Chamberlain beschuldigt
Hitler van woordbreuk
Chamberlain en
Roosevelt organi-
seeren het verzet
Tegen alle uitdrukkelijke verzekeringen
handelde Hitier eigenmachtig
Hitier beleedigd
Amerika niet langer
afzijdig
ZATERDAG 18 MAART 1939
30ste Jaargang No. 9289
S)e CcldóclveSoivïcmt
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 15, Administratie 935. DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Aftr. n AbonB--tariev«n rie pag.
Giro 103003. Postbus 11.
ïegen Duitschlands
aggressiviteit
De aandacht van de wereld is vandaag
voor een oogenblik- afgeleid van de ge
beurtenissen, welke zich in het voormalige
Tsjecho-Slowakije zelf afspelen. De teer
ling is geworpen en er blijft zoowel in
Bohemen en Moravië als in Slowakije
niets anders over dan de uitvoeringsmaat
regelen te treffen, welke de nu eenmaal
geschapen situatie vordert.
Het eenige onzekere element steekt nog
in de Karpathische Oekraine, waar de
Hongaren op verzet stuiten. Dit verzet
zou aangevuurd zijn door Duitschland, dat
de Oekrainers had wijs gemaakt, dat Duit-
sche troepen onderweg waren om hen te
gen de Hongaren te helpen. De hulp is
evenwel uitgebleven en de Oekrainers
voelen zich verraden. Er gaan echter ge
ruchten, dat het toch wel eens zou kun
nen gebeuren, dat de Duitschers alsnog
de Hongaren er weer zullen uitjagen. Wat
niet bepaald waarschijnlijk lijkt, tenzij de
toestand later weer zoodanig zou veran
deren, dat een dergelijke gewijzigde hou
ding in de Duitsche kraam te pas zou ko
men. Vaste richtlijnen bestaan immers
niet meer.
Doch behalve dit eene element yan on
zekerheid en gissingen bij geruchte, is er
op het oogenblik weinig sensationeels
meer te beleven in Midden-Europa.
De aandacht is thans vooral gericht op
de houding van Engeland en Amerika.
Chamberlain heeft gisteren te Birming
ham een buitengewoon scherp requisitoir
gehouden en Hitier beschuldigd van
woordbreuk.
Wanneer men de verzekeringen, welke
Hitier uitdrukkelijk aan Chamberlain
heeft gegeven, vergelijkt met de Duitsche
handelingen van deze week, dan is de
conclusie gewettigd: dat is geen goede
trouw meer, dat is woordbreuk.
Duff Cooper zei het nog scherper, hij
sprak van een driedubbele meineedige,
die aan het hoofd van het Duitsche Rijk
staat.
Behalve de door Chamberlain aange
haalde verzekeringen, welke Hitier aan
hem had gegeven, kunnen wij bovendien
nog op een paar andere uitspraken wijzen.
Op 21 Mei 1935 bij gelegenheid der in
voering van den algerneenen dienstplicht,
zeide Hitier:
„De Duitsche regeering zal de artikelen
(van het Vredesverdrag 1919) die betrek
king hebben op de samenleving der na
ties, inclusief de territoriale bepalingen,
onvoorwaardelijk eerbiedigen".
Op 7 Maart 1936 na de Rijnlandbezet
ting:
„Ik geloof na drie jaar met dezen dag
den strijd om de gelijkberechtiging als af
gesloten te kunnen beschouwen. Wij heb
ben in Europa geen territoriale (>eischen
meer te stellen".
In de Rijksdagrede van 21 Mei .1935:
„Duitschland heeft noch den wensch,
noch de bedoeling zich in Oostenrijk's in
wendige verhoudingen te mengen, Oos
tenrijk te annexeeren en bij het Derde
Rijk aan te sluiten".
In een onderhoud met Ward Price, den
- bekenden Engelschen journalist op 11
Maart 1936:
„Ik heb mijn aanbod tot het sluiten van
nièt-aanvalsverdragen aan de Oostelijke
en Westelijke grens algemeen geformu
leerd, dat wil dus zeggen, zonder uitzon
dering. Dit geldt dus ook voor Oosten
rijk".
Op het Arbeidsfeest in Mei 1936:
„Opnieuw verbreidt men leugens:
Duitschland zou van plan zijn morgen of
overmorgen in Oostenrijk binnen te val
len. Ik vraag: wie zijn dan eigenlijk die
elementen, die geen rust, geen vrede en
geen verstandhouding willen, die voortdu
rend ophitsen en wantrouwen zaaien. Wie
zijn dat eigenlijk?"
