MAANDAG 22 MEI 1939
30ste Jaargang No. 9342
S)e £cki^clvcSoti^<mt
Bureaux Papengracht 32. Adv. en Abonm-Urieven «Ie pag. t
Telefoon: Redactie 15, Administratie 935. DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Giro 103003. Postbus 11.
Dll nummer bestaat uil
vier bladen.
De techniek
der
Raadsverkiezingen
ii
HOE DE PERSONEN WORDEN
AANGEWEZEN.
Wanneer wij weten, hoeveel leden elke
fractie in den raad zal tellen, zijn we van
zelfsprekend nieuwsgierig om te weten,
wie dat zijn.
Men zal denken: dat zijn natuurlijk de
eerste van de lijst want waarom zouden ze
anders zoo graag vooraan willen staan?
Gewoonlijk komt dat ook vrijwel uit en
wanneer een lijst bijv. 4 zetels behaald
heeft, zullen meestal No. 1, 2, 3 en 4 deze
zetels bezetten. Met name zal dit steeds
voorkomen, indien disciplinair gestemd is,
volgens het gegeven advies, op No. 1 van
de lijst. Door zoo te stemmen, stemt men
niet alleen op de lijst, maar verklaart men
zich tevens accoord met de volgorde.
Ieder kiezer heeft evenwel het recht om
zijn stem uit te brengen op een ander dan
No. 1 van de lijst zijner keuze. Hij kan
ibijv. den laatsten man van de lijst zoo'n
ibovenst best raadslid achten, dat hij in de
gedachte, dat No. 1 toch genoeg stemmen
krijgt, zijn stem op den hekkesluiter uit
brengt, in de hoop, dat deze een paar
plaatsjes opschuift. En als ?r meerderen
zoo over denken, maakt hij inderdaad een
kans.
Eerst wordt de lijstkiesdeeler gezocht,
d.w.z. het getal, dat er uit komt, wanneer
men het totaal aantal geldige stemmen, op
een bepaalde lijst uitgebracht, deelt door
bet aantal toegewezen zetels.
Laten wij bijv. aannemen, dat de Ka
tholieke lijst ergens 2000 stemmen op zich
vereenigd heeft en daarmee 4 zetels heeft
gehaald. De lijstkiesdeeler is dan 500.
Gekozen is nu de candidaat, die den lijst
kiesdeeler heeft gehaald, waarbij degenen,
die meer gekregen hebben, het teveel over
dragen aan op hun mede-candidaten in de
volgorde van de lijst, totdat ook hun aan
deel is „volgestort".
Een voorbeeldje, zonder eenige compli
catie.
Op bovengenoemde Katholieke lijst wa
ren alle 2000 stemmen uitgebracht op No.
1. Deze is dus gekozen, omdat hij den lijst
kiesdeeler gehaald heeft. Hij heeft echter
niet minder dan 1500 stemmen over; daar
van krijgt No. 2 er zooveel, tot ook hij den
kiesdeeler haalt; d.w.z. er gaan voor No.
2 500 af. Ook hij is nu gekozen. Evenzoo
krijgt No. 3 zijn 500 stemmen en tenslotte
ook No. 4, die de resteerende 500 krijgt. De
vier vooraanstaanden zijn op deze manier
gekozen.
Een dergelijk ideaal geval doet zich ech
ter zelden voor.
Daarom een ander voorbeeld, dat meer
in de practij'k overeenkomt en waarbij wij
tevens een geval van opschuiving door voor
keurstemmen zullen invlechten.
Wij laten de R. K. lijst er nu als volgt
uitzien:
1. 800 4. 75
2. 600 5. 300
3. 125 6. 100
De lijstkiesdeeler is weer 2000 4 500.
No. 1 heeft dus 300 stemmen over en No.
2 100 stemmen. Van dit overschot van 400
stemmen kunnen wij er nu 375 aan No. 3
■afstaan, die derhalve ook den lijstkies
deeler haalt, en de rest van 25 stemmen
komt aan No. 4 ten goede, wiens cijfer daar
mee stijgt tot 100.
