Frankrijks krachtproef
Werden onze kerken geroofd
BUITENLAND
Nieuwe decreten en nieuwe lasten
Versterking van Frankrijks defensie
ZATERDAG 22 APRIL 1939
DE LEIOSCHE COURANT
TWEEDE BLAD - PAG. 5
Zij werden met geweld aan de katholieke
meerderheid ontnomen.
Opheldering van misverstand
Een onzer abonné's zond ons de volgen
de vraag:
Van niet-katholieke zijde hoort men
soms beweren, dat de kerken en ker
kelijke goederen door de Hervorming
geheel rechtens van katholieke in
protestantsche handen zijn overgegaan.
De oude christelijke Kerk der eerste
eeuwen, aldus beweert men, was zoo
verworden, verroomscht, dat een her
vorming, een zuivering van dwalin
gen niet kon uitblijven. Bij deze Re
formatie wilde een deel der ver-
roomschte Kerk geen herstel en scheid
de zich af; de rest, het grootste deel
keerde terug tot de ware leer, noemde
zich voortaan de Gereformeerde of
Ned. Herv. Kerk en behield rechtens
de kerken, goederen enz. als haar wet
tig eigendom, die haar bovendien de
Staat terecht toewees.
Wat moet men hierop antwoorden?
Ik meende niet beter te weten, dan dat
aanvankelijk slechts een klein gedeel
te van ons volk tot de reformatie
overging, terwijl de meerderheid nog
langen tijd de katholieke kerk trouw
bleef.
Aan de beantwoording van deze vraag,
die een onderwerp betreft, dat van vele
zijden belangstelling trekt, zullen eenige
artikelen worden gewijd door een bij uit
stek deskundigen schrijver. Het eerste de
zer artikelen laten wij hier volgen.
In de Middeleeuwen bezat ons land tal
rijke prachtige kerken, die als monumen
tale bouwwerken niet alleen het sieraad,
de glorie en het middelpunt waren van
stad en dorp, maar die evenzeer getuig
den van het groot geloof onzer voorvade
ren en hun liefde voor de kerk, die nu
zelfs nog spreekt, al zijn de overgebleven
kerkgebouwen van hun ouden luister ont
daan. Want zij verhalen ons van een tijd,
dat zij rijk waren aan altaren, kostbaar
heden en kunstvoorwerpen, door de ge-
loovigen geschonken voor onderhoud en
opluistering van hun tempels, het middel
punt van hun godsdienstig en maatschap
pelijk leven. Liefde voor hun kerkge
bouw, zoowel als de zorg voor hun eigen
zieleheil en dat van anderen, deden de
geloovige Middeleeuwers tal van stichtin
gen en fondsen in het leven roepen: vica-
rieën, memorie- en getijde-goederen,
kloosters enz., tot onderhoud der geeste
lijken, het opdragen van H.H. Missen.
En tot leniging van nood en ellende,
tot verpleging van zieken verrezen de
Godshuizen en gasthuizen. Maar vóór al
les stond voorop de eer van God, de bloei
der Kerk, en het geluk, tijdelijk en eeuwig,
der naasten, waarvoor edelmoedig en rij
kelijk groote sommen werden besteed
overal in ons vaderland, niet het minst
ook in Leiden, waar hier zoowel als elders
nog verschillende overblijfselen van ker
ken en stichtingen, hoe verminkt 6oms
ook, luide getuigen van het geloof, de
godsvrucht, de echt christelijke liefde on
zer katholieke voorouders.
