BINNENLAND
DONDERDAG 2 FEBRUARI 1939 30ste Jaargang No. 9251
3)e Êeid&ch^fiotnci/rit
Bureaux Papengracht 32. Adv. en A bonn.-tarieven zie pag. 2
Telefoon: Redactie 15, Administratie 935. DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Giro 103003. Postbus 1L
V Verkeerd begrepen.
Wij schreven gisteren over een denk
beeld, dat geopperd is, om de gemeente
raadsverkiezingen te laten afloopen zon
der stemmingen.
En wij wezen er op, hoe dit denkbeeld
practisch onuitvoerbaar zal blijken te zijn,
waarom wij er ons over verbaasden, dat
't in alle ernst was geopperd.
Maar tengevolge van de vage berichtge
ving blijken wij ons met de „Volkskrant"
(die wij gisteren citeerden) in den aard
van het denkbeeld te hebben vergist.
Wat wij „klaarblijkelijk" de bedoeling
achtten, is klaarblijkelijk de bedoeling
niet!
Juist in de „Maasbode" van gisteravond
werd gegeven een „aanvulling en verdui
delijking" van het denkbeeld dat is een
initiatief van mr. de Korte te Bussum:
Er is geen bespreking gevoerd met
de voorzitters van de raadsfracties. Mr.
de Kort heeft eenige malen een samen
komst gehad met de voorzitters van de
plaatselijke kiesvereenigingen en van
landelijke politieke organisaties, in
zoover deze in den Bussumschen raad
vertegenwoordigd zijn.
Er zijn uitvoerige besprekingen ge
houden en ten slotte lag het in de be
doeling, dat de voorzitters een overeen
komst konden teekenen, waarin de voor
zitters zich verplichten er naar te stre
ven (met behoud van de volkomen
autonomie der vereeniging) dat in den
verkiezingsstrijd de propageering vari
beginselen en programma van de eigen
partij op de eerste plaats komt en voor
namer is dan de bestrijding van de an
dere partijen.
Aan ieder eventueele bestrijding van
een andere partij moet elk onzakelijk
en persoonlijk karakter worden ont
nomen.
Een definitief besluit is niet genomen
kunnen worden omdat de voorzitters
met hun besturen moeten overleggen.
Naar wij vernemen, zijn eenige groe
pen reeds bereid de overeenkomst te
teekenen.
Zóó geformuleerd, kan het denkbeeld
niet anders dan voor 100 pet. sympathiek
zijn.,
Natuurlijk, als 't goed wordt begrepen.
„Bestrijding van een andere partij" zal
feitelijk bij de propaganda een noodzake
lijkheid blijken. Maar zij moet inderdaad
niet staan op de eerste plaats en er moet
zeker elk onzakelijk en persoonlijk karak
ter aan worden ontnomen.
Wat nu, na de verstrekte „verdui
delijking", in Bussum de bedoeling
blijkt te zijn, stemt volkomen overeen met
wat wij gisteren schreven:
„Wie de gemeenteraadsverkiezingen in
verband wil brengen met het koninklijk
woord inzake geestelijke en moreele her
bewapening, zal dit verband moeten zoe
ken in de wijze van actie zoowel bij de can-
didaatstelling in eigen partij als bij de ver
kiezing van de candidaten door middel van
de stembus."
DE WERELD IS
VOGELVLUCHT
BERLIJN. De actie van president
Roosevelt om steun te verleenen aan de
bedreigde democratieën een actie, wel
ke lijnrecht ingaat tegen het voordien in
Amerika gehuldigde stelsel van isolatie
heeft begrijpelijk verzet uitgelokt van de
zijde der voorstanders van isolatie, in
Amerika, maar de felste reactie is geko
men uit Duitschland.
„Wij hadden niet gedacht, schrijft de
„Boersenzeitung", dat Roosevelt, nog geen
24 uur na de rede van den Fuehrer, zulk
een openlijke oorlogsdreiging van stapel
zou laten loopen. De wereld is nog onder
den indruk van de rede van den Fuehrer.
