BUITENLAND Engelsche houding tegenover Duitschland Nieuwe problemen Centraal-Europa KREYMBORG DINSDAG 28 MAART 1939 DE LEr©SrHF. COURANT TWEEDE BLAD - PAG. 6 BELGIË UITDAGENDE UITZENDING VAN RADIO-KEULEN. '„Onduldbare inmenging" zegt men in België. Zondagmiddag heeft het omroepstation te Keulen een uitzending gewijd aan de Duitsch sprekende Belgen in de grens streek. Het station richtte zich tot deze menschen als tot Duitschers. Dit feit wordt in België als een ontoelaatbare inmenging m de bu.nenlandsche aangelegenheden van het koninkrijk beschouwd. Het Katholieke Belgische blad „Ving- tiè?*e Siecle" protesteert tegen uitlatingen van den omroeper van den radio-zender te Keulen, die o.a. ook gezegd zou hebben, dat de Walen tot het Duitsche ras behoo- ren, en dat op het St. Nicolaasplein te Eupen het Duitsche hart klopt. Het blad verwacht van de regeering, dat zij onver wijld te Berlijn stappen zal ondernemen. DUITSCHLAND MEMEL WORDT MARINEBASIS. Eerichten uit het nu Duitsche Memel melden toenemende militaire aticviteit. Overwogen wordt van Memel een haven te maken voor militaire watervliegtuigen; in tiet geheele gebied van Memel worden trouwens vliegterreinen aangelegd. Tot nu toe had het Memelgebied slechts één vlieg- haven In Memel zijn zeven onderzeebooten aan gekomen, waar zij voorloopig gestation- neerd zullen worden. Ook het moederschip „Donau" en torpedobooten liggen in de ha ven. De synagoge in Heydekrug is afgebrand. Zwarthemden stonden naar den brand te kijken en zongen liederen. Twintig Joden en Litauers zijn mishandeld en met geweld over de Litausche grens gezet. Drie Litau- sche postambtenaren liggen in het zieken- his Een van hen, een zekere Jodkaazis, werd eenvoudig over de grens gesmeten; hij ligt met gebroken beenen en een hersen schudding in het ziekenhuis. INDIENSTTREDING VAN JODEN IN DUITSCHLAND WEER TOEGESTAAN. Joden mogen in Duitschland weder in dienst worden genomen. Do leider van de rijksinstelling voor ar beidsbemiddeling heeft er in een verorde ning de aandacht op gevestigd, dat het aan- teal werklooze Joden sterk is gestegen. De Staat heeft er echter geen belang bij dat de arbeidskracht der Joden ongebruikt blijft. Men moet trachten de Joden, die kunnen werken, zoo spoedig mogelijk aan het werk te zetten, teneinde aldus Duitsche arbeids krachten vrij tè krijgen voor dringende werkzaamheden, welke in het belang van den staat moeten worden uitgevoerd. De Joden kunnen in bouwbedrijven en tij ontginningen te vrerk worden gesteld, maar gescheiden van de andere arbeiders. Nadeel en kunnen de werkgevers van het in dienst nemen der Joden niet ondervin den. GOEBBELS NAAR BOEDAPEST EN ATHENE. Rijksminister dr. Goebbels is vertrok ken voor een reis naar Boedapest en Athe ne, die verscheidene dagen zal duren. FRANKRIJK DE VERSTERKING PER LEGERMACHT. Nog eens honderd vliegtuigen besteld. Volgens het agentschap Dow Jones zou de Fransche regeering nog eens honderd vliegtuigen in de Vereenigde Staten heb ben besteld en zullen wellicht nog meer orders volgen. ENGELAND GEEN PLANNEN TOT BESTRIJDING OP ECONOMISCH GEBIED. In antwoord op gestelde vragen heeft de Engelsche onder-minister van Buitenland- sche Zaken, Butler, gistermiddag verklaard, dat de regeering de mogelijkheid eener economische boycot van Duitschland niet in overweging heeft genomen. Ook verklaarde Butler zich bereid, de verzekering te geven, dat de jongste wij zigingen in den internationalen toestand voor Engeland geen aanleiding zouden vor men tegen Duitschland economische ran cune-maatregelen