Er kwam een tijd helaas, waarin dat al
les moest verdwijnen. De Hervorming ont
nam aan de katholieken hun kerken en
kerkelijke bezittingen, ofschoon zij nog
gedurende langen tijd (tót in de 17e
eeuw) het meerendeel der bevolking uit
maakten. Niet, zooals in den Bataafschen
en Franschen tijd voortdurend door niet-
katholieken werd betoogd, en zooals soms
nog, tegen alle historie in, wordt beweerd
van niet-katholieke zijde, „de meerderheid
der oude christelijke Kerk, die in haar
bestanddeelen hetzelfde bleef en alleen bij
de Hervorming gezuiverd werd van inge-
sloopen misbruiken, verbeterd en veran
derd, waarbij de minderheid, de katholie
ken zich maar moesten neerleggen of an
ders de vereeniging der christelijke Kerk
verlaten", neen, niet een gereformeerde,
oude, in wezen dezelfde christelijke Kerk
behield haar wettig eigendom, want de
hervormde kerk was een nieuwe kerk,
zooals prof. Van Apeldoorn duidelijk
schreef: „en zoo verrees op de puinhoopen
van de Katholieke Kerk een nieuwe kerk,
de Gereformeerde. Zij was een nieuwe
kerk; hare organisatie kerkeraden, clas
ses, synoden miste continuïteit met het
verleden".
Vervolgens was het ook niet een katho
lieke minderheid, die met geweld werd
beroofd van haar oude bezittingen door
een overgroote hervormde meerderheid.
Het was Oldenbarnevelt die getuigde, dat
tijdens het twaalfjarig Bestand (1609
1621) de katholieken in Holland nog 90
pet. van de bevolking uitmaakten. En toch
was toen dit overgroote deel der bevol
king van ons vaderland reeds nagenoeg
een halve eeuw lang van alle kerken,
kloosters en andere kerkelijke goederen
beroofd door de bovendrijvende partij,
die de Katholieke Kerk haar bezittingen
had ontnomen, de kloosterlingen verjaagd
uit hun kloosters, die den ouden gods
dienst trouw gebleven geloovigen uit hun
prachtige heiligdommen had verdreven,
waar de gruwel der verwoesting onschat
bare kunststukken en voorwerpen van
historische waarde vernield, en waaruit
met ruw geweld was verwijderd, wat
door vrome voorvaderen tot uitoefening
en luister van den eeredienst, in den loop
der eeuwen was bijeengebracht.
Men ontnam aan de katholieken hun
kerkgebouwen, niet alleen omdat men ze
noodig had voor den protestanten eere
dienst, maar ook en alleen om de katho
lieken te treffen in hun heiligste gevoe
lens. In het boek van P. Noordeloos: „De
restitutie der kerken in den Franschen
tijd", vindt men de voorbeelden daarvan
aangehaald, hoe in geheel of nagenoeg ge
heel katholieke streken, als bijv. in Bra
bant, de oude parochiekerken of geheel
leeg stonden, onbeheerd en verlaten ver
weerden, óf slechts door enkele protes
tanten werden gebruikt, terwijl de geheele
katholieke bevolking gedwongen was te
kerken in schuren en stallen, en later, te
gen duur gekochte concessie, in schuur-
kerkjes, die toch vooral van buiten het
aanzien van een kerk niet mochten heb
ben en derhalve bij voorkeur met riet ge
dekt, en van schuurramen moesten voor
zien zijn!
En toch hadden de katholieken zich in
den strijd tegen Spanje goede Nederlan
ders getoond, een strijd, die begint als een
gemeenschappelijk verzet voor de vrij
heid, maar die door den loop der omstan
digheden, toen de Calvinistische partij de
leiding had gekregen, tegen den zin van
den Prins, tot een godsdienststrijd is mis
vormd. Het was wederom Oldenbarnevelt,
die getuigde voor de rechtbank, dat „ook
onder de papisten veel opregte beminders
van 't vaderland zijn, gelijk zij van den
beginne der oorloge getoont hebben".