Tengevolge van dit overdracht-spelletje
ziet de lijst er nu als volgt uit:
1. 500 4. 100
2. 500 5. 300
3. 500 6. 100
De drie eersten zijn gekozen; blijft over
de vierde zetel. Aan wien moet deze wor
den toegekend? Aan hem, die de meeste
stemmen heeft, zegt de Kieswet, mits deze
meer dan de helft van den lijstkiesdeeler
heeft gekregen. De helft van den lijstkies
deeler is 250. No. 5 is dus de gelukkige
vierde; hij komt in den raad met voorbij
gaan van No. 4.
Maar, verondersteld, dat No. 5 geen 300
stemmen doch slechts 250 had gehaald en
No. 6 bijv 150, dan zou hij' niet meer dan
de helft van den lijstkiesdeeler hebben ver
kregen (meer dan de helft is immers min
stens 251!) en zou de vierde zetel zijn toe
gewezen aan No. 4 ofschoon deze van de
drie overblijvers het minste aantal stem
men op zich vereenigd had. En als nu eens
niet </p No. 1 de meeste stemmen zijn uit
gebracht, doch bijv. op No. 4, aan wien
komt dan het overschot ten goede? Indien
de lijst er dus eens zóó uitzag:
1. 125 4. 800
2. 600 5. 250
3. 75 6. 150
Dan waren direct gekozen No. 2 en No. 4.
Het stemmenoverschot van 400 komt nu 1
eerst ten goede aan No. 1, die er 375 bij
krijgt en daarmee de 500 haalt, terwijl No.
3 met 25 stemmen gelukkig gemaakt wordt
en alzoo het cijfer 100 bereikt. No. 5 haalt
niet de 50% -f- 1, zoodat No. 3 als vierde
gekozen wordt verklaard.
Het vooraan staan op de lijst heeft dus
wel degelijk groote waarde. Wij merken
hierbij op, dat de candidaten der R. K.
Staatspartij een verklaring moeten teeke
nen, dat zij hun benoeming niet zullen
aanvaarden, indien zij bij voorkeurstem
men zouden worden gekozen, in afwijking
van de lijstvolgorde.
De verschillende partijen, die aan de
stemming deelnemen, zorgen er steeds voor,
dat zij een lijst indienen, die meer namen
bevat dan het aantal zetels, dat zij bij men-
schelijke berekening kunnen behalen. Zij
doen dat om twee redenen.
Vooreerst omdat het niet goed is om
zoo'n krappe lijst in te dienen, dat bij een
onverwacht gelukje de lijst al uitgeput
zou zijn nog vóór alle zetels konden wor
den toegewezen. Een partij, die op 10 zetels
.rekent, zou al heel dwaas handelen door
slechts 10 namen op haar lijst te plaatsen;
want zou haar eventueel 11 zetels worden
toegewezen, dan zou zij de elfde plaats niet
kunnen onderbrengen en deze met leede
oogen moeten afstaan aan een andere
partij. Bij de verdeeling volgens het stelsel
der grootste overschotten krijgt dan die
lijst de zetel, welke met haar overschot nog
juist niet aan bod gekomen was.
De tweede reden is, dat er van de zitten
de raadsleden een paar kunnen afvallen,
ofwel door den dood, ofwel door vrijwillig
heengaan, ofwel omdat zij niet konden toe
gelaten, omdat zij de vereischten voor het
raadslidmaatschap missen. Valt ei één tus-
schen uit, dan komt de eerstvolgende op
de lijst in aanmerking. Vandaar, dat het
van belang is, dat de volgorde ook na de
stemming definitief wordt vastgesteld.
Dat doet het hoofdstembureau, dat ten
aanzien van iedere lijst de daarop voor
komende candidaten in zoodanige volgorde
rangschikt, dat eerst de gekozenen komen,
die de lijstkiesdeeler haalden, daarna de
candidaten, die een aantal stemmen behaald
hebben grooter dan de helft van de lijstkies
deeler en vervolgens de overigen in de
volgorde van de lijst.
Voorzoover candidaten een gelijk aantal
stemmen hebben verkregen, beslist de
volgorde der lijst. Het is dus zaak om een
goede reserve te vormen. In de kleine ge
meenten (minder dan 20.000 inwoners)
mogen op iedere lijst niet meer dan 5 can
didaten voorkomen boven het aantal te ver-
deelen raadszetels. In een gemeente dus
van 30006000 zielen (11 raadsleden) mag
iedere lijst 16 namen bevatten.
