E!
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Hedenavond
Verduisterings
oefening
DONDERDAG 19 JANUARI 1939
30ste Jaargang No. 9239
S)e Ccldóch^Soii^cmt
Telefoon: Redactie 15.
Telefoon: Administratie 935.
Adv. en A bonn.-tarieven zie paf. 2
Giro 103003. - Postbus 1L
Dit nummer bestaat oil
vier bladen.
V Duisternis en licht.
Vanavond wordt de verduisteringsproef
in Zuid-Holland gehouden.
Deze moet slagen door aller medewer
king.
Ieder zorge, dat tusschen half negen en
half elf ter wijl zijn gezinsleven den ge
wonen gang gaat! vanuit zijn huis geen
licht naar buiten straalt.
Deze proef dient, om bereid te zijn, in
tijd van oorlog aan de vijandelijke lucht
vloot geen gelegenheid te geven, vanuit de
hoogte te zien, waar zij zich bevindt, voor
het verrichten harer vijandelijke opera
ties.
Een ontstellend perspectief wordt ons ge
opend in de nuchter-zakelijke verklaring
van het doel van deze verduisteringsproef.
Een ontstellend perspectiefeen vij
andelijke luchtvloot opereerend boven on
ze hoofden
Maar: wij willen geen oorlog, en wij
willen geen vijanden. Dat is. geluk
kig, volkomen waar, doch anderen zouden
ons tegen onzen wil tot hun vijanden kun
nen maken; anderen zouden ons in een oor
log kunnen betrekken.
Een ontstellend perspectief.
Maar mag uw dagblad, uw dagelijksche
huisvriend, in alle bescheidenheid u een
voorstei doen?
Dat vanavond zij 't ook slechts en
kele oogenblikken ieder onzer zich rich-
te tot God, opdat Hij ons de ellende en
den gruwel van een oorlog bespare, opdat
Hij, ondanks alles, 't niet duister late wor
den in onze zielen....
Op straten en wegen zal 't vanavond
duister zijn. In onze woningen daar waar
we 't meest onszelf zijn! kan het licht
blijven. En licht moge 'tst-eeds blijven
licht, uit het onwrikbaar vertrouwen op
den goeden God! in onze zielen!
V Gelijkgeschakelde
of vrije pers.
De heer Mussert heeft in Amsterdam een
rede gehouden over „Recht en persvrij
heid". Wij ontleenen aan het verslag dezer
rede in het „Nationale Dagblad" deze paar
zinnetjes:
Ik moet niets hebben, zoo riep de
Leider uit, van een gelijkgeschakelde
of een papegaaienpers, daartegen ver
zet zich mijn Nederlandsoh gevoel Wij
hebben noodig een vrije pers, in de
zen zin, dat de waarheid steeds gezegd
moet kunnen worden.
Die „gelijkgeschakelde" óf „papegaaien-
pers" schijnt een onvriendelijkheid tegen
over Duitschland. Erg brutaal!
Maar, wat de heer Mussert hier beweert
over de pers, zeggen de leiders in Duitsch
land precies zóó!
Daar zeggen ze óók, dat de pers vrij is,
„in dezen zin, dat de waarheid steeds ge
zegd moet worden"!
Maarwat de waarheid is wordt van
boven-af gedecreteerd en op die van boven
af gedecreteerde waarheid zijn de meenin
gen gelijkgeschakeld!
Van de brutaliteit tegenover Duitschland
vinden we in hetzelfde nummer van het
..Nationale Dagblad" nog een ander voor
beeld! Er wordt vermeld, dat een Neder-
landsche Jood, Rolf Italiaander, schrijft
in een Duitsch blad. (Hoe het mogelijk is,
begrijpen we niet!) en dan vervolgt het
„Nationale Dagblad" boos: „Dat het Berli
ner Tageblatt zich over de zegeningen der
Nederlandsche democratie door een Jood
met een Nederlandschen naam laat voor
lichten moet het zelf weten". Verschrik
kelijk arrogant tegenover het „Berliner Ta
geblatt"!
Dit even terloops opgemerkt.
Wij zouden, van dén heer Mussert wel 'ns
een duidelijker meening willen hooren over
de gelijkgeschakelde pers in Duitschland!
DE WERELD IA
VOGELVLUCHT
BARCELONA: De „Times"-correspondent
in Barcelona meldt, dat de militair-i situatie
ru: tiger is geworden. De regen heeft de
krijgsverrichtingen gisteren vertraagd. Bar
celona blijft opmerkelijk kalm. Het is
evenwel geen kalmte uit wanhuop, zegt
hij, want overal heerscht groote werklust en
activiteit, en worden voorbereidingen ge
troffen, om aan den toestand het hoofd te
b:eden.
