U weet het:
200 geldpremies,
ZATERDAG 20 MEI 1939
30ste Jaargang No. 9341
S)e £eicbclve Goti/fco/nt
Bureaux Papengracht 32. Adv. en Abonn.-tarieven zie paf. 7
Telefoon: Redactie 15, Administratie 935. DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Giro 103003. Postbus 11.
Dll nummer beslaat uil vi|l
bladen, w.o. geUlustreerd
Zondagsblad.
De techniek
der
Raadsverkiezingen
L
HOEVEEL ZETELS KRIJGT ELKE
LIJST?
Binnenkort zullen in de gemeenten van
ons land weer verkiezingen worden ge
houden voor den gemeenteraad. De mees
te verkiezingsdagen vallen in de maand
Juni, doch het kan ook vroeger. Zoo wordt
bijv. in de gemeente Rijnzaterwoude de
raadsverkiezing reeds gehouden op 25 Mei.
Dat de verkiezingsdagen zoozeer uit el
kander liggen, vindt zijn oorzaak in het
feit, dat de stemming moet plaats hebben
binnen 45 dagen na de candidaatstelling,
welke door de Gemeentewet bepaald is op
den 2den Dinsdag der maand Mei, en B.
en W. de bevoegdheid hebben binnen die
termijn van 45 dagen den stemmingsiag
voor hun gemeente aan te wijzen. Wan
neer alles vlot van stapel loopt en er geen
strubbelingen plaats hebben met de can-
didatènlijsten, kan de eene gemeen*."
haar stemmingsdag belangrijk eerder stel
len dan de andere.
De verkiezingsdag is een dag van span
ning in iedere gemeente; ieder is nieuws
gierig naar den uitslag. Wantaal mogen de
Tweede Kamerverkiezingen belangrijker
zijn uit politiek oogpunt beschouwd, de
verkiezingen voor den Raad genieten een
veel intenser belangstelling in den kring
van hen, wien het aangaat.
Daarom zullen .vij bij de gelegenheid
der Raadsverkiezingen de berekening der
zetelverdeeling nagaan, opdat ieder die er
lust in heeft, de uitslag kan berekenen
zoodra de stembus-inhoud is bekend ge
maakt.
Sedert de Kieswetwijziging van 1933
moeten wij een onderscheid maken tus-
schen gemeenten met minder dan 20.000
zielen (waar dus hoogstens 17 raadszetels
zijn) en grootere gemeenten, die 19 en
meer raadszetels tellen.
Voor Leiden.
Nemen wij eerst de grootere gemeenten
waartoe in onze omgeving alleen Leiden
bt hoort.
Wanneer de stembussen zijn omgekeerd
en de totalen op elke lijst uitgebracht, bij
elkaar zijn geturfd, is het eerst noodige
werk te bepalen, hoeveel zetels aan elke*
lijst worden toegekend. Het totaal geldige
stemmen wordt bij elkaar geteld en deze
som wordt gedeeld door het aantal te be
zetten zetels. Dit deelsommetje geeft als
uitkomst: den kiësdeeler.
Laten we zeggen, dat in een gemeente
van 21.000 inwoners 19.000 geldige stemmen
zijn geteld, dan bedraagt de kiesdeeler:
19.000 gedeeld door 19 raadszetels, is 1000.
Nu gaan wij zien, hoevele malen het
totaal aantal stemmen van iedere lijst ge
deeld kan worden door den kiesdeler.
Gaat dat tweemaal, dan worden aan
zoo'n lijst twee zetels, gaat het driemaal,
dan worden drie zetels toegekend, enz.
Nu zou het wel zeer toevallig zijn, wan
neer een lijst precies twee- of drie- of
viermaal den kiesdeeler haalde; meestal
blijft er een rest over, een overschot. Maar
nog toevalliger zou het zijn, wanneer alle
beschikbare zetels direct op deze wijze
over de diverse lijsten verdeeld konden
worden. Dat komt dan ook gewoonlijk niet
voor.
