Groote tentoonstelling van
Christelijke Kerkelijke Kunst
WOENSDAG 4 JANUARI 1939
30ste Jaargang No. 9226
3)e Ccidóch^Soii^mit
Telefoon: Redactie 15.
Telefoon: Administratie 935.
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEK
Adv. en Abonm-tarieven zie pag. S
Giro 103003. Postbus 11.
V Het einde van een
Katholiek dagblad
't Kan een geluk zijn, als een katholieke
courant verdwijnt!
Een katholieke courant, waarin men
waarheid en dwaling tot een eenheid wil sa
menvoegen, waarin men de waarheid wil
verdedigen en tegelijkertijd „goede vrien
den" blijven met de dwaling zulk een
katholieke courant kan beter verdwijnen!
't Is minder gevaarlijk, een niet-katho-
liek of een anti-katholiek blad te lezen,
dan een katholieke courant van de hier
bedoelde soort.
Een katholieke courant, die een dwaling
verdedigt of, minstens genomen, niet, waar
men 't zou verwachten, bestrijdt, radicaal
en consequent, zal een veel doeltreffender
propagandiste zijn voor die dwaling, dan
een courant, waarvan men weet, dat zij
een propagandiste is voor dat bepaalde
systeem.
't Is voor het katholieke volk van het
grootste belang, dat het niet zij 't dan ook
telkens slechts in heel kleine porties de
dwaling wordt ingegoten, tegelijkertijd met
en bedekt en verscholen onder de waar
heid.
Kathalieke couranten als de hier bedoel
de zijn hoogst gevaarlijk.
Wij vonden een aanleiding, om het bo
venstaande neer te schrijven, in een cor
respondentie in de „Tijd" van hedenmor
gen, waarin wordt toegejuicht het verdwij
nen van het eenmaal grootsch katholiek
dagblad de Germania, dat echter de
laatste jaren, onder den drang uit Ber
lijn poogde in haar kolommen een syn-.
these, een samen-gaan, tot stand te bren
gen tusschen Christendom en nationaal-so-
cialisme, anti-Christendom.
Wij laten hier volgen de Romeinsche cor
respondentie van de „Tijd" dd. 3 Januari.
De Osservatore Romano wijdt een korte
beschouwing aan het verdwijnen van het
Duitsche "katholieke blad „Germania". Zij
critiseert het afscheidswoord van den heer
Von Papen, volgens hetwelk na de over
winning van het nationaal-socialisme de
„Germania" zich in dienst had gesteld van
een nieuwe synthese tusschen de radicale
elementen van het daadwerkelijke Chis-
tendom en de nieuwe tijden.
Zij onderschrijft hetgeen „Das Vater-
land" van Luzern opmerkte: „De oude Ger
mania was reeds lang dood".
De heer Von Papen, die haar thans een
niet zeer edele necrologie wijdt, heeft
reeds van het eerste moment van het na
tionaal-socialisme af aan haar ondergang
gewerkt.
Van katholiek gezichtspunt uit is dit ein
de gelukkig te noemen. Men zal nu niet
langer meer' misbruik kunnen maken van
den goeden naam van een eenmaal grootsch
katholiek dagblad.
De Osservatore Romano meent, dat het
einde van het vroegere blad de „Reichs-
post" voor de „Germania" reeds een aan
kondiging inhield. De „Germania" werd
door Berlijn misbruikt in dienst van den
strijd tegen het geloof, dat zij eerst zoo
moedig verdedigde.
Verscheen er nog eens een gewrongen
commentaar, dan beduidde dit niet meer
een poging om de door Von Papen ge
noemde synthese tusschen nationaal-socia
lisme en katholicisme tot stand te brengen,
maar was dit veeleer een niet te onder
drukken kreet van het hart en de rede te
gen de krankzinnige poging een synthese
tot stand te brengen tusschen het Christen
dom en het anti-Christendom.
DE WERELD IN
VOGELVLUCHT
6S
DE TOEKOMSTIGE GROOTHERTOG
VAN LUXEMBURG.
