PPÜf
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
i*^\
Het Stadhuis te Leiden.
VRIJDAG 18 AUGUSTUS 1939
30ste Jaargang No. 9416
3)e £eid6eli£(2oii/ta/nt
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
Adv. en Abonn. -tarieven zie pag 2.
Giro 103003. Postbus 11.
Oil nummer beslaat uit
drie bladen.
V Het kwaad In de wereld
Altijd heeft ieder huisje z'n kruisje
gehad.
En altijd waren er vele huisjes met zware
kruisjes.
Maar in dezen tijd zijn er betrekkelijk
wel héél vele huisjes met héél zware
Wij leven in een tijd, waarin zoo velen
m nood verkeeren zonder eenig perspectief
te zien, zonder zelfs een mogelijkheid
van leniging of verlichting te kunnen ont
dekken
Maar toch zijn er ook in zulke gevallen
lichtpunten, die wij moeten zien.
En het dagblad, dat de dagelijksche
vriend is in de gezinnen, mag wel bij her-
ha] ing wijzen naar die lichtpunten.
Welke die lichtpunten zijn?
Eerstens: laten wij toch dankbaar zijn, als
waj onzen toestand vergelijken met die van
zoo vele andere mènschen, hier en el
ders.... Elders, buiten ons in vele opzich
ten zoo gezegend landje!
Vervolgens: laten wij toch dankbaar zijn,
dal de ontzaggelijke ramp van een oorlog
ons tot. nu toe is bespaard gebleven.
En, op de derde plaats, mogen wij de vol
gende gedachte in het volle licht plaatsen:
Van nature streeft elk mensch naar eigen
gezondheid en eigen welstand. En wij moe
ten alles doen, wat wij redelijkerwijze
kunnen doen, om onzen mede-menschen dat
geluk, waarnaar zij van nature verlangen,
te schenken.
Maar, als wij het ongeluk niet kunnen
ontwijken of ontvluchten, dan geve ons Ge
loof kracht om het kruis te dragen
Voor vandaag willen wij ons veroorloven,
onzen lezers voor te leggen, ter overwe
ging, een citaat uit een der werken van
den grooten heiligen Augustinus, waarop
dezer dagen onze aandacht viel:
..Wanneer een onervaren mensch in
een werkplaats ronddwaalt en daar
vele werktuigen ziet, waarvan hij het
nut niet kent, zal hij, wanneer hij erg
dorn is, die werktuigen ook voor over
bodig houden. Wanneer hij zich brandt,
of zich met een scherp voorwerp ver
wondt, houdt hij ze zelfs voor schade
lijk. Maar de meester kent him wer
king en reageert niet op zijn domme
opmerkingen en gaat onvermoeid met
zijn arbeid voort. En zie, zoo dom zijn
de menschpn. Den meester durven zij
niet af breken en zij denken, dat
alles wat in zijn werkplaats function-
neert in orde is en zijn bestemming
heeft. Op het werk der wereldschep
ping echter, waarvan God als Schep
per en Bestuurder, aanbeden wordt,
durven zij critiek uit oefenen en die
dingen verwerpen, waarvan zij de be-
teekenis niet doorgronden. Zij werpen
zich op ais deskundigen ter beoordee
ling van de werktuigen van den Meester
van het heelal, ofschoon men de on
wetendheid van hun. voorhoofd kan le
zen." (Gen c. Manich. I, 16, 25).
De eenvoudige man en vrouw drukt de
ze waarheid, waarvan Augustinus getuigt,
aldus uit, als hem of haar iets kwaads over
komt: Wie weet, waar 't goed voor is!....
KERKVERVOLGING IN HET
DERDE RIJK.
Katholiek onderwijsinstellingen moeten
verdwijnen.
Naar wij vernemen heeft de Duitsche
Rijksminister voor Wetenschap, Onder
wijs en Volksopvoeding, Bernhard Rust,
een verordening uitgevaardigd, gedateerd 5
April 3939, die eerst dezer dagen aan de
betrokken instanties werd medegedeeld,
waarin bepaald is dat een heele reeks van
katholieke inrichtingen voor Middelbaar
Onderwijs met den aanvang van het nieu
we schooljaar (nat is Pasehen 1940) hun
poorten zullen moeten sluiten. Tot de on
derwijsinrichtingen die o.m. door deze re-
geeringsmaatregelen, die lijnrecht in strijd
is met art. 23 van het Concordaat, worden
getroffen, behooren: Het Bisschoppelijk
College voor Priesterstudenten in Gaes-
donck (bisdom Munster), het Internaat van
de Sacré Coeur bij Bonn, het pensionaat
va n de Dochters van het H. Kruis in As-
pel bij Rees aan den Rijn, alsook het In
ternaat van de Zusters van O. L. Vrouw
te Mülhausen bij Kempen.
