STADS NIEUWS ZATERDAG 17 JUNI 1939 CE LEIDSCHE COURANT VIERDE BLAD - PAG. 16 Bioscopen. Rex. DE TERUGKEER VAN DEN ROODEN PIMPERNEL De geschiedenis van den Rooden Pim pernel, waarvan wij in onze jeugd niet konden slapen is tenslotte toch op het witte doek terecht gekomen. Het zijn de spannende romans van Ba- rows Orczy, die het verhaal doen van dien Jongen Engelschen edelman Sir Percy Blakency, die er met een aantal even moe dige en sportieve Engelsche edellieden een sport van maakt tydens het schrikbewind onder Robespierre in Frankrijk de guillo tine zooveel mogelijk slachtoffers te ont futselen. Thans draait in Rex een vervolg op die Pimpernel-historie en wel de film „De te rugkeer van den Rooden Pimpernel", met Barry Barnes, Sophie Stewart, Frances Lister, James Mason en Henry Oscar als de belangrijkste figuren. In den aanvang van de film belooft sir Percy zijn vrouw, niet weer naar Frankrijk te gaan; men maakt daar jacht op hem en zijn kornuiten, doch als zij door de hand langers van Robespierre wordt ontvoerd en naar Frankrijk gebracht, waar de guillo tine ook haar wacht, krijgt sir Percy een van de moeilijkste opgaven te vervullen: zijn vrouw uit de handen van zijn doods vijanden te verlossen. Men wil namelijk sir Percy's vrouw gebruiken om den ge- haten tegenstander in handen te kiijgen. Het behoeft nauwelijks vermeld, dat sir Percy daarin slaagt, geholpen door een aantal trouwe vrienden, door den secretaris van Robespierre, in het geheim lid van het verbond van den Rooden Pimpernel en van Tallien, een gematigd lid van de Con ventie, die op het laatste oogenblik, als de guillotine zoowat op lady Blakeney's nek- wervels drukt, Robespierre ten val brengt. Dit is in het kort de inhoud van een soms zeer spannende, romantische en bo venal onderhoudende Pimpernel-historie, waarin Barry Barnes de rol van Leslie Ho ward heeft overgenomen. Men zal gaarne erkennen, dat hij het er goed afbrengt, dat Sophie Stewart een beminnelijke lady Bla kency is, dat Frances Lister een uitste kenden Chauvelin creëert, James Mason een goeden Tallien en Henry Oscar een dito Robespierre. Voor de pauze draait een fantastisch griezelverhaal, dat zich afspeelt in de oer wouden van Achter-Indië. Tusschen het apen-gekriebel, in de sombere schaduw van overwoekerde tempel-bouwvallen be leven eenige Europeanen tallooze griezelige afgrijselijke, hoogst-sensatKneele gebeur tenissen, maar de hoofdpersoon is toch Mr. Moto (Peter Lorre), die op verklaarbare, doch desondanks wonderbare wijze de Europeanen redt van een akeligen dood. Het is een dwaas verhaal, waarbij iemand de haren te berge rijzen. Lido. ONDERZEE-PATROUILLE. „Onderzee-patrouille", de hoofdfilm in het programma van Lido, is een filmwerk zich afspelend op een torpedoboot van de Amerikaansche Marine. Deze film is rijk aan spannende momenten, terwijl men di verse prachtige opnamen te zien krijgt van de Amerikaansche vloot in een storm op zee. In deze film vervullen Nancy Kelly en Richard Greene de hoofdrollen, terwijl medewerking werd verkregen van de oor logsmarine der Vereenigde Staten van Amerika, om te kunnen beschikken over de benoodigde schepen. Voor de figuratie werd bovendien nog dankbaar gebruik ge maakt van een aantal matrozen, doch het duurde geruimen tijd, voor zij eenig be nul hadden van hetgeen van hen verlangd werd. De film laat zien hoe van een stel re- cruten, die van dienst weinig of niets af wisten, in korten tijd stoere marineman nen werden gemaakt. Deze recruten be hoorden thuis op de torpedoboot 599, waar de leiding onvoldoende was. Op deze boot wordt een millionairszoon aangesteld als chef van de