Het aantal overgeschoten zetels wordt
nu bij de tweede verdeeling toegekend
volgens het stelsel der grootste ge
middelden. Dat gaat zóó.
Lijst A. heeft b*j de eerste verdeeling 8
zetels toegewezen verkregen; wij deelen
nu het totaal aantal geldige stemmen, op
deze l*jst uitgebracht door 9. M.a.w. wij
gaan zien, met hoeveel stemmen lijst A.
die negende zetel betalen kan.
Lijst B. heeft 5 zetels gekregen bij de
eerste toewijzing; wij deelen haar stem-
mencijfer door 6 en zien, met hoeveel
stemmen zij deze toegevoegde zetel beta
len kan. Wie nu het meeste „betalen" kan,
krijgt er een zetel bij, net zoolang tot alle
zetels verdeeld zijn. Dat is het stelsel der
grootste gemiddelden.
Voor de kleinere gemeenten
Nu komen de kleinere gemeenten aan
de beurt.
Ook hier gaan wij aanvankelijk op de
zelfde wijze te werk als bij de grootere.
Wij zoeken eerst den kiesdeeler en als wij
dien gevonden hebben .rekenen wij uit,
hoevele malen die kiesdeeler begrepen is
in het stemmentotaal van iedere lijst.
Ook nu zijn natuurlijk niet alle beschik
bare zetels verdeeld, maar bij de tweede
uitdeeling der veel begeerde zeteltjes pas
sen wij bij de kleinere gemeenten niet
het stelsel der grootste gemiddelden toe,
maar het stelsel der grootste overschot
ten.
Nemen wij als voorbeeld een klein
plaatsje met minder dan 3000 zielen, waar
dus slechts 7 gemeenteraadsleden zijn. Er
zijn uitgebracht 2800 stemmen, zoodat de
kiesdeeler 400 bedraagt. Veronderstellen
we, dat er 5 partijen (lijsten) zijn, die de
volgende stemmencijfers behaald hebben.
A. 900, B. 760, C. 600, D. 350 en E. 190.
Lijst A haalde tweemaal den kiesdeeler,
B. en C. ieder eenmaal, zoodat bij de eer
ste toewijzing lijst A. 2 zetels §n lijst B.
en C. ieder 1 zetel kregen. Vier zetels zijn
dus verdeeld, blijven er nog drie over.
De overschotten zijn nu:
A. 900—(2x400) 100
B. 760—(1x400) 360
C. 600—(1x400) 200
D. 350— 0 350
E. 190— 0 190
Lijst B., D. en C. hebben de grootste
overschotten en deelen dus de drie zetel
tjes.
Nu gaan wij de stemmencijfers wat ver
anderen en veronderstellen dat de verhou
ding aldus is:
A. 920—800 (2) 120
B. 780—400 (1) 380
C. 750—400 (1) 350
D. 230— 0 230
E. 200— 0 200
Weer blijven er drie zetels over, die
volgens de grootste overschotten zouden
moeten worden toegewezen aan B., C. en
D. Maar ditmaal gaat dat niet op. Want D.
komt nu niet in aanmerking (evenmin als
E.), omdat lijst D. geen 75 pet. van den
kiesdeeler haalt. Bij het stelsel der groot
ste gemiddelden (dus bij de grootere
gemeenten) hebben wij met de 75 pet. van
den kiesdeeler geen rekening te houden,
maar bij het stelsel der grootste over
schotten (dus bij de kleinere gemeen
ten) wel.
Gewoonlijk is bij deze tweede verdeeling
het beschikbare aantal zetels schoon opge
deeld.
Mochten nog niet alle zetels bij een der
lijsten ondergebracht zijn, dan (het wordt
ingewikkeld) moeten wij bij een even-
tueele derde verdeeling weer het stelsel
der grootste gemiddelden gaan toepassen.
