DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN UIT HET BOEK DER SPAANSCHE MARTELAREN De Baltische Staten in het geding. DONDERDAG 17 AUGUSTUS 1939 30ste Jaargang No. 9415 Bureaux Papengracht 32. Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935. Adv. en Abonn.-tarieven zie pag 2. Giro 103003. Postbus 11. V Crltiek en critiek. Er zijn menschen, die niets dan kwaads kunnen ontdekken in de personen, die zij tot een voorwerp van hun gesprekken en van hun critische beschouwingen maken. Er zijn menschen, die daarentegen niets dan goeds zien in hun mede-menschen. Hoewel de laatsten ook wel 'ns af dwalen van den juisten weg eener objec tieve critiek en aldus dwalen zij zijn toch zonnige naturen en zeker in vergelijking met de eersten begeerens- waardige lieden in een gezelschap, in de samenleving. In onze critiek moeten wij optimist zijn, d.w.z. dat "wij in onze critiek open oog hebben, héél open oog voor het beste (optimum) in onze medemenschen. Voor het minder goede en het verkeerde zullen wij ons niet blinddoeken, maar wij zullen niet alléén daarover open oog hebben én wij zullen het zien in de juiste pro porties en onder de feitelijke omstandig heden. Het-speekwoord: „alles weten is alles vergeven" bevat niet altijd, maar toch wel in vele gevallen waarheid. Critiek uitoefenen kan heel nuttig, heel noodzakelijk zijn. Volslagen eenstemmig heid en eensgezindheid kan een kerkhof- rust kweeken, waarin alle activiteit dood is. Maar men moet op die terreinen, waarop men zijn critiek uitoefent, voldoende ken nis en kundigheid bezitten, om te kunnen critiseeren. En men moet bij zijn critiek, strak voor oogen hebben een positief goed doel, het willen-bereiken van een goed effëct. Als dit laatste het geval is, dan zal men zich ook niet schuldig maken aan critiek, die f e i t e 1 ij k meer kwaad dóet dan goed en die düs misplaatst is; aan critiek, die in zich zeker redelijk en ge motiveerd is, maar door de bandelooze overdrijving onredelijk en ongegrond wordt. Naar aanleiding van eén boek van Ernest Michel maakt P. H. Rongen O.C.R. in de „Limburger Koerier" de volgende opmerking: Wanneer Ernest Michel zijn leeken- apostolaat bij voorkeur in de prediking zoekt, zouden we daarover nog niet vallen, als hij de bisschoppen en de priesters buiten het geding liet. Waar om kan hij zijn minachtende en klei- neerende woorden aan hun adres niet in de pen houden? Waarom moet hij zich te pas en te onpas boven de bisschoppen en de priesters plaatsen? Kan dit de geest zijn van een ware apostolische gemeenschap? Is dit schelden bezield Christendom? Is dit naastenliefde? Is dit opbouwend apostolaat? Sticht hij daardoor geen verwarring bij hen, die zonder te ver geten, dat bisschoppen en priesters ook menschen zijn, de liefde, den eerbied en de gehoorzaamheid voor hun geestelijke leiders onverzwakt en onverminderd, trachten te bewaren? Doet Ernest Michel niet méér kwaad dan goed met zulke publicaties? Dergelijke criticasters maken onze Kerk niet beter. Critische menschen kunnen een frissche bron zijn voor verbetering en een stuw kracht naar meerdere activiteit. Criticasters menschen, die vitters. of .muggenzifters kunnen worden genoemd, zijn altijd onaangenaam, altijd onchris telijk en stichten meer kwaad dan goed! ALLEEN GEVOUWEN HANDEN ZULLEN DE MAATSCHAPPIJ REDDEN. Op den tweeden Zondag van Augustus is in alle kerken van Luxemburg een herder lijk schrijven voorgelezen van den bisschop van Luxemburg, die o.m. schrijft: „Het heeft er bijna den schijn van, dat de goede God ons de vrede alleen wil la ten behouden onder de voorwaarde van dagelijksche opgewondenheid en vrees. Maar wil God ons niet veel meer leeren, dat Hij de harten der menschheid be stuurt, en wil Hij de menschheid niet her inneren aan den plicht God te aanbidden en te erkennen? Dan zou de huidige onzeker heid een voortdurende aanmaning zijn en een uitnoodiging om aan God te denken en Hem niet te vergeten. Alleen gevouwen handen redden de menschen en de menschelijke maatschap pij. De voortdurende spanning vermoeit de menschen en werkt op de zenuwen. Wij vermanen onze zielzorgers alles te doen, om in dezen tijd de geloovigen en het