DINSDAG 4 APRIL 1939
Siegfried en Christus
Verdedigings
systeem.
£cki6clieSoii^cMtt
Bureaux Papengracht 32. Adv. en Abonn.-tarieven zie pag. 2
Telefoon: Redactie 15, Administratie 935, DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Giro 103003. Postbus 11.
TWEE NATIONAAL-SOCIALISTEN OP
EEN GODGELEERDE GLIJBAAN 1
Dit nummer beslaat uil
vier bladen.
„Hel Nationaal-sociaiisme
marcheert"
Na een verkiezing is 't vaak komisch, te
constateeren, hoe iedere partij meent, dat
zij gewonnen heeft!
Maar wij hebben toch nog nooit gelezen
een zoo'n tengevolge van het zien door
een partij-bril kromme verdraaiing van
de werkelijkheid, als gisteravond in het
„Natonaal Dagblad". Daar staat boven een
prallende beschouwing over het resultaat
van de verkiezing in België: „Het natio
naal-sociaiisme marcheert". Men gelooft
z'n oogen niet, ondanks de koeien-vette let
ters, en leest en herleest.
„Het nationaal-sociaiisme marcheert"! En
het, met het nationaal-sociaiisme verwante
Rexisme is teruggeloopen van 17 op 4 ze
tels, is gedaald van 11.5 pet. der stemmen
in 1936 op 4.44 pet.!
Ook als men de cijfers beziet van ande
re partijen de geringe winst b.v. van de
Vlaamsch-nationalen (3 zetels winst en ge
stegen van 7.10 op 7.93 pet.), de beteekenen-
de achteruitgang van de socialisten (6 ze
tels verlies en gedaald van 32.10 op 30.20
pet.) dan is het allerduidelijkst, dat de
Belgische kiezers zich hebben uitgesproken
voor een sterke democratische
regeering, voor wat hier de R.K.
Staatspartij noemt: een gezonde volksin
vloed en een krachtige regeering.
Het nationaal-sociaiisme* marcheert!
De Katholieken sprongen van 63 op 73 ze
tels, van 28.60 op 32.68 pet. der stemmen. En
tóch marc h e e r t het nationaal-socia
iisme!
Neen zoo'n malle voorstelling der wer
kelijkheid kan men zelfs met de brallendste
volzinnen niet er in-praten!
Wij mogen vertrouwen, dat de kiezers in
Nederland op Woensdag 19 April eenzelfde
houding aan de stembus zullen aannemen.
Ook in ons land zullen de Katholie
ken aan de stembus toonen, dat zij b e-
g r ij p e n, diep overtuigd zijn van den
plicht, om vooral in deZen tijd kleur te
bekennen, als één en onverdeeld te
staan achter.de R.K. Staatspartij!
De R.K. Staatspartij is geen volmaakte
partij volstrekt niet. Men kan haar op
deeïen geargumenteerd becritiseeren. Maar
geen katholiek kan de gegronde over
tuiging hebben, dat hij als staatsburger zijn
plicht beter kan vervullen door te stemmen
op een of andere partij, dan door te stem
men op de R.K. Staatspartij. In de katho
lieke eenheid op politiek terrein ligt ook een
groot goed vóór het vaderland!
Wij, Katholieken, gaan op 19 April mar-
cheeren.
Maar niet, zooals het nationaal-sociaiis
me heeft gemarcheerd in België ach
teruit!
Doch zooals de Katholieke Partij in Bel
gië heeft gemarcheerd met flinke
stappen voorwaarts!
WOENSDAG
19 APRIL
is een dag, waarop van ieder onzer lezers
wordt gevraagd, dat hij een beginsel-uit
spraak doet. Voor den Katholiek is het niet
twijfelachtig, hóe hij het antwoord op deze
vraag moet geven. De Katholiek stemt op
LIJST 2.
(In den Kieskring Leiden is no. 1 van
lijst 2 Mr. BOLSIUS, in den kieskring Gou
da de heer DEERENBERG).
EMIR FAICAL TOT KONING
UITGEROEPEN.
BARDAD, 4 April. A. N. P.). De kroon
prins van Irak, Emir Faical, is tot koning
uitgeroepen, na het overlijden van zijn
vader Ghazi I. Aangezien de kroonprins
eerst vier jaren oud is, is het regentschap
toevertrouwd aan Emir Abdul il Ah, een
neef en zwager van Ghazi I. Deze is in
Irak zeer populair.
Hij is een zoon van den vroegeren ko
ning Ali van Hedjaz, een broer van koning
Faical.
