Luchtbeschermings
oefening in Zuid-Holland
Spoorwegen, scheepvaart en weg
verkeer zonder licht
VRIJDAG 20 JANUARI 1939
30ste Jaargang No. 9240
Ste £ekJ4eli£0oii/ta/iit
Bureaux Papengracht 3t. 'jLm Adv> en Abonn.-tarieven xie pag t
Telefoon: Redactie 15, Administratie 935. DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Giro 103003. Postbus 11.
Dit nummer bestaat nil
vier bladen.
De onsociale toestand bi|
het onderwijs
Dat er zooveel jonge mannen en jonge
vrouwen met acte lager onderwijs werk
loos rondloopen, is een treurig ver
schijnsel.
Maar, wat wij eigenlijk nóg treuriger
vinden, is, dat onderwijzers en onderwij
zeressen, die wèl werk hebben, zeer slecht
betaald worden.
Dat is zoo treurig, omdat het strijdt met
de eisch van rechtvaardigheid: wie werkt
moet voor zijn arbeid een behoorlijk loon
ontvangen.
De aanhouder wint. Wij hopen, dat
dit spreekwoord hier bewaarheid zal wor
den, en dat de herhaalde aandrang op de
regeering, om aan dezen toestand een eind
te maken, eindelijk tot succes zal leiden.
Al was 't maar tot een voorloopig, een
gedeeltelijk succes.
De Katholieke fractie in de Eerste Ka
mer schijnt de tactiek van haar zuster in
de Tweede Kamer over te nemen en bij
de behandeling van de begrooting van on
derwijs te zullen zwijgen: protestee-
rend zwijgen of zwijgend protes
teeren.
Wij hebben al 'ns de opmerking ge
maakt, dat wij deze tactiek niet kunnen be
wonderen al begrijpen wy, 3 a t en
waarom men er toe is overgegaan. Men
kan niet bij herhaalde herhaling eischen
stellen en, als aan deze eischen steeds
maar niet wordt voldaan, rustig blijven! Dit
van den eenen kant. Terwijl van den ande
ren kaïit groote schade aan andere ernstige
belangen zou kunnen worden toegebracht,
als de afvaardiging der R.K. Staatspartij
niet rustig zou blijven én het aftreden van
den minister van Onderwijs zou bewerken!
Wij kunnen dus die zwijg-tactiek begrij
pen, maar zien er niet veel heil ia! Wij
-hadden daarom liever een andere tactiek
gevolgd gezien: spreken is hier o.L in elk
geval beter dan zwijgen.
Wij hopen, natuurlijk, dat wij in dit
vooruitzicht te donker zien dat de on
dervinding ons in het ongelijk zal stellen
dat binnenkort in de Memorie van Ant
woord op zijn Onderwijsbegrooting aan de
Eerste Kamer de minister zal spreken, ein
delijk, het verlossende woord!
DE WERELD 1W
VOGELVLUCHT
BRUSSEL: Minister Spaak heeft het
zeer moeilijk met.de hervorming en uit
breiding van zijn kabinet, zooals hij dit
had opgevat.
Een groot aantal combinaties, die Woens-
dag en Donderdag werden geprobeerd, ble
ken onmogelijk. Het zwaartepunt in de
huidige ontwikkeling ligt bij de standvas
tige houding der Katholieken, die ditmaal
van geen toegeeflijkheid willen weten bij
het toekennen van de verschillende func
ties en de bepaling van de machtsverhou
dingen in de regeering.
O.m. eischen zij voor zich het Departe
ment van Justitië op en een evengroot aan-
tal zetels als de socialisten.
Vandaag zou Spaak aan de Katholieken,
die hy voor zijn combinatie had uitgekozen,
persoonlijk vragen, of zy zitting willen ne
men in zyn kabinet. Als zij weigeren, zal
Spaak het ontslag van zijn regeering in
dienen. Dan zou het. ministerie-Spaak, na
zoovele gevaarlijke klippen omzeild te heb
ben, toch eindelyk zyn vastgeloopen.
BERLIJN: De geruchten omtrent muta
ties in Duitschland hebben het niet heele-
maal geraden. Er is wel een belangrijke
wijziging gekomen aan de „spits" doch het
betrof niet Goebbels of Goering, maar dr.
