DE KABINETSCRISIS.
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Het Pauselijk
Vredesinitiatief
KERKNIEUWS
Wereldomroep op
komst 1
Katholieken,
boycot
MAANDAG 10 JULI 1939
30ste Jaargang No. 9383
S)e £cki6cfveSoti^cmt
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
Adv. en Abonn.-tarieven zie pag 2.
Giro 103003. Postbus 11.
STAATSRAAD KOOLEN KRIJGT OP
DRACHT TOT HET VORMEN VAN
EEN KABINET.
COLIJN NIET GESLAAGD.
De regeeringspersdienst meldt:
Dr. H. Colijn heeft aan H. M. de Konin
gin verzocht van de opdracht tot vorming
van een kabinet te mogen worden onthe
ven, daar zijn pogingen tot samenstelling
daarvan in de richting, welke hij zich had
gedacht, niet waren geslaagd.
Zaterdagmiddag heeft Hare Majesteit
mr. dr. D. A. P. N. Kooien ontvangen en
hem opdracht gegeven tot vorming van
een kabinet.
De heer Kooien heeft verzocht deze op
dracht in beraad te mogen houden.
Zondagmiddag heeft de nieuwe kabinets
formateur te zijnen huize aan de Java-
straat ontvangen mr. dr. L. N. Deckers,
voorzitter van de katholieke fractie der
Tweede Kamer, welk bezoek anderhalf
uur in beslag nam.
Mr. dr. D. A. P. N. Kooien heeft heden
morgen tegen half twaalf wederom bezoek
ontvangen van mr. dr. L. N. Deckers.
Vanmiddag zal de heer Kooien de open
bare zitting voorzitten van den Raad van
de Luchtvaart, waarin de ramp van de
„Ijsvogel'' wordt behandeld.
De Kabinetscrisis
In spanning ziet de wereld naar het
verloop der internationale gebeurtenis
senGods Barmhartigheid schenke aan
de naar rust smachtende menschheid den
vrede....
En in ons land moeten wij ons interes
seeren voor een Kabinetscrisis! 't Is jam
mer, heel erg jammer, dat 't moet, maar
't moet nu eenmaal feitelijk.
Zooals men weet heeft H. M. de Konin
gin Vrijdagavond een conferentie gehou
den met enkele in de staatkunde èn enkele
in de landsverdediging vooraanstaande
personen.
Deze vorm van conferentie was onge
bruikelijk en bevreemdend.
De „Standaard" geeft er de volgende
verklaring van:
De Koningin wilde, voordat zij zou
aanwijzen een anderen kabinetsformateur
in de plaats van dr. Colijn, die niet in zijn
pogingen geslaagd was, zich vergewissen,
of de tegenwoordige internationale verhou
dingen een sleepend houden van de kabi
netscrisis gedragen. De tegenwoordigheid
van de chefs van den Generalen Staf en
van den Marinestaf wordt hierdoor ver
klaard.
De mogelijkheid bestaat, dat de Koningin
eenvoudig beveelt, dat het kabinet moet
aanblijven.
Dat heeft de Koningin echter niet ge
daan nog niet gedaan.
Zij heeft Zaterdagmiddag aan mr. dr. D.
A. P. N. Kooien een opdracht gegeven tot
vorming van een kabinet.
De heer Kooien heeft deze wel zéér
moeilijke en speciaal voor een katholiek
nu zéér moeilijke opdracht in beraad
gehouden.
De jongsten onder ons, die zich voor de
politiek interesseeren, zullen Staatsraad
Kooien niet zoo goed kennen; de laatste
jaren is hij in het openbare politieke leven
niet naar voren getreden.
Staatsraad mr. dr. D. A. P. N. Kooien,
wien H. M. de Koningin opdracht heeft ge-
- geven tot vorming van een Kabinet, is op
21 Januari 1871 te Rijswijk geboren. Hij
bezocht het gymnasium te Utrecht en stu
deerde in de rechten aan de Utrechtsche
Universiteit. In 1894 promoveerde hij ook
in de staatswetenschappen.
Na de advocatuur te Utrecht te hebben
uitgeoefend werd hij achtereenvolgens
schoolopziener in het arrondissement IJs-
selstein, voorzitter van den Bond van R.K.