te nemen. Deze verklaring hield verband met de Duitsche bewering dat Engeland van plan zou zijn Duitschland een economische „af straffing" toe te dienen. Engeland heeft niet geprotesteerd tegen inlijving van Memel. De onderstaatssecretaris van buitenland- sche zaken. Butler, heeft voorts verklaard, dat naar aanleiding van de inlijving van Memel geen proest was ingediend. De Li tausche regeering heeft de Britsche betref fende Memel ingelicht, waarop de Brit sche regeering tegenover de Litausche re geering uiting heeft gegeven aan haar sympathie naar aanleiding van de positie, waarin zij geplaatst was. EEN REDE VAN DUFF COOPER. „Het oogenblik is gekomen voor organisatie van den tegenstand". Oud-minister Duff Cooper heeft een rede gehouden, waarin hij zeide, dat „met het oog op de duidelijke bedoeling der dicta toren, Europa en de wereld door geweld te overheerschen, het oogenblik voor orga nisatie van den tegenstand is gekomen". Ten dien einde bepleitte hij de vorming van een meer beperkt kabinet, waarin al le partijen vertegenwoordigd zouden zijn. „Voor een dergelijke regeering aldus vervolgde hij zou het gemakkelijker zijn te komen tot een maatregel, die uit een oogpunt van nationale veiligheid van over wegend belang is: zij zou er op kunnen staan, dat ieder Engelschman de nationale zaak alle diensten bewijst, waartoe hy in staat is. Ik zeg niet, dat wij moeten eischen, dat ieder dienst neemt in het leger, maar ik be doel, dat wij het beginsel moeten afkondi gen, volgens hetwelk de staat in buiten gewone tijden het recht heeft van iederen strijdbaren man militaire diensten te ver langen. Dat zou een aanzienlijke uitwer king hebben op den indruk, dien de we reld zou hebben van onze houding en onze vastberadenheid". Duff Cooper achtte het noodig den klei nen staten in Europa, „die voor hun leven beven" het bewijs te geven, dat zij zoo noodig geholpen zouden worden, opdat zij er toe gebracht worden zichzelf te verde digen. Hij zeide ten slotte, dat het „krankzin nig" zou zijn onder de bestaande omstan digheden Rusland ter zijde te houden. Hij was er van overtuigd, dat de Ver eenigde Staten in gevan van 'n conflict snel en actief met de democratische staten zou den samenwerken. LITAÜEN HET KABINET AFGETREDEN. Een patriotische reactie. De Litausche regeering is gisteren afge treden, generaal Tsjernius, de chef van den generalen staf, heeft opdracht gekregen een nieuw kabinet te vormen. Naar men te Kaunas hoort, zijn tusschen de Litausche regeering en de vroegere op positiepartijen onderhandelingen gevoerd cm te komen tot een gemeenschappelijk V aderlandsch Front en reorganisatie van hei kabinet. Reeds vroeger op den dag werd verklaard, dat wellicht aan vertegen woordigers van de katholieke en demo cratische oppositie, die twaalf jaar lang te genover de regeering heeft gestaan, deel name aan de regeering zou worden aange boden. Na de verwarring, welke een gevolg was van de jongste gebeurtenissen, is thans een patriottische reactie merkbaar. Vrijwilli gers van het leger noodigen de bevolking uil zich te vereenigen een Vaderlandsch Front te vormen voor de vrijheid van het land. Bovendien heeft de opperbevelheb ber van het leger, generaal Rastilais, een radiorede gehouden, waarin hij de vier factoren van veiligheid van het land heeft •geformuleerd, nl. een realistische buiten- landsche politiek, binnenlandsche rust, cultureele, moreele en economische weer stand van het land en een sterk leger. Generaal Rastilais verklaarde tenslotte, dat Litauen zijn onafhankelijkheid niet zon