Wij hebben reeds aangestipt, dat er can
didaten kunnen wegvallen. Dat kan reeds
gebeuren op den eigen stemmingsdag bijv.
doordat een candidaat komt te overlijden.
Wanneer bij de vaststelling van de stem
busuitslag een candidaat blijkt te zijn over
leden, wordt zijn naam eenvoudig buiten
rekening gelaten.
Vervolgens kan een gekozene zijn benoe
ming niet aanvaarden. De voorzitter van
het hoofdstembureau geeft n.l. drie dagen
na de vaststelling van den uitslag der ver
kiezing kennis van zijn benoeming waarop
de benoemden weer binnen vijf dagen een
gedagteekend bewijs van ontvangst moeten
•geven, en binnen drie weken per brief of
telegrafisch moeten mededeelen of zij de
benoeming aannemen. Laat iemand dien
tijd voorbijgaan, dan wordt hij geacht de
noeming niet te aanvaarden.
Het bericht van den voorzitter van het
hoofdstembureau, dat hij de mededeeling
van aanvaarding heeft ontvangen en de
kennisgeving van benoeming vormen den
z.g. geloofsbrief van een raadslid.
Wanneer een raadslid gekozen is ver
klaard, moet hij nog door den Raad worden
toegelaten. Hij moet daartoe zijn geloofs
brief, vergezeld van enkele paperassen, in
de Gemeentewet vermeld, binnen 4 weken
na de dagteekening van de kennisgeving
van zijn benoeming bij den raad indienen.
Verzuimt hij dien termijn, dan valt zijn
plaats open. Verdere redenen van uitvallen
zijn: vrijwillig tusschentijds bedanken en
niet voldoen tan de vereischtei van het
raadslidmaatschap. Het zou bijv. kunnen
zijn, dat een gekozene geen Nederlander
of Nederlandsch onderdaan was, of nog
geen 23 jaar oud was, of iets dergelijks.
Over dit laatste punt (vereischten voor het
lidmaatschap) zou nog wel het een en an
der meer te vertellen zijn, doch hierop
gaan we thans verder niet in.
Wie belang stelt in de bezetting van zijn
eigen gemeenteraad, kan nu aan het reke
nen (eventueel narekenen) gaan, hoe de
zeteltjes verdeeld worden en wie op het
gestoelte der eere zal zitten.
Mr. H. F. A. GEISE.
DE EX-KEIZER EN ZIJN GEMALIN
BEZOEKEN DE PRINSES EN
DE PRINS.
Men meldt ons van officieele zijde, dat
de ex-keizer en zijne gemalin Zondagmid
dag evenals vorige jaren een bezoek heb
ben gebracht aan Prinses Juliana en Prins
Bern hard. Zij waren ditmaal vergezeld
door Prinses Kyra.
DE WERELD
VOGELVLUCHT
DANTZIG: Op het gebied van de Vrije
Stad Dantzig heeft zich Zaterdagavond een
incident voorgedaan, dat bij de huidige
spanning tusschen Duitschland en Polen
ten buitengewoon gevaarlijk karakter
draagt. Duitsche betoogers hebben te Kalt
hof een douane-post overvallen, waarna
uit de auto van een Poolsche autoriteit,
die eens kwam neuzen, wat er aan de hand
was, een schot werd gelost, waardoor een
i.woner van Dantzig werd gedood. De
Duitschers laten nu het volle licht vallen
op het feit, dat een Dantziger werd gedood,
natuurlijk ^onder eenige reden! De Polen
echter wijzen op de schending van de Pool
sche douanerechten en zij noemen den
aanval op de douane-post een provocatie.
Inderdaad hebben de Polen meer reden tot
verontwaardiging dan de Duitschers want
de aanval op de douane later, Zondag,
herhaald op een andere plaats vormt een
veel ernstiger feit dan het schot uit de
ai-t" waarvan niet te achterhalen is on
der welke omstandigheden het werd ge
kst.
Uit dit incident blijkt eens te meer, welk
?er spanning er heerscht tusschen de Duit
schers en de Polen, en wanneer dergelijke
incidenten zich mochten herhalen. gaat
rren onwillekeurig eraan denken, dat de
zelfde tactiek gevolgd is, ook in andere
gebieden, d'? kort daarop zijn gean
nexeerd.