En dan maken de kleine partijtjes, die,
omdat zij geen 75 pet. van den kiesdeeler
haalden, bij de eerste en tweede uitdee
ling niet aan bod kwamen, weer een
kansje, want het zou mogelijk kunnen zijn,
dat er een bij is, wiens gemiddelde kon
concurreeren met het gemiddelde der an
deren. Heel vaak zal dat echter niet voor
komen.
Voor de kleine gemeenten is goed ge
zorgd, want voor hen heeft de Kieswet
nog een extra bepaling en wel deze:
Indien b*j de genoemde verdeelingen
aan een lijst, die de volstrekte meerderheid
der uitgebrachte geldige stemmen heeft
verkregen, niettemin een aantal zetels is
toegekend, dat kleiner is dan de volstrekte
meerderheid van het totaal aantal zetels,
wordt aan deze lyst alsnog één zetel toe
gekend ten koste van de lijst, die een zetel
had gekregen van het kleinste overschot.
De wisselvalligheden van het verkie
zingsnoodlot zijn nu eenmaal wonderlijk
en het is te Aardenburg voorgekomen, dat
een partij beschikte over de meerderheid
der stemmen, maar in den raad toch in de
minderheid kwam. Dat was te gek en van
daar bovengenoemde correctieve bepa-
uing.
Nu kunnen we het aantal zetels uitreke
nen, dat aan iedere lijst wordt toegekend.
De complicatie van verbonden lijsten heb
ben we overgeslagen. Daar het echter,
vooral op de dorpen, waar nog al eens met
voorkeursstemmen wordt gewerkt, ook
interessant is om te becijferen, of een be
paalde candid^at „er in" is, zullen we de
volgende maal uiteenzetten op welke wijze
de personen der candidaten worden aan
gewezen.
Mr. H. F. A. GEISE.
De Minister van
Financiën is afgetreden.
Minister Colijn neemt
voorloopig zijn taak over.
De regeeringspersdienst deelt mede, dat
bij Koninklijk besluit van 19 Mei 1939 no. 1:
ten eerste op zijn verzoek eervol ontslag
is verleend als minister van financiën aan
den heer mr. J. A. de Wilde, met dankbe
tuiging voor de vele en gewichtige diensten
den lande in deze moeilijke tijden bewezen.
Ten tweede tijdens ontstentenis van een
minister van financiën het beheer van het
departement van financiën ad interim op
gedragen is aan den minister van staat,
minister van algemeene zaken, voorzitter
van den raad van ministers, den heer dr.
H. Colijn.
Bij de samenstelling van de ontwerp-
begrooting voor het jaar 1940 zijn van
de zijde van den minister van finan
ciën bezwaren gerezen.
Deze bezwaren, die voornamelijk
betrekking hadden op nieuw aange
vraagde uitgaven, hebben den minis
ter van financiën mr. J. A. de Wilde,
aanleiding gegeven aan Hare Majes
teit ontheffing uit zijn ambt te verzoe
ken.
De Minister van Algemeene Zaken, Dr.
H. Colijn, die ad interimo is belast met het
beheer van het departement van Finan
ciën, heeft op zich genomen door bezuini
gingen de taak, die ook mr. De Wilde voor
voor oogen had gesteld, namelijk om voor
1940 budgetair evenwicht te bereiken, tot
een goed einde te brengen.
Uit deze laatste zinsnede kunnen we be-
besluiten, dat het niet in de bedoeling
ligt, spoedig een opvolger voor minister
de Wilde te benoemen. Minister Colijn
schijnt de taak van minister de Wilde over
te nemen en te willen uitvoeren op dezelfde
wijze, als waarop minister de Wilde zich
dat het voorgesteld, maar waarbij deze
laatste naar 't schijnt, bü de indiening van
concrete wenschen, niet de algeheele mede
werking van het ministerie heeft ondervon
den, welke hij zich noodig achte.
Meerder commentaar kunnen wij nog
niet geven bij dit bericht, dat ons bereikte
vlak voor het vanwege den Zaterdag
dag vroegtijdig afdrukken van ons blad.