machinekamer en denkt hier een vroolijk leventje te kunnen leiden. Dit werd echter geheel anders nadat een nieu we commandant was aangesteld, die reeds dadelijk zijn gezag liet gelden en de Jan tjes flink wist te drillen. Na eenigen tijd werd de torpedoboot belast met de bege leiding van het koopvaardijschip „Maria Ann" naar Brindisi. Tijdens dezen tocht wordt een aanval van een vijandelijken duikboot succesvol afgeslagen en bereikt men veilig de plaats van bestemming. Plotseling krijgt de Cómmandant een geheimen opdracht en vertrekt het schip, om jacht te maken op een duikboot, die reeds 31 schepen in den grond had ge boord. Dat deze expeditie natuurlijk suc cesvol voor de torpedoboot eindigde, be hoeven wij nauwelijks te vermelden, doch niet nadat er een hevigen strijd aan vooraf is gegaan. Zoo tusschen de bedrijven door is een liefdesverhaal ingelascht, dat eindig de met een happy-end doch niet op de ge bruikelijke wijze. Voor de pauze wordt eveneens een Amerikaansch filmwerk vertoond en wel „Twee onmisbare vrouwen". In deze film wordt de geschiedenis behandeld van een dokter met een uitgebreide praktijk, die wordt bijgestaan door 'n verpleegster as sistente (Virgina Burce). Loretta Young is de rijke patiënte, die 's dokters vrouw wordt, maar weldra moet merken, dat zij den dokter niet geheel voor zich alleen heeft; de man is n.l. steeds met zyn werk bezig en wil bij nacht en ontij klaar staan om de lijdende menschheid te helpen. Zijn trouwe assistente daarbij is de verpleegster, Virginia Bruce. Zoodra Virginia, in een oogenblik van zwak te, zich laat gaan en den dokter spon taan omhelst en zoodra verpleegster en vrouw, op het strategische initiatief van de laatste, hebben kennis gemaakt, gaat het echter mis. Wel trekt de correcte verpleegster zich terug, maar dat maakt den dokter zoo me lancholiek, dat er noch van zijn werk noch van zijn huwelijk iets meer terechtkomt. Dan gaat de vrouw de verpleegster terug halen, maar als de verpleegster bekent, dat zij vanwege de liefde den dokter ver liet, dan dringt de vrouw, vanzelfsprekend, niet meer aan op een terugkeer. De geschiedenis wordt begrijpelijkerwij ze vrij ingewikkeld, doch wordt op Ame rikaansche wijze opgelost, een oplossing echter, die moeilijk kan worden aanvaard. Dit programma wordt aangevuld met een uitgebrei journaal. Trianon. MANNEN MET VLEUGELS. Het hoofdnummer van deze week in het Trianon theater is een film der luchtvaart pioniers. Merkwaardigerwijs een Ameri kaansche film, waarin er juist over ge klaagd wordt, dat Amerika (in de begin periode) zoo weinig voor de luchtvaart ontwikkeling voelde. De geschiedenis is daar het sprekenst bewijs van. Deze film begint met het oerstadium der luchtvaart. In „Mannen met Vleugels" zien we een verslaggever, die tevergeefs zijn hoofd redacteur poogt te overtuigen van het be langrijke nieuws, vfranneer iemand er in geslaagd is eenige meters met een vlieg tuig van den grond te komen. De hoofdre dacteur is echter niet te overtuigen en de verslaggever maakt er zich zoo kwaad over, dat hij zijn baantje eraan geeft en luchtvaartpionier wordt. En terwijl hij koortsachtig aan zijn toestel werkt, gaat zijn dochtertje „de luoht in", als zij, geze ten in een door twee vriendjes vervaardigde vlieger, in de hoogte wordt getrokken.Hoe- wel duidelijk is, dat hier een filmfoto-truc is toegepast, is 't toch heel aardig uitgedacht Dan volgt 't groote moment: de eerste proef vlucht van het vliegtuig ('t is al een motor- Vliegtuig) want bij deze eerste vlucht ligt de luchtvogel spoedig brandend in een korenveldde pionier-slachtoffer heeft nog slechts gelegenheid tot zijn