Zij gevoelt, zooals het overwegende deel
der wereldpers aantoont, de rede als een
uiting van kracht en een betooging van
den wensch naar vrede. Aan Roosevelt
komt dat zeer ongelegen. Daarom blaast
hij terstond den oorlogstrompet, volgens
zijn bekende methode, om een actie der
democratische wereldbeschouwing tegen
de totalitaire landen te ontketenen. Hij wil
door redevoeringen als van eergisteren,
Frankrijk en Engeland langzamerhand
dwingen af te zien van de politiek van
toenadering tot Duitschland en Italië. Met
den uitroep: „De Amerikaansche grens
ligt in Frankrijk", miskent h(j gladweg
het feit, dat tusschen de ministers von
Ribbentrop en Bonnet een stuk geteekend
werd, volgens hetwelk er geen grens
kwesties meer tusschen beide landen be
staan. Hij verzwijgt de ware beteekenis
van de rede van den Fuehrer en voert met
dubbele kracht zijn aanstichting tot oor
log, welks achtergrond hij aanduidt door
PARTIJRAAD DER
R.K. STAATSPARTIJ.
Bijeenkomst op 24 en 25 Februari te
Den Haag.
De 21ste vergadering van den Partij
raad der R.K. Staatspartij zal worden ge
houden Vrijdag en Zaterdag 25 Februari
in den Dierentuin te Den Haag.
Naast enkele huishoudelijke aangelegen
heden vermeldt de uitvoerige agenda de
zer vergadering een aantal voorstellen der
Kringen met de prae-adviezen van het
Partijbestuur.
We vermelden er het volgende van.
De kring Den Bosch stelt o.m. voor het
tegenwoordige systeem der Rijwielbelas
ting te vervangen door het Belgische.
Tevens, dat de mogelijkheid wordt ge
boden aan groote gezinnen tegemoet te ko
men.
Verder wordt gevraagd om een studie
commissie voor vervroegde arbeiderspen-
sionneering.
Het voorstel betreffende de technische
uitvoering der Rijwielbelastingwet ontra
dend, is het partijbestuur gaarne bereid
de aandacht te vestigen op de belangen
der groote gezinnen in deze zaak.
Hoewel het bestuur het voorstel tot ver
vroegde pensionneering van arbeiders
moet ontraden, zal het toch over deze
aangelegenheid de noodige inlichtingen en
adviezen inwinnen bij de sociale organi
saties en zich nader beraden.
Met betrekking tot een voorstel van den
kring Arnhem-Nijmegen inzake de mono
polistische positie van bedrijven stelt het
bestuur voor aan den betrokken minister
den termijn over te laten, waarop deze be
windsman het mogelijk acht om dit moei
lijke vraagstuk in zijn wetgevenden arbeid
te betrekken.
Met den kring Arnhem-Nijmegen is het
partijbestuur van meening, dat een stu
die-commissie moet worden ingesteld, die
devraagstukken van het platteland in hun
vollen omvang zal onderzoeken.
Verschillende kringen dringen alsnog aan
op verbetering van den leerlingenschaal.
Het partijbestuur acht echter het oefenen
van nieuwen aandrang bij de Kamerfrac
tie volstrekt overbodig en mitsdien on
raadzaam.
KATH. GEMEENTERAADSLEDEN IN
STATENKIESKRING „GOUDA".
Gisteravond hield de vereeniging van
R. K. Gemeenteraadsleden in den Staten-
kieskring „Gouda" een vergadering in het
café-restaurant „Ter Gouw" te Gouda.
Na het openingswoord van den voorzit
ter, den heer A. C. A. Deerenberg werden
de uitgebreide notulen van den secretaris,
den heer H. J. v. d. Poll, onveranderd
goedgekeurd.
De voorzitter deelde voorts mede, dat
een deputatie van de vereeniging het lid,
wethouder C. H. A. Koemans te Gouda,
op zijn zeventigsten verjaardag heeft ge-
lukgewenscht. Ook memoreerde de voor
zitter de. voorbeeldige wijze, waarop de
jubilaris gedurende vele jaren de belan
gen van partij en gewest heeft voorge
staan, terwijl hij hem dank bracht voor
dezen vruchtbaren arbeid.