V De Indirecte belastingen
De bioscoopbond protesteert, omdat er
niet ook voor de bioscopen verlaging van
personeele belasting wordt voorgesteld.
Dat protest kon niet uitblijven.
Als men belasting gaat verlagen op mo
torrijtuigen, die voor pleizier worden ge
bruikt, pleiziervaartuigen, op andere din
gen, wier gebruikers zich boven vele an
deren een zekere luxe permitteeren dan
zeggen de bioscoophouders: waarom zijn
w *j niet aan de beurt voor belasting-ver
laging!
Als voor die andere verlagingen wordt
aangevoerd, dat de industrie er door be
vorderd wordt vanwege de verwachte toe
name van het gebruik, dan geldt dit ook
voor ons bedrijf aldus de bioscoop
exploitanten.
En..., geef ze maar 'ns ongelijk!
Naar onze besliste overtuiging, moest
men de door de regeering voorgestelde
weg tot belasting-verlaging niet opgaan.
Er is wel denkbaar verlaging van indi
recte belastingen, welke verlagingen toch
ook als indirect gevolg kunnen hebben een
vermeerdering van bedrijvigheid, van om
zet, welke belastingen niet liggen op
artikelen, welke min of meer als weelde
artikelen kunnen worden beschouwd.
De wijsheid, die vroeger gold, nL dat
De Midza geeft
met Pinksteren
elk vergezeld van
een overheerlijken
Midza-taart.
Doe dus al Uw
inkoopen in de
MIDZA-ZAKEN
iemand, die uitgaat, ook maar wat extra's
in de belastingkist moet gooien voor-
zoover geld noodig is, natuurlijk! die
wijsheid is nog niet uit den tijd! In het
algemeen gesproken. Er zijn bedrijven als
het café- en restaurantbedrijf die wel
ten deele op een zekere luxe zijn gebaseerd,
maar die toch in onze samenleving nood
zakelijk en gewenscht zijn die absoluut
te zwaar onder den belastingdruk gebukt
gaan. Maar wij herhalen het: in het alge
meen gesproken in het nu geen tijd, om
indirecte belastingen op weelde-artikelen,
op luxe-uitgaven te gaan verlagen. En, als
men toch dien weg opgaat, komt men van
het een in het ander!
DE KONINGIN BEZICHTIGT
KUSTVERSTERKINGEN TUSSCHEN
SCHEVENINGEN EN HOEK VAN
HOLLAND.
H. M. dc Koningin heeft hedenocht-
tend de kustversterkingen tusschen
Scheveningen en Hoek van Holland
bezichtigd. Om 10 minutei» voor half
tien kwam de Koningin op het noor
delijkste gedeelte van den Boulevard
te Scheveningen aan. Hare Majesteit
reed in een geheel geopende auto met
haar hofdame freule van Asbeck en
haar adjudant majoor Phaff.
De Koningin was gekleed in een bont
mantel.
In een tweede half geopende hofauto
waren gezeten Hare Ms. adjudant, de ka
pitein van het Indische leger Romswinckel
en hr. ms. ordonnansofficier, eerste luite
nant Egter van Wissekerke.
Nadat de Koningin was uitgestapt maak
te reserve-luitenant-generaal J. van An-
del, plaatsvervangend commandant van de
vesting Holland de Koningin zijn opwach
ting en stelde aan Hare Majesteit voor
majoor G. K. H. de Bont, commandant
van het grensbataljon grenadiers. Tien
manschappen op het trottoir opgesteld,
gaven voor de Koningin een demonstratie
van het bezetten van een zware mitrail
leur-opstelling.
Na afloop hiervan stapte de Koningin in
haai auto met freule van Asbeck, generaal
van Andel en majoor Phaff en reed met
matige vaart langs den boulevard, opdat
de plaatsvervangende commandant van de
vesting Holland gelegenheid had de Konin
gin al rijdende op verschillende verster
kingen en opstellingen te wijzen.
