DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Vier dooden bij aanrijding te Lonneker
Groote ramp op
Timor
Het bezoek van
onze Koningin aan
België
VRIJDAG 19 MEI 1939
30ste Jaargang No. 9340
S)e £eid4eh£0oii/fca/nt
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 15, Administratie 935.
Adv. en Abonn.-tarieven zie pag. 2
Giro 103003. Postbus 11.
V De Katholieke actie
't Is bevreemdend, dat nog niet alle Ka
tholieken daadwerkelijk waardeeren hun
eigen katholieke pers.
Wie, in dezen tijd vooral, niet begrijpt,
niet inziet het nut en de noodzakelijkheid
van een katholieke pers is Joch wel totaal
verblind!
Vooral waar wij hebben een katholieke
pers, die aan alle redelijk te steller, eischen
beantwoordt, die zeker dezelfde activiteit
er actualiteit bezit, als de niet-katholieke
wat betreft de algemeene, de „neutrale"
berichtgeving, en die bovendien objectieve
katholieke in- en voorlichting geeft.
Dit is bedoeld als een inleiding op een
citaat uit een katholiek blad, dat wij al
eenigen tijd op onze schrijftafel hebben lig
gen. Het is een citaat uit een artikel, dat
naar aanleiding van het 40-jarig priester
feest van Mgr. v. d. Venne, directeur van
Rolduc werd geschreven door de „Zuid-
Limburger". Hier volgt het:
„Een vriend, die mijn feilen toont" mo
ge al een zeer mooi devies zijn indien
het bij het toonen van de feilen blijft, is die
vriendschap toch slechts van zeer betrek
kelijke waarde en doet zij maar al te zeer
denken aan den vader, die proeven van
zijn goedheid aflegt, door het niet sparen
van de roede.
Directeur varf de Venne was anders en
beter dan een feilen-toonende vriend. Zijn
belangstelling was een zeer daadwerkelij
ke belangstelling. En bij het betuigen van
zijn sympathie liet hij 't allerminst bij
woorden alleen.
Wat hij voor de Zuid-Limburger doen
kon, deed hij. En dat was inderdaad niet
weinig. Menig kolom van dit blad heeft hij
met kortere of langere bijdragen gevuld,
menige primeur heeft de redactie in den
loop der jaren aan een telefoontje zijner
zijds te danken gehad. En zeer herhaalde
lijk wist hij de zetterij en drukkerij door
het doen van bestellingen werk te ver
schaffen.
Bij wie zoo meewerkt, krijgt de vraag:
„Hoe gaat het tegenwoordig", die hij min
stens eenige honderden malen tot' ons richt
te, wel een zeer bij zonderen klank, waar
aan alle minderwaardige nieuwsgierig
heid vreemd is, en die volop van medele
ven getuigt."
Het medeleven met de katholieke pers,
daadwerkelijk, is een vruchtdragende /orm
van katholieke actie, van apostolaat!
DE WERELD IN
VOGELVLUCHT
JERUSALEM: De Britsche regeering, die
het mandaat heeft over Palestina, heeft,
na langdurig getracht te hebben de rumoe
rige bewoners van dat land tot overeen
stemming te brengen, eindelijk den moed
opgegeven en zelf de knoop doorgehakt.
Woensdagavond is de wijze, waarop Enge
land zich voorstelt de puzzle op te lossen,
bekend gemaakt in een z.g. Witboek. In
het kort komt het Engelsche plan hierop
neer, dat Palestina over 10 jaren een onaf
hankelijke staat zal worden. In dien tus-
schentijd wordt een soort sper-verbod van
immigratie afgekondigd. Gedurende de
eerste 5 jaren mogen nog in totaal 75.000
Joden het land binnen, daarna slechts met
toestemming van de Arabieren. Wanneer
die 75.000 Joden nog zijn toegelaten zullen
de Arabieren juist tweemaal zoo sterk in
aantal zijn dan de Joden.
Dat is de groote teleurstelling van de
Joden, dat zij gedoemd zullen zijn een per
manente minde^leid te blijven in een voor
tweederden Arabischen staat.
Die teleurstelling heeft zich gisteren in
Jeruzalem en in andere plaatsen van het
H. Land geuit in den vorm van relletjes,
waarbij een honderdtal gewonden geval
len zijn. Eén daarvan is zelfs overleden.