Schacht. Deze is thans ook ontheven van
zyn functie van president der Duitsche
Rijksbank. Zijn nieuwe taak zal zijn: „bij
zondere taken" te vervullen. Dit is natuur
lijk een doekje voor het bloeden. Waar
schijnlijk zal de financieele politiek van
Duitschland nu radicaler worden dan zy
ooit geweest is.
BURGOS: In Catalonië gaat dé opmarsch
van Franco gestadig door. Het weer is sinds
gisteren wat verbeterd en daardoor kon
den de troepen weer iets sneller oprukken.
Zy staan thans voor de poorten van de
stad Igualada. Het beginner'thans ernstig
uit te zien voor Barcelona,
De geheele provincie Zuid-Holland,
met haar groote steden en platte
landsgemeenten met haar havens n
scheepvaartwegen, mèt haar spoor-
en wegverkeer, heeft twee uur lang
in het duis >r geleefd. Van half negen
tot half elf zijn gisteravond de uit
stralende lichten gedoofd geweest en
hebben de wemigen, die zich op den
openbaren weg hebben w-agc., zich
met afgeschermde lichten en richt-
lampjes moeten behelpen.
Alle gem- besturen in de provincie
hadden tot het houden van deze verduis
teringsoefening opdracht gekregen. Voor
de scheepvaart waren speciale ri: ijnen
vastgesteld. De onder de departementen
van defensie» justitie en waterstaat res-
sorteerende diensten, welke daarvoor in
aanmerking kwamen, als loodswezen,
rijkspolitie, verkeersinspectie en rijkswa
terstaat, alsmede de provinciale water
staat en de d:-~ctie der Ned. Spoorwegen
ve-leenden medewerking aan de oefening.
Zuid-Holland is uit luchtbeschermings
oogpunt een moeilijke provincie, wegens
de veie en groote doelen, welke het een
vliegenden aanvaller Vooral de
grootste haven des lands en de zetel der
regeering, Rotterdam en den Haag, ma
ken deze provincie tot een voor de orga
nisatie der r-—'eve verdediging op den
grond zoo hoogst belangrijk object.
De gisteren gehouden oefening in groot
verband is dan ook door de bevolking in
overgroote meerderheid als een ernstige
!zaak gevoeld.
GEEN VLIEGTUIGEN IN DE LUCHT
Het was jammer, dat de beide vliegtui
gen met autoriteiten en pers, welke van
Schiphol en Waalhaven zouden opstijgen
or-, de result:n van de verduistering na
te gaan, niet de lucht in kc _n. De mi
was, e/ üals bij enne ie vorige verduist.e-
ringsoefeningen, de spelbreker. Er zijn
nog omstreeks half nege" op Waalhaven
peilingen verricht, die uitwezen, dat het
wolkendek op slechts 50 meter hoogte
hing. Wel was dit een kleine verbetering
ten opzichte van de peiling van half zeven,
die 25 meter was, doch de vooruitzichten
waren van c" aard, dat v
van rr"-' - ci-t kon wc-"
verwacht. Onder deze omstandigheden
had het geen zin de lucht in te gaan,
j norm- j hoogte voor de waarne
mingen t-i. minste 400 meter is. Dienten
gevolge moest de zeldzame gelegenheid,
welke de verduistering van de geheele
provincie Zuid-Holland bood, om een
grondige controle vanuit de lucht uit te
oefenen op de verduisterde steden en de
groote waterwegen, ongebruikt worden
gelaten.
Zoodoende hebben iviers zich
tevreden moeren stellen, met hetgeen zij
van den grond af konden zien. Er ging
een extra-trein door het verduisterde ge
bied, waarin een onzer veïslaggev_iad
plaats genomen, pm veel te kijken en
wéinig Ae zien, voorts hebben wij natuur -
1V'; niet ven-'--' -'-or de donkere vra
ten van onze stad te zwerven, speurend
naar lichtpuntjes, lichtpuntjes dan, die bij
een verduistc—oefening nu eens niet
lichtpuntjes in overdrachteiijKsn zin ge
noemd kunnen worden.
TREINRIT DOOR DE VERDUISTER
DE PROVINCIE.