Het „verraad" van Rennenberg, het feit,
dat enkele katholieken in 1621 probeerden
om Tiel aan Spaansche zijde te brengen,
kan hiertegen niets aanvoeren, als men in
aanmerking neemt, dat de beloften van
godsdienstvrijheid stelselmatig door de
Calvinisten werden geschonden. Groen
van Prinsterer zegt uitdrukkelijk: „noch
godsdienstvrede, noch eed, noch belofte
werden gehouden door de aanhangers van
den hervormden godsdienst". Hoe dikwijls
is het niet gebeurd, dat bij de belegering
van een stad, het stedelijk bestuur nog de
voorwaarde stelde, dat de katholieke gods
dienst vrij zou blijven. Maar de overwin
naars voerden, tegen den wil der meer
derheid, de hervorming in, dreven de ka
tholieken uit hun kerken en ontnamen
hun de kerkelijke goederen. En dit ge
beurde niet alleen in Brabant, maar even
zeer in het Noorden van ons land. In het
reeds genoemde boek van Noordeloos vin-
De uitvaart van wijlen mevrouw Mann - Bouwmeester heeft Vrijdag 'plaats gehad.
De rouwstoet bij het verlaten van den Stadsschouwburg te Amsterdam - Naast
den lijkwagen onderscheidt men links van voor naar achter, mevr Annie van der
Lugt Melsert van Ees, Lily Bouwmeester en Wiesje Bouwmeester; rechts van voor
naar achter: mevr. Julia Cuypers en mevr. Frenkel
Zomersproeten
verdwijnen spoedig door een pot
SPRUTOL
der. wy daarvan de voorbeelden genoemd:
Breda, Groningen, waar de afgevaardig
den van alle standen eischten dat de oude
katholieke godsdienst en de vrije uitoefe
ning daarvan werden gewaarborgd, maar
de belegeraars legden aan de overwonnen
stad zonder meer den gereformeerden
godsdienst op en de kerken werden aan
de katholieken ontnomen. Evenzoo ging
het in Holland en andere gewesten, waar
vrijwel overal de hervorming met geweld
werd ingevoerd, zoodat de bewering van
niet-katholieken, welke men soms nog kan
hooren, dat de overgang spontaan en vrij
willig is geweest, of dat een pastoor met
heel zijn kudde tot het protestantisme is
overgegaan en de kerk vanzelf meenam,
slechts voor enkele plaatsen waar kan
zijn, maar in het geheel niet als algemee-
ne regel kan worden aangevoerd. De ge
schiedenis wijst uit, dat nagenoeg overal
de kerken en de kerkelijke goederen met
geweld aan de overwegend katholieke be
volking zijn ontnomen.
G.
BELGIË
DE VOORZITTER DER BELGISCHE
KAMER
Van Cauwelaert gekozen
De katholieke staatsminister, mr. dr.
Frans van Cauwelaert werd gisteren in de
kamier na drie stemmingen gekozen tot
voorzitter van de kamer van volksver
tegenwoordigers. Van Cauwelaert bekwam
in laatste instantie 78 stemmen tegen 73
aan den sociaist Huysmans, die voorzitter
was tot voor de parlementsontbinding.
Bij de eerste stemming behaalde Huys
mans twee stemmen meer dan van Cauwe
laert, doch hiermede was de volstrekte
meerderheid nog niet bereikt.
Het feit, dat drie stemmingen noodig wa
ren, vindt zijn oorzaak in de onbetrouw
baarheid der liberalen aldus bericht de
Brusselsche correspondent van de „Msbd."
De moreele afspraak was immers, dat in
de kamer de katholieke en de liberale re
geer in gspartij en voor een katholieken- en
in den senaat voor een liberalen voorzitter
zouden stemmen. Inplaats daarvan ont
hielden de meeste liberalen zich bij de
stemming op den naam Van Cauwelaert.
Het spreekt vanzelf, dat deze unfaire
handelwijze door de* katholieken streng
wordt veroordeeld, die onmiddellijk na de
stemming een spoedvergadering hielden.
De heer van Cauwelaert dacht even na,
om onder de gegeven omstandigheden het
voorzitterschap niet te aanvaarden, doch
zijn partijgenooten heben hem van gedach
ten doen veranderen, omdat anders Huys
mans voorzitter zou zyn geworden en de
regeering hierdoor in een moeilijk parket
zou komen te verkeeren.