volk tot kalmte te brengen". De Generaal der Capucijnen vertelt De Hoogeerwaarde Pater Gene raal van de Orde der Capucijnen, Donatus van Welle, die zoo juist van een Visitatie-reis door Spanje is teruggekeerd om thans de kloos ters van de Nederlandsche Pro vincie te bezoeken, was zoo wel willend om een redacteur van het K. N. P. te ontvangen en eenige belangwekkende bijzonderheden mede te deelen oVer zijn ervarin gen in het nieuwe Spanje. Wij la ten hieronder dit interessant relaas volgen. Een vriendelijke Broeder, wiens ge bruind, verweerd gelaat omlijst is door een breede baard, ontving ons aan de kloosterpoort van het Capucijnerklooster en geleidde ons naar de stemmige spreek kamer, waar alles in volstrekte soberheid ons herinnert aan den echt Franciscaan- schen eenvoud. Terwijl we geduldig wach ten op den hoogen gast, die dit klooster thans binnen zijn muren herbergt, dringt tot ons door het melodieus geluid van Gre- goriaansche zangen'n Oogenblik later verschijnt in de deuromlijsting de impo sante figuur van den Generaal in bruine monnikspij en weldra zijn we in een druk gesprek gewikkeld. Maakt u een visitatiereis over de hee- le wereld? was onze eerste vraag. Dat is te zeggen, zoo begon Pater Ge neraal Donatus van Welle, die een Vla ming is, ik heb zoojuist geheel Spanje be zocht en ben thans op visitatiereis door Nederland. Begin October keer ik weer naar Rome terug, want mijn aanwezigheid aldaar kan niet zoo lang gemist worden. Doch na den winter zal ik mijn visitatiereis weer voortzetten, en zeer waarschijnlijk ga ik dan naar Amerika. Slachtoffers der roode terreur. Heeft de Orde der Capucijnen in Spanje zware verliezen geleden? In totaal zijn er 96 leden van de Orde vermoord. Zij zijn in den waren zin van het woord doodgemarteld. In Catalonië 38, in Castilië 22, in Valencia 28, in Andalusië 7, en in Navarra 1. Bovendien zijn er vele slachtoffers van de Orde in Spanje, die in de roode kerkers gestorven zijn tengevolge van de slechte behandeling, of die voor het executie-peleton gesteld werden en aan hartverlamming bezweken of enkele dagen later gestorven zijn. Hoe staat het met de bezittingen der Orde in Spanje. Is er nog iets van overge bleven? De meeste kloosters en kerken zijn totaal verwoest. Als met een satanische ra zernij bezield zijn de communisten daarbij te werk gegaan. Enkele kerken en kloos ters zijn tot in den grond toe afgebroken. Met de steenen heeft men de velden en wegen afgezet; men heeft er muurtjes van gebouwd om iedere heropbouw als het ware onmogelijk te maken. Enkele tien tallen kerken en kloosters zijn totaal uit gebrand en vernield, anderen hebben ge diend voor kazernes, ziekenhuizen of ze tel van communistische instellingen (In ons klooster van Madrid verbleef de be ruchte communiste Nelke, zij liet er boe ken en documenten achter) zoodat herstel nog mogelijk zal zijn, doch de rest moet afgebroken worden omdat de troostelooze zwartgeblakerde ruines totaal onbruikbaar zijn. Is de opleiding van jonge Novicen weer mogelijk? In drie Spaansche Provincies der Orde is men daartoe weer in staat, althans wat betreft personeel en localiteiten. Men is daar ook weer onmiddellijk aan het werk gegaan. Twee provincies hebben noch lo caliteiten noch religieusen meer. In Valen cia b.v. zijn alle professoren, die wijsbe geerte en theologie doceerden, op een uit zondering na vermoord. Menschen met. doctorstitel kan men zoo maar niet ineens vervangen. Behalve de geleden verliezen hebben we nog deze moeilijkheid dat we in de eerste jaren geen toevoer hebben van gevorderde theologiestudenten. Tragische tooneelen. Dat is thans wel onze grootste zorg. Er hebben zich in Spanje buitengewoon tragische tooneelen afgespeeld. Zoo wist b.v. een onzer professoren dat zijn 8 broers gevangen genomen waren door de rooden. Hij is zich zelf gaan aanmelden en als Christus weleer heeft hij gezegd: .Indien gij mij zoekt, laat dan dezen gaan". Den volgenden dag zijn ze alle negen doodge schoten in de omgeving van Valencia. Moest u in Spanje door middel van een tolk spreken? Ik lees en versta heel goed Spaansch; spreken kan ik het behoorlijk, doch boven dien werd ik terzijde gestaan