Heftige werking van de
Krakatau
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Erupties gaan tot duizend meter hoogte
DINSDAG 27 JUNI
30ste Jaargang No. 9372
3)c fieidóeJi^Sott/fccmt
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 15, Administratie 935.
Adv. en Abonn.-tarleven zie pag. 2
Giro 103003. Postbus 11.
Dit nummer bestaat uit 2
bladen en een Herkennings
nummer.
De afschuwelijke laster
Wij hopen, dat vandaag in de Tweede
Kamer zich de laatste acte van „Oss" af
speelt. Wij hopen het, en de meesten
mét ons, omdat die affaire zoo opgeblazen
is, dat zij wanstaltige inderdaad: wan
staltige proporties is gaan aannemen!
Intusschen heeft „Oss" ons veel, zeer
veel geleerdEn wij móeten met deze
leering ons nut doen!
Wie niet stekeblind is heeft nü
toch wel gezien, allerduidelijkst
gezien, hoe is verspreid, hoe is doorgekan-
kerd een bcr.epen en bekrompen, een haat
dragend en haatwekkend anti-papisme! En
tegenover dat anti-papisme moet is 't
nu niet zonneklaar? staan een onder po
litiek opzicht sterke eenheid der Katho
lieken!
Wij hebben in wat zich rondom „Oss"
heeft afgespeeld ook weer 'ns kunnen zien
de afschuwelijke uitwerking van den laster.
In dit verband citeeren wij gaarne uit een
artikel in de „Maasbode" van Zaterdag
avond:
Een andere gedachte wilde ons ook
niet uit het hoofd bij het aanhooren
der discussies, de waarheid van het al
oude woord: „Fama crescit eundo". On
gelukkig hij, die, terecht of ten. onrech
te, in publieke opspraak komt. Er
blijft niet alleen steeds-iets van han
gen, maar het neemt voor de publie
ke opinie steeds gedrochtelijker pro
porties aan.
Dat iemand als de heer Rost^ „unver
froren" kon verklaren, dat het de al-
gemeene opinie is in Oss, dat er ook
wat de geestelijken betreft erge
dingen gebeurd zyn, kan ons tot ze
kere hoogte nog koud laten. Ieder, die,
met het doel om de waarheid te leeren
kennen, ook slechts een vluchtig on
derzoek instelt naar de publieke opi-
niet in Oss, zal aanstonds ervaren, dat
de verklaring van den heer Rost met
de waarheid en de werkelijkheid zoo
flagrant mogelijk in strijd is.
Als de N. S. B. door de Ossenaren
werkelijk algemeen zou worden be
schouwd als redder van de eer hunner
kinderen, dan zouden zij zich toch wel
aan de zwartste ondankbaarheid hebben
schuldig gemaakt door aan die N. S.
B. een zoo allersmadelijkste nederlaag
te bezorgen bij de jongste gemeente
raadsverkiezingen.
Maar dat iemand, als de heer Albar-
da, een rustig, reëel, echt menschelijk
man, van anti-papisme vrij, die niet
den minsten lust kan gevoelen iemand,
wien ook, in zijn goeden naam aan te
tasten, in goede trouw meent te kun
ne verklaren, dat het de algemeene
overtuiging is, dat er door geestelijken
in Oss erge dingen zijn gebeurd, al of
niet strafbaar en al of niet verjaard,
was voor ons toch wel het ontstellend
bewijs, dat de laster hier met een al
lerbedroevendst resultaat zijn duivelsch
werk heeft gedaan. Zelfs meende hij,
geheel tergoedertrouw, dat de minis
ter zelf dit had erkend!
„Men noemt geen koe bont, of er is een
vlekje aan". Onder den dekmantel van
dit gezegde is er en wordt er iederen dag
weer opnieuw heel wat gelasterd, wordt
door velen uitgeoefend het duivelsche
bedrijf van den laster!