toegesnelde vrouw en kind de waarschuwing voor vlie gers te richten: de ontsteking af te sluiten, wanneer er iets hapert! - De geschiedenis gaat verder. De drie vriendjes worden grooter en zij allen ijveren als om strijd aan vervolmaking der luchtvaart. Het meisje wordt een jonge vrouw (Louise Campbell) die haar hart verpand heeft aan het vliegen en aan een van de broers (Fred Mr Murray en Ray Milland); uiteraard aan den vliegenden held en niet aan den vorscher, die het avontuur wil vermijden en door het bou wen van betrouwbare machines en goede instrumenten de luchtvaart vooruit wil helpen. Dit oude dilemma, dé raadselach tige driehoek der liefde, zorgt er voor, dat „Mannen met vleugels" ook speelfilm is geworden en het trio maakt er iets zeer aannemelijks van. Een van de drie hoofdfiguren vertrekt dan naar Europa, waar de groote oorlog hem nieuwe ervaringen schenkt, die later (aangevuld met de technische vorderingen van zijn broer, die in de Vereenigde Staten een vliegtuigfabriek stichtte), tot den bouw van een grooten bommenwerper leiden. Jammer, dat het zoover moest komen en dat niet alleen handels- of andere edele motieven den grondslag van het vliegen vormen. De film is geheel in kleuren opgenomen. „Doctor Rhythm" met Bing Crosby, Mary Carlisle en Beatrice Lillie in een rolprent met tal van lachwekkende gebeurtenissen, die in een razend tempo worden verwerkt, waarbij een vertragend' element de zang van Crosby juist geschikt is om voor goed tegenwicht te zorgen. Casino. TARZAN'S GEVAARLIJKSTE AVONTUUR. Het is niet leuk als de geschiedenis van een film zich afspeelt vlak bij huis. Verre landen trekken veel meer, zij leveren prachtige foto's, romantische landschap pen, vreemde dieren, wuivende palmen en zeer bijzondere verhalen. In dit opzicht is het programma van Casino wel zeer at tractief. De eene hoofdfilm speelt zich af in Afrika en Guatemala, de tweede in het hooge Noorden, in de wateren van Alaska. „Tarzan's gevaarlijkste avonturen" heet de hoofdfilm van na de pauze. Men kent dezen oerwoud-mensch, die zich met be hulp van lianen, van boom tot boom slin gert, met leeuwen en tijgers vecht, over rivieren en stroomversnellingen zwemt, achtervolgd door krokodillen, ontelbare malen aanminnige jonge dames> redt uit zeer hachelijke situaties en het alleen op neemt tegen een heel leger van inboorlin gen. Dat hy goede maatjes is met de apen. is waarlyk geen wonder; hij is nog beter thuis in de boomen dan deze aartsklaute- raars zelf. Het verhaal van dit Tarzan-avontuur is nogal gecompliceerd, nog erger dan het oerwoud zelf. Er gaat n.l. een expeditie naar de bin nenlanden van Guatemala om een schat te zoeken, de schat van de „groene godin". Maar een andere expeditie ontfutselt het geheim van de „groene godin". Tarzan wordt dan te hulp geroepen om zyn kennis van het oerwoud in dienst te stellen van de „nette" expeditie, die heel wat te stellen heeft met de minder nette expeditie. En natuurlyk ook met de leeuwen en de pan ters en de krokodillen, de inboorlingen en ten slotte met de bewakers van de schat, die in een fantastisch rijkje leven. Het komt ten slotte in orde, dat begrypt iedereen. Vóór de pauze zijn wy in koudere re gionen verzeild geraakt waar de zeehon denjagers elkander de kostbare vellen be twisten, Jack Holt is hier een van die z.g. stroopers, een edel-strooper, want hij is een gentleman. Hij redt zijn vijanden en herbergt ze op een eenzaam eiland. Hij raakt daardoor in moeilijkheden, maar hij weet zich er uit te redden en het einde is gelukkig. Een verhaal van moed, behen digheid en avontuur in het hooge Noor den, een verhaal waar de zee