Inmiddels is er in Frankrijk een Volks
front-beweging gaande, om de Pyreneeën-
grens open te stellen. Men is het daar ech-
er niet algemeen mee ens. In de Fransche
pers treft men naast adhaesie betuigingen
ook klanken aan, die er tegen waarschu
wen.
Le Petit Journal" schrijft, dat men
trouw moet blijven aan de niet-inmen-
gingsovereenkomst, doch „L'Ordre" is het
niet in het minst eens met deze opvatting,
en verklaart, aat, indien Franco wint, Mus
solini evenlang op het schierei'and zal
blijven als noodig zal zijn voor de voldoe
ning van zijn belangen in de Middelland-
sche Zee. Mer. geeft niet zonder strijd een
zco hecht steunpunt prijs, een steunpunt,
dat men heeft verkregen zonder rekening
te houden met de kosten.
BERLIJN: Er doen in Duitschland aller
lei geruchten de ronde over a.s. wijzigin
gen in het nazi regiem en wel in de hoog
ste regionen. Soeci'aal meent men, dat de
macht van Gcebbels wat beknot zal wor
den Voorts zou Goering benoemd worden
tc* vice-kanselier en minister van oorlog,
terwijl Himmler. de leider der S.S., be
noemd zou worden tot minister van bin-
nenlandsche zaken.
Deze geruchten zyn natuurlijk volmaakt
oncontroleerbaar.
Men meent, dat Hitler in zijn as. Rijks
dagreden over deze aangelegenheid het
een en ander zeggen zal.
De Duitsche Bisschop
pen over het huwelijk
De Duitsche Bisschoppen hebben een ge
meenschappelijk Herderlijk Schrijven uitger
vaardigd over het H. Sacrament van het
Huwelijk, waarin er met druk op ge-wezen
v/ordt, dat het huwelijk in het geheel geen
particulier contract is, maar een aan de
menschelijke willekeur onttrokken Sacra
ment. Opgenomen in de bovennatuurlijke
oi'de valt het huwelijk onder de jurisdictie
van de Kerk. Hieruit volgt, dat de wereld
lijke macht alleen iets te zeggen heeft over
de burgerlijke plichten der gehuwden en
niet over het huwelijk zelf. De Kerk moet
aan de menschen de huwelijksverplichtin
gen leeren. Aan de hand van de Encycliek
„Casti Connubii" van 1930 wordt in het
Herderlijk Schrijven gewezen op de katho
lieke huwelijksbeginselen en onderlijnt,
hoe de Kerk juist daardoor het voortbe
staan van den staat verzekert en in de hu
welijks-opvatting erkent, dat het alge
meen welzijn gaat boven het individueele
welzijn.
Over de nationaal-socialistische erf ge
zondheidswet en de sterilisatie wet ge ving
zegt het Herderliik Seh-ijven:
„Bijzondere aandacht verdient het ge
zondheidsonderzoek, waaraan ook de
nieuwste Duitsche wetgeving zooveel waar
de toekent. Zeker is de gezondheid niet het
allerhoogste, maar wel een zeer groote
factor, die vóór een zware taak onmisbaar
is De Kerk erkent de zorg van den Staat
voor een gezonde nakomelingschap, en be
vordert deze voorzorg op elke geoorloof
de wijze. Het standpunt van de Kerk inza
ke de sterilisatie is aan geloovigen be
kend; derhalve is een nieuwe verklaring
hierover niet noodig." Voorts wordt er in
het schrijven de aandacht op gevestigd, dat
het burgerlijk huwelijk alleen geen katho
lieke echtverbintenis is.
Critiek op Minister
Slotemaker.
Blijkens het voorloopig verslag over
hoofdstuk VI (departement van Onderwijs,
Kunsten en Wetenschappen) der Rijksbe-
grooting voor 1939 waren verschillende
leden der Eerste Kamer niet voldaan over
het door den minister gevoerde beleid. Ten
vurigen jare is in de beide Kamers der
Staten-Generaal omtrent tal van punten,
v/elke de volle aandacht verdienen, uit
voerig beraadslaagd, doch eenig gevolg is
daarvan, aldus deze leden, tot nu toe nau
welijks gezien. De toestand is vrijwel gelijk
gebleven, de desiderata zijn dezelfde, de
toen reeds dringende vraagstukken zijn,
zou mogelijk, nog urgenter geworden. On
der deze omstandigheden gevoelden zij wei
nig behoefte, zich opnieuw in een breed
debat met den minister te -begeven, wijl
zij meenden, dat dit geen vruchten zou
afwerpen.