Onder de zeer vele nuttige lessen, die
„Oss" ons geeft, moge ons ter leering
wel het scherpst voor den geest blijven
slaan: dat de laster zoo afschuwelijk is in
zijn gevolgen, zoo mateloos-wreed voor de
slachtoffers ervan!
DE DIJKBREUK BIJ HET ALBERT-
KANAAL
Voor uitgebreide mededeelingen zie
men pag 5
HASSELT. 27 Juni (A.N.P.) Van
ochtend stond het vak van het Albert-
kanaal tusschen de sluizen van Hasselt en
Diepenbeek, waar gisteren de dijk is be
zweken, vrijwel droog. Het water was
slechts 20 tot 30 centimeter hoog. Het
water, dat de weiden overstroomd had, is
door de Demer weggeloopen.
De minister van openbare werken, Van-
derpoorten, is op de plaats van de Dijk
breuk aangekomen. Ook de staf van de
genietroepen is aanwezig.
In tegenstelling tot zekere geruchten
wordt verklaard, dat buiten ir. Cogan geen
menschen om het leven zyn gekomen. De
schade aan het kanaal is tot het vak in
kwestie beperkt gebleven.
De aarde beelt,
de lucht bliksemt
DE BEVOLKING IS GEWAARSCHUWD.
Uit Bandoeng wordt gemeld, dat de
Krakatau thans een uiterst zware werking
vertoont. Er hebben ontelbare erupties
plaats, waarbij het geknal wordt gehoord
van ontladingen in de eruptiemassa.
Te Pasaoeran, Anjer en Laboehan zijn
gedurende den geheelen nacht aschregens
gevallen. (Deze plaatsen liggen aan de
Westkust van Java, tegenover de Kra
katau).
De resident van Bantam heeft zich naar
Pasaoeran begeven, teneinde van daaruit
de Krakatau waar te nemen. Men hoort
van daaruit steeds gerommel, men ziet
bliksemschichten. Het uitzicht echter is,
tengevolge van de windrichting, niet gun
stig. Het eiland is in aschwolken gehuld.
De erupties gaan tot 1000 meter hoogte.
De bevolking is rustig. Er is reeds aan
de bevolking opdracht gegeven om kar
bouwen en andere trekdieren gereed te
houden met het noodige transportmate
riaal, zoodat men op een eventueel alarm
onmiddellijk kan uitwijken. Hierbij valt
echter op te merken, dat in deze streek
meermalen gelijke instructies zijn gege
ven.
De verdere ontwikkeling dient te wor
den afgewacht.
De mantri van den vulcanologischen
dienst is gisteren van zijn waarnemings
post teruggekeerd.
Van Rangkasbetoeng uit, een plaats, wel
ke vanaf de kust circa 60 K.M. het binnen
land in is gelegen, tusschen die kust en
Batavia, van welke plaats het circa 80
K.M. ligt, zijn gistermorgen van negen uur
in den ochtend af erupties gezien tot 1000
meter hoogte.
Van 10 uur tot 12 uur in den middag zijn
191 maal knallen gehoord en 427 maal blik
semschichten waargenomen. Behalve dat
er aan de kust op verschillende plaatsen
een aschregen is gevallen, is hier ook nog
zwavelreuk waargenomen.
De waarnemingen zijn heden bemoei
lijkt door een zeer donker uitzicht in ver
band met den Westenwind.
AARDSCHOKKEN WAARGENOMEN
Vanmorgen om zeven uur zijn te Cheri-
bon en Koeningan lichte aardschokken
waargenomen. De aardbeving werd te
Langgardjati en Tjilimoes heviger gevoeld,
waar van een tiental huizen de muren en
daken zijn gescheurd. Hier en daar zijn
plafonds ingestort, terwijl dakpannen van
hun plaats schoven. De ingezetenen zijn
dan ook vrij ernstig geschrokken.