Overeenkomstig de Grondwet is het re
gentschap geproclameerd door de leden
van de Kamer, welke evenwel ontbonden is
en welke alleen tot dit doel bijeen is ge
komen. Het regentschap zal door de vol
gende Kamer bevestigd worden.
Hel Britsche volk eensgezind
Het Engelsche parlement heeft gisteren
duidelijk gedemonstreerd, dat het eensge
zind. achter de regeering staat, nu deze ra
dicaal het roer heeft omgeworpen. Tot nu
toe kon men in het Lagerhuis herhaalde
lijk een scherp debat tusschen de regeering
en haar aanhangers aan den eenen kant
en de oppositie aan den anderen kant bele
ven over de richtlijnen der buitenlandsche
politiek. Dat is na de Vrijdag door Cham
berlain afgelegde verklaring totaal omge
slagen, de volksvertegenwoordiging keurt
thans unaniem de koerswijziging goed.
Over het algemeen keurt ook de Brit
sche pers de buitenlandschL.- politiek, zooals
deze uiteen is gezet in de debatten in het
Lagerhuis, goed. Men is zeer tevreden, dat
geen politiek van omsingeling van Duitsch-
land wordt gevoerd, aangezien, zooals de
„Daily Mail" schrijft,, dit zou leiden tot
een zekeren oorlog.
De „Times" merkt op, dat Engeland niet
spoedig overgaat tot een verklaring, als
ten opzichte van Polen is gegeven en de
beteekenis hiervan wordt nog vergroot
door de eensgezindheid in het Lagerhuis.
Achter het parlement staat zonder twijfel
de onverdeelde wil van het land.
Het spreekt vanzelf, dat de Duitsche
pers een heel ander geluid laat hooren
en op de gebruikelijke overdreven-felle
rr.anier Engeland ervan beschuldigd, de
wereld op te willen hitsen tegen Duitsch-
iand. Natuurlijk zonder eenig ander mo
tief dan afgunst, want Duitschiand is vre
delievend, luister maar naar Hitier. Duitsch
iand zou echter, aldus de Duitsche pers,
niet bereid zijn om een omsingeling te dul
den. „En wij moeten aldus bijv. de
„Deutsche Dienst", nogmaals met nadruk
erop wijzen, dat Duitschiand niet het voor
nemen heeft af te wachten tot het omsin-
geiingsnet gesloten of onverscheurbaar ge
worden is."
Eenzelfde taal spreekt de Italiaansche
pers. Zoo schrijft bijv. de diplomatieke
redacteur van het agentschap Stefani o.m.:
„Wat Italië betreft, de officieele gedachte
der regeering te Rome is duidelijk gepre
ciseerd door Mussolini in zijn redevoering
in het stadion ter gelegenheid van den
twintigsten verjaardag der fasces: Wan
neer de bepleite coalitie tegen de autori
taire regimes verwezenlijkt mocht worden,
zouden deze regimes de uitdaging opne
men en overgaan tot den tegenaanval op
alle punten van den aardbol."
In het kort komt dit alles dus hierop
neer: „Wij, Duitschiand en Italië, moeten
vrij zijn om te doen wat wij willen; wij
moeten „levensruünte" hebben en dat ne
men wij, waar ons dat het beste lijkt. Wie
zich daartegen verzet, daagt ons uit en dat
nemen wij niet."
Maar of de autoritaire staten dit „ne
men" of niet, zij zullen niet kunnen ver
hinderen, dat de bedreigde buurlanden
gaarne nota nemen van de steun, welke
Engeland hun toezegt in geval van een
aanval.
De „Petit Parisien" schrijft, dat Duitsch
iand thans ge'waarschuwd is, dat het op alle
wegen, waarop zijn buitensporige ambities
zouden kunnen leiden, Engeland zal ont
moeten. In geval van een aanval zal En
geland niet alleen Polen, doch ook de an-
öere landen in dit gebied steunen. Aange
zien Engeland in het Westen ook Frank
rijk, België, Nederland en Zwitser
land zal helpen, zijn alle buurstaten van
Duitschiand opgenomen in het verdedi
gingssysteem, dat Engeland heeft opge
bouwd om een eventueelen aanval van
Duitschiand te stuiten.
Voor wat Nederland betreft, mee-
nen wij, dat dit wel wat te ver gaat. Met
bet voornemen om andere landen te steu
nen schept men nog geen „systeem...
Het is niet de politiek van Nederland
zich te laten inlijven bij eenig verdedi
gingssysteem.
DE KONINGIN NAAR DEN
RUIGENHOEK.