Vervolgens werd de brochure „Actueele
Onderwijspolitiek der Gemeenten" behan
deld, die vooraf aan de leden als studie
materiaal was gezonden.
De heer Deerenberg leidde de discus
sies in, die 1 belangrijken tijd in beslag
namen. Spr. wees op de financieele gelijk
stelling tusschen het openbaar, en bijzon
der onderwijs. De gemeente nu als over
heid moet beide takken va- lager or..'er-
wijs financieel gelijkelijk steunen. Zij is
echter ten aanzien van de openbare school
tevens bestuursorgaan. Hierdoor meenen
velen ten onrechte, dat dus de openbare
school toch wel een streepje vóór mag
hebben. Het gevaar is dan ook niet denk
beeldig, dat in den concurrentiestrijd tus
schen openbaar en bijzonder onderwijs
van den eenen kant de kosten voor het
openbaar onderwijs te hoog worden op
gevoerd, terwijl van den anderen kant op
te zeggen: Amerika moet erop voorbereid
zijn de democratieën te helpen tegen den
driehoek: BerlijnRomeTokio. De drie
hoek keert zich tegen het bolsjewisme.
Roosevelt echter is de groote democrati
sche verdediger van het bolsjewisme".
Deze laatste beschuldiging is natuurlijk
onwaar, doch men moet zich toch een hou
ding geven!
De tegenstanders in Amerika staan ster
ker, als zij zeggen: Indien de toestand zóó
alarmeerend is, moet dat medegedeeld
worden aan het geheele land en niet al
leen aan een commissie, onder het zegel
van geheimhouding.
BARCELONA. De opmarsch van
Franco blijkt, ondanks het slechte weer
en het opnieuw georganiseerde verzet van
de republikeinen, door te - gaan. Het be
langrijke stadje Vich is gisteren door hen
bezet en weldra zal Seo de Urgel ook wel
vallen. Gestadig wordt het republikeinsche
front „opgerold" en de bezetting van ge
heel Catalonië is slechts een kwestie van
tijd.
de uitgaven voor het bijzonder wordt be
knibbeld. Ook worden soms herstellings
werkzaamheden aan openbare scholen ge
bracht onder het hoofdstuk „Openbare
Dienst", terwijl materiaal en loonen niet
op het hoofdstuk „Onderwijs" komen. Ook
de administratie laat men soms over de
gemeente-administratie loopen, zonde? be
rekening van onkosten voor het openbaar
onderwijs. Hierdoor wil men de suggestie
wekken, dat het openbaar onderwijs min
der kosten meebrengt.
Verschillende andere moeilijkheden op
dit terrein werden naar voren gebracht
en vervolgens opgelost.
Ten slotte werd met algemeene stem
men het bestuursvoorstel aangenomen om
aan het hoofdbestuur te verzoeken alge
meene richtlijnen en leiding te geven voor
de actie van de geestelijke en moreele
herbewapening en voor de actie „Naar de
Nieuwe Gemeenschap" op gemeentelijk
gebied.
EEN ONTSLAG-KWESTIE IN DE N. S. B.
VOOR DEN RECHTER.
IR. VAN DER LAAKEN CONTRA
IR. MUSSERT.
Gistermiddag werden voor den Utrecht-
schen k antonrechter mr. J. A. van der
Mersch de pleidooien gehouden in de ci
viele procedure tusschen ir. van der Laa-
ken, oud-organisatieleider van de N. S. B.
in Nederlandsch-Indië en ir. Mussert, lei
der de N. S. B. in Nederland.
Als organisatieleider had ir. van der Laa-
ken op een landdag in 1937 eenige minder
gewenschte verklaringen afgelegd, welke
de goedkeuring van de N. S. B. niet kon
den verkrijgen en tot gevolg hadden, dat
de organisatieleider uit zijn functie werd
ontheven.
Deze leed door de handelwijze van de N.
S B. groot financieel nadeel, waarvoor hij
ir. Mussert als leider der N. S. B. aanspra
kelijk stelde en zijn recht zocht in een ci
viele procedure.