Stormachtig klonk het antwoord: „Die
Juden! Die Juden!"
Op 11 Juli 1936 wordt tusschen Duitsch
land en Oostenrijk het plechtig verdrag
onderteekend, waarvan art. 1 luidt:
„In den zin der verklaringen van den
„Führer und Reichskanzler" d.d. 21 Mei
1935 erkent de Duitsche Rijksregeering de
volle souvereiniteif van den Bondsstaat
Oostenrijk".
Tot slot laten wij hier volgen de verkla
ring van Chamberlain in het Lagerhuis,
op 14 Maart 1938, drie dagen na de over
rompeling van Oostenrijk door de Duit
sche troepen:
„Ik ben er van in kennis gesteld, dat
generaal-veldmaarschalk Goering op 11
Maart aan den Tsjechischen gezant te
Berlijn de verzekering gaf, een verzeke
ring, die hij later nog eens in uitdrukke
lijke opdracht van den heer Hitier her
haalde dat het ernstige streven der
Duitsche regeering zal gericht zijn op een
Een scherp requisitoir
van Britschen premier
Chamberlain heeft gisteren te Birming
ham een rede gehouden, waarin hij zich
scherp en krachtig keerde tegen het op
treden van Duitschland in Tsjecho-Slo
wakije.
Hij beschuldigde den Duitschen Rijks
kanselier Hitier ervan zijn met zooveel na
druk te München gegeven beloften te heb
ben verbroken.
Een ding is zeker, aldus spreker, de open
bare meening in de wereld heeft een zwaar
der schok gekregen dan haar ooit was toe
gebracht: zelfs, door het huidige regime in
Duitschland. Wat de gevolgen kunnen zijn
van deze diepe beroering der gemoederen
der menschen, kan nog niet worden voor
speld, maar ik ben er zeker van, dat zij ver
strekkend moet zijn in haar resultaten
voor de toekomst.
Inzake de thans gehoonde critiek op zijn
reizen naar Duitschland zeide Chamberlain:
Werkelijk, ik behoef mijn bezoeken aan
Duitschland niet te verdedigen, want wat
was het alternatief? Niets wat wij zouden
hebben kunnen doen, niets wat Frankrijk
zou hebben kunnen doen, of wat Rusland
zcu hebben kunnen doen, zou bij mogelijk
heid Tsjecho-Slowakije hebben kunnen red
den van een invasie en van vernieling.
Zelfs wanneer wij ten oorlog waren getrok
ken en tenslotte de zege bevochten hadden,
zouden wij nooitTsjecho-Slowakije weer
hebben kunnen vormen zooals het door het
verdrag van Versailles was gebouwd.
Ik had nog een tweede doel toen ik naar
Münehen ging, n.l. de politiek te bevorde
ren, die ik steeds gevoerd heb vanaf het
oogenblik, waarop ik mijh tegenwoordige
positie bekleed. Wilde die politiek slagen,
dan was het van essentieel belang, dat
geen mogendheid er naar zou streven, de al-
gemeene overheersching te verkrijgen van
Europa, maar dat een ieder zich ermede
tevreden zou stellen redelijke faciliteiten
te verkrijgen voor de ontwikkeling van zijn
eigen hulpbronnen, zijn eigen aandeel te
verzekeren in den internationalen handel,
en de levensvoorwaarden van zijn eigen
volk te verbeteren.
En ik had den indruk dat, ofschoon die
ontmoeting wel een botsing zou kunnen be-
teekenen van de belangen tusschen de ver
schillende staten, het niettemin mogelijk
moest zijn, door toepassing van onderling en
goeden wil, van begrip voor wat de grenzen
waren van de begeerten van anderen, alle
verschillen tot oplossing te brengen door
besprekingen en zonder conflict.
Toen ik terugkeerde na mijn tweede
bezoek, deelde ik het Lagerhuis de bespre
kingen mede, die ik met Hitler had gevoerd,
waarover ik zeide, dat hij, met grooten
ernst sprekende, herhaald had, wat hij
reeds te Berchtesgaden gezegd had, n.l. dat
dit de laatste territoriale ambitie van hem
in Europa was en dat hij niet den wensch
had om in het Duitsche rijk menschen op te
nemen van andere rassen dan de Duitschers.