Ter hoogte van den vuurtoren sloeg de
koninklijke auto links af, opdat de Konin
gin de bij de Naald opgestelde zoeklichten
zou zien.
Daarna werd naar den boulevard terug
gereden. Op het afgezette gedeelte, gren
zende aan de haven, steeg de Koningin uit
en inspecteerde een grenscompagnie Ja
gers en een deel van de eerste compagnie
van het grensbataljon Grenadiers.
Vervolgens werden de opstellingen van
andere wapens bezichtigd. Zoo zag de Ko
ningin o.a in de binnenhaven het weg-
roeién van een detachement torpedisten :n
vletten, die met de riemen het koninklijk
saluut brachten, opstellingen van het nieu
we pantserafweergeschut (PAG)) en van
mortieren.
Bij het radiostation aan den Kranen-
burgweg. waar het ververschingskanaal
uitmondt, deed de Koningin majoor de
Bont ontbieden. Hare Majesteit zeide hem,
dat zij met groote belangstelling de ver
schillende verdedigingswerken had be
zichtigd. Dit bezoek had 55 minuten ge
duurd. Daarop reed de Koningin met ge
neraal van Andel en haar gevolg naar
Kijkduin, vandaar naar Terheide en ten
slotte naar Hoek van Holland, ter bezich
tiging van hetgeen daar ter plaatse in het
belang der kustverdediging is verricht.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
Chamberlain over Duitschland cn de or
ganisatie van het anti-agrcssicfront. (2de
blad).
Dc relletjes van Donderdag hebben zich
in Palestina niet herhaald. (3de blad).
Dc overwinningsfeesten te Madrid.
(3de blad).
Het bezoek van het Engelsch konings
paar aan Canada. (3de blad).
Binnenland
De minister van financiën, mr. dc Wilde
(A. R.), is afgetreden. (1ste blad).
Op een onbewaakten overweg te Heiloo
is een auto door een sneltrein gegrepen,
waarbij de chauffeur werd gedood. 1ste
blad).
Zandauto door trein
gegrepen op
onbewaakten overweg.
DE CHAUFFEUR GEDOOD
Vanmorgen te ongeveer elf uur is op
den onbewaakten overweg bij de Zeven-
hu izcrlaan te Heiloo een ernstig ongeluk
gebeurd.
Een zandauto van de firma Castri-
cum te Bakkum stak den overweg
over, juist op het moment, dat een
sneltrein uit de richting Alkmaar na
derde. Dc auto werd gegrepen en to
taal vernield. Dc chauffer, dc 24-
jarige C. van Castricum uit Bakkum
werd op slag gedood.
Waarom du chauffeur den naderenden
trein niet heeft opgemerkt, moet nog na
der worden onderzocht. Het uitzicht ter
plaatse is goed.
Nader wordt gemeld, dat du zandauto
op den Zevenhuizerweg reed. Deze weg
loopt evenwijdig met du spoorbaan. Waar
schijnlijk heeft de chauffeur niet gehoord,
dat achter hem de clectrische sneltrein
naderde, wulku om 10.45 uur uit Alkmaar
naar Amsterdam was vertrokken. Toen
de zandauto den overweg, waar het uit
zicht naar alle kanten geheel vrij is, op
reed, werd de met zand geladen auto pre
cies in het midden gegrepen. De trein had
een vaart van 100 K.M. en hoewel de wa
genvoerder onmiddellijk krachtig remde,
kwam hij eerst enkele tientullen meters
verder tot stilstand. Het totaal verminkte
l*jk van den chauffeur werd tusschen de
rails gevonden. Brokstukken van de ver
nielde auto lagen tot ver in den omtrek
verstrekt. Het lijk van het slachtoffer is
naar het lijkenhuisje te Heiloo overge
bracht,
Lelden
Prof. Dr. A. W. NIEUWENHUIS.
Wordt sus. Maandag 75 jaar.