De raadsman van ir. v. d. Laaken was
mr. Boon uit Den Haag, die in zijn pleidooi
memoreerde aan een gelijksoortige civiele
procedure voor de Amsterdamsche Recht
bank. Om verschillende oorzaken achtte
pleiter ir. Mussert persoonlijk aansprake
lijk. Ir. van der lorken was destijds als
propagandist van.de N. S. B. in Ned.-ïn-
dië aangesteld tegen een salaris van
500 per maand. Volgens spreker was deze
vergoeding kennelijk bedoeld als loon in de
zin van de wet; dus kon hier gesproken
worden van een arbeidsovereenkomst.
Bovendien deelde spreker mede, heeft
ir. van der Laaken op bevel van den lei
der in Nederland zijn betrekking bij Vol
kerts aannemingsmaatschappij moeten op
zeggen, waarvoor hij werd aangesproken
en een belangrijk bedrag als schadevergoe
ding moest betalen. Pleiter was van oor
deel, dat ook voor dit bedrag de N. S. B.
kon aangesproken worden. Ten slotte wees
spreker op de terugreis naar Nederland,
welke per vrachtboot moest geschieden,
daar de N. S. B. het geld voor deze terug
reis niet wenschte te betalen.
Pleiter oordeelde het volkomen billijk,
dat de minimum-eisch van ir. van der Laa
ken 1000 ofwel 2 maanden salaris als
nog aan hem zouden worden uitgekeerd.
Mr. van Vessem te Utrecht, pleitte voor
ir. Mussert. Spreker wees op het eigen
machtig handelen van ir. van der Laaken
in Indië, waardoor hij in strijd handelde
met de opdrachten, welke hij uit het moe
derland ontving.
Ir. van der Laaken stelt de N. S. B. nu
aansparkelijk voor een dubbele vordering.
1 Uitbetaling van de schadevergoeding,
welke ir. van der Laaken moest betalen
aan Volkerts aannemingsmaatschappü,
v/aar hij in dienst was en eigenmachtig het
dienstverband opzegde. 2. Uitbetaling van
een schadevergoeding op grond van on
rechtmatig verleend ontslag.
Pleiter ontkende, dat ir. Mussert aan ir.
van der Laaken bevolen had ontslag te
nemen uit zijn particuliere betrekking.
Wel had ir. Mussert hem verzocht hier
over advies uit te brengen. Bovendien ge
noot ir. van der Laaken geen salaris, doch
kreeg een toelage, nadat hij zijn ontslag
had genomen bij de firma Volkerts, om op
deze wijze in zijn gezinsonderhoud te voor
zien, daar het pensioen, dat hij als gewe
zen gouvernementsambtenaar ontving,
daarvoor niet voldoende was.
Hier kon dus niet gesproken worden van
een salaris en nog minder van dienstver
band. Pleiter wees er vervolgens op, dat
ir. van der Laaken geheel eigenmachtig
handelde door ontslag te nemen bij de fir
ma Volkerts, dus hierbij de N. S. B. niet
aansprakelijk kan stellen voor de schade
vergoeding, welke van hem door de firma'
Volkerts werd geëischt.
Vervolgens wees pleiter op de motivee
ring van het ontslag als propagandaleider
van de N. S. B.
De N. S. B. heeft volgens pleiter ir. van
der Laaken een bedrag van 2150 uitge
keerd om de kosten te dekken van de te
rugreis naar Nederland.
Ten slotte wees spreker op de groote be
kendheid, welke aan deze civiele proce
dure werd gegeven door publicatie van ze
kere zijde, waardoor het geheele geval is
opgeschroefd tot een politieke affaire.
De kantonrechter bepaalde hierna de
uitspraak op Maandag 27 Februari.
CHINEESCHE BELANGSTELLING VOOR
ONS VORSTENHUIS.
Jubileumnummer van „The Shanghai
Express".
Uit Shanghai ontvingen we een extra
nummer van „The China Press", in Sep
tember van het vorig jaar uitgegeven ter
gelegenheid van het 40-jarig regeerings-
jubileum van H. M. de Koningin.