doorheen ruischt. Teekenfilm en journaal compléteeren dit aantrekkelijke programma. Luxor. GEVANGENEN DER VRIJHEID Fransche geestigheid wordt in de film vóór de pauze „Om 30.000 dollar" uitbun dig en kwistig tentoon gespreid. Een zeer geslaagde en origineel-grappige mystifica tie, waarbij men zich zit te verkneuteren van plezier. De geschiedenis begint met een wedden schap tusschen den jongen violist George Astor en een instrumentverzamelaar, waar van de inzet is een Stradivarius en 30.000 dollar. Astor zal trouwen, zoo wedde hij, met het tiende mesje, dat het Geneefsche con servatorium binnen gir\g, de volgende maand,en hij zaJ zijn doel onder pseudoniem trachte nte bereiken. Hij laat zich aan het conservatorium inschrijven, weet zich in de meisjesgroep in te dringen, maar hij wordt zoo waarlijk verliefd op een vrien din van de door de weddenschap aangewe zen blondine. Dat brengt allerlei perikelen met zich mee die impresario Frondin heeft „voelen" aankomen. Hoe die narigheden to+ een oplossing worden gebracht is een taak, die men in de bioscoop tot een goed einde moet zien komen. Het 's een vlotte, geestige film, ook met onmiskenbaar vak manschap in elkaar gezet, waarbij voor een goed spelers-ensemble is gezorgd. Kathe von Nagy speelt de hoofdrol sa men met Georges Rigaud en Alerme, waar bij Alerme uitblinkt in een vermakelijke creatie van den impresario Frondir. De hoofdfilm „Gevangenen der vrij heid", heeft zeer goeed kwaliteiten; het is een tendenz-film, waarin het Amerikaan sche gevangenis-systeem wordt gegispt, omdat het goedwillende veroordeelden tot misdadigers maakt. Het spannende relaas speelt zich gedeeltelijk af op de wijde wa tervlakte van de zee, gedeeltelijk in het benauwde traliehok van een gevangenis-cel. Het contrast is sterk, en zoo is 't ook met de karakters buiten en binnen de gevan genis. Een onschuldig veroordeelde ondergaat allerlei ontberingen en tegenslag, maar dit. zij de adspirant-toeschouwers tot troost het einde is overgelukkig! Agenda NED. R. K. VOLKSBOND. AFD. LEIDEN CENTRALE VAN DE R. K. ARBEIDERS BEWEGING. Zondag: Het Gebouw is geopend voorm. van 11.301.00 uur tot het afhalen van vaandels Encycliekmeeting te Zoeter- woude Dorp. Begonnen wordt met een kort Lof. Aanvang 2.30 uur Maandag: Rechts kundig Adviesbureau voor de Afdeeling Leiden en Omstreken in het Bondsgebouw, nam. van 6.308.00 uur. Repetitie R. K. Gem. Zangvereeniging „Pulohri Studio", 8 uur. (Zaal 6) Bestuursvergadering R. K. Kleermakersbond, 8 uur. Kantoor Bouw vakarbeidersbond, (Zaal 10), nam. van 7.308.30 uur. Dinsdag: Ledenvergade ring R. K. Houtbewerkers, 8 uur (Zaal 6). Donderdag: Buitengev/one Algem. Le denvergadering R. K. Coöp. „Eendracht", 8 uur. (Zaal 6). Zaterdag: Spaarbank cp het Kantoor, 78 uur. INTERPAROCHIEELE ST. JOSEPH'S GEZELLEN VEREENIGING Rapenburg 52. Heden Zaterdag van 8.159.15 uur Bi bliotheek Beurtrooster: Heden, Zater dag: G. Bot en P. Rijzevoort Zondag: Th. Varkevisser, D. Devilée en W. v. d. Holst Maandag: J. Bentveld en F. Over- dijk Dinsdag: alle commissarissen pre sent Donderdag: J. Compier en P. Rijze voort Zaterdag: C. v. d. Meyde en C. v. d. Meel Zondag is de zaal gesloten tot 1 uur wegens de Openluchtbijeenkomst te Zoeterwoude Geen Bibliotheek en geen zitting St. Joseph's Spaarkas. Bij eenkomst voor de gezellen van 710.15 uur; verplichte bijeenkomst van 8.459.45 uur; om 10.15 uur wordt de zaal gesloten 8.30 uur: prijsbiljarten, hoofdprijs Maandag: Bijeenkoomst voor de gezel len van 8.00—10.15 uur 8 uur Biljart en Tafeltennisclub Dinsdag: 8.45 uur Verplichte vergadering afd. Gezellen; aller opkomst gewenscht Woensdag: 8.30 uur Jaarvergadering Liedertafel „Sebastean •Schaeffer", niemand verzuime Donder dag: Bijeenkomst voor de gezellen van 8.00 10.15 uur 8.30 uur Bijeenkomst Schaak cJub „De Raadsheer" Vrijdag: 8.30 uur Jaarvergadering Muziekgezelschap „Frans Schweitzer" Zaterdag: Bijeenkomst voor de gezellen van 8.0010.15 uur 8.30 uur Kegelclub „De Poedelaars". 