DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
UIT HET BOEK DER SPAANSCHE
MARTELAREN
De Baltische Staten
in het geding.
DONDERDAG 17 AUGUSTUS 1939
30ste Jaargang No. 9415
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
Adv. en Abonn.-tarieven zie pag 2.
Giro 103003. Postbus 11.
V Crltiek en critiek.
Er zijn menschen, die niets dan kwaads
kunnen ontdekken in de personen, die zij
tot een voorwerp van hun gesprekken en
van hun critische beschouwingen maken.
Er zijn menschen, die daarentegen niets
dan goeds zien in hun mede-menschen.
Hoewel de laatsten ook wel 'ns af
dwalen van den juisten weg eener objec
tieve critiek en aldus dwalen
zij zijn toch zonnige naturen en zeker in
vergelijking met de eersten begeerens-
waardige lieden in een gezelschap, in de
samenleving.
In onze critiek moeten wij optimist
zijn, d.w.z. dat "wij in onze critiek open
oog hebben, héél open oog voor het beste
(optimum) in onze medemenschen. Voor
het minder goede en het verkeerde zullen
wij ons niet blinddoeken, maar wij zullen
niet alléén daarover open oog hebben
én wij zullen het zien in de juiste pro
porties en onder de feitelijke omstandig
heden. Het-speekwoord: „alles weten is
alles vergeven" bevat niet altijd, maar toch
wel in vele gevallen waarheid.
Critiek uitoefenen kan heel nuttig, heel
noodzakelijk zijn. Volslagen eenstemmig
heid en eensgezindheid kan een kerkhof-
rust kweeken, waarin alle activiteit
dood is.
Maar men moet op die terreinen, waarop
men zijn critiek uitoefent, voldoende ken
nis en kundigheid bezitten, om te kunnen
critiseeren. En men moet bij zijn critiek,
strak voor oogen hebben een positief goed
doel, het willen-bereiken van een goed
effëct. Als dit laatste het geval is, dan zal
men zich ook niet schuldig maken aan
critiek, die f e i t e 1 ij k meer kwaad dóet
dan goed en die düs misplaatst is; aan
critiek, die in zich zeker redelijk en ge
motiveerd is, maar door de bandelooze
overdrijving onredelijk en ongegrond
wordt.
Naar aanleiding van eén boek van
Ernest Michel maakt P. H. Rongen O.C.R.
in de „Limburger Koerier" de volgende
opmerking:
Wanneer Ernest Michel zijn leeken-
apostolaat bij voorkeur in de prediking
zoekt, zouden we daarover nog niet
vallen, als hij de bisschoppen en de
priesters buiten het geding liet. Waar
om kan hij zijn minachtende en klei-
neerende woorden aan hun adres niet
in de pen houden? Waarom moet
hij zich te pas en te onpas boven de
bisschoppen en de priesters plaatsen?
Kan dit de geest zijn van een ware
apostolische gemeenschap? Is dit
schelden bezield Christendom? Is dit
naastenliefde? Is dit opbouwend
apostolaat? Sticht hij daardoor geen
verwarring bij hen, die zonder te ver
geten, dat bisschoppen en priesters
ook menschen zijn, de liefde, den
eerbied en de gehoorzaamheid voor
hun geestelijke leiders onverzwakt en
onverminderd, trachten te bewaren?
Doet Ernest Michel niet méér kwaad
dan goed met zulke publicaties?
Dergelijke criticasters maken onze
Kerk niet beter.
Critische menschen kunnen een frissche
bron zijn voor verbetering en een stuw
kracht naar meerdere activiteit.
Criticasters menschen, die vitters. of
.muggenzifters kunnen worden genoemd,
zijn altijd onaangenaam, altijd onchris
telijk en stichten meer kwaad dan goed!
ALLEEN GEVOUWEN HANDEN ZULLEN
DE MAATSCHAPPIJ REDDEN.