De teleurstelling van de Joden is begrij
pelijk, want de hoop wordt hun ontnomen,
om nog ooit te komen tot den opbouw van
een nationaal tehuis, zooals de Balfour-
verklaring in uitzicht had gesteld. Maar
men moet nu een.naal ook rekening hou
den met de Arabieren, die de meerderheid
vormen en ook reeds eeuwenlang in het
land wonen. Men kan om de rechten van
Israël die van Ismaël niet prijsgaven.
Intusschen kan Israël nog de hoop koes
teren, dat hem autonomie wordt verleend.
De „Times" schrijft althans:
„Slechts een gelijke autonomie voor bei
de rassen kan hun het gevoel van veilig--*
heid geven, zonder hetwelk vrede en be
tere samenwerking onmogelijk zijn. Een
dergelijke ontwikkeling wordt door het
Beschonken chauffeur rijdt op fietser en
wandetende kinderen in
Vijftienjarig meisje zwaar
gewond en later
overleden
Gisteravond omstreeks half zeven is
op den Rijksweg OldenzaalEnsche
dé in het dorp Lonneker een vreese-
lijk ongeluk gebeurd. Een personen
auto, waarvan de bestuurder onder in
vloed van sterken drank verkeerde, is
van den weg afgeweken en ingereden
op een wielrijder en twee wandelende
meisjes, terwijl ook een kinderwagen,
waarin zich een baby bevond, werd
getroffen. De wielrijder, de ongeveer
35-jarige heer Moddejonge, het 12-ja-
rige meisje Smink en de zuigeling
werden op slag gedood. Het 15-jarige
meisje Smit werd zeer ernstig ge
wond. De bestuurder van de auto, een
zekere S. uit Enschedé, chauffeur van
beroep, werd door de politie gearres
teerd. Alle slachtoffers zijn afkomstig
uit Lonneker.
Nader wordt gemeldt, dat de aanrijding
is geschied met een auto uit Gelderland,
die door S. te Enschedé was geleend van
iemand, dien hij daai in een café hacl ont
moet. Vergezeld van twee personen, een
man en een vrouw, heeft hij zich met den
wagen naar Oldenzaal begeven, waar het
drietal zich aan drank te buiten is ge
gaan. Daarna werd de terugreis naar En
schedé aanvaard, waarbij met zeer groote
snelheid gereden werd. In het dorp Lon
neker raakte de bestuurder in een bocht
van den weg bij de bakkerij van Baveld
de macht ove rhet stuur kwijt. Het scheel
de een haar of de auto reed tegen een
boom. De bestuurder wist dit nog tc voor
komen, doch de auto schoot met onver
minderde vaart door, het rijwielpad op,
rechts waarvan de beide meisjes liepen
met den kinderwagen, waarin zich het
zes maanden oude zusje van het meisje
Smit bevond.
De meisjes werden tegen den grond
geslingerd, waarbij het 12-jarig meisje
Smink op slag werd gedood, terwijl
van het andere meisje de beide beenen
werden verbrijzeld. De kinderwagen
werd geheel versplinterd. De baby
kwam in een langs den weg loopende
sloot terecht. Door toegesnelde voor
bijgangers werd het levenloos uit den
modder gehaald.
De chauffeur raasde echter door en
kwam enkele tientallen meters verder
"in botsing met den heer M., die tegen
een boom vloog en met verbrijzelden
schedel dood bleef liggen.
Zijn vrouw, di< met een kind op den
bagagedrager dicht bij haar man fietste,
werd rakeling door de auto gepasseerd.
Nog reed de chauffeur door, maar bij het
café Nijkamp werd hij doo" den rijksveld
wachter Smit uit Lonneker gesommeerd te
stoppen, aan welk bevel hij voldeed. Hij
werd onmiddellijk in arrest gesteld.
Nadat geneeskundige diulp was ver
leend, is het zwaar gewonde meisje in
zorgwekkenden toestand naar het zieken
huis Ziekenzorg getransporteerd.
Het stoffelijk overschot van den heer
M. is overgebracht naar het R.K. zieken
huis, te Enschedé, tërwijl de lijken van de
kmderen naar het ziekenhuis „Zieken
zorg" te Enschedé zijn vervoerd. De ver
slagenheid in Lonneker is, zooals vanzelf
spreekt, zeer groot.
Het onderzoek is in handen van den
commissaris van politie te Enschedé, die
spoedig op de plaats van het ongeluk aan
wezig was. Ook de substituut-officier van
justitie, mr. v. d. Hoeven, uit Almelo,
heeft persoonlijk een onderzoek naar het
gebeurde ingesteld.