BERLIJN: Vandaag is te Berlijn het
Duitsch-Italiaansche bondgenootschap
plechtig bezegeld. Gra»f Ciano is ervoor
naar Berlijn gekomen.
De diplomatieke redacteur van Stefani
schrijft erover:
„De formules van het accoord zijn een
voudig en categorisch. In een stijl van op-
Echte loyauteit vestigen deze formules een
permanente politieke samenwerking en een
volkomen militaire solidariteit. Italië en
Duitschland beginnen aldus vanaf Maan-
lag, de eerst» periode van 10 iaar van een
bordgenootschap, dat wezenlijk ten doel
heeft het behoud van den vrede Mussoli-
'i heeft verklaard dat er in Europa geen
problemen zijn, die niet lang* vreedzamen
weg kunnen worden opgelost Maar Italië
en Duits-htand zijn ook vastberaden om
iedere bedreiging van hun rechten af te
slaan, iederen aanval ou de vePigheid van
Zuiniti zijn'
Aan het voorloopig verslag der Tweede
Kamer over de wetsontwerpen betreffende
het onder de wapenen blijven van dienst
plichtigen en betreffende het in werke-
lijken dienst houden van dienstplichtigen
is het volgende ontleend:
Vele leden hadden tot hun leedwezen
moeten vaststellen, dat in geldelijk opzicht
de vereischte soberheid en voorzichtigheid
niet in acht worden genomen. Wat hun uit
betrouwbare inlichtingen over het vorderen
van auto's, schepen, paarden, e.d. gebleken
was, had hen met groote bezorgdheid ver
vuld. Zij vroegen* wie in dit opzicht de
lagere militaire autoriteiten van advies
dient en aan wien het uitoefenen van on
middellijk toezicht is opgedragen.
Die „vele leden" hebben goed gezien!
Er dreigt over ons land een mentaliteit
te gaan heerschen, welke alle geld per se
goed besteed acht, als het voor militaire
doeleinden wordt uitgegeven.
Betreffende het vorderen van auto's heb
ben ook wij voorbeelden gehoord van 'n
geldsmijterij, welke iéder ernstig en on
bevooroordeeld mensch „met groote be
zorgdheid" moet vervullen! Weken lang
staan er nu al overal auto's klaar, die „ge
vorderd" zijn, en waarvan iederen dag den
eigenaars schadevergoeding wordt uitge
keerd. En die auto's kunnen nog wel weken
en maanden op dezelfde plek blijven
staan.Is dat nu verantwoord? Is dat nu
absoluut noodig?
Die „vele leden hierboven geciteerd,
moeten in de Tweede Kamer nu eens een
krachtig halt toeroepen aan die onge
rechtvaardigde royaliteit met geld als het
maar militaire doeleinden betreft!
OVERDRACHT PORTEFEUILLE VAN
FINANCIcN.
Hedenmorgen om elf uur heeft de afge
treden minister van financiën, mr. J. A.
de Wilde, zijn portefeuille overgedragen
aan den minister van staat, minister van
algemeene zaken. dr. H. Colijn, die ad in
terim ook het departement van financiën
zal beheeren.
Kardinaal Fumasoni Biondi
bezoekt Maastricht
Z.Em. kardinaal Fumasoni Biondi, pre
fect van de heilige congregatie tot voort
planting des geloofs te Rome, die ter ge
legenheid van de onthulling van het kar
dinaal v. Rossum-monument te Wittem se
dert gisteren in ons land vertoeft, heeft
vanochtend vry onverwacht een bezoek ge
bracht aan Maastricht, waar hij van tien
tot twaalf uur achtereenvolgens de Sint-
Servaaskerk en de O.L. Vrouwe Basiliek
heeft bezocht en de merkwaardigheden in
deze kerken heeft bezichtigd. Zijne Emi
nentie was bij deze bezoeken vergezeld van
den secretaris-generaal van het werk tot
voortplanting des geloofs te Rome, Mgr.
Franco Carminati, den secretaris der pause
lijke internuntiatuur te 's-Gravenhage, Mgr.
Mario Cagna, en den oud-secretaris van
kardinaal van Rossum, pater Jos. Dreh-
manss C.s.s.R„ thans te Amsterdam.
Wanneer gemeente
raadsverkiezingen
En op welke lijst?