Dit nummer, dat 72 pagina's in een
fraaien omslag bevat, waarop het wapen
van Oranje is afgedrukt, draagt den titel
„Forty years' reign of wisdom".
Op de eerste bladzijde vindt men een
groot portret van onze Koningin, waar
naast een voorwoord van den Nederland-
schen gezant te Peiping, mr. G. W. baron
de Vos van Steen wijk.
Voorts bevat het nummer den levens
loop van Koningin Wilhelmina, alsmede
vele bijzonderheden over ons land en.on
ze koloniën.
Tal van foto's illustreeren den tekst.
DREIGEND CONFLICT BIJ NICO TER
KUILE EN ZN.
Voorstel van den Rijksbemiddelaar.
Op uitnoodiging en onder leiding van
den rijksbemiddelaar in het derde district,
prof. A. C. Josephus Jitta, is Woensdag
middag op het gemeentehuis van Ensche
de een bespreking gehouden tusschen par
tijen betrokken bij het dreigend conflict bij
dat N.V. Nico ter Kuile en Zoon te En
schede.
Na ampele bespreking heeft de rijksbe
middelaar een voorstel ingediend, dat op
het volgende neerkomt:
Rekening houdende met wat vroeger is
toegezegd voor Northrop-wevers met hul
pen zal een gemiddeld uurloon, zonder
ploegtoeslag, van 45 cent worden gegeven
en aan de hulpen, inplaats van de eerder
toegezegde 7 pet. op de bekende loonba-
sis, een toeslag van 10 pet.
Dit voorstel zal door beide partijen on
derling worden besproken. Uiterlijk Zater
dagmiddag zullen de beslissingen aan den
rijksbemiddelaar en wederzijds worden
medegedeeld.
WACHTGELDREGELING OUDERE
TYPOGRAFEN.
Vrij zeker op 1 April in werking.
Volgens mededeelingen, die ons thans be
reiken, bestaat er alle aanleiding, aan te ne
men, dat de wachtgeldregeling voor oude
re typografen waardoor enkele hon
derden werklooze typografen aan den ar
beid zullen gaan bij den aanvang van
het tweede kwartaal van 1939 in werking
zal treden. „Vooruit".
ACTIE VOOR EEN C. A. O. IN HET
TEXTIELBEDRIJF.
Te Enschede is gisteren een conferen
tie gehouden tusschen de vier Twentsche
fabrikantenvereenigingen en de besturen
der drie samenwerkende organisaties van
textielarbeiders. Deze conferentie was be
legd naar aanleiding van een brief der or
ganisaties, waarin om een collectief con
tract ter verbetering der arbeidsvoorwaar
den werd gevraagd. De conferentie leidde
tot en negatief resultaat, daar van werk
geverszijde werd medegedeeld, dat onder
de huidige omstandigheden van inwilli
ging der verzoeken geen sprake kan zijn.
TERAARDEBESTELLNG
Mr. R. H. A. M. ROMME
Heden is het stoffelijk overschot van mr.
R. H. A. M. Romme, in leven oud-lid van
den Raad van State, op de R.K. begraaf
plaats aan de Kerkhoflaan teraardebesteld.
Tevoren werd in de Paschaliskerk aan
den Wassenaarscheweg de Requiemmis op
gedragen door pastoor Hentzen met assis
tentie van de paters Vermeulen en Imholtz,
terwijl bij het zij-altaar de hoofdaalmoeze
nier, mgr. Evers, en de deken van 's Gra-
venhage, mgr. van der Tuyn, hadden plaats
genomen.
Tot degenen, die dezen dienst bijwoon
den, behoorden de vice-president van den
Raad van State, jhr. mr. F. Beelaerts van
Blokland, de staatsraden prof. mr. P. J. M.
Aalberse, mr. dr. P. N. Kooien, mr. J. Lim
burg,luit-gen. Muller Massis en dr. A. A.
L. Rutgers en de secretaris van den Raad
State, jhr. mr. dr. J. D. H. de Beaufort, de
voorzitter van de Tweede Kamer, mr. J. R.