Op 5 Januari zal prins Jean van Luxem
burg meerderjarig worden voor het geval
de troon van Luxemburg vacant zou wor
den. Op dezen dag zal hij zijn 18e levens
jaar voleind hebben. Bij deze gelegenheid
zal op verzoek van den bisschop van
Luxemburg in de kathedraal en in alle
parochiekerken van Luxemburg een plech
tig Te Deum gezongen worden. De dag
zal vooral als jeugddag gevierd worden.
Prins Jean werd door Luxemburgsche
opvoeders aan het hof van zijn ouders
onderwezen. De laatste drie jaar heeft hij
echter in Engeland doorgebracht in een
college, dat door de Paters Benedictijnen
geleid wordt. Sinds de herfst van 1938 is
hij weer in Luxemburg, waar hij in ver
schillende vakken les krijgt van Luxem
burgsche professoren. Na het beëindigen
van deze middelbare studiën wil hij de
Universiteit bezoeken. Hij is de oudste
van zes kinderen, twee zoons en vier
dochters. Het katholieke dagblad „Luxem
burger Wort" heeft een speciaal nummer
uitgegeven naar aanleiding van deze na
tionale feestdag.
Zaterdag 7 Januari a.s. wordt te
Amsterdam door Mgr. Huibers, in
tegenwoordigheid van Z. Exc. Mi
nister Slötemaker de Bruine de
eerste tentoonstelling van Pro
Arte Christiana geopend. Naar
aanleiding hiervan zond het pers
comité ons bijgaande beschouwing:
Het proces van de vrijwording der Ka
tholieken in ons Vaderland is gepaard ge
gaan met een geleidelijke herleving ook
van de Kerkelijke Kunst. Daarvan heeft
Prof. Gc-rard Brom de boeiende geschiede
nis beschreven. Maar onze vaderen hebben
de artistieke uitdrukking overwegend ge
zocht in histurische vormen, vooral die
van de Middeleeuwen. Daar waren ver
schillende redenen voor. Het ligt echter
in den natuurlijken, loop der dingen, dat
een nieuw geslacht met deze oude vormen-
spraak geen genoegen kon nemen. Trou
wens, Thijm had al verklaard, dat iedere
tijd van zijn eigen adem moest leven.
Aan de twintigste eeuw viel de taak toe
zich uit den last van het verleden te be
vrijden. Dit proces heeft al vóór de we
reldoorlog een aanvang genomen en toen
daarna een nieuw tijdperk aanbrak met
nieuwe kansen, kwamen talrijke jonge ta
lenten te voorschijn alsof zij op een sein
hadden gewacht.
Sedert twintig jaren beleven we een
tijdperk van bloei der Kerkelijke Kunsten,
zij het ook dat daarvan in we praktijk nog
niet voldoende wordt geprofiteerd. Maar
er werden toch krachtige vorderingen ge
maakt en niet alleen de kerken hebben
daarvan de voordeelen genoten. Ook buiten
Katholieken kring is er voor deze moderne
religieuse kunst steeds veel belangstelling
aan den dag gelegd. Men stelde haar op
verschillende plaatsen ten toon, de waar
deering ervoor was algemeen en het leek
of een tijd arm aan geloof zich aan dezen
gloed van het kerkelijk leven wilde war
men.
Tot dusver zijn er vooral op het uitge
strekte terrein van de toegepaste kunsten
belangrijke resultaten bereikt, waarbij men
zonder twijfel het eerst denkt aan de edel
smeedkunst en de paramentiek.
De' ambachtelijke traditie van de edel
smeedkunst is nooit geheel teloor gegaan
en vele nieuwe werkers hebben haar weer
tot jong en stralend leven gebracht. Er
worden in ons land prachtige kelken, ci
bories en monstransen gemaakt, om nog
te zwijgen van het stoere drijfwerk in min
der edele metalen als koper en brons. Met
de paramentiek was het langen tijd min
der gunstig gesteld. Zoowel in de vormen
als in de versiering der kerkelijke gewaden,
liet de nieuwe geest lang op zich wachten
en er moest heel wat naaldwerksters-con-
servatisme overwonnen worden, voor hier
een nieuwe periode aanbrak. Het is zelfs
de vraag of die er gekomen zou zijn zon
der het levenwekkend voorbeeld van de
jeugdige Duitsche kunstnijveren, die op de
vooruitstrevende ambachtscholen van Rijn-
land en Westfalen waren gevormd. Aan
deze werksters hebben wij een herleving
van de paramentiek te danken in een rijk
dom en verscheidenheid als tevoren niet
werd gedroomd. De geschiedenis heeft zich
daarin herhaald, want ook de neo-gothische
beweging is in ons land indertijd vooral
door Duitschers voortgestuwd.