■H
J. F. X. SANDERS, t
In den ouderdom van 63 jaar is gisteren
overleden de heer J. F. X. Sanders, di
recteur van de N.V. Stoom-Zeep- Eau de
Cologne- en Parfum.-fabriek Sanders en
Co. De heer Sanders heeft, tengevolge van
een hart-kwaal, een ziekbed gehad van
vijf maanden een ziekbed, stichtend
door rustige gelatenheid en onderwerping.
De heer Sanders was een in vele krin
gen bekende en geëerde persoonlijkheid.
Ook buiten zijn bedrijf heeft hij zijn
krachten en talentén gegeven voor veel
maatschappelijken arbeid. En bij dat alles
typeerend, dat hij zich aan wat
hij ondernam ook gaf: geheel en al.
Vier jaar lang, van September 1923 tot
September 1927, is hij wethouder der ge
meente Leiden geweest, terwijl hij te vo
ren, ook in 1923, enkele maanden tijdelijk
deze functie had waargenomen, tijdens
ziekte van wethouder Bots z.g. Het Raads
lidmaatschap heeft hij vervuld van 1919
tot 1927.
De functie van wethouder was hem
wij weten het bijzonder lief, "omdat hij
de overtuiging mocht hebben, de rechte
i op de rechte plaats te zijn. En zijn
besluit, om af te treden, werd betreurd
door allen, die hem in de uitoefening van
deze functie van nabij hadden leeren ken
nen. Hij ging echter heen, alléén omdat
hem, naar zijn meening, gebleken was, dat
hij niet voldoende,tijd en arbeid.kon be
schikbaar stellen, om de gewichtige, in
vloedrijke functie van het wethouderschap
eener gemeente als Leiden te blijven
vervullen met d i e punctueele nauwgezet
heid en d i e volledige toewijding, welke
hij van zichzelf eischte.
Deze karakter-eigenschappen maakten,
dat de heer Sanders in bestuursfuncties
een zeer gewaardeerde persoonlijkheid
was.
De heer Sanders was sedert vele jaren
voorzitter van de Ned. Ver. van Toiletzeep
fabrikanten.
Hij was lid van de Kamer v. Kooph. en
Fabr. van Rijnland, sedert de reorganisatie
in 1921, en van verschillende belangrijke
commissies dezer KAmer.
De R.K. Ver. ter Besch.v. Meisjes (Zita-
Vereeniging) heeft in den heer Sanders
een hoofdbestuurslid gehad, dat de belan
gen der Vereeniging op krachtdadige en
doeltreffende wijze heeft behartigd en ge
diend.
De hqer Sanders was' verder lid van de
Commissie van Toezicht op het Middel
baar Onderwijs; lid van de Stichting Ge
meentelijke Woningbouw; Commissaris
van de N.V. Leidsche Broodfabriek; sedert
kort voorzitter van „Geloof en Weten
schap" en benoemd tot voorzitter van
•de „Contactcommissie" van de Lichtfa
brieken. Hij was oud-bestuurslid van de
ver. „Koninginnedag" en van de soc.
„Amicitia".
En wij memoreeren hier met oprechte
waardeering en erkentelijkheid zijn com
missariaat van onze N.V. „De Leidsche
Courant", In het College van Commis
sarissen vervulde de overledene sedert
verscheidene jaren de functie van vice-
voorzitter.
W ij hebben wel van zeer n a b ij mo
gen leeren kennen de daadwerkelijke be
langstelling, de toegewijde activiteit van
den heer Sanders voor een zaak, waaraan
hij zich had gegeven.
Half-doen was voor den heer Sanders
altijd uit den booze!
Met dezen karakter-trek liep parellel
een andere hem typeerende eigenschap:
zijn oprechtheid.
Men wist steeds met zekerheid, dat hij
over een zaak of persoon oordeelde, zooals
hij meende, dat geoordeeld moest worden,
ongeacht het feit, of hij er sympathie
of vriendschap mee zou winnen of verlie
zen; dat hij iemand in .diens afwezigheid
besprak ,op dezelfde wijze als in diens
bij-zijn.
Men kon. op de eerlijkheid van den heer
Sanders volkomen vertrouwen!