H. van Schaik, de burgemeester van 's Gra-
venhage, mr. S. J. R. de Monchy, oud-mi
nister ir. König, de gep. generaal-majoors
jhr. E. Storm van 's Gravesande en G. Vo
gelaar, de heer C. J. J. Janssen, oud-direc
teur van Financiën, de Tweede Kamerleden
mr. dr. Beaufort en mr. Wendelaar e.a.
Het meerendeel van deze personen woon
den eveneens or de begraafplaats de plech
tigheid bij. Mede waren op den doodenakker
aanwezig de minister-president, dr. H. Co-
lijn en de ministers van Dijk, Patijn, Slote-
maker de Bruine en Weiter, als ambtgenoo-
ten van prof. Romme, zoon van den ontsla
pen staatsraad. Voorts werden hier opge
merkt de staatsraden C. J. Hasselman, J. J.
Rambonnet en talrijke andere autoriteiten.
Pastoor Hentzen verrichtte de absoute.
De oudste zoon dankte voor de belang
stelling.
Dit nnmmer bestaat uit
vier bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
De reactie op Roosevelts steun aan de
bedreigde democratieën. (2de blad).
De Franco-troepen hebben Vich in Ca
talonië bezet. (2de blad).
Geruchten, dat Schacht export-leider
zou worden. (2de blad).
Positief resultaat van de onderhandelin
gen inzake de Joden-kwestie in Duitsch
land. (2de blad).
Binnenland
Minister Goseling geeft een uitvoerig
rapport over de zaak-Oss. (2de blad).
De bestrijding van den Colorado-kever.
(2de blad).
JAPANNEEZEN BEZETTEN
EILAND WE1TSJAU
OM STRATEGISCHE REDENEN.
TOKIO, 2 Februari (A.N.P.) Vice-
admiraal Kanazawa, chef van het pers
bureau der Japansche admiraliteit,
heeft medegedeeld, dat de Japansche
marine het eiland Weitsjau, ten Zui
den van Pakhoi in de Golf van Tong-
king, om strategische redenen tijdelijk
heeft bezet.
Kanazawa zeide, dat de Japansche ma
rine haar aandacht wil gaan besteden aan
het vervoer van wapenen met Chineesche
jonken langs de Zuidkust van China. Te
vens deelde hij mede, dat de commandant
van het Japansche eskader in de Zuid-Chi-
neesche wateren op 1 Februari den auto
riteiten der andere mogendheden in China
op hoogte heeft gesteld van de tijdelijke be
zetting van het eiland Weitsjau en hun
verzocht heeft niet met vliegtuigen binnen
15 mijl van het eiland te naderen, en niet
hooger dan 500 meter te vliegen.
Op 31 Januari heeft een vliegtuig van
onbekende nationaliteit boven Weitsjau ge
vlogen. De Japanneezen hebben het toestel
verdreven.
NIEUWE GRENSSCHEND1NG
IN HET VERRE OOSTEN
MANDSJOEKWO PROTESTEERT BLJ
RUSSISCHEN CONSUL.
HSINGKING, 2 Februari (A.N.P.)
De regeering van Mandsjoekwo heeft
op 1 Februari een krachtig protest in
gediend bij de Sovjetregeering, door
bemiddeling van den Sovjetconsul te
Char bin, tegen een nieuw geval van
onwettige overschrijding der Wester-
grens door Sovjettroepen op 31 Januari.
Ongeveer 100 man geregelde Sovjet-
Russische militairen trokken bij Mengko-
sili, op ongeveer 100 K.M. ten Noordoosten
van Mandsjoeli, de grens over. Zij kwa
men uit Kailastzevsky. Om tien uur 's mor
gens trokken zij over de grens. Zij vuur
den op een Japanschen grenspost, welke
het vuur beantwoordde.
Na een gevecht, dat langer dan een uur
duurde, slaagden de Japansche grenspa-
rtouilles erin, de Sovjet-Russische indrin
gers, die vijf dooden achterlieten, terwijl
drie man werden gewond, terug te drijven.
De Japanneezen hebben geen verlies gele
den.