der strijd zal opgeven. De besprekingen over een nieuw kabi- ret duren voort. DUITSCHE PROTESTSTAP TE KAUNAS GEDEMENTEERD. Het Litausche telegraafagentschap deelt mede, dat het in de buitenlandsche pers versehenen bericht, volgens hetwelk de Duitsche gezant te Kaunas geprotesteerd zou hebben tegen de uitbreiding van de bewapening van Litauen, van allen grond ontblopt is. POLEN DE KWESTIE VAN EVENTUEELE DUITSCHE EISCHEN. Waarnemers te Warschau zijn van mee ning, dat het zeer wel mogelijk is, dat Duitschland eischen zal stellen aan Polen betreffende Dantzig. Zij denken echter, dat het onwaarschijnlijk is, dat Duitschland eenigerlei drastischen stap zal onderne men, bij den tegenwoordigen toestanr der Poolsche openbare meening. De Polen ge voelen een nieuwe vastberadenheid en ver trouwen in het bieden van weerstand aan iedere bemoeienis met hetgeen zij be schouwen als hun erkende handelsrechten in de haven Dantzig. In een boodschap aan een vergadering Van Poolsche vrouwen zegt de weduwe van ^-'ilsoedski: „De vrouwen van Polen zijn bereid om schouder aan schouder met hare /broeders te strijden op het slagveld". HONGARIJE DE HONGAARSCHE ACTIE IN SLOWAKIJE. Naar verluidt zijn Hongaarsche ongere gelde troepen en vrijscharen Slowakije van aen Zuidkant binnengedrongen. Gemeld wordt, dat de gevechtsactie aan de Oostelijke grens van Slowakije ver slapt. De Slowaaksche regeering heeft vijf lichtingen reservisten opgeroepen, doch uiteengezet, dat de oproeping bepaald biyft tot specialisten, de luchtmacht en de lichte artillerie. In Duitsche kringen wordt er de nadruk op gelegd, dat bij de inciden ten der laatste dagen in Slowakije geen Duitsche officieele personen of troepen be trokken zijn. Te Bratislava begint in verband 'met de voortdurende onzekerheid een zekere ner vositeit merkbaar te worden, WIL HONGARIJE DEEL VAN ROETHEN1E AAN ROEMENIE AFSTAAN? Volgens „Die Zeit" zou Hongarije er in hebben toegestemd een deel van de Sub- karpathische Oekraine aan Roemenië af te staan. Het zou gaan om een strook ge bied in het Oostelijk deel van dit land, dat in meerderheid door Roemenen wordt be woond en tot aan de Poolsche grens loopt. Het blad voegt hier aan toe, dat Polen dit plan goedkeurt. AFRIKA „DIE STEM UIT SUID-AFRIKA." Ernstige redevoering van generaal Smuts. Generaal Smuts heeft te Kaapstad een redevoering uitgesproken, waarin hij een ernstige waarschuwing uitte ten aanzien van den tegenwoordigen staat van „gewa pende anarchie" in Europa. „Er is een toe stand van rechteloosheid en anarchie in het buitenland, zooals in ons leven, vóór of na den wereldoorlog, niet bestaan heeft. V/ij hebben lichtvaardig gesproken over den Volkenbond. Toch heb ik den zeer die pen indruk, dat wij een onmetelijk verlies hebben geleden door zijn val. Ik vrees, dat de toestand hierna nog veel erger zou kun nen worden. Het kan zijn, dat wij bitter zullen betreuren, dat wij den Volkenbond hebben laten komen tot waar hij thans gevallen is. Ik denk, dat wij nooit weer te voorschijn zullen komen uit de anarchie en de heerschappij van het brute geweld, voor wij opnieuw de volkeren ter wereld, groote zoowel als kleine, aan de ronde tafel bijeen hebben gebracht." PALESTINA DE TERREUR DUURT VOORT. Vanochtend zijn te Jerusalem twee Ara bieren vermoord, vermoedelijk omdat zij weigerden gevolg te geven aan de Arabi sche oproep tot staking. Deze staking is afgekondigd uit proetest tegen het dooden van den rebellen-leider Abdul Rahim gisteren. De openbare dien sten te Haifa worden door de staking niet