Uit het onderzoek in verband met het
auot-ongeluk te Lonneker is gebleken,
dat de bestuurder van de auto, de 34-ja-
rigc chauffeur C. S., die bij een Ensche-
desche expeditiefirma in dienst is, reeds
vroeg in den middag in aangeschoten toe
stand in de stad is gezien.
In een café maakte hij kennis met een
ingezetene van Winterswijk. Er werden
verschillende rondjes gegeven, waarna
werd overeengekomen, dat S. de auto
penigen tijd zou mogen leenen.
Hij nam twee andere personen mee
naar Oldenzaal, waarna hij op den terug
weg tegen zeven uur het dorp Lonneker
passeerde. Getuigen hebben aan de poli
tie verklaard, dat de auto hen even voor
het dorp Lonneker in razende vaart
men zegt van 120 K.M. was voorbij ge
reden. De wagen slingerde over den weg.
In den bocht bij het dorp Lonneker reed
de auto reeds over het fietspad en daarna
over een rechts van dat pad liggend ver
hard gedeelte. De 15-jarige Stientje Smit,
die in de omgeving woont, reed met een
kinderwagen, waarin zich haar broertje
van een half jaar, Willem Jan, bevond.
De kinderwagen werd verpletterd en de
kleine op slag gedood. Het meisje is in
hopeloozen toestand naar het ziekenhuis
„Ziekenzorg" vervoerd. Ongeveer vijftien
meter voor den kinderwagen liep de 12-
jarige Annegje Smink, op nog geen hon
derd meter afstand van de ouderlijke wo
ning. Dit meisje werd door de auto gegre
pen en op slag gedood.
Weer vijftien meter verder fietste het
echtpaar Moddejonge uit Enschede. De
man, de 32-jarige A. Moddejonge, arbei
der op een melkfabriek, werd eveneens
onmiddellijk gedood. Een eindje verder,
vlak bij de woning v./n dén rijksveldwach
ter Smit heeft de autobestuurder zelf
stilgehouden. Toen de veldwachter ter
plaatse kwam, stond de man, die be
schonken bleek te zijn, midden tusschen
het publiek. Hij werd naar het politiebu
reau te Enschede overgebracht waar hij
is ingesloten. In verband met zijn toe
stand kon hij nog niet gehoord worden.
Dr. Hulst uit Leiden zal heden de sec
tie op de stoffelyke resten der slachtof
fers verrichten.
Het vierde slachtoffer overleden.
Het vierde slachtoffer van de ver
schrikkelijke aanrijding te Lonneker,
het 15-jarige meisje Sientje Smits, is
vannacht in het ziekenhuis Zieken
zorg te Enschede overleden.
Chauffeur voorloopig in vrijheid
gesteld.
De chauffeur C. S.'is vanochtend door
de politie gehoord.
Hij zeide, dat hij zich van het ongeluk
weinig kon herinneren. Alles had hij in
een waas gezien en hij wist slechts vaag,
dat hij één persoon had aangereden. Hij
is toen nog 370 ra. doorgereden, waarop
hij zelf heeft gestopt.
Uit het onderzoek der politie is geble
ken, dat S. op het oogenblik van de aan
rijding met een snelheid van ongeveer
90 K.M. moet hebben gereden.
Aangezien op het veroorzaken van dood
door schuld geen voorloopige aanhouding
staat, was de politie genoodzaakt, den
chauffeur vanmorgen weer op vrije voe
ten te stellen.
regeeringsplan geenszins uitgesloten".
Volgens de „Daily Telegraph" hangt
alles er van af, of beide partijen bereid
zullen zijn iets van haar eischen op te
geven ten gunste van een compromis, dat
een conditio sine qua non voor iedere re
geling is. De economische macht en de in-
dividueele capaciteiten beteekenen een
volledige compensatie voor de Joodsche
numerieke minderheid en een numerieke
gelijkheid zou in feite een meerderheid
beteekenen.
Laten we besluiten met de beschou
wing van het Fransche blad „Republi-
que", dat schrijft:
„Engeland is te zeer gewoon aan de bot
sing tusschen twee rassen of twee gods
diensten om het probleem niet op te lossen
door tot Israël en Ismaël, de twee vijandige
broeders, te zeggenr Palestina is uw ge
meenschappelijk huis. Leeft er in vrede.
Het succes van Engeland in Indië bewijst,
dat het ook in Palestina op deze wijze kan
slagen".