Op het stationsemplacement te 's-Gra
venhage stond om acht uur een extra-
trein gereed, waarmede een aantal auto
riteiten een rondrit door de verduisterde
provincie zou maken. Onder hen zagen
wij den minister van defensie, den com-
misaris der Koningin in de provincie Zuid-
Holland, den inspecteur voor de bescher
ming van de bevolking tegen luchtaanval
len, luitenant-generaal b. d. P. H. A. de
Ridder, den procureur-generaal bij het
gerechtshof te s-Gravenhage, mr. A.
Brants, den secretaris-generaal van het
departement van waterstaat, mr. D. D. W.
Spitzen, den directeur van den lucht
vaartdienst, den heer H. van Ede van der
Paltz, dén directeur van den etappen- en
verkeersdienst, kolonel H. H. Thoden van
Velzen, verder verschillende leden van
de Gedeputeerde Staten van Zuid-Hol
land, ingenieurs van den provincialen wa
terstaat in Zuid-Holland, en vele autori
teiten, die direct of zijdelings bij de lucht
bescherming zijn betrokken. De minister
van binnenlandsche zaken stapte in Gou
da in dén extra-trein.
Om half .negen lag het station H.S.M.
te 's-Gravenhage volkomen in het. duis
ter, de helle electrische verlichting van
den gereedstaanden trein werd uitge
draaid en men zocht zichzelf in het licht
van brandende sigaretten en nauwelijks
schijnende zaklantaarns. 'In de buiten
wijken van den Haag bleken verschillen
de bewoners nog niet begrepen te heb
ben, dat hun huizen inderdaad geen licht
naar buitenmogen uitstralen. Tusschen
den Haag en Delft echter was het vrij
wel volkomen donker en slechts hier en
daar deed een flauw schijnsel de aanwe
zigheid van een woning vermoeden. Het
zelfde effect maakte de route tusschen
Delft en Rotterdam, doch bij Schiedam
begonnen de stadslichten wederom op de
reizigers aan te komen. Rotterdam was,
van buiten af gezien, slecht verduisterd.
Na een kort oponthoud in Rotterdam
op het station D.P. vertrok de trein in
omgekeerde richting naar Gouda.
Gouda, zoowel stad als station hadden
uitstekende verduisteringsmaatregelen ge
nomen. Óp het station stapte minister
Van Boeijen in den nachtelijken spook
trein en voort ging het in dé richting van
Woerden, waarbij we onderweg, behou
dens een enkelen verlichten overweg links
noch rechts van ons een lichtje konden
bespeuren.
In Woerden wekte het een vrijwel al-
gemëene verontwaardiging, dat terwijl de
stad geheel verduisterd, was, rechts van
de lijn in de verte de straatverlichting
volop brandde. Maar spoedig werden we
gerustgesteld. Daar rechts was de grens
van de provincie Utrecht, welke niet in
de oefening betrokken was.
Na een kort oponthoud te Woerden ging
het op Leiden aan. De geheele Rijnstreek
lag feilloos in het donker. In Leiden ech
ter bleek men de. voorschriften niet over
al even stipt te- hebben opgevolgd, al
thans we zagen hier en daar eenige vrij
helder verlichte ramen. Het station Lei
den was echter goed verduisterd; de
blauwe kappen om de lampen voldeden
uitstekend.
Op het traject van Leiden naar Den
Haag hadden we gelegenheid aan kapi
tein van Riessen naar zijn indruk van
dezen insoectietocht te vragen. Die indruk
luidde: „Goed. Iedere verduisteringsoefe
ning vertoont een vooruitgang. Het eieren
eten bij zoo'n oefening is echter, dat men
de zaak uit de lucht beziet, want er zijn
altijd menschen, die hun dakvensters en
achterramen niet voldoende afdekken.
Ook wordt er wel eens bij vergissing een
licht ontstoken in een kamer, waarvan de
gordijnen niet zijn gesloten".
MEENING VAN ENKELE
AUTORITEITEN.
Na afloop van de oefening hebben wij
enkele autoriteiten naar hun indrukken
gevraagd.