KABINET HEEFT REGEERINGS-
VERKLARING GOEDGEKEURD
De Belgische ministerraad heeft gisteren
den tekst der regeringsverklaring goedge
keurd, welke volgende week in de Kamer
zal worden voorgelezen
De raad heeft vervolgens de maatregelen
besproken inzake de toekenfling van scha
deloosstellingen van militairen, die onder
de wapenen zijn geroepen. Maandag zal de
ministerraad het wetsontwerp op de spe
ciale volmachten bestudeeren.
DU1TSCHLAND
MAATREGELEN TEN GUNSTE VAN
RENTETREKKERS EN OORLOGS
SLACHTOFFERS
Ter gelegenheid van den vijftigsten ver
jaardag van Hitier heeft de rijksregeering
een aantal maatregelen genomen ten gun
ste van renteniers en oorlogsslachtoffers.
Op het gebied der rijksverzekering zijn
o.m. de kindertoeslagen en de uitkceringen
voor weezen verlengd tot de voleindiging
van het achttiende levensjaar. De sociale
voorzorgen voor oorlogsslachtoffers zijn
aanzienlijk verbeterd.
NIEUWE DISCIPLINAIRE WETTEN
VOOR DE EVANGELISCHE KERK
Met goedkeuring van rijksminister Kerrl
zijn de disciplinaire wetten voor de Duit-
sche Evangelische Kerk herzien.
De disciplinaire rechtbanken krijgen vol
macht tegen weerspannige dominéés, die
in gebreke blijven zich aan te passen bij
de orde van het Derde Rijk, of die in hun
plicht jegens de Kerk of hun loyaliteit
jegens den Fuehrer, het volk of het Rijk
te kort schieten.
Predikanten worden op gelijken voet ge
steld met de burgerambtenaren, d.wz dat
de rassenwetgeving van Neurenberg op
hen toepasselijk is.
EEN AMERIKAAN OVER DE
STEMMING IN DUITSCHLAND
Philip Lafolette, de leider der Axneri-
kaansche progressistén, heeft in de immi
gratiecommissie van het Congres, dat bezig
is met de bestudeering van een ontwerp
betreffende toelating van 20.000 uitgewe
Ingrijpende maatregelen
Na afloop van den ministerraad, welke gis
teren om half vijf was bijeengekomen, heeft
de Fransche minister van binnenlandsche
zaken het volgende communiqué gepubli
ceerd:
Na grondige bestudeering vau een door
minister-president Daladier ingediend over
zicht van de nationale behoeften, heeft de
minister v.an financiën, Paul Reynaud, een
algemeen overzicht gegeven van den econo-
mischen, financieelen en monetairen toe
stand, zooals deze zich na vijf maanden na
tionale inspanning onder bevredigende om
standigheden heeft ontwikkeld.
De nieuwe lasten ten behoeve van de na
tionale verdediging vereischen een nieu
we inspanning van de natie, welke de re
geering besloten heeft over alle groepen
van burgers gelijk te verdeelen.
De ministerraad heeft daarom de volgen
de wetsdecreten goedgekeurd:
Rubriek 1: Nieuwe krachtsinspanning
voor de nationale defensie.
Ie. Decreten, houdende machtiging tot het
aangaan van verplichtingen en de opening
van credieten voor betalingen ten behoeve
van de ministeries van oorlog, marine,
luchtvaart en koloniën.
2e. Bespoediging van betalingen, in het
bijzonder betrekking hebbend op de natio
nale verdediging.
3e. Organisatie der voedselvoorziening der
bevolking in tijd van oorlog.
Rubriek II: Maatregelen betrekking heb
bend op de krachtsinspanning voor de
nationale verdediging.