Sommigen beweren, dat ook in den af-
geloopen nacht om drie uur een schok
werd gevoeld. Dit laatste wordt echter niet
bevestigd.
Het meteorologisch observatorium te Ba
tavia registreerde vanmorgen om zeven
uui een aardbeving van matige sterkte, op
een afstand van 200 K.M. De richting der
beving was moeilijk vast te stellen.
Omtrent de werking van de Krakatau
heeft het observatorium tot dusver nog
geen duidelijke aanwijzingen opgeteekend.
IS DEZE UITBARSTING DE VOOR-
LOOPER VAN EEN NIEUWE RAMP?
Ofschoon de jongste berichten omtrent
de werking van de Krakatau, hoe ernstig
deze ook mogen lijken, geenszins moeten
worden aangenomen als een aanwijzing van
onheilspellender gebeurlijkheden derge
lijke erupties deden zich immers reeds va-
DE VULCAAN
„KRAKATAU*
VERLATEN
EIL. v LANG
i P&io^watanjÈï EIL.
-IjylDahpn kr
K-RAKAT^U
*»NIEUW OPGEDRONGEN EILAND
OBSERVATIEPOST
INGESTORT IN 1883 Cf)
ker voor roepen deze uitbarstingen toch
de vroegere ramp in de herinnering terug.
Het eiland Krakatau, eigenlijk Poeloe
Rakata, is gelegen tusschen Sumatra en
Java in de straat Soenda. In de buurt van
dit eiland liggen eenige kleinere eilanden,
als Verlaten-eiland en Lang-eiland, op
welk laatste eiland zich bijna voortdurend
een waarnemingspost bevindt, welke bezet
wordt door een mantri van den vulcanolo
gischen dienst, terwijl de leiders van den
dienst, in de eerste plaats dr. Stehn, hier
regelmatig inspecties verrichten.
De meest ernstige ramp door de Kraka
tau veroorzaakt, is voorgevallen in het jaar
1883, toen ruim vijf-en-dertig dpizend in
landers en 37 Europeanen om het leven
kwamen als gevolg van het ontstaan van
hooge golven in de zee, welke de lage lan
den langs de nabijzijnde kust van Java en
Sumatra overstroomden.
Door deze explosie werden de drie ge
noemde eilanden met een dikken laag
puimsteen-tuf bedekt. De plantengroei was
geheel verwoest. Deze heeft zich echter
langzaam hersteld en de drie eilanden, die
onbewoond zijn, zijn thans weer met een
dichte vegetatie bedekt. Sinsdien is de Kra
katau in het midden van de wetenschappe
lijke belangstelling komen te staan. Zoo
was deze vulkaan een van de voornaam
ste onderwerpen van discussie en bestu
deering op het vierde Pacific Science Con
gress in Batavia en Bandoeng in 1929.
Sinds den grooten ramp tot 1927 zijn
geen uitbarstingen meer voorgevallen. Al
gemeen beschouwde men de vulkaan na
de geweldige eruptie van 1883, als uitge
doofd.
Einde December 1927 echter verschenen
plotseling erupties uit zee. Groote fontei
nen van donkere modder, vulkanische
asch en blokken gesteente werden vanuit
zee opgeslingerd. De hoeveelheid uitge
worpen materiaal was al spoedig van zulk
een omvang, dat zich op den bodem van
de zee een nieuwe vulkaankegel opbouw
de, welke in het begin van 1928 zich bo
ven water vertoonde. „Anak Krakatau",
het kind van de Krakatau, doopte men dit
kleine eiland. Spoedig groeide het en al
is ook vorm en hoogte van dit kind van de
vulkaan diverse malen veranderd, het is
een werkelijk eilandje geworden en ge
bleven.
De werking werd in midden 1930 ster
ker. Eruptiezuilen bereikten toen een hoog
te van bijna 1500 M. in 1931 nam de acti
viteit nog toe. De erupties werden hooger;
de hoogste bereikte 7900 M. Gloeiende blok
ken gesteente werden omhoog geslingerd
en barstte met hevig geknal uiteen.