door mijn Spaanschen secretaris. Ik heb trouwens een staf van secretarissen in alle moderne ta len. Zoo fungeert b.v. in Rome uw lands man Pater Archangelus van Waspik als algemeen secretaris. Hoe voorziet men thans in Spanje na de roode revolutie in de eerste behoeften? Spanje is rijk aan edelmoedigheid; het volk is weliswaar veel armer gewor den. De bezittende klasse is van al haar goederen beroofd geweest. Maar de dames brengen spontaan hun zilveren en gouden sieraden voor het vervaardigen van kel ken en cibories. Zij staan zijden en linnen kleeren af voor het maken van Misgewa den en Altaardwalen. In de eerste behoef te is reeds voorzien. Het vorig jaar, na mijn verkiezing tot Generaal heb ik een beroep gedaan op alle provincies der Orde en daaraan is met de grootste opofferin gen gehoor gegeven. Hèt grootste probleem is echter het bouwen van nieuwe ker ken Hier werd de Generaal 'n oogen blik stil en er blonken tranen in zijn goe dige oogen Nu zat hij voorovergebogen werkelijk met de handen in het haar. De kerken immers, zoo vervolgde de bruine monnik, zijn allemaal totaal ver woest. Een merkwaardig feit. In Barcelona is alleen 'het beeld van St. Franciscus, dat in een nis in den voorgevel stond op merkwaardige wijze gespaard ge bleven. Eerst trachtten de communisten het beeld omver te schieten, doch dat lukte niet. Toen hebben zij touwen om het beeld gebonden en aldus geprobeerd het neer te halen. Doch ook deze pogingen bleken ijdel. Eindelijk heeft men deze touwen be vestigd aan een autocamion en de motor op volle toeren laten draaiende vrachtauto schoot plotseling vooruit, het touw was afgebroken. Daarop werden de pogingen gestaakt en nu staat daar het beeld van Sint F.*.'hciscus nog steeds op zijn oorspronkelijke plaats met een strop om den hals.Het geloovige volk had dit tooneel aanschouwd en wist toen dat de H. Franciscus hen zou behouden. In dezelfde kerk in Barcelona die van binnen totaal verwoest was, hadden de communisten een kuil gegraven ongeveer 20 meter breed, 30 meter lang en 6 meter diep. Ze wilden onder de fundamenten explosieve stoffen aanbrengen om het heele gebouw in de lucht te laten vliegen, Doch bij hun haastige aftocht hebben ze daarvoor de tijd niet meer gehad De avondschemering hing in de klooster kamer. Een bescheiden klop op de deur herin nerde er ons aan dat de Generaal nog an dere plichtplegingen te vervullen had v. L. DE WERELD IN VOGELVLUCHT DANTZIG: De „zenuwenoorlog" gaat voort. Vandaag wordt de indruk gewekt, dat een vreedzame oplossing van het con flict om Dantzig mogelijk is en openen zich zelfs perspectieven van internationale re gelingen, welke beloften inhouden van een bestendiging van den vrede, en morgen stort zich weer een lawine van dreigemen ten over ons hoofd uit, welke het ergste doet vreezen. De geruchten over plannen om een vier- mogendhelen-conferentie bij elkaar te roe pen ter vreedzame oplossing van het Dant- ziger probleem worden weer weggevaagd door een storm van verontwaardiging in de Duitsche pers, die het probleem van Dant zig en van den corridor Duitsche kwesties noemen, welke alleen in Duitschen zin kunnen worden opgelost en waarmede nie mand anders dan Duitschland alleen wat mee te maken heeft. Toch schrijft de diplomatieke correspon dent van de „Times", dat het plan voor een viermogendhedenconferentie wel degelijk bestaan heeft. Aan Londen -is van zulk een plan offi cieel niets bekend. Men begrijpt daar wel, aldus de „Times", dat welke grond er ook voor deze berichten bestaat, het plan bjj het navertellen vreemdsoortig moet zijn misvormd, want het valt niet te gelooven, dat ooit ernstig overwogen is, Polen en an dere belanghebbende mogendheden van zulk een conferentie uit te sluiten. Whitehall, zoo vervolgt de „Times", heeft de berichten -stellig niet serieus genomen, De „zenuwenoorlog" heeft Londen niet van de wijs gebracht. De Britsche regee ring, zich volledig van de huidige spanning bewust, geeft er de voorkeur aan te letten op de feitèn, zooals den Duitschen druk op Polen, de mobilisatie van twee millioen man in Duitsohland, de handige aanmoe diging van den Dantzigschen senaat en de wederkeerige ondernemingen