De nagedachtenis van den overledene zal
bij wie hem hebben gekend in eere blij
ven; en wij bidden hartelijk voor diens
zielerust.
BE WERELD IN
VOGELVLUCHT
DANTZIG. De koortsthermometer
stijgt weer, een toenemende onrust over
hetgeen er gebeuren gaat met Dantzig
jaagt door het bloed. De Duitschers voe
len, dat er wat gebeuren zal, maar zij we
ten niet wat. Te Berlijn wordt gezegd, dat
de oplossing van het Dantziger probleem
geen kwestie meer is van weken, maax
van dagen.
De Duitsche pers heeft zoo mogelijk haar
heftigheid tegen Polen verdubbeld; zij
spreekt van duizenden arrestaties van
Duitschers in Poltn en somt allerlei gru
welijkheden op, waaraan Duitsche onder
danen in Polen ten prooi zijn.
De „Voelkischer Beobachter" schrijft: In
Polen heeft men den zin voor de politie
ke werkelijkheid reeds zoozeer verloren,
dat men de eei /oudigste feiten en den
eenvoudigsten samenhang niet meer be
grijpt. Dwazen k-'nnen echter gevaarlijk
worden, wanneer men hen niet dienover
eenkomstig behandelt. Hun brutaliteit op
voeren, beteekent met vuur spelen. Dat
doet men echter sinds maanden in Londen
en Parijs".
De Poolsche per noemt deze kunstmati
ge opzweeping -an de onrust „Sudeten
tactiek" en de Poolsche bladen verklaren
eenstemmig, dat dit procédé thans geen
enkele kans van slagen zal hebben.
Volgens de „Kurjer Poranny" hopen de
Duitschers, dat de zaken den volgenden
loop zullen nemen: De internationale
spanning zou tot de uiterste grenzen wor
den opgezet. Europa, geplaatst voor een
onmiddellijke oorlogsdreiging, zou hand
zaam worden en een nieuw München aan
vaarden. Dan zou Duitschland een .defini
tieven vrede" voorstellen tot den prijs van
„onbeteekenende concessies". Indien Euro
pa in bevestigenden zin antwoordt, zou dat
zijn moreele demobilisatie beteekenen en
zou een „Duitschen" vrede kunnen wor
den gedicteerd. De Duitschers vergeten
evenwel, aldus he' blad, dat de atmosfeer
in Europa sinds -/erleden jaar volkomen
gewijzigd is. De n ogendheden zijn vastbe
sloten zich te vei jA^n tegt-n iedere nieu
we Duitsche v Jeering. De Duitschers
vergeten ook, dat-zü te doen hebben met
Polen, dat zich niet zal laten intimideeren
en vastbesloten is te strijden, desnoods al
leen.
Tot zoover het Poolsche blad.
Spanning en ontspanning, alles tactiek
van den „zenuwenoorlog". Ook de geruch
ten over een plan voor een viermogend-
hedenconferentie worden te Londen be
schouwd als een nieuwe zet in den z.g.
„zenuwen-oorlog", waardoor men in Pool
sche kringen wantrouwen wil zaaien ten
aanzien van de werkelijke Engelsche be
doelingen en bovendien van „oorlogszuch
tige democratieën" wil spreken, die de
„vredesplannen" verwerpen.
Hoe lang zal de Europeesche vrede deze
zenuwen-oorlog nog kunnen verdragen?
WAT ANDERE BLADEN
SCHRIJVEN
DUITSCH OORDEEL.
Der, Vo 1 ksfreund, een teAken
verschijnend blad, houdt zich aan het
hoofd zijner kolommen bezig met de wij
ziging van ministerie in Nederland. „Hol
land bleibt. neutral", luidt het opschrift van
het artikel, waarvan het slot luidt:
„Met voldoening hebben we kunnen
vaststellen, dat in het gansche beloop
der crisis geen vraagstukken van bui-
tenlandsohen aard zijn ter sprake ge
komen, en de wil tot onveranderd en
onvoorwaardelijk behoud van de neu
traliteitspolitiek buiten kijf bleef. De
nieuwe minister-president heeft er
prijs op gesteld, dadelijk na overname
van de portefeuilles, en zonder de bij-
eenkpmst van het parlement af te
wachten, dien wil te doen uitkomen.