Van officieele zijde meldt men ons, dat
H. M. de Koningin morgen, Woensdag,
naar den Ruigenhoek.zal gaan teneinde al
daar eenigen tijd te verblijven.
Hutspot in gedachten-kronkels
De dichterlijke alleenspraak, die een
dooie matroos ontsnapte, toen hij in een
kist grafwaarts werd gedragen, ontwel
de ook ons gemoed, nadat wij met taaie,
geduldige belangstelling kennis hadden
genomen van een dispuut tusschen twee
Nazi-theologen, die Nederlanders zijn van
geboorte wat nog niet zeggen wil: Ne
derlanders naar den geest.
Het matrozen-lijk luchtte zijn verbazing
in eenige krachttermen, die in een fatsoen
lijk dagblad niet kunnen worden over-ver
teld, maar waarvan de gekuischte inhoud
deze is: „ik heo al veel beleefdmaar
zoo iets is me nog nooit overkómme".
Nu die verzuchting, en dan in önge-
kuischte vorm, slaakten ook wij bij de le
zing van een brochure, getiteld „Siegfried
en Christus", van T. S. Bontkes, en een
uitvoerige bespreking daaraan onder de
zelfde titel in het zich Nationaal noemende
Dagblad gewijd.
Die verbazing getuigt van onze enge be
krompenheid, want onze Duitsche broe-
ders-in-Christus, die met dergelijke lectuur
worden overstroomd hebben reeds lang ver
leerd zich daarover te verbazen, en zuch
ten slechts
voor deze menschen niet meer dan een
vroom begrip. Men late zich dan ook niet
beetnemen door godvruchtige zinswendin
gen als „verheven zieleadel", „machtige
zielegrootheid" en dergelijke weelderige
uitdrukkingen, want deze rhetorische luxe
verbergt slechts dogmatische armoede.
Dit blijkt wel treffend uit het volgende
oneerbiedig proza niet oneerbiedig naar
den vo-rm, maar naar den inhoud.
„Op de ruïnes van de oude beschaving
stond Christus, de vrij geworden God
van de aardsche gebondenheid; aan den
morgen van den nieuwen dag stond Sieg
fried, het zinnebeeld van den volkomen
aardschen mensch, aan den avond stond
Christus, de zuiver vergeestelijkte
mensch. Siegfried was uit zijn aard de
jonge God van den lachenden morgen,
Christus de oudere God van den avond,
Siegfried behoort de jeugd, Christus de
ouderdom".
En nu komt het aapje om den hoek glu
ren:
„De jonge Germaansche volkeren dra
gen in hun ziel nog het Siegfried-ideaal;
tegenover het Christendom, tegen zijn
magische grondstelling, waarvan de poli
tieke uitwassen het socialisme en het
communisme zijn, staan ze innerlijk
vreemd" (p. 17).
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
Het Britsche parlement eensgezind ach
ter de nieuwe koers van de regeering. (2de
blad).
Z. H. de Paus zal zich op Hemelvaarts
dag buiten het Vaticaan begeven. (2de
blad).
Koning Ghazi van Irak bij een auto-on
geluk om het leven gekomen. (2de blad).
Binnenland
De vergadering van „Bloembollencul
tuur" (4de blad).
De viering van het eeuwfeest der spoor
wegen te Amsterdam. (1ste blad).
Goederenwagens ontspoord op de lijn
RessenBemmel. (4de blad).
Lelden
Brand in de vuurwerkfabriek der firma
Kat eischt een zwaar gewonde. (1ste blad).
zijn een schepping van den geest van
Christus".
De schrijver bekent openhartig, dat deze
ideeën: „een reformatie beteekenen in de
christelijke wereldbeschouwing. Ik heb er
zelfs niets op tegen om in plaats van re
formatie revolutie te schrijven".,..
Daar hebben wij evenmin bezwaar te
gen, geachte heer W. Th. B.
Doch wel hebben wij er bezwaar tegen,
dat er Katholieken zijn, die dergelijk ge
praat lezen en niet van een heilige woede
vervuld worden, dat er Katholieken zijn,
zóó verblind door politieke vooroordeelen,
dat zij, op de bovengeschetste wijze voor
gelicht, zich aan een groot gevaar bloot
stellen den Weg, die de Waarheid en het
Leven is, mis te loopen en verdwaald te
raken. L. R.