Kiesvereenigingen en lid en onder-voor
zitter van den Centralen Raad van Be
roep.
In 1905 vaardigde het kiesdistrict Grave
hem af als lid van de Tweede Kamer. Na
mr. Focks benoeming tot Gouverneur-Ge
neraal volgde mr. Kooien hem op als voor
zitter van de Tweede Kamer. Tot 1925 was
hij Kamerpresident. Van Augustus 1925
tot Maart 1926 was hij Minister van Ar
beid, Handel en Nijverheid in het Kabinet-
Colijn.
Mr. dr. D. A. P. N. Kooien, wien door
H. M. de Koningin de vorming eener
nieuwe regeering is opgedragen
De aanneming van het amendement-Ker
sten (het gezantschap bij het Vaticaan)
had den val van dit Kabinet tot gevolg.
^In April 1926 deed de heer Kooien zijn
intrede in den Raad van State.
Behalve vele functies in dienst van het
katholieke gemeenschapsleven is de heer
Kooien o.a. curator van de Technische
Hoogeschool te Delft en voorzitter van den
Raad voor de Luchtvaart.
Dat het voor den heer Kooien uiterst
moeilijk is, de gegeven opdracht te vol
voeren, constateert ook de „Maasbode" van
Zondagmorgen.
„Wij bewonderen, eerlijk gezegd,
den moed van mr. Kooien om onder
deze omstandigheden een poging tot
•kabinetsformatie te wagen.
Deze moed is alleen te verklaren,
wanneer hij de overtuiging of althans
de hoop heeft, een kabinet te kunnen
vormen, dat, in den geest der katho
lieke Kamerfractie, de werkloosheids
bestrijding op het eerste plan wil hou
den.
Mogelijk voelt hij zich in staat, ook
de anti-revolutionairen daartoe te be
wegen".
ERNSTIG ONGELUK BIJ HET ZEILEN.
Vader en kind verdronken.
Bij het zeilen op de Wijde Blik onder de
gemeente Kortemhoef is Zondagmiddag een
ernstig ongeval gebeurd. De heer E. den
Hertog uit Vreeland was met twee van
zijn kinderen en eenige vrienden gaan zei
len. Doordat als gevolg van een windvlaag
de giek plotseling overkwam, sloeg het
vijf-jarig zoontje van den heer den H.
overboord. De vader sprong het kind na
om het te redden. Na eenige malen gedo
ken te hebben, had hij het kind gegrepen,
doch zonk toen plotseling met het knaapje
in de diepte. Van de boot af kon men de
drenkelingen niet meer bereiken en toen
hulp van den wal arriveerde, was het te
laat. Tot het invallen van de duisternis
werd gedregd, doch men slaagde er niet in
de drenkelingen te vinden.
Vanmorgen is opnieuw een politieboot uit
gevaren om het dreggen vorot te zetten.
De heer Den Hertog, die gymnastiekon-
derwijzer in de hoofdstad was, laat een
vrouw en nog drie kinderen achter.
Kruitmagazijn in Spanje
ontploft.
Dertig dooden.
Gistermiddag is in het dorp Pena-
randa de Bracamonta nabij Salamanca
een kruitmagazijn in de lucht gevlo
gen. Naar gemeld wordt, zijn hierbij
omstreeks dertig personen om het le
ven gekomen en 200 gewond, terwijl
er nog 90 vermisten zijn. Een goede
rentrein, die zich in het station be
vond, werd volkomen vernietigd.
Uit Salamanca, Samora, Valladolid
en Avila hebben zich brandweren en
militairen naar de plaats des onhcils
begeven. Tengevolge van het tekort
aan water als gevolg van het zeer war
me weer stuitte het blusschingswerk
evenwel op groote moeilijkheden.
Franco heeft onmiddellijk van zijn
deelneming doen blijken en 200.000
peseta's voor de getroffen bevolking
beschikbaar gesteld.
De oorzaak van de ontploffing is nog
niet bekend.