En Hitier zelf bevestigde dit verslag van
het gesprek in een redevoering in het
Sportpalast te Berlijn, toen hij zeide: „dit
is de laatste territoriale eisch, dien ik in
Europa heb te stellen". En even later zeide
hij in dezelfde redevoering: „Ik verzekerde
verbetering der Duitsch—Tsjechische be
trekkingen".
Chamberlain vroeg zich dan ook zeer
terecht af, welk vertrouwen men nog kan
hebben in plechtige verklaringen en ver
zekeringen, die zóó spoedig na hun afleg
ging worden gebroken, met als eenig ex
cuus, dat de omstandigheden, zich inmid
dels hebben gewijzigd.
Men verwacht, dat Duitschland als ant
woord op dit alles den Duitschen ambas
sadeur te Londen zal terugroepen.
In Amerika heeft Roosevelt verklaard,
dat hij nu een wijziging van de neutrali-
teitswet zal voorstellen. Wordt deze wij
ziging aanvaard, dan geeft Amerika daar
mee zijn tot nog toe gevolgde politiek van
afzijdigheid eindelijk prijs. Minister Sum
ner Welles heeft bovendien verklaard, dat
Amerika de verdwijning van Tsjecho-
Slowakije niet zal erkennen.
De rede van minister-president Cham
berlain heeft in de Vereenigde Staten een
diepen indruk gemaakt. De „New York
Times" schrijft, dat de Duitsche regeering
slecht ingelicht is," wanneer zij denkt, dat
de rede van Chamberlain en de verkla
ring van Sumner Welles slechts woorden
zyn.
De wereld wacht in spanning op het
geen er op de woorden der Britsche en
Amerikaansche staatslieden volgen zal.
FEL PROTEST VAN BERLIJN TE
LONDEN TE VERWACHTEN
Welingelichte kringen te Berlijn voorspel
len, dat Duitschland een krachtige diplo
matieke actie te Londen zal ondernemen
over de door Duff Cooper in het Lagerhuis
gehouden redevoering.
Deze actie zal waarschijnlijk den vorm
aannemen van een protest en een eisch om
verontschuldiging. Zelfs is het mogelijk,
dat de Duitsche ambassadeur zal worden
teruggeroepen.
Gezegd wordt, dat Hitier zich persoon
lijk beleedigd gevoelt door de gebezigde
woorden, welke zijn houding jegens Groot-
Brittannië zou kunnen beinvloeden.
In zijn in het Lagerhuis afgelegde en
thans van Duitsche zijde gewraakte rede
heeft Duff Cooper o.a. gezegd: „Nu een
drievoudige verrader en meineedige aan
het hoofd staat van den Duitschen staat,
ben ik van meening, dat iedere overeen
komst, welke hij onderteekent, het papier
niet waard is, waarop ze geschreven is".
Duff Cooper sprak deze woorden naar aan
leiding van een opmerking van een der af
gevaardigden over de voordeelen van het
Britsch-Duitsche vlootverdrag.
Chamberlain en ik leg daar thans den na
druk op, dat wanneer dit probleem is op
gelost, Duitschland geen territoriale pro
blemen in Europa meer heeft". Hitier voeg
de daaraan toe: „Ik zal niet meer geïnte
resseerd zijn in den Tsjecho-Slowaakschen
staat en ik kan garandeeren, dat wij geen
Tsjechen willen hebben".
Vervolgens staat in de overeenkomst van
München zelve, die de handteekening
draagt van Hitier,'Ceze clausule:
„De definitieve vaststelling der grenzen
zal uitgevoerd worden door een internatio
nale commissie".
Tenslotte verklaarden wij in de verkla
ring, die hij en ik tezamen onderteekenden
in München, dat iedere andere kwestie, die
onze beide landen zou kunnen betreffen,
behandeld zou worden door de methode
van overleg.
Met het oog op deze herhaalde ver
zekeringen, die mij vrijwillig gegeven
waren, achtte ik mij gerechtvaardigd
om daarop de hoop te grondvesten, dat
wanneer eenmaal deze Tsjecho-Slo-
waaksche kwestie geregeld was, het
mogelijk zou zijn, de politiek van be
vrediging, die ik beschreven heb, ver
der te voeren.