Nog een andere tak van kunstnijverheid
is van kerkelijke zijae sterk gestimuleerd.
Het is het gebrandschilderd glas dat door
vele, vooral ook jonge Limburgsche be
oefenaren, een krachtige ontwikkeling heeft
doorgemaakt. Ook op dit gebied van toe
gepaste kunst, maar aan de vrije nauwer
verwant, zijn voortreffelijke resultaten be
reikt.
Architectuur, beeldhouwkunst en schil
derkunst zijn niet achter gebleven en hoe
wel de vorderingen op dit gebied door
velerlei oorzaken nog eenige belemmering
ondervinden, is toch een veelzijdige groei
onmiskenbaar.
Het zal spoedig weer eens mogelijk zijn
over den huidigen sfand van de Kerkelijke
Kunsten in Nederland versche indrukken
op te doen.
Want hoewel men kan zeggen, dat zulks
eenigzins in den lijn van de ontwikkeling
ligt, mag het toch een gebeurtenis heeten
in het Katholieke leven, dat het thans
zelfs zal komen tot periodieke tentoon
stellingen in het Stedelijk Museum te Am
sterdam. Dat wil zeggen dat de Katholieke
kunstenaars daar geregeld hun nieuwe
werk zullen kunnen toonen aan het Ne-
derlandsche volk. Het voornaamste repre
sentatieve museum voor hedendaagsche
kunst in de hoofdstad des lands stelt zijn
deuren open voor hetgeen bestemd is de
kerken te sieren.
Zaterdag a.s. wordt de eerste tentoon
stelling in het Stedelijk Museum door Z.H.
Exc. Mgr. J. P. Huibers, Bisschop van Haar
lem, geopend, in tegenwoordigheid van Mi
nister Slötemaker de Bruine.
Het is wel een bewijs, dat het met het
isolement en de 'afgescheidenheid der ker
kelijke kunstenaars, binnen het Heiligdom
als het ware opgesloten, is gedaan en dat
hun arbeid wordt erkend als deel uitma
kend van een algemeen Nederlandsch cul
tuurbezit.
Zoo moet men deze tentoonstelling onder
den titel „Ars Christiana" zien als een
naar-buiten-treden in kunst en in kunste
naars en als een uitnoodiging, ook aan onze
andersdenkende lardgenooten, om te laten
zien wat wij kunnen, bezitten en nastre
ven.
Als Katholiek Nederland deze tentoon
stelling aldus begrijpt, dan zal het aan be
langstelling daarvoor niet ontbreken en
zet het nieuwe jaar met dit streven vrucht
baar in.
De verduisterings
oefening opl9Januari a,s.
Voorschriften voor het verkeer te land
Zooals bekend, wordt de oefening op 19
Januari 1939 tusschen 8.30 en 10.30 uur na
middag in de geheele provincie Zuid-Hol
land 'gehouden.
Men neme er goede nota van, dat de ge
dragsregels, welke gedurende de bovenver
melde uren zullen gelden, eenigszins afwij
ken van die, welke bij de laatstgehouden
verduisteringsoefening hebben gegolden.
Verlichting- van auto's,
rijwielen enz.
Van motorrijtuigen of andere rij- en
voertuigen, welke zich buiten gebouwen be
vinden, moet de inwendige en uitwendige
verlichting zoodanig zijn afgedekt, dat niet
meer dan de hoogstnoodzakelijke directe
omgeving wordt beschenen.
Auto's mogen aan de voorzijde alleen de
stadslichten voeren. Bij auto's, welke hun
stadslichten in de z.g. komplampen hebben,
dienen deze koplampen te worden afge
schermd.