De commissaris der Koningin in de Pro
vincie Zuidholland, jhr. mr. dr. H. A. van
Karnebeek, was zeer tevreden over de
oefening, waaruit men veel heeft kunnen
leer.en. Z. Exc. wees b.v. op de verduiste
ring vain het groote ziekenhuis te Leiden
met zyn talryke ramen, welke geen enkel
lichtstraaltje doorlieten.
Generaal de Ridder wees op de minder
goede verduistering van Rotterdam, en Lei
den,. waar evenwel proeven werden geno
men met een nieuw soort afgeschermde
straai rlichting.
Kapitein van Riessen, adjunct-inspecteur
van de luchtbescherming had tijdens de
reis een sterken vooruitgang geconstateerd.
Hij was zeer tevreden over Gouda, Woer
den de Rijnstreek. Vervolgens zijn meening
waren de overwegen nog niet voldoende
verduisterd. Leiden en Rotterdam konden
zonder twyfel beter.
De rondreis door de provincie werd ge
maakt in een speciale motorwagen van den
dienst Amersfoort-Ede-Arnhem. De lengte
van de route was 128 kilometer. De reis
werd binnen den vastgestelden tijd vol
bracht.
AAN DE GRENS
Wij zyn naar de grens geweest aldus
een verslager ge ver van de „Vooruit", dat
het volgende vertelt.
De grens tusschen Noord- en Zuid-Hol
land, waar het gladde wegdek overgaat in
een klinkerweg, even voorbij Bennebroek.
En toen om half negen een sirenegeloei
en klokgelui het spin waren, om de lichten
te dooven, lag dar voor ons Zuid-Holland
als een diep zwarte oneindigheid.
De bewaking dpor ryks- en gemeente
politie wasjhier al heel scherp. Er was in
de eerste plaats de ryksverkeerspolitie met
de gemeentepolitie van Bennebroek en 25
meter verder, precies op de grens, stonden
de agenten van H11 leg om in hun bruine
uniformen. Een dubbele controle, waarbij
een paar leden van de burgerwacht assis
teerden en een roode lamp moesten zwaaien
als er auto's naderden.
Daar kwamen de eerste al, hun felle
lichtbundels vooruitwerpend, door de bocht.
De rijks-politie gaf het stopteeken. Op een
verlichte plaats werd: „halt politie!" zicht
baar.
U mag Zuid-Holland niet in.
Ook niet als ik met gedoofde lichten
rijd?
U moet uw lampen afschermen, dat is
voorschrift. Anders moet u wachten tot
half elf.
Een jongen met een rol papier kwam
aanloopen: „lampen afschermen meneer?
Twee kwartjes". En hij had succes ook. Hij
vertelde er niet bij, dat hij den chauffeur
van de vrachtauto, die vlak naast deze auto
stond, voor veertig cent had bediend. Maar
ja, een mooi gelakte personenwagen kon
wel een dubbeltje meer opbrengen en stan
den moeten er nu eenmaal ook zyn.
Een fietser naderde en wilde doorrijden
met licht. Hij moest afstappen en zijn licht
dooven.
Ik zal je danken, ik ryd niet zonder
licht Hillegom binnen. Dan krijg ik een
bekeuring.
Met veel moeite gelukte het den agent
den fietser aan het verstand te brengen,
dat hij juist een bekeuring riskeerde, als
hij zijn lamp liet branden. Nog een beetje
ongeloovig vertrok hij:
Toen het tegen tien uur liep, weid de
animo om Zuidholland in te rijden minder.
Doch zoodra was het klokje van tien ge
passeerd of ze kwapien met felle lichtbun
dels de bocht van de weg om. De ver
keerspolitie was echter onverbiddelijk.
Lampen afschermen of anders wachten. De
meeste automobilisten kozen het laatste en
weldra stond er een lange file wagens voor
de grens, wachtend op het sirenegeloei en
kloKgelui, dat om half elf zou weerklinken.
Langzaam gloeiden om die tijd de natrium-
dampen aan en werden straatlantaarns ont
stoken. Uit de zwarte oneindigheid doem
den tal van lichtpunten op, lichtbundels
zwaaiden lang de boomenrij. De grens lag
daar weer verlaten, even onzichtbaar ais
altyd.
