent de mo
gelijkheid van een aarzeling aan de zijde
van Engeland om een conflict met Duitsch
land te riskeeren omwille van Danzig.
De Duitsche bladen verzwijgen voor
hun lezers de desbetreffende passages uit
het communiqué na afloop van den Brit-
schen ministerraad. De Duitschers worden
in den waan gelaten, dat er een hopelooze
verwarring en ontsteltenis heerscht te
Londen en Parijs.
Londen geeft echter blijk van een kal-
Dit nummer bestaat uit
drie bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Binnenland
De doop van prinses Irene. (2de blad).
Steun zal worden verleend aan aard
beientelers bij onbevredigende uitkomsten
van den laatsten oogst. (2de blad).
Bepalingen betreffende de kostwinners
vergoeding voor militairen. (2de blad).
Wegens gebrek aan vlicgtuigbestuurders
beperkt de K. L. M. haar luchtdiensten.
(2de blad).
Vragen van een Eerste-Kamerlid over de
inconsequente houding van mr. Trip in de
Mendelssohn-affaire en de wenschelijkheid
van de wettelijke regeling van staatstoe
zicht. (2de blad).
DE GEZONDHEIDSTOESTAND VAN DE
PRINSES.
Het volgende bulletin werd aan het A.N.
P. verstrekt:
DE GEZONDHEIDSTOESTAND VAN
H. K. H. PRINSES JULIANA IS UITSTE
KEND. H. K. H. HEEFT THANS WEER
HET NORMALE LEVEN HERVAT.
DE ZORG VOOR PRINSES IRENE,
DIE HET EVENEENS UITSTEKEND
MAAKT, IS VERDER OVERGEDRAGEN
AAN DR. CARSTENS.
(w.g.) DR. J. DE GROOT.
Soestdijk, 23 Augustus 1939.
me vastberadenheid en tevens van een
grootere voortvarendheid dan Parijs.
Door deze houding van Engeland wordt
het gevaar van een gewapende botsing
natuurlijk vergroot, al is het altijd beter
te weten wat men aan iemand heeft, dan
ten onrechte te meenen, dat hij niet vech
ten zal.
Zal het binnenkort werkelijk tot vech
ten komen?
Wij hebben gisteren reeds geconsta
teerd, dat de Duitsche politiek onbereken
baar is. Niemand weet, welke plannen
Hitier heeft. Maar als er wat gebeurt, zal
dat toch wel moeten wachten totdat von
Ribbentrop uit Moskou is teruggekeerd.
Men weet nog altijd niet, wat de ^inhoud
is van het past, dat hij gaat onderteeke
nen en van de kennis van den inhoud
hangt de opinie af, welke men zich kan
vormen omtrent de beteekenis ervan. Met
name de vraag, of er een z.g. ontsnap
pingsclausule in voorkomt is van grooten
invloed. De Russen zelf schijnen daarop te
willen wijzen, als zij zeggen, dat naar hun
meening de stafbesprekingen met de En-
gelschen en de Franschen niet afgebroken
behoeven te worden. In afwachting van
nadei*e inlichtingen zijn de Engelsche en
Fransche generaals dan ook nog niet uit
Moskou teruggeroepen.
De Polen zeggen .dat het pact in geen
geval waarde kan hebben, omdat de Duit
schers elk verdrag beschouwen als een
vodje papier. Hét heele geval is een zet in
den zenuwen-oorlog, zegt Warschau, en het
eenige wat men daartegen doen kan is: er
zich niets van aantrekken.
De „Times" acht het onmogelijk in het
tegenwoordig stadium te beoordeelen of
het voorgenomen RussischDuitsche pact
verstrekkende diplomatieke en militaire
gevolgen zal hebben of dat het een nieu
we zet is in den „zenuwenoorlog". Indien
de verloochening door het nationaal-so-
cialistische Duitschland van een zijner
voornaamste geloofspunten de bedoeling
heeft gehad de regeeringen van het vredes-
front bevreesd te maken en in haar trouw
jegens Polen en andere mogendheden
die verzekeringen hebbên ontvangen te
schokken, heeft deze zet zijn doel volko
men gemist. De „Times" berispt Rusland
op milde wijze voor zijn stilzwijgen over
de onderhandelingen met Duitschland ge
durende de besprekingen over het drie-
mogendheden-verdrag, doch erkend dat
Rusland ook niet-aanvalsverdragen met
andere landen heeft gesloten.
In Amerika helt men over tot de mee
ning, dat het aangekondigde verdrag min
der erg zal blijken te zijn, dan aanvanke
lijk gevreesd werd.
Maar aan den anderen kant kan men
moeilijk aannemen, dat Hitier een derge
lijk verdrag zoo geheel afwijkend van
Duitschlands ideologische instelling zou
sluiten, zonder er terdege gebruik van te
maken bij de oplossing van het geschil met
Polen.