Op den tweeden Zondag van Augustus is
in alle kerken van Luxemburg een herder
lijk schrijven voorgelezen van den bisschop
van Luxemburg, die o.m. schrijft:
„Het heeft er bijna den schijn van, dat
de goede God ons de vrede alleen wil la
ten behouden onder de voorwaarde van
dagelijksche opgewondenheid en vrees.
Maar wil God ons niet veel meer leeren,
dat Hij de harten der menschheid be
stuurt, en wil Hij de menschheid niet her
inneren aan den plicht God te aanbidden en
te erkennen? Dan zou de huidige onzeker
heid een voortdurende aanmaning zijn en
een uitnoodiging om aan God te denken
en Hem niet te vergeten.
Alleen gevouwen handen redden de
menschen en de menschelijke maatschap
pij. De voortdurende spanning vermoeit
de menschen en werkt op de zenuwen. Wij
vermanen onze zielzorgers alles te doen,
om in dezen tijd de geloovigen en het volk
tot kalmte te brengen".
De Generaal der Capucijnen vertelt
De Hoogeerwaarde Pater Gene
raal van de Orde der Capucijnen,
Donatus van Welle, die zoo juist
van een Visitatie-reis door Spanje
is teruggekeerd om thans de kloos
ters van de Nederlandsche Pro
vincie te bezoeken, was zoo wel
willend om een redacteur van het
K. N. P. te ontvangen en eenige
belangwekkende bijzonderheden
mede te deelen oVer zijn ervarin
gen in het nieuwe Spanje. Wij la
ten hieronder dit interessant relaas
volgen.
Een vriendelijke Broeder, wiens ge
bruind, verweerd gelaat omlijst is door
een breede baard, ontving ons aan de
kloosterpoort van het Capucijnerklooster
en geleidde ons naar de stemmige spreek
kamer, waar alles in volstrekte soberheid
ons herinnert aan den echt Franciscaan-
schen eenvoud. Terwijl we geduldig wach
ten op den hoogen gast, die dit klooster
thans binnen zijn muren herbergt, dringt
tot ons door het melodieus geluid van Gre-
goriaansche zangen'n Oogenblik later
verschijnt in de deuromlijsting de impo
sante figuur van den Generaal in bruine
monnikspij en weldra zijn we in een druk
gesprek gewikkeld.
Maakt u een visitatiereis over de hee-
le wereld? was onze eerste vraag.
Dat is te zeggen, zoo begon Pater Ge
neraal Donatus van Welle, die een Vla
ming is, ik heb zoojuist geheel Spanje be
zocht en ben thans op visitatiereis door
Nederland. Begin October keer ik weer
naar Rome terug, want mijn aanwezigheid
aldaar kan niet zoo lang gemist worden.
Doch na den winter zal ik mijn visitatiereis
weer voortzetten, en zeer waarschijnlijk
ga ik dan naar Amerika.
Slachtoffers der roode terreur.
Heeft de Orde der Capucijnen in
Spanje zware verliezen geleden?
In totaal zijn er 96 leden van de Orde
vermoord. Zij zijn in den waren zin van
het woord doodgemarteld. In Catalonië 38,
in Castilië 22, in Valencia 28, in Andalusië
7, en in Navarra 1. Bovendien zijn er vele
slachtoffers van de Orde in Spanje, die in
de roode kerkers gestorven zijn tengevolge
van de slechte behandeling, of die voor
het executie-peleton gesteld werden en
aan hartverlamming bezweken of enkele
dagen later gestorven zijn.
Hoe staat het met de bezittingen der
Orde in Spanje. Is er nog iets van overge
bleven?
De meeste kloosters en kerken zijn
totaal verwoest. Als met een satanische ra
zernij bezield zijn de communisten daarbij
te werk gegaan. Enkele kerken en kloos
ters zijn tot in den grond toe afgebroken.
Met de steenen heeft men de velden en
wegen afgezet; men heeft er muurtjes van
gebouwd om iedere heropbouw als het
ware onmogelijk te maken. Enkele tien
tallen kerken en kloosters zijn totaal uit
gebrand en vernield, anderen hebben ge
diend voor kazernes, ziekenhuizen of ze
tel van communistische instellingen (In
ons klooster van Madrid verbleef de be
ruchte communiste Nelke, zij liet er boe
ken en documenten achter) zoodat herstel
nog mogelijk zal zijn, doch de rest moet
afgebroken worden omdat de troostelooze
zwartgeblakerde ruines totaal onbruikbaar
zijn.