De sleutelstad ver
duisterde mee
Particulieren konden beter
hun best doen
Natuurlijk neemt iedere stad en ieder
plaatsje van Zuid-HoUand een belangrijk
deel in wanneer het gaat om een heele pro
vincie te verduisteren en naarmate de stad
of het dorp kleiner of grooter is, zal ook
de belangrijkheid der betrokkene in het
verduisteringsproces een kleinere of groo-
tere plaats innemen.
En zoo was ^et aandeel, dat de Sleutel
stad gisteren had in de verduisteringsproef
van de provincie Zuid-Holland zelfs heel
groot te nemen, want Leiden, is in grootte
mede een der belangrijkste steden.
Naar de mate van die grootte zal ook de
vraag beantwoord moeten worden of de
verduisteringsproef geslaagd kan heeten en
zoo bezien mogen we zeggen, dat Leiden
geen slecht figuur zal hebben gemaakt.
Over het algemeen is er door de burgerij
goed meegewerkt om deze verduisterings
proef te doen clagen.
Een tocht door de stad heeft dit voldoen
de doen blyken.
Er moet ons echter vooraf een opmerking
van het hart.
Naast de groote medewerking van vrij
wel het overgroote deel der burgerij viel
het op, hoe sommige menschen heelemaal
niets gedaan hadden om te zorgen, dat er
geen licht van binnen naar buiten uit
straalde. Men had gewoon de gordijnen
gesloten, doch dat „gewoon gesloten" be-
teekent, dat het licht uitstraalt langs de zij
kanten en bovenkanten der gordijnen. Die
menschen hadden hoegenaamd geen moeite
gedaan om uitstraling van het licht te
voorkomen. En dat kon men overal in de
stad waarnemen, in het hartje der binnen
stad zoowel als in de buitenwijken. Men
zou er ongetwijfeld van schrikken te ver
nemen in hoeveel gevallen de politie of
hulppolitie waarschuwingen heeft moeten
uitöeelen.
Als men mocht verwachten, dat de men
schen zich tijdens de verduisteringsproef
zooveel mogelijk binnenshuis op zouden
houden, dan kent men de Leidenaars niet.
't Is zeker zoo druk, misschien zelfs druk
ker op straat dan op gewone avonden en
de jeugd maakt er als 't ware een feest
avond van, waarbij alleen het vuurwerk
gelukkig ontbreekt.
Met spanning wordt uitgezien naar het
moment, dat de lichten uitgaan. Dat ge
schiedt zonder eenige waarschuwing, zon
der eenig geluid.... Alleen op de Bree-
straat blijft de groote straatverlichting nóg
eenigen tijd branden. Daarna wordt ook
daar alles gedoofd.... Het is plotseling
pikdonker, donkerder dan men gedacht
heeft en naar mate men kort voor het
DE VALERA BETUIGT TE LONDEN
ZIJN LEEDWEZEN.
Bij de familie Chamberlain.
LONDEN, 20 Jan. (A.è N. P.). De Valera
heeft gisteravond den hoogen commissaris
van Ierland te Londen, Dulanty, opgedra
gen aan minister-president en mevrouw
Chamberlain hef leedwezen der Iersche re
geering te betuigen over den aanslag, ge
pleegd op hun zoon, en hun de verzekering
te geven, dat deze zich in volkomen vei
ligheid bevindt.
aanvangs-verduisterings-uur in heller licht
heeft gekeken is de donkerte zwaarder. Men
heeft eenigen jd ncodig om aam de duis
ternis te gewennen.
Even stonden alle menschen stil. Dan,
wanneer de oogen even ingesteld zijn op
de duisternis zet de massa zich weer in be
weging, langzaam voortschuifelend, voetje
voor voetje en vooral op hoeken van stra
ten en stegen, bij het af- en oploopen van
trottoirs vooral goed oppassend, dat men
niet zal vallen.
Zoo trekken ook wij erop uit, niet te voet
maar per auto. Dan verplaatst men zich in
ieder geval vlugger wyl men dan de be
schikking heeft over de straat, terwyl de
voetgangers voor eigen veiligheid op de
trottoirs moeten blijven. Wanneer ze zulks
niet doen, worden ze door de politie wel
op hun verplichtingen in deze gewezen.