In deze periode is de bevolking, zooals ook
thans, meerdere malen gewaarschuwd. Tot
ernstiger gevolgen is het toen echter niet
gekomen. Wanneer men echter terugblikt
over de jaren 1927 en verder, blijkt dat de
la-acht der erupties, zij het in een langzaam
tempo, is gestegen. Voortdurend is de Kra
katau dan ook onder nauwlettende obser
vatie gebleven.
Ter illustratie van de hevigheid van de
uitbarsting in 1883 geven wij enkele bij
zonderheden.
De gouvernementsstoomer „Berauw" lag
op 26 Augustus 1883 op de reede van Te-
lok Betong (dus aan de kust van Suma-
ta). In den avond, toen de ontploffingen
tot ver in het binnenland van Java en Su
matra werden gehoord, sloegen de eerste
vloedgolven met enorme kracht over de
havenmuren van Telok Betong. De bevol
king vluchtte uit deze plaats en de „Be-
rauw" werd van haar ankers losgeslagen
ei> op het strand geworpen. Toen den dag
daarop de weinige overlevenden uit Te-
lok Betong naar het schip zochten, was
niets meer van het vaartuig te bekennen.
Men ging echter voort met speuren en ein
delijk ontdekte men de overblijfselen van
het schip achter een berg, op 2 mijlen af
stand van de haven. Op dit moment is in de
nabijheid van Telok Betong, als een blij
vend teeken van den omvang van deze
ramp, overgebleven stoomketel van de „Be-
rauw" nog te zien.
Tegen gevaarlijke
autobestuurders
Strenger optreden wordt volgens
de Wegenverkeerswet mogelijk.
Op de vragen van het N.S.B.-Eerste
Kamerlid jhr. Von Bönninghausen betref
fende het nemen van maatregelen, om aan
roekelooze bestuurders van motorrijtuigen
gedurende hun leven of althans gedurende
een groot aantal jaren de bevoegdheid tot
het besturen van motorrijtuigen te ont
zeggen, hebben de minister van Waterstaat
en van Justitie het volgende geantwoord:
De Wegenverkeerswet zal het den
rechter mogelijk maken, den bestuur
ders, die zich aan roekeloosheid of
dronkenschap schuldig gemaakt heb-
heb, de bevoegdheid, motorrijtuigen
te besturen, voor den tijd van vijf
jaren en in geval van herhaling binnen
vijf jaar voor den tijd van tien jaren te
ontzeggen.
Het droeve ongeval te
Lonneker.
Op de vragen van het liberale Tweede
Kamerlid Van Lidth de Jeude in verband
met een aanrijding op 18 Mei 1939 te Lon
neker, veroorzaakt door een onder invloed
van sterken drank verkeerenden autobe
stuurder heeft de minister van Waterstaat
als volgt geantwoord:
De minister kan zich voorstellen, dat in
dit excessieve geval het rechtsgevoel naar
andere middelen verlangt dan volgens de
gewone strafvorderingsregeling nu een
maal ten dienste staan. Toch zou het minder
juist zijn, alleen met het oog op dergelijke
uiterste gevallen, aanstonds een andere
regeling in het leven te roepen. Dit stand
punt is, z(j het niet in uitdrukkelijke be
woordingen, ook ingenomen bij de tot
standkoming van de Wegenverkeerswet.
Ingevolge artikel 36, derde lid, dier wet
kan de bestuurder van een motorrijtuig, die
onder den invloed van alcohol een doode-
lijk ongeval veroorzaakt, met gevangenis
straf van ten hoogste drie jaar worden ge
straft.