Ie. Medewerking van het kapitaal: Con
trole op de inkomsten, ten einde belasting
fraude tegen te gaan; belasting tot een af
gerond bedrag op bepaalde inkomsten, wel
ke thans zijn vrijgesteld; beperking der
winsten van ondernemingen, welke voor de
nationale verdediging werken;
2e. Heffing van een belasting ten behoeve
van de bewapening en vrijstellingen: In
stelling van een belasting voor de bewape
ning van 1 pet. op de betalingen; vrijstel
ling van 2 Opct. op patentrechten; verzach
ting der belastngbepalingen ten bc-hoeve
van de productie:
De omzet moet ten minste 500.000 frs. be
dragen, wil men, wat belasting op indus-
trieele en handelswinsten betreft, kunnen
profiteeren van den aanslag ambtshalve
naar uiterlijke kenteekenen; vrijste1 ling
van belasting op landerijen.
Rubriek IH: Verlichting van de lasten
van den Staat.
Regime voor industrieelen alcohol; me
dewerking van de schatkist voor het doen
verminderen der graanoverschotten van
1938 en maatregelen, welke beoogen in het
vervolg nieuwe overschotten te voorkomen;
inkrimping van de uitvoering van groote
werken; verlaging der credieten voor we
genaanleg; herziening der financieele deel
neming in openbare ondernemingen; ad
ministratieve reorganisatie der credietver-
leening aan departementen en gemeenten;
hervorming van het administratieve .stelsel
voor de stad Parijs en het departement Sei
ne; herziening van 't financieele stelsel van
het departementaal beheer; algemeene
richtlijnen wat betreft de afvloeiing van
overtollig personeel va nde openbare dien
sten; maatreelen met betrekking tot het
hulppersoneel der spoorwegen.
Rubriek IV: Medewerking van den ar
beid.
Decreet inzake den arbeid en de glijden
de loonschaal; decreet inzake den arbeid
bij de koopvaardij.
Rubriek V: Economische maatregelen.
Decreet, maatregele.n bevattend tot sti
muleering van de bouwnijverheid; de
creet dat betrekking heeft op vrij willigen
steun aan de bewapening.
Het complex van maatrëgelen, waartoe
o.m. behoort de creatie van bewapenings
bons met een looptijd van 2 jaar, zal bin
nen het kader van een driejarenplan in
staat stellen een krachtige poging te doen
de bewapening op te voeren tot het peil,
dat door de tegenwoordige internationale
situatie vereischt wordt.
De ministerraad heeft tenslotte een de
creet goedgekeurd, waarbij bepaald wordt,
dat propaganda, gevoerd met uit het bui
tenland afkomstige middelen, wordt ver
boden.
REYNAUD LICHT DE MAATREGELEN
TOE.
De Fransche minister van financiën,
Paul Reynaud, heeft gisteravond zijn
aangekondigde radiorede gehouden
De minister zeide daarbij o.m.:
„Ik richt my tot u allen, Franschen, die
den grooten ernst van deze uren begrypt.
Het is myn harde plicht nieuwe offers van
u te vragen, omdat wij nieuwen feiten het
hoofd moeten bieden. Het is uw recht te
verlangen, dat deze offers redelijk zyn. Of
wy willen of niet, wy zyn allen medespe
lers in het drama, dat zich tegenwoordig in
Europa afspeelt. In het Westen leven be
wonderenswaardige kleine, vrye volken,
waarvan één klaar staat zoo noodig zijn
land onder water te zetten en een ander
verklaart, dat het liever zal sterven dan het
hoofd te buigen. Daarnaast ligt Frankrijk,
dat groeit, naarmate het ernstiger wordt
bedreigd. Frankryks kracht is nooit zoo
noodig geweest vopr het land zelf en voor
de wereld. Wat zou Engeland kunnen doen
indien Frankrijk morgen verdween? Wat
zou zelfs het groote Amerika kunnen doen?
De legende van de verzwakking van het
Fransche ryk is verdwenen en slechts de
realiteit van het Europeesche evenwicht,
dat hersteld moet worden, is overgebleven.
Het opbrengen van deze vijftien milliard
beteekent een krachtproef tusschen het
totalitaire stelsel en het democratische
regiem, zooals het onze. Ons stelsel be
schikt over tal van hulpbronnen en wij zul
len deze krachtproef dan ook winnen!