Allereerst trokken we via de Breestraat
naar Tuinstadwyk, waar de Stedelijke
Lichtfabrieken in de nabijheid van de St.
Petruskerk een prqef.verplichting ryet af
geschermde lantaarns gemaakt had. Even
als by alle „gedoofde" straatverlichting
light te ?ien is, zonder dat men nu bepaald
kan zeggen, dat het uitstraalt, was het ook
hier. In hoeverre deze verlichting echter
van dó lucjTf uit waarneembaar zou, zijn,
valt moeiïyk te' zeggen.
De continubedrijven er waren er
slechts heel enkeA.e in de stad en ook de
ziekenhuizen, hadden uitstekende voorzorgs
maatregelen genomen en wanneer alle par
ticulieren het aldus gedaan, hadden, zou het
in Leiden heel.wat duisterder zyn geweest.
De café's waren ook niet alle even goed
lichtdicht gemaakt. Sommige straalden
veel te licht licht uit, terwyl anderen met
succes geheel lichtdicht waren gemaakt.
Op de Haarlemmerstraat werd ergens
herhaalde malen h*t licht- aangedraaid, zon
der dat de gordijnen gesloten waren. Dat
gebeurde ook p 'n tweede verdieping van
een particuliere woning van de Breestraat,
waar de drie ramen door de neergelaten
gordijnen niet bespannen werden, zoodat
er een zee van licht naar buiten straalde.
We zagen verder woningen, waarvan de
aan de achterzijde aan het water gelegen
huiskamers in het geheel niet of zeer on
voldoende afgeschermd waren. Waarschijn
lijk was men daar van meening, dat aan
den achterkant toch niet zou worden ge
zien?
Op dezen donkeren verduisteringsavond
viel ook in het bijzonder op hpeveel er
gerookt wérd. Overal bij tientallen èn hon
derdtallen zag men de vurige kopjes van
sigaren en sigaretten, aanduidend dat er
zich heel wat r'oókers op straat bevonden.
Ook het station was geheel in het duis
ter gehuld. Electrische en stoomtreinen
kvyamen met gedoofde verlichting en
de stoomtreinen tevens met bedekte vuur
plaat aan, terwyl de Parijsche trein met
denderende vaart in het pikdonker voorbij
snoof. Langs de spoorlijn zag men slechts
hjer en daar de seinlichten, welke eén mat
schijnsel afwierpen, maar die zeker geen
uitstraling veroorzaakten.
Ook de locale en interlocale trams reden
zy het mét kalmen gang en met beperk
ten dienst met afgeschermde" lichten,
maar vanaf de straat weren de blauwe
spleetoogjes Van verre duidelijk waar te
nemen.
Slechts een tram veroorzaakte een on
gelukje. Op den Hooge Rijndijk liet een
trambestuurder aan het eindpunt zijn wa
gen te ver doorrijden, waardoor de wagen
uit te rails liep. Met behulp van een aantal
voorbijgangers werd de wagen weer terug
gebracht.
Het gewone rij verkeer was tot eeh mi
nimum beperkt, het verkeer op de -buiten
wegen stond vrywel gehèel stil en in de
stad kwamen slechts 'n heel enkele auto
tegen.
Tot ernstige ongelukken is het gelukkig
niet gekomen. Alleen is op den Morsch-
weg de 14-jarige W. F. uit de Paul Kru-
gerstraat „bij het spelen" tegen een voor
bijganger, den 40-jarigen W. v. I., gebotst.
De jongen kwam daardoor zoo ongelukkig
te vallen, dat hij het linkeronderbeen brak.
Door den E.H.D. werd hij naar hét Acad.
Ziekenhuis vervoerd.
Een dissonant in de verduisteringsregel
matigheid ij'vormde een magazijn op de
Botermarkt, waar door verkeerde instelling
van de automaat-klók te 10 uur plotseling
de verlichting ging branden, waardoor de
omgeving in fel licht werd gezet, hetgeen
duurde tot het einde der proef.
Een andere dissonant, maar een van
ernstiger aard was de baldadigheid van én
kele jongens, die van „Maison Nelly" op ie
Breestraat een ruit ingooiden.