De schrijver van de brochure, de heer
Bontkes, die op een boerderij woont in
Bellingwolde, noemt de gedachten in clit
geschrift neergelegd, j,de vrucht van na
denken en eenige studie over de oorzake
lijke geestesrichtingen, die in laatste in
stantie de sinds jarên hangende groote
maatschappelijke problemen bepalen en
richting gevenDat klinkt tamelijk
zelfverzekerd, maar, heer Bontkes be
doelt het zoo kwaad .niet, want hij zal
„gaarne eventueele opmerkingen van le
zers over den inhoud ontvangen".
Deze opmerkingen zijn verstrekt door W.
Th B. in het „Nationale Dagblad", maar
wij kunnen niet zeggen, dat .zijn opmer
kingen er toe hebben bijgedragen, de Ger
maansche godenschemering, die als een on
doordringbare sluier hangt over het betoog
van den heer Bontkes uit Bellingwolde, te
doorlichten.
Het „Nationale Dagblad" is het niet ge
heel eens met kameraad Bontkes, doch zelfs
na een gedegen en naarstige studie is het
ons niet gelukt, de aard van dit meenings-
verschil te vatten, en ofschoop wij er groot
op gaan van puur Germaanschen bloede te
zijn, vermochten we den zin van dez'e
w o u 1 d-b e Germaansche woordenwisse
ling niet te doorgronden.
De heer Bontkes heeft in zijn brochure
gepoogd een synthese tot stand te brengen
tusschen Siegfried en Christus.
Siegfried, de half-gcd, is het zinnebeeld
van de „aarde veroverende, zonnig lachen
de ziel van het Germanendom".
Dat is heel mooi gezegd.
Christus is met zachte woorden van me
delijden geteekend: „de Christen God,
welke, gebukt onder het kruis der slecht
heid van zijn volk, zich offerde voor dit
volk, daarmede voor het aangezicht dei-
verbaasde wereld een geheel nieuwe, in
nerlijke wereld openend".
Siegfried, „de held van edele inborst en
zonnige levensblijheid, de ideaal gestalte
van het sterke Germaansche ras", heeft
moeten wijken voor den Christus, maar de
tegenstellingen tusschen de Germaansche
kracht en de liefde van Christus zijn blij
ven bestaan en treden tegenover elkaar in
het strijdperk „in hevige worsteling".
Deze tegenstellingen wil de heer Bont
kes met elkaar verzoenen. Als dat bereikt
kan worden is „de vo-lkrachtige Siegfried
(is) gelouterd door den Christus, de Chris
tus geactiveerd door den Siegfried: de
Heliand" (p. 22)
Dit is de korte inhoud van vele woorden.
Maar hoe deze verzoening tot stand moet
komen, laat de heer Bontkes wijselijk ach
terwege en evenmin verklaart hij, wat we
nu toch in vredesnaam moeten verstaan
onder een activeeren van Christus.
De schrijver bedoelt het goed; we twij
felen er niet aan, of hij dwaalt te goeder
trouw, maar hij dwaalt tot wel erg ver weg
van ieder Christendom als hij de vraag
stelt (p .16):
al moge nu het leven van Christus
'n aangrijpend beeld van verheven ziele
adel en Goddelijke zending zijn, toch
rijst de vraag: Was hij de profeet van
het Westen of was het Westen rijp voor
deze wereldbeschouwing en gods
dienst".
Het is maar een vraag! Een simpele
vraag, die echter in vele harten in het
aarts-vrij zinnig-Protestantsche Groningen
gretig weerklank zal vinden. Christus is
De a.s. verkiezingen zullen het uitwijzen,
dat ons volk inderdaad innerlijk vreemd
staat tegenover socialisme en communis
me, maar zullen tevens het afdoend bewijs
leveren, dat ons degelijke vclk waarin
de door den schrijver begeerde samensmel
ting tusschen Christendom en Germaan
schen volksaard op zoo volkomen natuur
lijke en vruchtbare wijze is voltrokken
van de Nazi-mystiek niets weten wil.
Valt het reeds moeilijk in de brochure
van den* heer Bontkes van Bellingwolde
uit de modder van een Joodsch-overdreven
stijd de kern. (al is het dan geen goud
kerntje!) op te visschen, op het artikel,
dat in het „Nationale Dagblad" aan deze
brochure is gewijd, kan men zich steke
blind turen zonder er iets van te snappen.
Een hengelaar, zoo geduldig als een poes,
haalt daaruit geen kern op.
Wij zijn het in zooverre met den Kaiser-
straat-krabbelaar eens, dat wij het beiden
niet eens zijn met den heer Bontkes van
de boerderij „Beukenhof". En wij vallen
elkaar bijna in de armen van ontroering
als hij (na de brochure „een breede schaar
van lezens" toegewenscht te hebben) over
de voorgestelde synthese tusschen Sieg
fried en Christus schrijft: „Ik vrees echter,
dat het geneesmiddel erger is dan de
kwaal".