Is de opleiding van jonge Novicen
weer mogelijk?
In drie Spaansche Provincies der Orde
is men daartoe weer in staat, althans wat
betreft personeel en localiteiten. Men is
daar ook weer onmiddellijk aan het werk
gegaan. Twee provincies hebben noch lo
caliteiten noch religieusen meer. In Valen
cia b.v. zijn alle professoren, die wijsbe
geerte en theologie doceerden, op een uit
zondering na vermoord. Menschen met.
doctorstitel kan men zoo maar niet ineens
vervangen. Behalve de geleden verliezen
hebben we nog deze moeilijkheid dat we
in de eerste jaren geen toevoer hebben
van gevorderde theologiestudenten.
Tragische tooneelen.
Dat is thans wel onze grootste zorg.
Er hebben zich in Spanje buitengewoon
tragische tooneelen afgespeeld. Zoo wist
b.v. een onzer professoren dat zijn 8 broers
gevangen genomen waren door de rooden.
Hij is zich zelf gaan aanmelden en als
Christus weleer heeft hij gezegd: .Indien
gij mij zoekt, laat dan dezen gaan". Den
volgenden dag zijn ze alle negen doodge
schoten in de omgeving van Valencia.
Moest u in Spanje door middel van
een tolk spreken?
Ik lees en versta heel goed Spaansch;
spreken kan ik het behoorlijk, doch boven
dien werd ik terzijde gestaan door mijn
Spaanschen secretaris. Ik heb trouwens een
staf van secretarissen in alle moderne ta
len. Zoo fungeert b.v. in Rome uw lands
man Pater Archangelus van Waspik als
algemeen secretaris.
Hoe voorziet men thans in Spanje na
de roode revolutie in de eerste behoeften?
Spanje is rijk aan edelmoedigheid;
het volk is weliswaar veel armer gewor
den. De bezittende klasse is van al haar
goederen beroofd geweest. Maar de dames
brengen spontaan hun zilveren en gouden
sieraden voor het vervaardigen van kel
ken en cibories. Zij staan zijden en linnen
kleeren af voor het maken van Misgewa
den en Altaardwalen. In de eerste behoef
te is reeds voorzien. Het vorig jaar, na
mijn verkiezing tot Generaal heb ik een
beroep gedaan op alle provincies der Orde
en daaraan is met de grootste opofferin
gen gehoor gegeven. Hèt grootste probleem
is echter het bouwen van nieuwe ker
ken Hier werd de Generaal 'n oogen
blik stil en er blonken tranen in zijn goe
dige oogen
Nu zat hij voorovergebogen werkelijk
met de handen in het haar.
De kerken immers, zoo vervolgde de
bruine monnik, zijn allemaal totaal ver
woest.
Een merkwaardig feit.
In Barcelona is alleen 'het beeld van St.
Franciscus, dat in een nis in den voorgevel
stond op merkwaardige wijze gespaard ge
bleven. Eerst trachtten de communisten
het beeld omver te schieten, doch dat lukte
niet. Toen hebben zij touwen om het beeld
gebonden en aldus geprobeerd het neer te
halen. Doch ook deze pogingen bleken
ijdel. Eindelijk heeft men deze touwen be
vestigd aan een autocamion en de motor
op volle toeren laten draaiende
vrachtauto schoot plotseling vooruit, het
touw was afgebroken. Daarop werden de
pogingen gestaakt en nu staat daar het
beeld van Sint F.*.'hciscus nog steeds op
zijn oorspronkelijke plaats met een strop
om den hals.Het geloovige volk had dit
tooneel aanschouwd en wist toen dat de
H. Franciscus hen zou behouden.
In dezelfde kerk in Barcelona die van
binnen totaal verwoest was, hadden de
communisten een kuil gegraven ongeveer
20 meter breed, 30 meter lang en 6 meter
diep. Ze wilden onder de fundamenten
explosieve stoffen aanbrengen om het
heele gebouw in de lucht te laten vliegen,
Doch bij hun haastige aftocht hebben ze
daarvoor de tijd niet meer gehad
De avondschemering hing in de klooster
kamer.