In het verslag wordt verder o.m. gewe
zen op den befaamden leerlingenschaal en
Zeg mij, welke krant
U leest.
De Aartsbisschop van Beneventum in
Italië Mgr. Masseinell? heeft een op-oep ge
daan ten gunste van de katholieke dag
bladpers. Aan deze oproep ontleenen wij
de volgende meest markante passages:
„Zeg mij met wie gij omgaat en ik zal u
zeggen wie ge zijt. Dit oude spreekwoord
zou met een kleine variant ook aldus kun
nen luiden: Zeg mij welke krant ge leest
er. ik zal u zeggen wat ge denkt.... Het
is natuurlijk vanzelfsprekend, dat de ka
tholieke priesters, wanneer men zich slechts
even hun verheven Istaat voor oogen stelt
en hun. zending omjde zielen te besturen,
katholiek moeten denken. Niemand zal ook
durven ontkennen, dat het katholieke dag
blad zijn lezers wapent enbeveiligt te
gen de dwalingen van den modernen tijd
waarin de beginselen van het Christendom
worden aangetast.
Het katholieke dagLlad houdt den lezer
in contact met het leven, de geest en de
activiteit van de Kerk. Het katholieke dag
blad onderzoekt in een Christelijk licht de
problefen, die zich iederen dag opnieuw
voordoen en die beoordeeld moeten worden
volgens de leer van het Evangelie.
En daar de nieuwe ideeën onophoudelijk
komen aanrollen als de golven van een
stormachtige zee en ons geweten beuken,
is 't noodzakelijk, dat we een houvast, een
hecht steunpunt hebben en een veilig licht
gevend baken.
Meer nog dan een nieuwsblad moet de
krant de beginselen jiiteenzetten in welker
licht men de feiten moet beoordeelen. Een
dagblad is een leermeester en trouw vriend
van het christelijk léven. Lezen beteekent
leven".
Ten slotte spoorde^ de bisschop de pries-
'.ers aan om zich niet alleen te abonnesren
op een katholiek 'dagblad, maar ook om
apostelen te zijn voor een katholieke krant
by de leeken, die een' goed gevormd en zui-
ingesteld geweten willen bezitten."
Een klaagmuur
Men schrijft ons uit Den Haag:
Met wat leiden op het voorplein van de
aloude Lakenhal sinds menschenheugenis
al bezit, is men thans in de Residentie
pa- doende.
In den tuin van het Gemeentemuseum
wordt n.l. een muur van eenige meters
hoogte opgericht, waarin worden ingemet
seld gevelsteenen en gevelversieringen, af
komstig van afgebroken panden uit de oude
stad.
Er zitten reeds een paar levensgroote
steenen beelden in heidensche figuren
een topgevelversiering van bloemfestoe
nen en een aantal kleinere gevolsteenen,
zooals de „Loopschans", welke voorheen aan
den hoek van het Westeinde nabij de Ri-
viervischmarkt prijkte, de „Drie Haringen"
enz. Op de binnenplaats van het museum
staan er nog meer een van den „Haan
molen" o.a. welke ook wel in dien muur
zullen komen, zoodra men deze gaat af
werken.
Waarom we dit een klaagmuur noemen.
Vele oude Hagenaars deze vormen
slechts een minderheid in onze uitgebreide
stad vol lieden overal vandaan die de
oude herinneringen gaan bezichtigen, staan
er dan tevens over te klagen, dat zooveel
typische versieringen uit de binnenstad
verdwenen zonder ooit te worden her
plaatst. Niet alleen dat gevelsteenen en
soortgelijke geveltooi bij afbraak meestal
als onnutte voorwerpen worden beschouwd,
hoogstens goed genoeg voor het museum
indien men er al aan denkt ze hiervoor ge
nadiglijk af te staan maar zij worden
niet vervangen ook! Nieuwe huizen worden
allemaal vlak gehouden, hoe vlakker hoe
mooier, met liefst stalen ramen en rechte
dakgoten. Versieringen worden niet meer
noodig geacht, of 't moeten lichtbakken
zyn voor reclame-doeleinden, welke ech
ter als regel noch mooi noch typisch zijn.
't Is alles „nieuwe zakelijkheid" wat de klok
slaat.
Gelukkig houdt ten minste de klaag
muur de herinnering aan wat was levendig.