Voorloopige hechtenis kan echter, enkele
hier niet ter zake doende gevallen buiten
beschouwing gelaten, slechts worden toe
gepast in geval van een misdrijf, waarop
gevangenisstraf van vier jaren of meer is
gesteld. Voor excessieve gevallen als het
onderhavige heeft bij de regeling van de
Wegenverkeerswet de opsporingsambtenaar
de bevoegdheid het rijbewijs in te vorderen
van den bestuurder, die onder den invloed
van alcohol op den weg wordt aangetrof
fen.
De minister bevordert zooveel moge
lijk, dat de Wegenverkeerswet spoedig
in werking zal treden. De in werking
treding is evenwel mede afhankelijk
van het tot stand brengen van een
organisatie voor de keuring van motor
rijtuigen ingevolge genoemde wet,
waarbij de verkeersbonden medewer
king verleenen. Deze organisatie is nog
niet geheel geregeld.
DE WERELD 1^
VOGELVLUCHT
DE KRAKATAU GROEP
TIENTSIN Wij leven in een ongedul-
digen tijd; een tijd waarin de gebeurte
nissen zich snel opvolgen en ten gevolge
daarvan maakt het ons kriebelig, wanneer
in hetzelfde tempo niet doorgetast wordt.
Chamberlain heeft echter een taai geduld.
In China ringelooren de Japanners de
Britten op een wijze, welke hoogst scha
delijk is voor hun prestige onder de kleur
lingen; zij pakken aan alle kanten de Chi-
neezen aan en klaarblijkelijk zetten zij
alles op haren en snaren om Tsjang Kai
Sjek omver te loopen. Zij stuiten bij hun
actie op de rechten van de Westersche
mogendheden en het heeft er allen schijn
van, dat de Japansche generaals van mee
ning zijn, dat het nu maar eens uit moet
zijn met die hulp aan Tsjang Kai Sjek. In
dit verband is het niet duidelijk hoe Cham
berlain nog altijd hoop kan koesteren, het
met de Japanneezen op een accoordje te
kunnen gooien. Men vroeg in het Lager
huis of het niet beter was, een wat krach
tiger taal te laten hooren, een taal, welke
Tokio beter begrijpt; maar Chamberlain
wilde den afgevaardigde nog wat geduld
laten oefenen. Intusschen wordt gemeld,
dat de Japansche actie zich weer gaat uit
breiden tot andere Chineesche havenste
den. Tevens verluidt, dat de blokkade te
Tientsin nog verscherpt zal worden.
Misschien wacht Chamberlain af, wat
er verder gebeurt aan de grens van Mand-
sjoekwo, waar de luchtgevechten nog
steeds blijken voort te duren. Wellicht spe
culeert hij ook nog op de uitwerking van
de berichten uit Amerika, waar men er
reeds over spreekt, dat binnenkort de
Amerikaansche vloot naar de wateren van
het Verre Oosten zal stoomen om „de
agressieve neigingen wat in te toornen". De
regeering der Vereen. Staten houdt zich
echter nog op de vlakte, zoolang de kwes
tie van de wijziging der neutraliteitswet
r.og niet in kannen en kruiken is.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
De Japansche actie breidt zich uit tot
Foetsjau en Wengtsjau. Verscherping der
blokkade te Tientsin. (2e blad).
Engelsch optimisme inzake verminde
ring der Arabische terreur in Palestina.
(2e blad).
Bij Hasselt zijn de dijken van het Al-
bert-kanaal doorgebroken. Groote schade;
één doode. (2e blad).
De Krakatau in hevige werking. (1ste
blad).
Binnenland
Minister Goseling is heden in de Tweede
Kamer aan het woord. (1ste blad).
De stand der werkloosheid. (1ste blad).
De bedrijfsraad in de sigarenindustrie.
(2de blad).
DE DALING DER WERKLOOSHEID
Van April 1938 tot April 1939 met
Acht pet. verminderd.