Desondanks echter was ik tegelijkertijd
niet bereid de voorzorgsmaatregelen te la
ten verslappen voor ik er zeker van
dat die politiek gevestigd was en aanvaardt
door anderen. En daarom werd na Mün
chen ons defensieprogram inderdaad ver
sneld (toejuichingen). En het werd zoo
ver uitgebreid, dat verbetering werd ge
bracht in zekere zwakheden, die aan het
licht waren getreden tijdens de crisis.
Ik ben er van overtuigd dat na München
de groote meerderheid van het Britsche
voilk mijn hoop deelde en vurig wenschte,
dat die politiek voortgezet zou worden.
Vandaag echter deel ik hun teleur
stelling, him verontwaardiging, dat die
hoop zoo moedwillig de bodem is inge
slagen. Hoe kunnen de gebeurtenissen,
die deze week geschied zijn, in over
eenstemming worden gebracht met die
verzekeringen, welke ik u heb voorge
lezen?
Als mede-onderteekenaar van de over
eenkomst van München, had ik stellig hèt
recht, wanneer Hitier van meening was,
dat zij ongedaan gemaakt moest Worden,
op dat overleg, waarvoor een bepaling is
opgenomen in de Münchensche verklaring,
in plaats daarvan heeft hij het recht in-
zijn eigen handen genomen.
Nog vóór de Tsjechische president ge
plaatst werd tegenover de eischen, waar
tegen hij niet bij machte was tegenstand
te bieden, waren de Duitsche troepen in
beweging gebracht.
Volgens de gisteren te Praag uitgegeven
proclamatie, zijn Bohemen en Moravië in
gelijfd bij het Duitsche rijk. De niet-Duit-
sche inwoners die natuurlijk de Tsjechen
omvatten, worden geplaatst onder een
Duitschen protector in een Duitsch protec
toraat. Zij worden onderworpen aan de
politieke, de militaire, de economische be
hoeften van het Duitsche Rijk.
Men noemt :hen een zelfbesturenden
staat, maar Duitschland belast zich met hun
buitenlandsche politiek, hun douanerechten
Dit nummer bestaat uit vijf
bladen, w.o. geïllustreerd
Zondagsblad.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
Chamberlain heeft in een rede te Bir
mingham Hitler van woordbreuk beschul
digd (le blad).
Roosevelt wil een wijziging van de neu-
traliteitswet voorstellen (1ste blad). z z
De Fransche regeering verwacht haar ge
vraagde volmacht te zullen krijgen (2e bl.)
De Palestina-conferentie mislukt. De Jo
den hebben een algemeene staking voor
Maandag a.s. aangekondigd (2e blad).
en accijnzen, hun bankmiddelen en met
de uitrusting van de ontwapende Tsjechi
sche strijdkrachten.
Wat wellicht het meest onheilspellende is,
wij hooren weer van het verschijnen van
de Gestapo, gevolgd door het gebruikelijke
verhaald van massa-arrestaties van op den
voorgrond tredende personen met gevol
gen, die ons allen bekend zijn. Iedere man
en vrouw in dit land, die zich het lot der
Joden en politieke gevangenen in Oosten
rijk herinnert, moet vandaag vervuld zijn
van een droevig voorgevoel. Wie zou zijn
hart niet in sympathie voelen uitgaan naar
dat trotsche, dappere volk, dat zoo plotse
ling is onderworpen aan deze bezoekingen,
wélks vrijheden gekortwiekt en welks na
tionale onafhankelijkheid verdwenen is?
Wat moet men denken van hen, die zeiden
geen territoriale ambities meer te hebben?
Vervolgens wees Chamberlain er op, dat
Engeland nauw contact houdt met zijn part
ners, met Frankrijk en de andere landen.
De positie van Engeland zelf moet, be
wust van zijn groote verantwoordelijkheid,
nauwkeurig opnieuw onder oogen worden
gezien. Groote verantwoordelijkheid rust
op de regeering doch iedere persoon zal
zich moeten afvragen of hij reeds het
uiterste voor het land heeft gedaan. Cham
berlain zeide bereid te zijn alles te doen
voor den vrede op een uitzondering na, n.L
de vrijheid, die Engeland reeds honderden
jaren geniet. Deze vrijheid zal Engeland
nooit prijsgeven. Vrede is een zeer groot
goed, maar de vrijheid gaat boven alles.