Eet verdient aanbeveling deze lampen te
bedekken met zwart of blauw papier of an
dere vrijwel ondoorschijnende stoffen,
waarin een spleet van ten hoogste 5 c.M.
breed en ten hoogste 1 c.M. hoog onder het
brandpunt van de lamp kan worden vrijge
laten. Bij auto's, welke hun stadslichten
niet in de z.g. komplampen hebben, doch
afzonderlijke stadslichten bezitten, dienen
deze lantaarns op dezelfde wijze te worden
afgeschermd, terwijl de koplampen ge
heel gedoofd moeten blijven.
De roode achterlichten (ook van rij- en
andere voertuigen) moeten eveneens op de
zelfde wijze worden afgeschermd. De num
merbord-verlichting kan blijven branden.
Op of met rijwielen, met inbegrip van
bakfietsen, mag worden gereden, mits de
daarop aangebrachte verlichting (ook de
achterverlichting) geheel gedoofd is. Ook
bij het stilstaan buiten gebouwen mag men
op of aan rijwielen geen licht voeren.
Rijdt voorzichtig, rijdt veilig.
Betracht bij het rijden groote voorzich
tigheid. Het uitzicht is zeer beperkt. Houdt
rekening met de mogelijkheid, dat b.v.
spoorwegboomen neergelaten zijn. Bedenkt,
dat het rijden met zoodanige snelheid, dat
daardoor de veikeersveiligheid gevaar loopt
strafbaar is, ook tijdens de verduisterings
oefening.
Parkeeren.
Laat het parkeeren zooveel mogelijk ach
terwege. De kans toch is groot, dat het ver
voermiddel aangereden wordt. Laat in elk
geval geen auto of ander voertuig op een
weg, bestemd voor doorgaand verkeer,
staan. Dit is strafbaar. Derhalve zeker niet
parkeeren op Hooge Rijndijk, Plantage,
Plantagelaan, Levendaal, Korevaarstraat,
Breestraat, Noordeinde, Noordeindsplein,
Haagweg, Kort Rapenburg, Princessekade,
Steenstraat, Stationsweg, Rijnsburgerweg,
Lage Rijndijk, Haven, Haarlemmerstraat,
Morschstraat, Morschweg en Heerenstraat.
Vermijdt het geven van signalen
Het is verboden onnoodig lawaai te ma
ken, waaronder is begrepen het» langer dan
hoogst noodzakelijk is, geven van geluid
signalen. Aanbeveling verdient in het ge
heel geen geluidsignalen te geven. Laat
ook knipper-lichtsignalen zooveel mogelijk
achterwege. Ge kunt uw aanwezigheid
voor waarneming uit de lucht daardoor
verraden.
Voetgangersverkeer. Voetgangers:
op de trottoirs en voetpaden.
Bij de voorgaande verduisteringsoefe
ning zag men de voetgangers bij heele
groepen in de lengte-richting op de rij
baan loopen. Dit is verboden en zeer
gevaarlijk. Moet ge de rijbaan oversteken,
doet het dan langs den koristen weg, dus
loodrecht.
PARIJS: De reis van Daladier naar Cor
sica en Tunis is een goede zet geweest. De
Fransche premier is overal met enthousias
me ontvangen en hij heeft in elke plaats
gloeiende betuigingen van trouw en aan
hankelijkheid jegens Frankrijk in ont
vangst kunnen nemen. Nu mag men wel
aannemen, dat deze betoogingen en demon
straties georganiseerd zijn geweest en niet
zóó spontaan als de Franschen het gelieven
voor te stellen, maar de uitwerking van
deze demonstraties op de bevolking en op
de geheele mentaliteit moet in elk geval
groot zijn. Daladier laat daarbij doorsche
meren, dat Frankrijk machtig is en dat
de bevolking van Tunis dan ook maar goed
zal doen, zich bij Frankrijk te blijven aan
sluiten.