Mogelijk komt men nog eens tot inkeer en
kan men daar dan goede voorbeelden vin
den.
BOM ONTPLOFT TE TRALEE
In de nabijheid van verblijf van Frank
Chamberlain
LONDEN, 19 Jan. (A.N.P.) Van
ochtend vroeg is bij een hotel teTralee
(Graafschap Kerry, Ierland) een ontplof
fing geweest. Honderden ruiten in de buurt
zyn door de kracht der ontploffing ver
nield. Frank Chamberlain, d< zoon van den
premier, die in het hotel een kamer heeft,
is ongedeerd gEbleven.
Van 8.30 tot 10.30 "uur
Ieder weet nu wel, dat hedenavond
van half negen tot half elf de ver
duisteringsoefening voor geheel
Zuid-Holland plaats vindt.
Ieder werke daaraan mede door te
zorgen:
1. Dat uit geen enkel huis, kan
toor of fabriek licht naar buiten
slrale, ook niet indirect.
2. Dat alle buitenverlichting b.v.
voor reclame-doeleinden, portiek- en
étalageverlichting gedoofd worde.
3. Niemand begeve zich onnoodig
op straat en zoo men op straat moet
wezen zorge men vooral op de troit-
toirs te blijven.
4. Neemt men deel aan het rij-
verkeer, dan zorge men voor goed
afgeschermde verlichting.
5. Men controleere zelf, of men
zijn verplichtingen in alle opzichten
is nagekomen.
BINNENLAND
DE VERDUISTERINGSOEFENING
IN ZUIDHOLLAND
Tijdens de luchtbeschermingsoefening
van de provincie Zuid-Holland op heden
avond, zal behalve de twee vliegtuigen van
de K.L.M. ook een marinevliegtuig vliegen,
speciaal om de verduistering der vaarwa
ters te bezien. In een der K.L.M.-vliegtui-
gen zullen eenige marine-officieren mee
vliegen.
HET PRINSELIJK PAAR NAAR
DEN HAAG.
Naar wij vernemen zal het prinselijk
paar zich met Prinses Beatrix in het laatst
van deze maand naar Den Haag begeven
cm daar gedurende ongeveer een week ten
paleize te verblijven.
VEERTIGJARIG REGEERINGS-
JUBILEUM VAN HARE MAJESTEIT
DE KÓNINGIN.
Gedenkramen in de Nieuwe Kerk te
Amsterdam.
De huldigingscommissie 1938 Amster
dam, welke de feestelijkheden in de hoofd
stad heeft georganiseerd bij het 40-jarig
regeeringsjubileum van H. M. de Koningin,
heeft besloten ter blijvende herinnering
san deze voor het geheele Nederlandsche
volk onvergetelijke gebeurtenis, een twée-
♦al gebrandschilderde gedenkramen aan te
bieden aan de Ned. Herv. Gemeente, ter
plaatsing in de Nieuwe Kerk te Amster
dam.
De Kerksraad heeft met groote instem
ming kennis genomen van dit voornemen
en :de: huldigingscommissie 1938 doen we
ten dit geschenk gaarne te zullen aan
vaarden.
Ook in 1898 werd, ter herinnering aan
C.e aflegging van den eed op de grondwet
door H- M. de Koningin bij hare aanvaar
ding van de regeering, in deze kerk een
gtbrandschilderd raam aangebracht.
Ter uitvoering van deze plannen, waar
mede H. M. de Koningin bereids hare hoo-
g° instemming heeft betuigd, heeft zich
een commissie gevórmd, bestaande uit de
heeren: Mr. L. J. A. Trip, voorzitter, en
C. G. Vattiér Kraane, algemeen secretaris
der huldigingscommifsie 1938 Amsterdam,
prof. dr. H. Brugmans, geschiedkundige,
cr.Jtf, Japikse, directeur van het koninklijk
buisarchief, en ds. A. H. G. van Hoogen-
huyzen, als vertegenwoordiger van dén
Kerkeraad der Ned. Herv. Gemeente.
Op verzoek van deze commissie heeft de
bekende kunstschilder W. van Konijnen
burg naar door haar verstrekte gegevens
een eerste ontwerp voor de beide gedenk
ramen gemaakt.
Getracht zal worden de ramen nog dit
jé-ar gereed te doen zijn.
LABORATORIUM VOOR DE
BLOEMENTEELT.
Ten behoeve der geheele bloemisterij.