De directeur van den Rijksdienst der
werkloosheidsverzekering en arbeidsbe
middeling deelt de volgende resultaten
mede van de verzameling door het Cen
traal Bureau voor de Statistiek van de
voorloopige gegevens over de week 5 t.m.
10 Juni 1939.
10 Juni 1939 waren bij de organen der
openbare arbeidsbemiddeling ingeschreven
282.052 werkzoekenden (267.625 mannen
en 14.427 vrouwen).
Hiervan waren 205.071 (195.342 mannen
en 9729 vrouwen) werkloos en waren
60.843 personen door overheidshulp te werk
gesteld bij cultuur-technische en adminis
tratief daarmede gelijkgestelde werken.
Blijkbaar waren er dus 16.138 personen als
werkzoekende ingeschreevn, die in het
vrije bedrijf werkten, doch ander werk
zochten.
In de week van 5 t.m. 10 Juni 1939 waren
bij gesubsidieerde vereenigingen met werk-
loozenkas aangesloten 586.518 personen, on
der wie 77.020 landarbeiders.
Van de 509.498 verzekerden buiten de
landarbeiders, was het werkloosheidsper
centage 18.3 (in de vorige verslagweek, 22
t.m. 27 Mei 1939, was dit percentage 18,8).
In die overeenkomstige verslagweek van
Juni was het werkloosheidspercentage in
de laatste jaren als volgt (in het tijdvak
Mei tot en met November worden bij de
berekening van de percentages de landar
beiders buiten beschouwing gelaten):
1932: 24,6, 1933: 24,6, 1934: 24,8, 1935:
29,4, 1936: 30,9, 1937: 24,3, 1938: 23,4 en
1939: 16:3.
In April 1939 is weder een telling ver
richt van het aantal geheel werkloozen en
het aantal te werk gestelden bij werkver
ruimingen onder de als werkzoekende in
geschrevenen bij de organen der openbare
arbeidsbemiddeling. De volgende cijfers
zijn hieraan ontleend:
leeft.groepen geheel te werk gesteld bij
mannen werkloos werkverruimingen
14—24 jaar 38.689 4.636
25—50 jaar 158.774 55.020
51 j. en ouder 59.900 11.056
Totaal 257.362 70.712
Het totaal aantal geheel werklooze vrou
wen was 13.021.
Vergelijkt men het cijfer der geheel
werkloozen en te werk gestelde mannen te
zamen met het overeenkomstige cijfer van
1 April 1938, dan blijkt, dat in den loop
van een jaar het totaal aantal met 28.736
of 8 pet. is teruggeloopen.
Het aantal in de groep 1424 jaar is ver
minderd met 12.191 of 22 pet. Het aantal
in de groep 2550 jaar met 14.857 of
pet. en het aantal in de groep van 51 jaar
en ouder met 1688 of 2 pet.
MOTORONGELUK MET DOODELIJKEN
AFLOOP.
Vanmorgen te ongeveer half twaalf is
op den Haarlemmerweg in de gemeente
Haarlemmerliede een verkeersongeluk ge
beurd, dat een motorrijder het leven heeft
Ongeveer ter hoogte van de Israelietische
begraafplaats dicht bij de grens van Haar
lem moest de motorrijder, die uit Amster
dam kwam, een rechts van den weg staan
de handkar passeeren, doch vermoedelijk is
hij daarbij niet ver genoeg uitgeweken. Hij
reed de kar aan, verloor de macht over het
stuur en sloeg ever den kop. Bewusteloos
en hevig bloedend uit een hoofdwonde bleef
hij op den weg liggen.
Een lid van den ongevallendienst uit
Haarlem constateerde een schedelbreuk en
liet den gewonde naar de Maria-Stichting
overbrengen, waar hij korten tijd later is
overleden.
Daar het slachtoffer drie rijbewijzen met
verschillende namen in zijn bezit had, kon
zijn identiteit nog niet met zekerheid wor
den vastgesteld.