Reynaud zeide vervolgens, dat hij niet
heeft willen overgaan tot de instelling van
werkkampen, de 60-urige werkweek,
brood- en suikerkaarten, wisselcontrole en
controle op de arbeidsmarkt. Ik heb dat
niet gewild, aldus spr., omdat het land
door zijn existentie zelf de beginselen moet
verdedigen, die Frankrijk vertegenwoor
digt
Als voorloopigen maatregel heeft de re
geering bepaald, dat dè normale werkweek
45 uur zal zyn. Zij heeft bovendien de mo
gelijkheid van nog meer overuren ge
schapen. De verlenging van den arbeids
duur is vooral noodzakelijk by de open
bare diensten en daarom heeft de regee
ring deze 45-urige week ingesteld, die
bovendien vermindering van het overtol
lige personeel by sommige openbare be-
dryven mogelijk zal maken.
Na een opsomming van de getroffen be
zuinigingsmaatregelen te hebben gegeven,
verklaarde Reynaud, dat de bezuinigingen
dit jaar nog niet haar volledige uitwer
king zullen hebben. Daarom was het nood
zakelijk een nieuw offer te vragen in den
vorm van een belasting. Met ingang van
1 Mei zal van alle verkoopen een bewape
ningsbelasting van één procent worden ge
heven. Als gij iets koopt, zal een honderd
ste deel van hetgeen gij betaalt, voor de be
taling van de vliegtuigen en kanonnen
dienen. Den handel zal een compensatie
worden gegeven, door vermindering van
de patentbelasting met 20
De minister gaf vervolgens een over
zicht van de maatregelen, die ten doel
hebben de gevraagde offers gelijkmatig
over het geheele volk te verdeden.
Spr. gaf hierby een opsomming van de
door de regeering aangenomen decreten
en zeide, dat er van een deflatle-politiek
geen sprake is. De bedoeling is uitsluitend
orde op zaken te stellen in onze nationale
huishouding
Is dit de laatste krachtsinspanning, die
wy van u verlangen? Het laatste offer? Ik
weet het niet. Wij hebben onzen plicht ge
daan. Het is thans aan U den uwen te doen
In deze dagen wordt de vrede veroverd of
verloren. Deze vrede is de groote prijs voor
de inspanning, welke van u wordt ge
vraagd. Verheft u boven uzelve. Denkt aan
het lot van uw kinderen, uw vaderland, de
vrijheid. Tezamen zullen wy den vrede
redden".
ken Duitsche kinderen, verklaard, dat 75
pet. der Duitsche bevolking „anti-Hitleri-
aansch" is. Hy wees er daarbij op, dat hy
zyn meeninig baseerde op een recente reis
door Duitschland.
ITALIË
AFSCHEIDSBEZOEK VAN PERTH
AAN MUSSOLINI.
De scheidende Britschc ambassadeur,
lord Perth, heeft gisteren een afscheidsbe
zoek aan Mussolini gebracht.
Hy is een half uur bij Mussolini ge
weest. Het onderhoud was, zegt men in
Britsche kringen, van zeer hartelyken
aard.
Ook is lord Perth door den Paus in
audiëntie ontvangen.
ENGELAND
BEZOEK VAN PRESIDENT ROOSEVELT
TE VERWACHTEN?
Waarschijnlijk in het najaar.
De „Star" schrijft: „Daar het bezoek van
den Britschen koning en de koningin aan
de Vereenigde Staten officieel ia, is het
bijna zeker, dat president en mevrouw
Roosevelt zullen worden uitgenoodigd
voor een bezoek aan Groot-Brittannië. Het
gebruik zou vereischen, dat dit bezoek ta
melijk spoedig geschiedt; waarschijnlijk in
het najaar"
Toch verklaren Amerikaansche diploma
tieke kringen desgevraagd niets te weten
van een dergelyk plan. Het bericht schijnt
voor het oogenblik vooral gebaseerd op
veronderstell i n gen.