In aansluiting op een vorig bericht ne
men we het volgende over uit hét „Han
delsblad": -
Wy vernemen, dat de directie van den
Landbouw overweegt, om te Aalsmeer een
laboratorium voor bloementeelt te stichten
ten behoeve der bloemisterij in Nederland.
Het door den inspecteur voor dén Tuin
bouw, ir. A. W„ van de Plassche, opgestel-
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
De strijd in Spanje. Het Fransche Volks
front eischt openstellnig van de Pyreneeën-
grens. (2de blad).
Geruchten omtrent mutaties in het na-
tionaal-socialistisch bewind in Duitschland.
(2de blad).
De Arabieren bepalen hun houding op
de conferentie te Cairo. (2de blad).
Gedenkramen ln de Nieuwe Kerk te
Amsterdam. (1ste blad).
Binnenland
Wij geven een overzicht van de weï*-
zaamheden van het Katholiek Comité van
Actie voor God. (4de blad).
Onder de gemeente Baexem is een onde
vrouw door trein overreden en gedood.
(3de blad).
Lelden
Nieuwjaarsrede van den voorzitter der
Kamer van Koophandel voor Rijnland.
(3de blad).
Sport en Wedstrijden
Hoe populair de Nederlandsche skieërs
(e Arosa zijn. (3de blad).
De sterrit naar Monte Carlo. (3de blad).
de plan, dat reeds met de betrokken orga
nisaties Is besproken, wil een laboratorium
stichten op voorwaarde, dat de kweekers-
organisaties bijdragen in de kosten. Eeni
ge veilingsbesturen schijnen reeds belang
rijken financieelen stèun te hebben toege
zegd.
Het is de bedoeling, dat door weten
schappelijk gevormd personeel allerlei
vraagstukken grondonderzoek, planten
ziekten, veredeling, belichting in stu
die zullen worden genomen, werk waaraan
de rijkstuinbouwconsulenten niet kunnen
toekomen.
Daarnaast wordt nagegaan de moge-
lijki eid, om in Aalsmeer een tuinbouw
bedrijf ssch ooi te stichten, zooals reeds te
Tiel (fruitteelt) en Naaldwijk (bloemen-
teeit) bestaat.
Wij herinneren er aan, dat te Lisse reeds
een laboratorium voor bloembollenonder-
zoek bestaat, als onderdeel van het Insti
tuut voor Phytopathológie van de Wage-
ningscbe Landbouwhoogeschool; daar wor
den t>c'ater alléén plantenziektenkundige
vraagstukken bestudeeren en dan van bloem
bollen. Daarnaast is dézer dagen door de
Ned. Ver. tot Wetenschappelijke Verede
ling van Siergewassen het initiatief geno
men cm te Limmen, naast dén Hortus Bul-
borum, een instituut voor veredeling van
siergewassen testichten.
Ter illustratie van de belangrijkheid der
Ned. bloemisterij wijzen wij er op, dat de
export alléén van snijbloemen en snijgroen
in het afgeloopen jaar een waarde van 3.1
millioen heeft vertegenwoordigd, waarbij
nog de potplanten enz. komen.
Alléén te Aalsmeer werd in het afgeloo-
per jaar voor vijf millioen gulden geveild,
waarby dan nog komen die van andere
centra, zooals Westland, Nijmegen, enz.
G. W. LOVENDAAL OVERLEDEN.
Bekende volks- en kinderdichter.
Te Grave is in dén ouderdom van bijna
92 jaar ovérléden de bekende volks- en
kinderdichter G. W. Lovendaal
Gijsbertus Wilhelmus Lovendaal werd
11 Februari 1847 te Nijmegen geboren. Na
zijn studies in het Nederlandsch en een
drietal andere talen, was Lovéndaal ach
tereenvolgens onderwijzer, schoolhoofd,
leeraar aan een normaalschool en een vak-
Icekenschool, na zijn pensionneering in
1814 blééf Lovendaal te Grave, waar hij
zich béhalve aan zijn dichtkunst, aan de
schilder- èn teekenkünst en aan het toèt-
seeren wijdde.
Meer dan een dozijn kléine bundels gé-
dichten vóór kinderen en kléuters versche-
nèn van zijn hand. Hiervan zijn te noemén
Lentedagen, Lied der Liefde, Aan móé
ders schoot, Magen en Hilda, Verzen en
Versies, Roode en Witte Rozen en Licht
Geluid.
Zéér ,vele componisten hebben zijn lie
deren op muziek gezet. Algemeeye bekend
heid kreeg zijn gédicht „Hollands vlag".
De heèr Lovendaal was ridder in de Or
de van Oranje-Nassau.