Een bescheiden klop op de deur herin
nerde er ons aan dat de Generaal nog an
dere plichtplegingen te vervullen had
v. L.
DE WERELD IN
VOGELVLUCHT
DANTZIG: De „zenuwenoorlog" gaat
voort. Vandaag wordt de indruk gewekt,
dat een vreedzame oplossing van het con
flict om Dantzig mogelijk is en openen zich
zelfs perspectieven van internationale re
gelingen, welke beloften inhouden van een
bestendiging van den vrede, en morgen
stort zich weer een lawine van dreigemen
ten over ons hoofd uit, welke het ergste
doet vreezen.
De geruchten over plannen om een vier-
mogendhelen-conferentie bij elkaar te roe
pen ter vreedzame oplossing van het Dant-
ziger probleem worden weer weggevaagd
door een storm van verontwaardiging in de
Duitsche pers, die het probleem van Dant
zig en van den corridor Duitsche kwesties
noemen, welke alleen in Duitschen zin
kunnen worden opgelost en waarmede nie
mand anders dan Duitschland alleen wat
mee te maken heeft.
Toch schrijft de diplomatieke correspon
dent van de „Times", dat het plan voor een
viermogendhedenconferentie wel degelijk
bestaan heeft.
Aan Londen -is van zulk een plan offi
cieel niets bekend. Men begrijpt daar wel,
aldus de „Times", dat welke grond er ook
voor deze berichten bestaat, het plan bjj
het navertellen vreemdsoortig moet zijn
misvormd, want het valt niet te gelooven,
dat ooit ernstig overwogen is, Polen en an
dere belanghebbende mogendheden van
zulk een conferentie uit te sluiten.
Whitehall, zoo vervolgt de „Times", heeft
de berichten -stellig niet serieus genomen,
De „zenuwenoorlog" heeft Londen niet
van de wijs gebracht. De Britsche regee
ring, zich volledig van de huidige spanning
bewust, geeft er de voorkeur aan te letten
op de feitèn, zooals den Duitschen druk
op Polen, de mobilisatie van twee millioen
man in Duitsohland, de handige aanmoe
diging van den Dantzigschen senaat en de
wederkeerige ondernemingen onder de mo-
Ongerustheid ten opzichte
van de Europeesche crisis
In de hoofdstad van Sovjet-Rus-
land zitten diplomaten en legerbe
velhebbers van Engeland, Frank
rijk en Rusland gebogen over
groote. landkaarten.
Zijn de kaarten van Engeland?
van Frankrijk? van Rusland? van
Duitschland misschien?
Neen! zegt men in Riga en in
Helsinki, het zijn de kaarten van
de Baltische Staten. Er wordt zon
der ons over ons onderhandeld.
Voor de Finnen bestaat er wel een Duitsch
probleem, maar dat is een vraagstuk waar
mee Finland zelf weinig te maken heeft. Het
probleem, dat men hier kent, is het Russi
sche probleem.
De Finnen beschouwen de Russen als hun
staatsvijanden. Langen tijd heeft Rusland
over het Finsche gebied geregeerd, totdat
Finland zichna de ineenstorting van de
Tsarenmacht wist los te rukken. Met de
Finnen, die in Rusland waren overgebleven
vooral in Ingermannland, hebben de Rus
sen op onmenschelijke wijze gehandeld.
Duizenden Finnen zijn uit bun dorpen ver
dreven en verbannen naar het Zuiden van
Rusland of naar Siberië. Duizenden zijn
er omgekomen, daar zij niet konden wennen
aan de groote veranderingen van het kli
maat in de ballingschap.