De gezondheids
toestand van den
H. Vader
Het 'bekende Zwitsersche blad „Bas-
Ier Nachrichten", bevat een belangrijk
artikel van zijn Romeinsöhen correspon
dent, waaraan wij de volgende bijzon
derheden over den gezondheidstoestand
vam Z. H. den Paus ontleenen, welke wij
hoe serieus bedoeld blad ook bekend
moige staan, toch geheel voor de ver
antwoordelijkheid van de „Basler" hier
onder laten volgen.
Al degenen die in de laatste dagen in de
gelegenheid waren om den Paus te zien,
zijn het er over eens, dat Pius XII er slecht
uitziet. Het is niet zoozeer de gele kleur
de iedereen die het aan de lever heeft een
eigenaardige, tint geeft, dan wel de ge
laatsuitdrukking die bezorgdheid wekt. De
diepe plooien rond de mondhoeken zijn nog
dieper geworden: daardoor komt het dat
het gezicht van den Paus nog smaller lijkt
en een meer karakteristieke uitdrukking
heeft. Ongetwijfeld is Paus Pius XII in de
laatste weken aanmerkelijk veroudei'd. In
Vaticaansehe kringen waar dit niet onop
gemerkt is gebleven wil men dit verschijn
sel verklaren door te zeggen dat de Paus
overwerkt is en te weinig nachtrust heeft.
Doch zoo eenvoudig is de verklaring niet.
Reeds jarenlang heeft Pius XII zijn nacht
rust tot slechts 5 of 6 uren beperkt, syste
matisch heeft hij zijn lichaam getraind om
de hoogste arbeidscapaciteiten te bereiken.
Doch het is niet alleen aan het overmatig
vele werk toe te schrijven dat de Paus er
thans zoo slechts uitziet. Het is veel meer de
weerslag van de ontgoochelingen die Pius
XII ondervonden heeft.
Het is misschien thans het juiste
oogenblik om openlijk te spreken over
het zooveel miskende plan van den
Paus. Dit plan immers was veel bree
der, veel edelmoediger als men durfde
vermoeden. Het was buitengewoon
grootsch opgezet. Terwijl bij sommigen
het vermoeden rees dat de Paus bemid
delend zou willen optreden tusschen
Duitschland en Polen en misschien ook
tusschen Frankrijk en Italië, wilde Pius
XII in werkelijkheid vrede schenken
aan de geheele wereld. Hij wilde het
oorlogsgevaar dat sedert jaren als 'n
pestgolf boven de wereld hangt voor
goed verdrijven.
Dit moest nu eens niet gebeuren door
listig uitgekiende compromissen, maar
door het werkelijk vernieuwen van den
geest. Wel zouden enkele staten be
paalde offers moeten brengen, maar de
begunstigden zouden daarvoor in ruil
op vreedzame wijze met hun geburen
weer moeten willen samenwerken, in
den geest van wederzijdsch vertrou
wen, rechtvaardigheid en liefde. De
Paus had een geestelijke vernieuwing
op het oog, een saneering van Europa,
ja, van de geheele wereld.
Dit reusachtige plan was niet ontwor
pen door een wereldvreemden idealist die
van luchtkasteelen droomde, Pius XII is
van jongsaf aan diplomaat geweest, hij
kende alle moeilijkheden die men bij het
uitvoeren van een grootsch werk ontmoet.
Ofsdhoon hij diplomaat is, geloofde hij toch
aan de mogelijkheid om zijn plan in prak
tijk te kunnen brengen.
Tenslotte zegt het blad:
Een ding moet men op het Vaticaan toe
geven, dat zijn houding tegenover de ver
schillende mogendheden neutraal is. De
„Osservatore Romano" heeft niet alleen de
redevoeringen van de Duitsche staatslieden
•gepubliceerd, maar ook steeds de weerklank
die deze in het buitenland teweeggebracht
hebben.
Tenslotte zal de Paus z'n pogingen
den vrede te behouden tot in de laatste
oogenblikken voortzetten. Het schijnt dat
de kansen op succes zoover het Frankrijk
en Italië betreft niet zonder perspectief zou
den zijn.
BENOEMINGEN IN HET BISDOM
HAARLEM.