Voor zoover reeds bekend, geven wij hier
de data van de gemeenteraadsverkiezingen
in Leiden en omgeving, met vermelding
van het lijstnummer der R. K. Staatspartij
en de eerste naam, daarop voorkomende:
Donderdag 25 Mei:
RIJNSATERWOUDE lijst 2 (Compeer)
Donderdag 1 Juni:
LEIMUIDEN lijst 1 f Visser).
Woensdag 7 Juni:
KOUDEKERK lijst 4 (Lieverse).
WARMOND lijst 2 (Zwetsloot).
NOORDWIJKERHOUT -lijst 1 Dorp
(Berg, v. d.) lijst 2 Zilk (Warmerdam).
HAZERSWOUDE lyst 4 (Kaptein).
NOORDWIJK - lijst 1 (Meijer).
Donderdag 8 Juni:
NIEUW VEEN lijst 1 (Ran).
Vrijdag 9 Juni:
BENTHUIZEN geen Kath. lijst.
Woensdag 14 Juni:
LEIDEN lijst 2 (Wilmer).
ALPHEN A/D RIJN lijst 3 (Ruysse-
naars).
LEIDERDORP lijst 3 (Klaver).
WOUBRUGGE lijst 1 (Zwetsloot).
SASSENHEIM lijst 1 {Bader).
ZOETERWOUDE lijst 1 (Onderwater).
Vrijdag 23 Juni:
VOORHOUT lijst 1 (Hulst, v. d.)
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
Duitsche-Itaiiaansche overeenkomst on
derteekend. (1ste blad).
Een gevaarlijk incident bij Dantzig. (3de
blad).
Graaf Ciano is te Berlijn aangekomen
voor de onderteekening van het Duitsch-
Italiaanschc bondgenootschap. (3de blad).
Het Joodsche protest tegen het Witboek
plan. (3de blad).
Binnenland
Kardinaal rumasoni Biondi in ons land.
(lste blad).
Tc Jutphaas heeft gisteravond een doo-
dc lijk motorongeluk plaats gehad. (3de
bitd).
Merkwaardig hemelverschijnsel gister
avond waargenomen. (3de blad.).
Sport en Wedstrl|den
Het Ned. Korfbal twaalftal won met 42
van België. (4de blad).
Voor de kampiocnscompetitio van den
f. V. C. B. verloren gisteren beide Zuide-
lijke kampioenen. (4de blad).
D. W. S. en Ajax aan den kop van de K.
N. V. B.-kampioenscompctitie. (4e blad).
Het districtsvoctbaltournooi tusschen
Haarlem en Leiden leverde een drievou
dige zege voor Haarlem op. (4c blad).
DE TOESTAND TE DANTZIG.
De stappen van den Poolschcn
vertegenwoordiger.
Na de krachtige vertoogen, welke de
Poolsche commissaris Chodacki tot den se-
raat van Dantzig heeft gericht, heeft de
senaat strenge politiemaatregelen gelast.
Het verluidt, dat Chodacki gezegd heeft,
dat tenzij Poolschen ambtenaren politie
bescherming zou worden verleend, Polen
^plf de maatregelen zou moeten nemen
voor de veiligheid van zijn onderdanen.
De ambtenaren te Kalthof
hervatten hun werk.
Havas meldt, dat de Poolsche douane-
inspecteurs te Kalthof, die zich na dc in-
c:<ienten van Zaterdagavond naar Simos-
oorf hadden begeven, opdracht hebben ge
kregen hun functies te Kalthof onmiddel
lijk te hervatten.
De Senaat zou de verzekering hebben
gegeven, dat zij hun functies in volle vei
ligheid kunnen uitoefenen.
VANDAAG WORDT TE WITTEM ONTHULD HET GRAFMONUMENT
VAN ZIJNE EMINENTIE WILLEM MARINUS KARDINAAL VAN
ROSSUM. GISTEREN IS VOOR DEZE PLECHTIGHEID UIT ROME
GEARRIVEERD ZIJNE EMINENTIE KARDINAAL FUMASONI
BIONDI. DE AANKOMST VAN DEN KARDINAAL TE WITTEM,
WAAR HIJ BEGROET WERD DOOR DEN PAUSELIJKEN INTER
NUNTIUS MGR. GIOBBE, DEN BISSCHOP VAN ROERMOND MGR
LEMMENS EN DE COMMUNITEIT DRR PATFRS REDEMPTORISTEN