8.159.15 uur Bibliotheek. Mededeelingen: Maan dag, Woensdag en Donderdag des avonds te (3 30 uur spreekuur van den Eerw. Vice- Praeses aan de Pastorie. Bij den huismees ter zijn verkrijgbaar Kolpingsfiets-vlagge- tjes ad 25 cents. Sparen voor de retraite kan op elke bijeenkomst geschieden, des- ge wenscht wordt het ook aan huis ge- hr.ald. SINT O DO-KOORKNAPEN. Maandag: half vyf: Aspiranten ikwart na vijf: Crescendogroep Dinsdag: 6 uur: Schola Cantorum op het koort in de Kerk (ingang Heerensingel) Woensdag: Eer ste Dag van het Ziekentriduum: de Schola zint om 12 uur en in het Lof om kwart over twee; tevens des avonds 8 uur bij de be zichtiging van de Kerk. Donderdag: Tweede Dag van het Ziekentriduum: beur ten zooals gisteren. Vrijdag: Derde Dag van het Ziekentriduum: de Schola zingt oir. 12 uur en in het Plechtig Sluitings-Lof om kwart over twee. GEEN repetitie voor Asp. en Cresc. gr. Hallo Boys! Een prachtige weekveel te doen, maar dat hebben we graag over voor de Zieken. Vanzelfsprekend zyn we allemaal present cp de aangegeven uren behalve een enke le, die moet werken. Boys, zet je beste poot vóór! Goed zoo! Dat zijn we zoo ge wend! En dan.... Maandag 31 Juli gaan we met de Schola uit heel Nederland door. De Crescendogroep volgt dan op Dinsdag 1 Augustus en de Aspiranten op Donder- aag 3 Augustus. Zal me wat wezen, zeg! Denken jullie aan de contributie, want ik heb een boel „centen" noodig. We kun nen immers niet op een „droogie" zitten! Natuurlijk zijn er enkele jongens, die niet „kunnen" betalen, maar voor zulke is vast en zeker weer zoo'n „echte goede gever" te vinden, die mij helpt. Onze Boys hebben nu al zooveel Uitvoeringen gegeven, dat ze een heeleboel vrienden hebben gekregen! DusHallo Boys! Tot kijks maar weer! Houdt je maar taai! Kapelaan E. A. M. PAAP. KATH. JONGE MIDDENSTANDS- VTtEENIGING „ST. PETER KANIS". Donderdag 22 Juni a.s.: Wandel- .ocht 10 K.M. (is verwisseld met le Boomstronkinleiding, welke aanvankelijk op dezen datum was geplaatst). Zondag 25 Juni: Dagtocht naar BetuweWester- boulingNed. Openluchtmuseum. De uitslag van de Puzzlerit is als volgt: 1. Leo v. Cleef 0 fouten; 2. \_iemens Warnecke 1 fout; 3. Cor Zand vliet 1 fout. INTERPAR. ST. FRANCISCUS' LIEFDEWERK Zondag 9 uur: Morgengebed, H. Mis met preek. Daarna ontbijt en recreatie. 6 u. Lof waarna recreatie. 7.30 u. Gezellen, Maandag: 6.45 uur: Franciscusvrienden I. 8.15 uur: Gezellen. Dinsdag: 7.30 uur: Mondorgelclub. Woensdag: 6.45 u. Franciscusvrienden II. 8.15 uur: Gods dienstonderricht, waarna recreatie. 8.30 uur: Franciscusridders I, Gezellen. Don derdag: 8 uur: Voetbalclub Vrijdag: 8.15 uur: Gezellen. Zaterdag: 6 uur: Francis cusridders II 7.30 uur: Franciscusrid ders III. KRUISVAART. Cohort „Aeternus Pater." Burcht: St. Antonius Clubhuis. Zondag 2.30 uur: Kruistochters in uni form alleen per fiets. Maandag: 7.30 uur; Willibrordus en Bonifatiusban Dinsdag, 7.30 uur: Martinus Paschalisban Woens dag: 7.30 uur Arnoldus Servatiusban Donderdag: 7.30 uur Franciscus Tarcisius- band. Denkt om de kampspaarbank. Cohort „St. Petrus". Burcht: Garenmarkt 36. Zondag: 3.30 uur: Missieclub Pater Da- miaan. Dinsdag: 6 uur: Sleutelkoor. 7.30 uur: St. Stephanusban. 8 uur: Kard. v. Faulhaberban. 8.30 uur: St. Francis- cusban. Donderdag: 8.15 uur: Adspiran- tenban. Vrijdag: 6 uur: Sleutelkoor. 