HONDERDEN INLANDERS OMGEKOMEN
De correspondent van Aneta tc Koe
pang meldt nader, dat uit de jongste
berichten uit het binnenland van Ti-
mor Ls gebleken, dat de toestand ten
gevolge van noodweer en overstroo
mingen erger is dan men zich had voor
gesteld. In Nederlandsch Timor zijn
honderden personen omgekomen. Dui
zenden dieren werden het slachtoffer
van de overstroomingen. Groote opper
vlakten aan voedingsgewassen zijn ver
nield, terwijl vele boomen vernield
zijn.
De totale schade wordt thans ge
raamd op circa twee millioen gulden.
WELKOM IN BRUSSEL
Proclamatie van burgemeester Max
M. Adolphe Max, burgemeester van
Brussel, heeft de volgende proclamatie
aan het volk doen aanplakken.
Medeburgers:
„De Koningin der Nederlanden, de uit-
noodiging van den Koning der Belgen be
antwoordend, zal Dinsdag 23 Mei in onze
hoofdstad aankomen, en zal er tot den
volgenden Vrijdag verblijven.
De Brusselsche bevolking zal de geëer
biedigde Vorstin van een broedervolk
hartelijk ontvangen.
In de huidige omstandigheden voelt
België dat het meer dan ooit met dit volk
vereenigd is door de banden van een nau
we en oprechte solidariteit.
Bevlaggen wij de gevels onzer wonin
gen tijdens die gelukkige dagen en dat,
overal in de feestvierende stad, de Belgi
sche en.de Nederlandsche kleuren vroo-
lijk wapperen, ter eere van Koningin Wil-
helmina".
Brussel, 17 Mei 1939.
(w.g.) De burgemeester,
ADOLPHE MAX
De feestelijkheden van Dinsdag
Ter gelegenheid van het koninklijk be
zoek te Brussel wordt door de regeering op
Dinsdag 23 Mei e.k. een burgerlijke en
folkloristische lichtstoet georganiseerd,
waarin o.m. een groep Gilles, de Brussel
sche „Reuzen" en het „Ros Beyaert" te
zien zullen zijn. Rond 21.30 uuur gaat deze
stoet langs de Regentiestraat en het Ko
ninklijk Plein, van het Poelaertplein naar
het Paleizenplein.
Voor het koninklijk palcis worden een
rondedans der Gilles alsmede een dans
der „Reuzen" uitgevoerd. Het Nederland
sche en het Belgische volkslied worden
door zang- en muziekvereenigingen uit
gevoerd, terwijl in het park vuurwerk
wordt afgestoken. Na afloop hiervan gaan
de muziekvereenigingen en de vaandels
naar het centrum langs den volgenden weg:
Koninklijkestraat, Kolonienstraat, Loxum-
straat, Arenbergstraat, Ridderstraat, Munt
plein, Wolvengracht. De stoet wordt ont
bonden op het de Brouckereplcin.
Dit nummer bestaat uit
vijf bladen.
DE ONDERGANG VAN DEN
BAGGERMOLEN „ADEN".
Een kort, doch droevig relaas van kapitein
Kalkman van de „Oostzee".
Uit het relaas, dat wij vanmorgen van
kapitein C J. Kalkman van de „Oostzci
te hooren kregen na aankomst van de
sleepboot te Maassluis omtrent de droeve
reis met den baggermolen „Aden" en den
bak K.L.K. 21 van Leith naar den Wa
terweg, waarbij de runners L. de Vos en
A. A. Marcus om het leven kwamen, bleek
dat het drama zich in enkele seconden
afgespeeld had.
De sleep was Dinsdagmorgen om zes uur
bij mooi weer van de Firth of Forth
(Schotland) vertrokken en alles ging aan
vankelijk naar wensch. Ieder uur werd
op den molen en den bak door de run
ners de gebruikelijke ronden gcloopen,
waarbij alles van binnen werd geïnspec
teerd. En hoewel toen de sleep tien mijl
uit de kust was en een stevige, Noord-
Noord-Oostenwind met kracht acht op
stak, deden zich geen bijzonderheden voor.
De molen werd op den heelen tros en de
bak op den halven tros gesleept. Dinsdag
avond om elf uur werd met morselcckens
vanaf de sleepboot een gesprek gevoerd
met de runners van den sleep, doch alles
was volkomen in orde bevonden. Zelfs
Woensdagmorgen om drie uur werden de
runners op den molen gezien en ook toen
vielen geen seinen te geven, omdat de
molen nog volkomen zeewaardig was.
Twee uur later, precies om vijf uur in den
morgen, toen de wachten afgelost werden,
moet een grondzee nadat deze eerst een
flinke hoeveelheid water over de brug
van de „Oostzee" had geworpen, wat zel
den voorkomt, den molen hebben opgeno
men en doen omslaan. Eer er tien secon
den verstreken waren, was de ramp ge
beurd en waren alleen de pontons van
den omgeslagen molen nog zichtbaar.