Roosevelt stelt wijziging van
neutrallteltswet voor
De vernietiging van Tsjecho-
Slowakije wordt niet erkend
President Roosevelt heeft gisteren op
een persconferentie verklaard, dat de ge
beurtenissen in Europa de noodzakelijk
heid hebben aangetoond bij het congres een
voorstel tot wijziging van de neutraliteits-
wet in te dienen.
De Amerikaansche onderstaatssecretaris
van Buitenlandsche Zaken, Sumner Welles
heeft met medeweten van president Roose
velt en met diens instemming de volgende
officieel e verklaring afgelegd:
„De regeering der Vereenigde Staten
heeft bij tal van gelegenheden haar over
tuiging uitgesproken, dat alleen door een
internationalen steun aan een program
van orde, gebaseerd op wet, de wereld
vrede verzekerd kan worden".
„Amerika's regeering is gebaseerd op en
toegewijd aan de beginselen van mensche-
lijke vrijheid en democratie, en zij kan
niet nalaten bekend te maken, dat Ameri
ka de daden, welke geleid hebben tot een
tijdelijke vernietiging der vrijheden van
een vrij en onafhankelijk volk, waarmede,
van den dag af, dat de republiek Tsjecho-
Slowakije haar onafhankelijkheid ver-
Binnenland
Te Vreeswijk reed een auto in het Met-
wede-kanaal; vier inzittenden verdronken
(le blad).
Bestrijding mond- en klauwzeer. (2de
blad).
Bloeiende tulpen naar Amerika. (2de
blad).
Te Beilen werd een vrachtauto op een
onbewaakten overweg gegrepen. De twee
inzittenden werden gedood. (4deb lad).
Zij, die zich vanaf heden
abonneeren op De Leidsche
Courant, ontvangen de nog
verschijnende nummers tot
1 April a s. gratis.
kreeg, het volk der Vereenigde Staten bij
zonder hechte vriendschapsbetrekkingen
heeft onderhouden veroordeelt".
„Het standpunt der regeering van de
Vereenigde Staten is consequent duidelijk
gemaakt. Zij heeft den nadruk gelegd op
de noodzakelijkheid der eerbiediging van
de heiligheid van verdragen en plechtige
beloften en van de niet-inmenging door
eenige natie in de binnenlandsche aange
legenheden van andere naties en zij heeft
herhaaldelijk haar veroordeeling uitgespro
ken over politiek van militaire agressie".
„Het is duidelijk, dat daden van moed
willige wetteloosheid en van willekeurige
toepassing van geweld de structuur der
moderne beschaving bedreigen".
„De gebiedende noodzakelijkheid van de
inachtneming der door de Amerikaansche
regeering bepleite geginselen wordt duide
lijk gedemonstreerd door de ontwikkelin
gen, welke zich in de laatste drie dagen
hebben voorgedaan".
DE BETEEKENIS VAN DE VERKLARING
De verklaring, waarmede Sumner Welles
met goedkeuring van Roosevelt de annex
atie van Tsjecho-Slowakije door Duitsch
land heeft veroordeeld, wordt door poli
tieke kringen geacht een tweeledig doel te
hebben. In de eerste plaats heeft de re
gering der Vereenigde Staten besloten,
zich tot tolk te maken van het beleedigde
wereldgeweten. Voorts zou Sumner Welles
door te onderstreepen, dat deze daden heb
ben geleid tot „een tijdelijke vernietiging
van de vrijheden en de onafhankelijk
heid" van Tsjecho-Slowakye, hebben wil
len doen uitkomen, dat de Vereenigde
Staten niet geneigd zijn, de vernietiging
van Tsjecho-Slowakije als definitief te aan
vaarden.
Het staatsdepartement heeft uiteengezet,
dat de zinspeling van Welles op de tijde
lijke vernietiging van Tsjecho-Slowakije
beteekende, dat de Vereenigde Staten noch
onmiddellijk noch middellijk de wettig
heid van de inlyving van Tsjecho-Slowa
kye door Duitschland erkennen.
GROOTE BRAND TE GDYNIA
WARSCHAU, 18 Maart (A.N.P.) Van-
ochtend is brand uitgebroken in de bureaua
van de Poolsche scheepvaart-maatschappij
Gdynia-Amerika in het Kronenbergpalei:
in het centrum van Gdynia
Het vuur heeft ook de bureaux van den
electro-technischen Bond aangetast.