onder de mo- Ongerustheid ten opzichte van de Europeesche crisis In de hoofdstad van Sovjet-Rus- land zitten diplomaten en legerbe velhebbers van Engeland, Frank rijk en Rusland gebogen over groote. landkaarten. Zijn de kaarten van Engeland? van Frankrijk? van Rusland? van Duitschland misschien? Neen! zegt men in Riga en in Helsinki, het zijn de kaarten van de Baltische Staten. Er wordt zon der ons over ons onderhandeld. Voor de Finnen bestaat er wel een Duitsch probleem, maar dat is een vraagstuk waar mee Finland zelf weinig te maken heeft. Het probleem, dat men hier kent, is het Russi sche probleem. De Finnen beschouwen de Russen als hun staatsvijanden. Langen tijd heeft Rusland over het Finsche gebied geregeerd, totdat Finland zichna de ineenstorting van de Tsarenmacht wist los te rukken. Met de Finnen, die in Rusland waren overgebleven vooral in Ingermannland, hebben de Rus sen op onmenschelijke wijze gehandeld. Duizenden Finnen zijn uit bun dorpen ver dreven en verbannen naar het Zuiden van Rusland of naar Siberië. Duizenden zijn er omgekomen, daar zij niet konden wennen aan de groote veranderingen van het kli maat in de ballingschap. En nog staat een machtig Russisch leger aan de Finsche grens tegenover een hand je vol Finsche soldaten. Neen, Helsinki kent wel een Russisch, maar geen Duitsch probleem. En dit juist vormt de ondergrond van de Finsche pojitiek. Wel tracht Duitschland op politiek gebied enkele voordeelen te putten uit Finland, maar het is nog geen probleem geworden. Het is voor Finland een uiterst teere aange legenheid in de politiek. Hij wil noch aan Duitschland noch aan Engeland mishagen, want beide landen koopen hout in Finland, Engeland met goud en Duitschland op cre- diet of in ruil tegen dure machines. Maar er zijn nu omstandigheden, dat Fin land aan deze twee mogendheden niet alles kan toestaan wat zij wenschen. Engeland vraagt een oogje dicht te doen, als Rusland de naam Finland in een of andere overeen komst wil plaatsen. Maar de Finnen willen onafhankelijk blijven, zij willen geen ga ranties van Russische zijde. Men roept zijn grootste vijand nu eenmaal niet graag op om te helpen. Voor Finland geldt hetzelfde als voor de overige Baltische staten: hun onafhankelijkheid is in den. wereldoorlog tot stand gekomen hoe gemakkelijk kan deze onafhankelijkheid niet in een volgen de wereldoorlog weer verloren gaan. Anderzijds wil het Sociaal-democratische Finland geen prooi worden van het natio naal socialisme en ondanks de handelsbe trekkingen met Duitschland verweert Fin land zich tesamen met Zweden, Denemar ken en Noorwegen tegen den invloed van Berlijn in Noord-Europa. Estland. Estland omvat een gebiedi, waar 1.200.000 menschen leven. De meeste inwoners van Estland hebben in 1919 al hun krachten op het.spel gezet om het Russische juk van zich af te schudden, en dit is inderdaad ge lukt. Maar men is nog niet vergeten, dat Estland vóór het Russische juk het Duitsche juk heeft gekend, dat al even zeer verfoeid werd. Is het dan wonder dat dit volk uit roept: „Wij willen geen Duitschers en geen Russen zijn". Maar is het niet gemakkei ijker gezegd dan gedaan? Estland zou willen gelooven in sprookjes, het zou een fee willen oproe pen, die de zwakken verdedigt tegen de oppermachtige mogendheden. Maar men moet zich wel realiseeren, dat de toestand voor Estland uiterst critiek zal worden, als er een wereldoorlog zou uitbreken. Dit is de reden, dat men minstens een poging wil doen, om neutraal te blijven. Daarom wor den nu energiek alle plannen van "andere mogendheden, om aan hun land garanties te geven, van de hand gewezen. Wat zal 'hun lot zijn? Zullen zij het lot deelen van de Finnen in Ingermannland en verdreven worden van hun hofsteden en verbannen naar onherbergzame oorden van het onmetelijke Rusland? Of zal hen hetzelfde overkomen wat met de Tsjechen is geschied. Mocht het land ooit door een der twee bedreigende mogendheden worden inge nomen, dan zal het lot van deze minder heid treuriger worden dan ooit in de his torie is geweest. Want de overwinnaars zouden er wel Dit nummer bestaat uit drie bladen. VOORNAAMSTE NIEUWS Buitenland Een Fransche douane-ambtenaar