Z. H. Exc. de Bisschop van Haarlesm
heeft benoemd: tot Pastoor te Muiden den
weleerw. heer G. D. van Emmerik; tot pas
toor te Soheveningen (O. L. Vrouw van
Lourdes) den weleerw. heer R. J. Reijnen;
Rector te Leiden (Sint Elisabeth-
Gasthuis) den weleerw. heer F. A. Berne-
feld, thans kapelaan te Oegstgeest.
Kosten; één millioen
Naar het „Alg. Hbld." verneemt is thans
het rapport van de commissie inzake den
Nederlandschen wereld-omroep gereed ge
komen. De voorzitter der commissie, prof.
Gerbrandy, zal het rapport binnenkort mi
nister Van Boeijen aanbieden.
Omtrent den inhoud van het rapport
vernemen wij voorts, de volgende bijzon
derheden.
De wereld-omroep, welke zoo spoedig-
mogelijk zal beginnen te fungeeren, zal
twee soorten uitzendingen omvatten: 1.
cultureele en 2. economische.
De cultureele uitzendingen zullen door
de vier groote omroeporganisaties op haar
kosten verzorgd worden; de economische
uitzendingen door het departement van
Economische Zaken en mede door den
Phohi, terwijl de vier Nederlandsche om
roeporganisaties voor de omlijsting zullen
zorgen. In het raam der economische uit
zendingen zullen lezingen in vreemde ta
len gehouden en nieuwsberichten in
vreemde talen omgeroepen worden.
Ten dienste van den wereld-omroep
zullen voorloopig géén nieuwe zenders
gebouwd worden, doch men zal ge
bruik maken van de bestaande moder
ne Phohi-zenders te Huizen.
De verschillende uitvoeringsmaatrege
len, welke een gevolg zullen zijn van het
commissie-rapport, zullen nog nader over
leg tusschen de omroepvereenigingen en
de Regeering noodzakelijk maken, maar
principieele moeilijkheden zijn daarbij
niet meer te verwachten. Die zijn er wel
geweest in den boezem der wereldomroep-
commissie, want de omroepen stonden aan
vankelijk op het standpunt, dat de verzor
ging van den wereld-omroep niet tot hun
taak behoorde. Desondanks is ten slotte
overeenstemming bereikt inzake de boven
vermelde regeling.
Dekostenvanden wereld
omroep zullen ongeveer één
millioenper jaar bedragen.
Tegen clandestiene luisteraars.
Uit den aard der zaak zijn de tegen
woordige inkomsten der omroepvereeni
gingen niet voldoende om deze kosten te
dekken. Er is evenwel geen sprake van,
dat Nederland het huidige omroep-contri-
butie-stelsel gaat verlaten en een radio-be
lasting zou gaan heffen. De omroep-orga-
nisaties hebben zich definitief tegen een
radio-belasting uitgesproken en de Regee
ring zal haar dan ook niet voorstellen.
Maar wel zal er, ten einde de kassen der
omroep-organisaties op peil te houden, een
einde moeten komen aan het parasiteeren
der zgn. Schwarzhörer menschen die
uitzendingen ontvangen zonder lid te zijn
van een omroepvereeniging op de beta
lende luisteraars. Deze kwestie zal nader
geregeld moeten worden door de omroep
vereenigingen in overleg met de Regee
ring.
Er zijn hier te lande 500.000 luisteraars
bij de omroepen aangesloten en er zijn
350.000 distributie-luisteraars, van welke
350.000 één derde deel lid is van een om-
roep-organisatie. Het aantal „Schwarz
hörer" wordt in totaal op ongeveer 500.000
getaxeerd. De bedoeling zou nu zijn, allen,
die een ontvang-toestel bezitten, in den
een of anderen vorm te verplichten een
bijdrage aan een der omroepvereenigin
gen, dan wel een nader te bepalen bijdrage
aan de Nozema te betalen. Óp deze wijze
zouden dan de kosten van den wereld
omroep gedekt kunnen worden.
Ten overvloede teekenen wij hier nog
bij aan, dat er natuurlijk geen sprake van
is, dat er ook maar één cent van de gel
den voor den binnenlandschen- en den
wereldomroep voor onbetaalbaar-dure te
levisie-uitzendingen gebruikt zal worden.