Daarmee gaan wij volgaarne accoord.
Maar waarom is de B. van het Nat. Dag.
het niet eens met de B. uit Bellingwolde?
Ziehier de verklaring, die tegelijk een
raadsel is:
„Indien namelijk de christelijke we
reldbeschouwing, die de schrijver op het
oog heeft, terecht zou mogen doorgaan
voor dè Christelijke wereldbeschouwing,
dan ging ik onmiddellijk aan de zijde van
het „nieuw-heidendom" staan, hoogstens
met gematigde dankbetuiging voor bewe
zen diensten. En op een synthese met
deze wereldbeschouwing zou ik alsdan
niet de minste prijs stellen.
Het is zeer zeker een christelijke we
reldbeschouwing. Een harer wortels ligt
in de ondergaande romeinsch-hellinisti-
sche wereld der eerste eeuwen...."
Wij probeeren nu weer vriendjes te wor
den met boer Bontkes, want wij kunnen
ons zoo voorstellen, dat thans deze heer
het op zijn beurt met ons eens is, als wij
zeggen er niets van te begrijpen. Want of
schoon hier duidelijk wordt gezinspeeld op
de Katholieke Kerk of wellicht op een der
Protestantsche genootschappen, heeft de
heer Bontkes daarover met geen woord
gerept.
Het artikel in het Nat. Dagblad is trou
wens van a tot z zoo dol, zoo gevaarlijk
dol, dat men zijn oogen verbijsterd ten he
mel slaat. De heer Boutkes heeft zelf ver
klaard, dat hij nadenkt op zijn manier
althans maar wat denkt hij dan wel van
deze uit de pen van kameraad W. Th. B.
gevloten critiek op zijn brochure:
„De schrijver vereenzelvigt den geest
van Christus met den geest van den ont
werper van een Jezusbeeld, in casu van
het Jezusbeeld, dat de schrijver teekent.
Ik onderscheid den Geest van Christus,
den geest van Jezus, den geest van Je
zus Christus en den geest van den ont
werper van een Jezusbeeld. En ik doe
WIJ GEVEN ARTIKELEN OVER:
Maerten van den Velde, een martelaar
van Leidschen huize. (2de blad).
Een nationaal-socialistische theologische
brochure. (1ste blad).
De jongste beslissing van Engeland. (1ste
blad).
Het eeuwfeest van Luxemburgs Onafhan
kelijkheid. (4de blad).
dit met een beroep op het Nieuwe Tes
tament".
Zonderlinge ketterijen over den Persoon
van Christus hebben over de wereld rond
gewaard, maar dit spant de kroon, ook in
toon! Een dergelijke Christologische huts
pot is nog door geen theoloog gegeten.
Een synthese tusschen „Siegfried" en
Christus is, volgens het Nat. Dagblad,
eigenlijk volslagen overbodig.
„Een volk is een Godsgedachte. En ook
ik kan niet over de eigenschappen, ga
ven en krachten eener volksziel spreken
en dus ook niet over Siegfried zonder te
spreken over den geest van Christus. De
schepping van Siegfried is mij de uit
komst van den arbeid van dien geest
van Christus en den arbeid der ziel van
het Christendom".
Toch „onderschrijft" deze verlichte god
geleerde het geloofsartikel: „die ontvangen
is van den Heiligen Geest, geboren uit cle
maagd Maria",
„daarom noem ik Hem: Jezus Christus,
dat is de grondslag van de leer der prae-
existentie van Jezus Christus. Maar
daarom kan ik dan ook over den geest
Christus niet meer spreken zonder over
den geest van Jezus Christus te spreken,
en over den geest van Jezus Christus
niet meer zonder te spreken over den
geest van Jezus van Nazareth. En zoo
dra ik dit laatste doe, ontwerp ik een
Jezusbeeld, of doe ik het in overeen
stemming met een aireede ontworpen
Jezusbeeld".
„De arbeid van den geest van Jezus en
de arbeid van den geest van Jezus Chris
tus is onderscheiden. Dat'heeft vooral de
Evangelist Johannes duidelijk gezegd.
Waar de geest van Jezus Christus ideaal
is, is de arbeid origineel".
Twee leerstellige uitspraken van Hitier
en Mussert worden aangevoerd, om de be
wering te staven, dat als een volk maar
Godsvertrouwen heeft:
„het zich in feite aireede gesteld (heeft)
op den bodem van het christelijk geloof,
en de Germaansche volksziel beleden te