De nieuwe minster van buitenland-
'sche j zaken, dr. Van Kleffens, schijnt
ons een borg toe? dat Nederland weer
stand zal bieden aan alle verlokkin
gen, dieook dit land door de omsin-
gelings-politici zullen worden voorge
houden. De nieuwe man heeft tot dus
ver gearbeid in volkomen overeen
stemming met den vorigen minister
van buitenlandsohe zaken, die onge
twijfeld een overtuigd aanhanger der
strengste neutraliteit was.
De minister van Economische Za
ken, dr. Steenberghe, is aan de lei
dende figuren der Duitsche staathuis
houding persoonlijk welbekend. Hij
verbleef dit voorjaar een poos in
Duitschland en heeft gedurende dien
tijd met den Rijksminister dr. Funk
onderhandeld. Wij weten, dat hij
krachtig optreedt voor het verleven
digen van het economisch verkeer tus-
schen Duitschland en Nederland, en
daarom kunnen wij zijn aanblijven
in het nieuwe kabinet slechts toejui
chen."
In de Duitsche pers wordt zoowaar over
de neutraliteits-politiek van Nederland sym
pathieker geschreven, dan ten onzent in
het.Nationale Dagblad".
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
Stijgende spanning rondom het pro-
bleem-Dantzig. (2de blad).
De mandatencommissie van den Volken
bond keurt het Britsche beheer over Pa
lestina af. (2de blad).
Leiden
Overleden is de oud-wethouder de heer
J. F. X. Sanders. (1ste blad).
WAARSCHUWING AAN ENGELSCHEN
IN TIENTSIN.
TIENTSIN, 18 Aug. (A. N. P.). De z.g.
vereeniging der Chineesche vaderlandsche
jeugd heeft een krachtige waarschuwing
gericht tot eenige hier wonende Britsche
onderdanen, de stad dadelijk te verlaten,
daar zij anders elk oogenblik en op elke
p:aats hun leven en hun bezittingen kun
nen verliezen. „Indien ge aarzelt, zoo wordt
in de waarschuwing gezegd, zult ge het
zelfde lot ondergaan als de International
Export Company, die door het Chineesche
volk vernield is als uitdrukking van de
woede der anti-Britsche beweging.
STIJGENDE DUITSCHE EISCHEN.
LONDEN, 18 Augustus. (A. N. P.). De
„Daily Telegraph" meldt uit Warschau, dat
de indruk, volgens welken het critieke punt
in het geschil met Duitschland snel nadert,
;n de Poolsche pers tot uitdrukking komt.
Zoo schrijft Smogorzewski in de semi-offi-
cieele Gazeta Polska, dat de Duitsche pers
thans een regeling van het „Corridorpro
bleem" eischt, zoowel als den terugkeer
van Dantzig naar Duitschland. Dit zoo
schrijft hij kan twee dingen beteekenen.
Of wel beschouwen gezaghebbende Duit
sche kringen oorlog als onvermijdelijk en
breiden zij hun politieke doelstellingen te
voren uit in da hoop, dat het Duitsche volk
het gemakkelijker zal vinden een ooi-log
cm den Corridor te hegrijpen dan een oor
log alleen om Dantzig, of wel stellen de
Duitsche leiders zich voor, dat Polen ver
schrikt kan worden door deze stijgende
eischen en waarschijnlijker zal toestem
men in concessie ten aanzien van Dantzig,
wanneer Berlijn in ruil daarvoor welwil
lend afstand doet van zijn „eischen" ten
opzichte van den Corridor. In Berlijnsche
diplomatieke kringen, zoo voegt hij hieraan
toe, wordt het eerste alternatief als het
waarschijnlijkste beschouwd.
POOLSCHE VEREENIGINGSLOKALEN
IN BERLIJN GESLOTEN.
WARSCHAU, 18 Aug. (A. N. P.). Uit
Berlijn wordt gemeld, dat de Gestapo de
lokalen van de vereeniging van Polen in
Duitschland gesloten en verzegeld heeft,
evenals de lokalen van de Slavische Bank.
Verder wordt uit Berlijn gemeld, dat in
het gebouw van de Poolsche minderheid
in Duitschland huiszoekingen zijn gehou
den, evenals in het gebouw van de vereeni
ging der Poolsche studenten. Het is nog
niet bekend of arrestaties verricht zijn.
Hier en op de phcto-pagina geven wij eenige kiekjes
betreffende den bouw van het nieuwe Stadhuis.
HET HISTORISCHE SCHANDSTOEPJE
AAN DEN VOORGEVEL
HET GEBOUW, GEZIEN VANAF DE
VISCHMARKT.