getroffen. Bnltenlandsctie Berichten OOK IN ITALIË ZIJN ONBEWAAKTE OVERWEGEN. Zes dooden bij Bologna. Op een onbewaakten spoorweg-overgang nabij Bologna zijn gistermorgen zes perso nen, waaronder een gezin bestaande uit vader, moeder en drie kinderen, door een electrischen trein verrast en volkomen ver morzeld. Het Katholiek Comité van Actie „Voor God" schrijft ons Gods wet met vreugde vervuilen. Niet door alles te veranderen komen wij den geestelijken nood te hoven en krijgen wij meer vreugde in het leven, maar doordat wij het oude Geloof met nieuwe geestdrift in daden vertolken. Gods aloude wet met blijdschap vervullen, met groo- ter zelfoverwinning, nauwgezetter geweten, innerlijke overgave. A. M. Weisz O.P. in „Wij zijn 'n'volk zonder vol doende ruimte om te leven Hongarije en Oekraine, het land der Zwarte Aarde levert graan Roemenië benzine.... dan is Duitschland onoverwinnelijk". (Van een bijzonderen K.W.P.- Correspondent) Reeds jarenlang is in Duitschland onder het volk in alle toonaarden herhaald: „Wij zijn 'n volk zonder voldoende ruimte om te leven. Wij zijn genoodzaakt om uit- bereiding, expansie te zoeken naar net Oosten". De politiek die de Germanen 600 jaar hebben gevolgd om deze uitbrei ding te zoeken naar het Zuiden of het Westen is thans prijsgegeven. De drang naar het Oosten komt thans onweerstaan baar tot uiting. Wanneer men de kaart van Europa be ziet dan bemerkt men weldra de uitzon derlijke vorm die het voormalige Tsjecho- Slowakije bezat. Bohemen en Moravië hebben een lange uitlooper, een streep grond die als een wig vormt tusschen Polen aan den eenen kant, en Hongarije aan de andere zijde, een corridor van Bohemen naar Roemenië, het gebied dat Duitschland in eenigerlei vorm in zijn macht wil hebben ómdat daar de rijke, on uitputtelijke petroleum en benine-bronnen liggen, die de onmisbare brandstof leveren voor vliegtuigen en gemotoriseerde leger eenheden. Bohemen en Moravië is reeds Duitsch be zit: een z.g. buitenbezetting of kolonie in Europa. Wellicht mogen de Tsjechen eigen postzegels behouden! Het eerste stuk van de „gang" naar Roemenië vormt Slowakije, oat reeds onder Duitsche protectoraat staat, waar de Duitsche troepen vrij toe gang hebben, om de orde te handhaven of om het leven der Duitsche elementen die door terroristen bedreigd worden veilig te stellen. Het tweede deel van deze corridor is Karpathen-Rusland, een stuk grondge bied, dat feitelijk de invalspoort van Rus land vormt. Er woonden tot voor enkele dagen, voor dat de Hongaren hier binnen vielen slechts heel weinig Tsjechen: die zijn nu reeds gevlucht naar Bohemen of Moravië. De bevolking bestond ook niet uit Slowaken, evenmin uit Duitschers, maar uit Klein-Russen, Roethenen genaamd, een zeer primitief volk, waarvan de meesten niet kunnen lezen of schrijven. De hoofdstad Chust was niet meer dan een klein dorp, dat niet eens aan den har den weg gelegen was. De belastingambte naar was tevens Minister van Financiën. De Minister v. Openbare Volksgezondheid woonde in het gasthuis en het Ministerie van Posterijen en Telegrafie was onderge bracht in twee kamertjes van een klein postkantoortje. De pastoor was tevens voor zitter van den Ministerraad. Er zijn geen of slechts enkele verkeerswegen en in heel het land waren geen tien advocaten. Ongeschonden natuur en maagdelijke wouden. Toch genoot dit uitzonderlijk stuk land, dat thans in het middelpunt der belang stelling staat, reeds eenige vermaardheid bij de toeristen. In de reisgidsen werd men echter gewaarschuwd: .slaapzak en voldoende mondvoorraad