En nog staat een machtig Russisch leger
aan de Finsche grens tegenover een hand
je vol Finsche soldaten. Neen, Helsinki
kent wel een Russisch, maar geen Duitsch
probleem. En dit juist vormt de ondergrond
van de Finsche pojitiek.
Wel tracht Duitschland op politiek gebied
enkele voordeelen te putten uit Finland,
maar het is nog geen probleem geworden.
Het is voor Finland een uiterst teere aange
legenheid in de politiek. Hij wil noch aan
Duitschland noch aan Engeland mishagen,
want beide landen koopen hout in Finland,
Engeland met goud en Duitschland op cre-
diet of in ruil tegen dure machines.
Maar er zijn nu omstandigheden, dat Fin
land aan deze twee mogendheden niet alles
kan toestaan wat zij wenschen. Engeland
vraagt een oogje dicht te doen, als Rusland
de naam Finland in een of andere overeen
komst wil plaatsen. Maar de Finnen willen
onafhankelijk blijven, zij willen geen ga
ranties van Russische zijde. Men roept zijn
grootste vijand nu eenmaal niet graag op
om te helpen. Voor Finland geldt hetzelfde
als voor de overige Baltische staten: hun
onafhankelijkheid is in den. wereldoorlog
tot stand gekomen hoe gemakkelijk kan
deze onafhankelijkheid niet in een volgen
de wereldoorlog weer verloren gaan.
Anderzijds wil het Sociaal-democratische
Finland geen prooi worden van het natio
naal socialisme en ondanks de handelsbe
trekkingen met Duitschland verweert Fin
land zich tesamen met Zweden, Denemar
ken en Noorwegen tegen den invloed van
Berlijn in Noord-Europa.
Estland.
Estland omvat een gebiedi, waar 1.200.000
menschen leven. De meeste inwoners van
Estland hebben in 1919 al hun krachten op
het.spel gezet om het Russische juk van
zich af te schudden, en dit is inderdaad ge
lukt. Maar men is nog niet vergeten, dat
Estland vóór het Russische juk het Duitsche
juk heeft gekend, dat al even zeer verfoeid
werd. Is het dan wonder dat dit volk uit
roept: „Wij willen geen Duitschers en geen
Russen zijn".
Maar is het niet gemakkei ijker gezegd
dan gedaan? Estland zou willen gelooven
in sprookjes, het zou een fee willen oproe
pen, die de zwakken verdedigt tegen de
oppermachtige mogendheden. Maar men
moet zich wel realiseeren, dat de toestand
voor Estland uiterst critiek zal worden, als
er een wereldoorlog zou uitbreken. Dit is
de reden, dat men minstens een poging wil
doen, om neutraal te blijven. Daarom wor
den nu energiek alle plannen van "andere
mogendheden, om aan hun land garanties
te geven, van de hand gewezen.
Wat zal 'hun lot zijn? Zullen zij het lot
deelen van de Finnen in Ingermannland
en verdreven worden van hun hofsteden
en verbannen naar onherbergzame oorden
van het onmetelijke Rusland? Of zal hen
hetzelfde overkomen wat met de Tsjechen
is geschied.
Mocht het land ooit door een der twee
bedreigende mogendheden worden inge
nomen, dan zal het lot van deze minder
heid treuriger worden dan ooit in de his
torie is geweest.
Want de overwinnaars zouden er wel
Dit nummer bestaat uit
drie bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
Een Fransche douane-ambtenaar door
Duitschers mishandeld op Fransch grond
gebied. Bonnet heeft geprotesteerd. (2de
blad).
De Duitsche pers keert zich met veront
waardiging tegen het denkbeeld van een
internationale conferentie inzake Dantzig.
Italië dringt aan op directe onderhandelin
gen. (2de blad).
Binnenland
Vooruitgang in den stand der Rijks
middelen. (lse blad).
Omgeving
Te Roelofarendsveen zal een tuinbouw
school gesticht worden. (2e blad).
gendheden van het vredesfront.
De Italiaansche pers stuurt met een
eensgezindheid, welke er op wijst, dat zij
een wenk van hooger hand heeft gekre
gen, aan op directe onderhandelingen tus-
schen Duitschland en Polen. Het is de
eenige mogelijkheid zeggen de Italiaansche
bladen.