door Duitschers mishandeld op Fransch grond gebied. Bonnet heeft geprotesteerd. (2de blad). De Duitsche pers keert zich met veront waardiging tegen het denkbeeld van een internationale conferentie inzake Dantzig. Italië dringt aan op directe onderhandelin gen. (2de blad). Binnenland Vooruitgang in den stand der Rijks middelen. (lse blad). Omgeving Te Roelofarendsveen zal een tuinbouw school gesticht worden. (2e blad). gendheden van het vredesfront. De Italiaansche pers stuurt met een eensgezindheid, welke er op wijst, dat zij een wenk van hooger hand heeft gekre gen, aan op directe onderhandelingen tus- schen Duitschland en Polen. Het is de eenige mogelijkheid zeggen de Italiaansche bladen. De toestand is weer donkerder dan ooit voor zorgen, dat dit vrijheidslievende volk de kans niet meer krijgt, om uit eigen kracht op te staan tegen vreemde over- heerschers. Letland. De strijd van Estland is ook de strijd van Letland. In de schaduw van het mas sieve kasteel, dat de hoofdstad Riga domi neert, stroomt de rivier de Dwina. De Rus sen hebben voortdurend getracht vanuit het binnenland over de Dwina de zee te bereiken, de Duitschers hebben getracht vanuit de zee over de Dwina het binnen land te bereiken en de Letlanders hebben getracht hun onafhankelijkheid te behou den. Om beurten is dit land de prooi geweest van de Duitschers en van de Russen, en de herinneringen aan deze tijden van afhan kelijkheid en voortdurende vrees zijn ver re van aangenaam. De Letten vormen een ras van soldaten. Om hen aan te moedigen hebben de Russen bij de wereldoorlog hen toegestaan, regimenten te vormen die voor de volle honderd procent uit Letten be stonden. En deze Letten hebben het Duit sche leger voor Riga twee jaar tegenge houden, totdat eindelijk de groote neder laag toch kwam. In Riga wordt nog in het Hotel de Rome de kamer getoond, waar de Duitsche keizer Wilhelm in 1917 zijn in trek genomen heeft na de bezetting van de stad. In die dagen werden Finland, Estland, Letlanden Lithauen van het Rus sische Rijk afgescheurd, maar de triomf was van korten duur. In November 1918 wist Letland zich onafhankelijk te ma ken. In 1920 drongen de belsjewistische le gers het land opnieuw binnen, en deze bezetting duurde tot de Russen door de Polen bij Warschau waren verslagen. Lithauen. Lithauen verkeert wellicht in de meest ongunstige positie der Baltische staten, en het is er zich wel van bewust dat het maar één ding kan doen: zich opofferen. En 16.000 soldaten zijn vast bereid om in een wanhopigen strijd te vechten voor hun on afhankelijkheid. En ook hier weer zijn het de meest tra gische herinneringen, die dit volk ertoe aansporen om alles op het spel te zetten voor de onafhankelijkheid. De bevolking van Lithauen, de republiek met 2.400.000 inwoners, heeft maar één enkel verlan gen: zichzelf te blijven! En dit is juist de grootste moeilijkheid. Als er oorlog komt, dan hoopt het land op een wereldoorlog, want een oorlog met een van de naaste buren is altijd fataal. Wat kan de weer macht van dit land met zijn 30 (zegge en schrijve dertig!) vliegtuigen doen? Is er nog wel eenige kans dat er één enkele Li- thauer in leven zal blijven als de bevol king de strijd moet aanbinden met Duitsch land? Twee en een half millioen inwoners tegen tachtig millioenMet Polen? Twee en een half millioen inwoners tegen acht en dertig millioen?Met Rusland, dat wel niet aan Lithauen grenst maar toch zeer nabij ligt? Rusland met zijn hon derdzeventig millioen onderdanen? Het ontbreekt de Lithauers niet aan moed, zij hebben dit in 1920 bewezen en de lange rij graven van gesneuvelde vrij willigers en van de fameuze franc-tireurs van Lithauen in den strijd tegen de bols jewistische troepen is hiervan de getuige. Zwaar is Lithauen geteisterd. In een be trekkelijk korten tijd moest het de stad Wilna afstaan aan Polen en het Memelge- bied aan Duitschland. De strijd zou te on gelijk zijn geweest, om hieraan een -volk te wagen. Maar Lithauen blijft hopen op neutrali teit en met sombere oogen ziet men naar Moskou, waar gewikt en gewogen wordt over het lot der Baltische staten.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1939 | | pagina 1