Niemand heeft hierdoor de ramp zien ge
beuren. Kapitein Kalkman had juist te
gen den stuurman de opmerking gemaakt,
dat de molen zich ondanks het ruwe weer
uitstekend hield. Toen hij echter van de
cene zijde van de brug naar de andere
was geloopen, moest hij tot zijn groote
ontsteltenis constateeren, dat de molen
een prooi der golven was geworden. Zelfs
de matroos, die achterop de „Oostzee"
stond en terstond opdracht kreeg den
tros te kappen, keek verwonderd naar
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
Z. II. dc Paus heeft een oude traditie
hersteld door een bezoek te brengen aan dc
St. Jan v. Laterancn (3e blad).
Engeland heeft zijn plannen inzake dc
oplossing van de Palestijnsche puzzle ge
publiceerd. De Joden zijn verontwaardigd.
Relletjes tc Jerusalem en elders in Pales
tina (3e blad).
Het antwoord der Scandinavische lan
den op het non-agressie-aanbod van Ber
lijn (3e blad).
De EngclschRussische onderhandelin
gen (3e blad).
Binnenland
Dronken autobestuurder maakt vier
dooden te Lonneker. (Ie blad).
In Amsterdam-West heeft een man zijn
vrouw op straat doodgestoken. (4e blad.).
Sport en Wedstrl|den
De Varsity door Laga gewonnen. (4e
blad).
Mej. Niesink verbetert haar Ned. record
kogelstcotcn. (4e blad).
Voor het kampioenschap van den I.V.C.B.
wint WA van Vost aterwijl SehIJndel en
Spartaan gelijk speelden. (4e blad).
DOSR verliest ook van WE en degra
deert naar dc 2c klasse. (4e blad).
DWS verslaat Achilles met 51 en heeft
thans twee punten voorsprong in dc kam-
pioenscompetitie. (4c blad).
HERDERLIJK SCHRIJVEN VAN
DEN KARDINAAL PRIMAAT VAN
HONGARIJE.
De Hongaarschc verkiezingen.
Naar aanleiding van de Hongaarschc
parlementsverkiezingen, die over enkele
dagen zullen plaats hebben, heeft Kardi
naal Seredi, Primaat van Hongarije, een
bijzonder herderlijk schrijven uitgevaar
digd, waarin hij o.m. zegt:
„Ik wil niet meer terugkomen op hetgeen
ik re; ils in 1931 en 1935 geschreven heb
over de verantwoordelijkheid van de kie
zers, maar wel wil ik er op wijzen, dat
het lot van de burgers en van het vader
land in handen ligt van de kiezers.
Hot Ls een zware zonde tegenover God
en tegenover het vaderland, dat men zijn
stem voor geld verkoopt. Juist die partijen
moeten gesteund worden, die de wetten
willen handhaven volgens de christelijke
beginselen en in den geest van den H. Ste-
phanus. en die in de Kerk geen tegenstan
der, maar een medewerker van het Vader
land zien, zooals zij zich reeds 900 jaar
lang in ons Vaderland heeft betoond"
den kapitein, omdat ook hij enkele secon
den tevoren den molen normaal achter de
sleepboot had zien hangen en niets van
het onheil gemerkt had. Noch zelfs de
runners D. Iïernhard en J. van Dijk, die
zich op den bak bevonden, hadden iets
gezien. Zij losten elkander af en in het
korte tijdsbestek, dat de één naar het ver
blijf op den bak ging om zijn maat dc
wacht over te geven, verdween de mo
len. Nog nooit aldus kapitein Kalkman
heb ik zooiets meegemaakt. Terstond
heb ik cenig risico genomen en ben met
den bak op dc woelige zee gedraaid, om
nog te redden wat er te redden viel.
Tot ongeveer tien meter is de „Ost-
zee" den dryvenden molen toen gena
derd, doch er viel niets van de runners,
die alle reddingsmiddelen zooals zwem
vesten tot hun beschikking hebben, te be
speuren. Zij zijn dus geheel overvallen.
Slechts een wrakhout werd aangetroffen
en toen de molen om acht uur in de diep
te verdween, verliet de „Oostzee" met de
vlag halfstok, de plaats des onheils en
zette met den bak koers nar den Water
weg. Hier is hij vanmorgen in alle stilte
zonder dc gebruikelijke aankondiging op
de stoomfluit aangekomen.