8.15 uur: Jonge Wachtbladen afhalen en afrekenen. Zaterdag: 7 uur: K. J. C.- Mis. 7 uur n.m.: St. Lodewijksban. Cohort „St. Pancras". Burcht: Anna Paulownastraat. Maandag: 7 uur: Gedialogeerde H. Mis. 8 uur; Lodewijks-Servatius en W. Doyle- ban. Dinsdag: 8 uur: Tarcisius- en Ca- nisiusban. Woensdag: 8 uur: Aloysius- en Don Boscoban. Zaterdag: 4 uur: God- friedban. 67 uur: afrekenen 3 cents fonds contributie en kampspaarbank. Kruisvaarders. Even moet ale aandacht gevestigd worden op onze kampspaarbank. We gaan weer kampeeren, dus moeten er dubeltjes zijn, anders moeten we honger lyden irï het kamp en dat is niks gedaan dussparen. Nog wat: de Missie dia- logata op Maandag is voor alle Kruisvaarders die kunnen komen en we antwoorden „met z'n allen" op de Mis- gebeden. Baljuw. OEGSTGEEST. Cohort St. Bernardus. Burcht: R.K. School. Zondag: Elisabethpenning, Willibrord- ban. 7 uur: Schildknapen en vlaggenwach- ten, aanwezig in de kerk voor de pro cessie. Maandag: na de Congregatie tot 9.15 uur Willibrordban. Dinsdag: 6 u. Zwemmen voor 't Groene Vendel. Woensdag: 2.304.30 uur: St. Jansknapen; 7.309.00 Faulhaber en St. Michaël- Proban. Donderdag 7.309.00 Tarcisius en Ignatiusban. Vrijdag: 6 uur: Zwem men voor 't Roode Vendel. Zaterdag: 4.306 uur: Fluitclub. VROUWELIJKE JEUGDBEWEGING VOOR KATHOLIEKE ACTIE „DE GRAAL." Parochie: O. L. Vr. Hemelvaart en St. Joseph. Clubhuis: Maria Gijzensteeg. Maandag: 7.00—8.30 uur Jongste groepen 8.15 uur „Top"-groep Dinsdag: 7.30 uur H. Mis en Alg. H. Communie Don derdag: 7.158.15 uur Tooneel 8.15 uur Zang Vrijdag: 7.00—8.30 uur Jongste groep. Aanmelden van nieuwe leden op de Clubavonden. HOE ZIET HET ER BINNEN IN DB AARDE UIT? Een druk van millioenen atmosfeeren J De vraag, hoe de ons bekende stoffen zich onder buitengewone omstandigheden, bijvoorbeeld onder zeer hoogen druk, ge dragen, houdt al tientallen jaren de ge leerden bezig. Doch pas in den allerlaat- sten tijd heeft het onderzoek eenig licht in dit vraagstuk gebracht, omdat het nu mo gelijk is, werkelijk hooge drukken in het laboratorium te verkrijgen. Men meet den druk in kilogrammen per vierkante cen timeter, berekend dus op een oppervlakte, die één centimeter breed en lang is, en één kilo per vierkante centimeter noemt men een „atsmosfeer", omdat de normale luchtdruk op zoo'n oppervlakte ongeveer 1 kilogram bedraagt. De techniek werkt tegenwoordig bij de behandeling en verwerking van gassen met drukken tot ongeveer 200 atmosferen, en dat is thans de grens, die men in groote technische bedrijven op gasgebied bereikt. Hydraulische persen kunnen nog belang rijk hoogere drukken tot stand brengen en in het algemeen gesproken is het voort brengen van zeer hoogen druk geenszins een kwestie van machines, maar uitslui tend een van het materiaal. Perst men met groote kracht een meta len stamper in een boorgat dat zich in een sterke metalen plaats bevindt, dan zal, wanneer de aangewende kracht groot ge noeg is, de stamper zich tenslotte samen drukken, d.w.z. hij zal in de breedte uit zetten en tegen den wand van het boorgat drukken. Deze overschrijding van de elas- ticiteitsgrens van het staal wordt reeds bij 5000 atmosferen bereikt. Bij speciale soor ten staat komt men tot 14.000 atmosferen. Bewerkt men het staal van den stamper op bepaalde wijze,, zoodat de vastheid sterk verhoogd wordt, dan komt men tot 40.000 atmosferen en door gebruikmaking van een speciaal materiaal uit wolfram- en ke- balt-carbid was het den Engelschen onder zoeker Bridgeman zelfs mogelijk een druk van 50.000 atmosfeeren te bereiken. De daarbij gebruikte stamper