mee te nemen, niet alleen gaan, goed gewapend zijn, want wolven en wilde beeren zijn hier geen zeldzaamheid. Des avonds staan de berg hellingen hier en daar in rooden gloed. Als men dichterbij komt, hoort men de weemoedige muziek van harmonica's en violen, gezang en druk rumoer van stern- Rijzige gestalten zitten rond het vuur of dansen een wilden, hartstochtelijken dans .Dat zijn de zigeuners die hier in groote groepen leven. De Roethenen zijn echter niet de eenige burgers van het land: ze zijn 413.481 in aantal. Verder zijn er 65.828 Joden en 25.894 Hongaren. Maar alle bewoners, of het nu Roethenen, Joden of Hongaren zijn, ze zijn allemaal even arm en ongeletterd. Toen Karpathen-Rusland in 1918 aan Tsjecho-Slowakije werd toegewezen, zijn verschillende millionairs begonnen om de rijke bodem van het land te exploiteeren. Hiermee is wel een aanvang gemaakt, doch de bewoners van het land hebben er geen vruchten van geplukt. Grillige grenzen. Wanneer men de grillige grenzen van Karpathen-Rusland ziet, dan behoeft men niet te denken aan een speling der na tuur: deze grensregeling is het resultaat van Versaill- Politieke redenen gaven hier den dooi slag. Tsjecho-Slowakije had belang bij Karpathen-Rusland, niet zoo zeer om economische dan wel om poli tieke redenen. Hier lag immers de toe gangsweg naar Roemenië en beide landen hadden gemeenschappelijke belangen. Na het pact van Praag met Moskou kreeg deze corridor nog grootere beteekenis. Ofschoon de bevolking van Karparthen- Rusland geheel vreemd stond tegenover Tsjecho-Slowakije was het om politieke redenen aan Praag afgestaan, dat herhaal delijk aan de bewoners zelfbestuur had be loofd. Maar daar bleef het ook bij. Wel werd er door de Tsjechische ambtenaren een felle actie gevoerd tegen iedere Hongaarsche invloed op gebied van taal en cultuur. De toch reeds groote teleurstelling tusschen Tsjechen en Hongaren groeide met den dag en Hongarije verbeidde het uur waarop het eenmaal het bezit zou kunnen nemen van het landdat het zoo goed gebrui ken kon, omdat het met maagdelijke oer wouden is bedekt en gebrek heeft aan graan Hongarije heeft gebrek aan hout en een overvloed aan graan. De toestanden op godsdienstig gebied. Op godsdienstig gebied is de toestand in Karpathen-Rusland als volgt: De Zigeuners zijn katholiek evenals een aantal Grieksch-Katholieken die met Rome geünieerd zijn en die den Oosterschen Ri tus volgen. De meeste Roethenen behooren echter tot de Schismatieke Orthodoxe Kerk; na den wereldoorlog hebben zich velen on der den druk der Tsjechische regeerings- ambtenaren aangesloten bij de Nationale Kerk van Praag. Er zijn ook verschillende Protestantsche secten die hier nog tal van aanhangers tellen. De Popen van de Orthodoxe Kerk ver schillen niet veel van de Russiche Popen van vóór de revolutie. Zij zijn niet ontwik keld, brengen allerlei bijgeloof in de we reld en bemoeien zich overigens nergens mee. Ofschoon in de Tsjechische grondwet vrijheid van godsdienst was gewaarborgd, was hiervan in de praktijk weinig te be speuren. Verschillende Katholieke kerken werden onteigend en aan de Nationale Kerk afgestaan. Praag zond verschillende min derwaardige individuen naar Karpathen- Rusland, die daar officieel tot Pope werden aangesteld en die tot taak hadden de met Rome geünieerde Katholieken over te halen om toe te treden tot de Nationale Kerk, die tenslotte een mislukking is gebleken. Toegangspoort naar Rusland. Karpathen-Rusland dat na het accoord van München ook zelfbestuur kreeg, is eenigszins een overgangsgebied