De toestand is weer donkerder dan ooit
voor zorgen, dat dit vrijheidslievende volk
de kans niet meer krijgt, om uit eigen
kracht op te staan tegen vreemde over-
heerschers.
Letland.
De strijd van Estland is ook de strijd
van Letland. In de schaduw van het mas
sieve kasteel, dat de hoofdstad Riga domi
neert, stroomt de rivier de Dwina. De Rus
sen hebben voortdurend getracht vanuit
het binnenland over de Dwina de zee te
bereiken, de Duitschers hebben getracht
vanuit de zee over de Dwina het binnen
land te bereiken en de Letlanders hebben
getracht hun onafhankelijkheid te behou
den.
Om beurten is dit land de prooi geweest
van de Duitschers en van de Russen, en de
herinneringen aan deze tijden van afhan
kelijkheid en voortdurende vrees zijn ver
re van aangenaam. De Letten vormen een
ras van soldaten. Om hen aan te moedigen
hebben de Russen bij de wereldoorlog hen
toegestaan, regimenten te vormen die voor
de volle honderd procent uit Letten be
stonden. En deze Letten hebben het Duit
sche leger voor Riga twee jaar tegenge
houden, totdat eindelijk de groote neder
laag toch kwam. In Riga wordt nog in het
Hotel de Rome de kamer getoond, waar de
Duitsche keizer Wilhelm in 1917 zijn in
trek genomen heeft na de bezetting van
de stad. In die dagen werden Finland,
Estland, Letlanden Lithauen van het Rus
sische Rijk afgescheurd, maar de triomf
was van korten duur. In November 1918
wist Letland zich onafhankelijk te ma
ken. In 1920 drongen de belsjewistische le
gers het land opnieuw binnen, en deze
bezetting duurde tot de Russen door de
Polen bij Warschau waren verslagen.
Lithauen.
Lithauen verkeert wellicht in de meest
ongunstige positie der Baltische staten, en
het is er zich wel van bewust dat het maar
één ding kan doen: zich opofferen. En
16.000 soldaten zijn vast bereid om in een
wanhopigen strijd te vechten voor hun on
afhankelijkheid.
En ook hier weer zijn het de meest tra
gische herinneringen, die dit volk ertoe
aansporen om alles op het spel te zetten
voor de onafhankelijkheid. De bevolking
van Lithauen, de republiek met 2.400.000
inwoners, heeft maar één enkel verlan
gen: zichzelf te blijven! En dit is juist de
grootste moeilijkheid. Als er oorlog komt,
dan hoopt het land op een wereldoorlog,
want een oorlog met een van de naaste
buren is altijd fataal. Wat kan de weer
macht van dit land met zijn 30 (zegge en
schrijve dertig!) vliegtuigen doen? Is er
nog wel eenige kans dat er één enkele Li-
thauer in leven zal blijven als de bevol
king de strijd moet aanbinden met Duitsch
land? Twee en een half millioen inwoners
tegen tachtig millioenMet Polen?
Twee en een half millioen inwoners tegen
acht en dertig millioen?Met Rusland,
dat wel niet aan Lithauen grenst maar
toch zeer nabij ligt? Rusland met zijn hon
derdzeventig millioen onderdanen?
Het ontbreekt de Lithauers niet aan
moed, zij hebben dit in 1920 bewezen en
de lange rij graven van gesneuvelde vrij
willigers en van de fameuze franc-tireurs
van Lithauen in den strijd tegen de bols
jewistische troepen is hiervan de getuige.
Zwaar is Lithauen geteisterd. In een be
trekkelijk korten tijd moest het de stad
Wilna afstaan aan Polen en het Memelge-
bied aan Duitschland. De strijd zou te on
gelijk zijn geweest, om hieraan een -volk
te wagen.
Maar Lithauen blijft hopen op neutrali
teit en met sombere oogen ziet men naar
Moskou, waar gewikt en gewogen wordt
over het lot der Baltische staten.