Televisie is immers nog veel te kostbaar
en veel te onvolmaakt om aan een alge
meenen geregelden dienst te kunnen den
ken en vandaar, dat men zich in ons land
voorloopig tot experimenten en bestudee
ring van de kwestie bepaalt.
In elk geval stemt het tot verheugenis,
dat de wereld-omroep nu te langen leste
een stapje nader tot de verwezenlijking
gekomen is!
Katholiek Comité van Actie
„Voor God"
alle zaken waar onbe
schaamde badkleeding
verkocht wordt
Dit nummer bestaal alt
vier bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
Tegen Julian Besleiro, oud-voorzitter
van den verdedigingsraad te Madrid is de
doodstraf geëischt. (2de blad).
Incidenten in Dantzig. (2de blad).
Vervolging der Katholieken in het Derde
Rijk. (2de blad).
Engeland treedt op tegen de Iersche
terroristen. (2de blad).
Vliegtuigongevallen in het buitenland.
(lste blad).
Kruitmagazijn in Spanje in de lucht ge
vlogen. Reeds dertig dooden. (lste blad).
Binnenland
De kabinetscrisis. Dr. Colijn is niet
geslaagd. Mr. dr. Kooien heeft een op
dracht ontvangen, (lste blad).
Benoemingen in het Bisdom Haarlem.
(lste en 2de blad).
Te Kortenhoef is een vader met zijn
kind bij het zeilen verdronken, (lste blad).
Man op onbewaakten overweg te Ros
malen overreden en gedood. (3ds blad).
De tennisexhibitie op de Noordwijksche
Casinobanen. (4e blad).
Sport cn Wedstrijden
Amerikaansche successen in het Wim-
bledon-tournooi. (4de blad).
Bij dc Engelschc athletickkampioen-
schappen wonnen Brasser en de Bruijn
ieder een titel. (4de blad).
De motor terreinkampioenschappen te
Wassenaar. (4de blad).
België wint met 21 den waterpolo-wed-
strijd van Nederland, de estafette door
Nederland gewonnen. (4de blad).
DE WERELD IN
VOGELVLUCHT
LONDEN—MOSKOU: De beide Wester-
sche mogendheden, Engeland en Frankrijk,
die zich sins weken inspannen om tot een
overeenkomst met Rusland te geraken, be
ginnen ongeduldig te worden en er schijnt
r.u spoedig werk achter te worden gezet,
al wordt er ook openlijk verklaard,dat
het nog wel enkele weken duren kan, voor
dat een overeenkomst wordt berekt.
De diplomatieke redacteur van de „Sun
day Times" schrijft naar aanleiding van
de onderhandelingen met Rusland, dat
„Frankrijk noch Groot-Brittannië den
wensch der Sovjet Unie in twijfel trekken
tot een overeenkomst te geraken en dat
men blijft hopen, dat het mogelijk zal zijn
een formule te vinden, welke de gevaren
van 'n indirecte agressie dekken. Daarvoor,
aldus het blad, zouden wij de garantie der
kleine mogendheden van het Westen door
Rusland kunnen laten vallen, daar het ge
vaar, waartegen men zich wil dekken voor
al in het Oosten ligt.
LONDEN: Zooals bericht is, zal Cham
berlain heden zijn verklaring inzake Dant
zig afleggen. Algemeen wordt thans aan
genomen, dat Chamberlain in het Lager
huis een „verklaring van historische betco-
kenis" zooals' somige kringen het noe
men zal afleggen. De premier zal waar
schijnlijk verklaren, dat iedere verandering
in den status van Dantzig, anders dan door
een overeenkomst, waarbij de Poolsche re
geering partij is, en om het even of zij tot
stand gebracht wordt van buiten af door
een militaire actie van Duitschland, dan
wel van binnenuit door een beweging,
welke door Duitschland op touw gezet is
of gesteund wordt, beschouwd zal worden
als een daad van Duitsche agressie en der
halve zal vallen onder dc Britsehe garan
tie aan Polen.
Indien de meenigen juist zou zijn, dat
Hitier nog altijd denkt, dat Engeland zich
omwille van Dantzig niet in een oorlog zal
storten, zou deze verklaring van buitenge
woon nut voor den vrede kunnen zijn.