tusschen twee naburige Slavische volksstammen en vormt de toegangspoort naar Rusland, naar "de Ukraine. Twintig jaar is dit gebied nu verbonden geweest met Tsjecho-Slowakije dat in het land overal scholen liet bouwen en het analphabetisme krachtige bestrelen heeft. De periode van zelfbestuur is slechts van korten duur geweest. Wat de toekomst brengen zal is nog onzeker. Welke plannen heeft Hitier? Zal hij daar de bakermat leg gen voor de actie naar een zelfstandig Groot-Oekraine onder Duitschen invloed? De moord op den Coolsingel heeft wel be wezen dat de vrijheidsdrang der Oekrainers nérgens voor stilstaat. „PRATEN ALS BRUGMAN". Interessante toelichting van Prof. dr. Titus Brandsma. Onlangs heeft te Leeuwarden prof. dr. Titus Brandsma, O.Carm., uit Nijmegen een lezing gehouden over den uit de ge schiedenis der Middeleeuwen zoo bekend gebh ver. pater Brugman. Naar aanleiding van een vraag van de N. R. Crt. of de uit drukking „praten als Brugman" verband hcict met ''e:-.en pater Jan Brugman, had P-'of. Brandsma de vriendelijkheid ons het volgende te schrijven, aldus het blad. „Heel gaarne 'voldoe ik aan uw verzoek om een nadere inlichting over de uitdruk king „praten als Brugman". Deze uitdruk king is veel ouder dan uw Amsterdam- sche Advocaat uit den laatsten tijd vn de 18e eeuw. Zij houdt inderdaad verband met den bekenden Franciscaanschen re denaar uit de vijftiende eeuw. Het eerst komt zij voor in 1462 en wordt daar met hem in verband gebracht. Dit geschiedt in een lijst van de leden van de Amster- damsche i-e^'ving op het jaar 1462,-W".ar wij lezen: „de 22 November is Brugman, wesende van oorden der Minnebroedc n, in dese stad gekomen ende tegen wille der Heren Magistraten in de stad gebleven door sijn welsprekentheyd aen de devote gemeente, waervan nog een spreekwerd is gebleven: al kost gy praten als Brug man". Vgl. Handvesten van Amsterdam, lste D. 3. In 1680 verscheen te Keulen een klein boekje: „De twaalf profeterende tongen", waarin onder de naam van Brugman 47 vierregelige versjes staan. Het laatste luidt: „Al kondt ghy praten als Brugman Om zielen aen te locken, Mijn geit, dat weet ick, niemandt kan Soo gauw uvt myne beurse kloppen". Dus toen leefde het ook nog. Vermelding vindt het verder in 1729 dus begin 18e eeuw te Amsterdam in het groote werk van I. Le Long, Histori sche beschryvinge van de Reformatie der stadt Amsterdam, blz. 360. In 1843 wordt het dan aan hem toege schreven door Mr. Feith in een opstel over Pater Brugman in de Groninger Volksalmana1- -an dat jaar. En in zijn groot werk over Brugman komt dan in 1854 prof. Moll het nog weer opnieuw bcv-i:gen met de woorden: „Hoe het Nederlandsche volk van alle standen den man, die zijn beste jaren en krachten aan de hoogste belangen der voorvaderen wijdde, nog niet vergeten heeft, is den le- *zer bekend. De spreekwoorden „al kondt gij praten als Brugman" en „Brugman zoekt zielen, en ik zoek geld" waren vierhonderd jaar lang, van dag tot dag, op de lippen van duizenden". Hij laat er intusschen op volgen, dat ve len de spreekwijze „al kondt gij praten als Brugman" gebruiken zonder te weten, „of zij daarbij te denken hebben aan een welsprekend man, of een ijdelen klapper, een middeleeuwschen volksredenaar, een Leidschen hoogleeraar of een Amster- aamsch pleitbezorger?" Hij zegt daarmee echter niet, dat er een hoogleeraar van dien naam te Leiden was noch een pleitbezorger van dien naam te Amsterdam". WAARBORC.KLEEDINC t alléén bij

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1939 | | pagina 8