was slechts 6 millimeter lang en dik. Daarmee zal voor eerst wel de uiterste grens bereikt zijn, die den onderzoeker in het verwekken van hoogen druk momenteel is gesteld. Een dergelijke druk is trouwens ook voldoen de, om te onderzoeken hoe de materie zich gedraagt: want men kan daarbij reeds zeer belangrijke afwijkingen constateeren. Keu kenzout neemt onder zoo hoogen druk een anderen kristalvorm aan; bepaalde chemi sche stoffen explodeeren, als men ze aan zulk een druk blootstelt. Kwikzilver, jo dium, thalliummetaal, enz. veranderen zich in andere vormen. IJs wordt reeds ver be neden nul vloeibaar, de metalen worden ver boven hun smeltpunt vast. Overigens zijn er methoden, waarmee men nog veel hoogeren druk bereiken kan, doch dan slechts voor een oogenblik, niet voor langeren tijd. Bij het afschieten van een geschut ontstaat in den loop een druk van 3000 tot 4000 atmosfeeren, en met be hulp van nitroglycerine (dynamiet) kan me ntegenwoordig een druk van ongeveer 100.000 atmosferen bereiken. Een andere methode, om voor een oogenblik een zeer hoogen druk te verwekken, heeft de di recteur van het onderzoekingsinstituut der A. E. G., prof. dr. Ramsauer, ontdekt. Men schiet om zoo te zeggen van het eene ge weer in het andere. De afgeschoten kogel vliegt met groote snelheid in het open ein de van een gesloten geweerloop, perst de daarin aanwezige lucht samen tot zijn hee- le energie verbruikt is en wordt dan weer door de samengeperste lucht uit den loop van het geweer teruggedreven. Schiet men nu met een snelheid van 500 mter per seconde in den loop van het ge weer, dan ontstaat daarin een druk van ongeveer 100 millioen atmosferen. On danks den uitersten korten duur van dezen druk wordt toch de geweerloop, hoewel hij bijzonder versterkt wordt, zeer vervormd. Al deze drukken zijn echter nog gering tegen die, welke in het heelal voorkomen. Men heeft berekend, dat in het middelpunt der aarde een druk van 2 millioen atmos feren heerscht, dat de druk in het middel punt der zon 200 milliard atmosferen be draagt en dat in het middelpunt van den Siriussatelliet de druk zelfs zoo hoog wordt, dat hy nog slechts met een getal van 17 nullen kan worden uitgedrukt. Terwijl nu de materie zich binnen in de aarde zeker nog in den toestand bevindt, zooals wij ze van de oppervlakte kennen, is dat binnen in de zon en in den Sirius- satteliet zeker niet het geval. Men weet tegenwoordig met zekerheid, dat de mate rie onder zulke omstandigheden niet meer in den ons bekenden verschijningsvorm kan bestaan. Niet dat bij de hooge tempe raturen misschien alles vloeibaar of gas vormig zou zijn; neen, de heele materie bestaat onder deze omstandigheden in het geheel niet meer uit moleculen en atomen, zooals wij ze kennen, omdat de kleinste bouwsteenen dezer stofdeeltjes de atoom kernen, electronen, hun normale onderlin ge betrekkingen verliezen. Men moet aannemen, dat bouwsteentjes onder zulke buitengewone omstandigheden veel dichter bijeen geslagen zijn dan in de ons bekende materie, en men heeft zelfs berekend, dat bij den Siriussatelliet de ge middelde dichtheid van de materie (al thans binnen in dit gesterte) ongeveer 60.000 gram per vierkante centimeter be draagt, dat dus een hoeveelheid van deze materie ter grootte van één vierkante cen timeter precies 60.000 maal zoo zwaar is als zoo'n hoeveelheid van ons normale wa ter. Dat is voor onze begrippen iets won derbaarlijks, maar het bewijst alleen, dat het op de hemellichamen blijkbaar in vele opzichten geheel anders is, dan wy op onze aardsche planeet gewend zijn.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1939 | | pagina 16