„De Tunesiers, aldus zeide Daladier o.a.
in een radio-rede, weten, dat de macht van
Frankrijk onoverwinnelijk is. Zij weten,
dat dit vreedzame, rustige land, dat zeker
is van zijn kracht, in staat is het hoofd te
bieden aan alle aanvallen en gevaren.
Frankrijk zal nooit toestaan, dat het onder
een of ander voorwendsel wordt afgewend
van zijn doel, van zijn door onze oude Fran
sche Tunesiers ingezette streven.'
Op dezen Afrikaanschen grond moet
een menschelijke gemeenschap worden
geschapen gelijk aan de Fransche
gemeenschap, bezield door dat universeele
ideaal, dat alleen de wereld kan behoeden
voor de slavernij, omdat het berust op de
eerbiediging van alle geestelijke waar
den."
Dat Daladiers reis een goede zet was,
blijkt ook uit de ontstemming welke in de
italiaansche pérs tot uiting komt. Men
vindt het daar in Italië niets prettig, dat
Daladier zoo'n succes heeft en tracht het
resultaat van de-reis zooveel mogelijk te
verkleinen.
BURGOS: Het offensief van Franco is
nog niet uitgebloed (zoo pas wordt nog de
val van Artesa gemeld), maar dat Franco
cp groote moeilijkheden stuit, wordt nu
ook door de Duitsche pers erkend. Het ein
de, dat Franco zag, zien wij nog altijd niet.
KERKNIEUWS
Mgr. BERN. HILHORST.
Terugkeer naar de Missie.
Zijne Hoogw. Exc. Mgr. B. Hilhorst, die
met Pinksteren uit zijn Missiegebied Ba-
gamoyo terugkeerde ter bijwoning van het
Algemeen Kapittel der Paters v. d. H.
Geest, zal Maandag 9 Januari a.s. weer
uit Amsterdam vertrekken; de Hoogeerw.
P. Dr. L. Vogel, Provinciaal, zal den Bis
schop tot Roosendaal uitgeleide doen. Na
eenige dagen op het Generalaat der Con
gregatie van den H. Geest te Parijs door
gebracht te hebben, vertrekt Z. Ho-cgw.
Exc. naar Rome voor zijn bezoek „ad limi-
na", bij welke gelegenheid hij aan Z.H. den
Paus verslag zal uitbrengen over den toe
stand van zijn Oost-Afrikaansch Missiege
bied.
Op 21 Januari scheept Mgr. Hilhorst zich
te Genua in op de „Nyassa", met Pater W.
Retera uit Eindhoven, Broeder Ananias
Denis uit Baarle-Nassau-Grens en tien
Missie-Zusters van het Kostbaar Bloed, om
13 Februari te Dar-es-Salam voet aan wal
te zetten. Vandaar zal de Apostolische Vi
caris in eenige uren zijn Residentie, Moro-
goro, bereiken.
Hier is het centrum van het Vicariaat
Bagamoyo, een der meest florissante Mis
siegebieden van Afrika's Oostkust, met een
oppervlakte van ruim twee maal Neder
land. Het is een der twaalf Missiegebieden,
welke1 verspreid liggen over Tanganyika,
het voormalige „Duitsch Oost-Afrika". In
de vier jaren van het Pontificaat van Mgr.
Hilhorst steeg het aantal missieposten van
13 tot 23. terwijl het aantal christenen en
catechumenen met 5000 vermeerderde.
Onder leiding van den Amsterdamschen
Bisschop zijn daar momenteel 47 Paters v.
d. H. Geest werkzaam, waarvan 33 Neder
landers.
PRO- EN ANTI-ITALIAANSCHE
ABESSIJNEN IN JERUSALEM.
JERUSALEM, 4 Jan. (A.N.P.) In de
Abessijnsche kolonie te Jerusalem heerscht
groote oneenigheid. Een deel is trouw ge
bleven aan Haile Selassie, en het andere
deel is voorstander van het Italiaansche
rijk. Het gevolg'is, dat aanhangers der Ita
lianen zich met geweld toegang trachten
te verschaffen tot de Abessijnsche kerk in
het nieuwe Jerusalem en tot andere bezit
tingen der „loyale Abessijnen. Drie pro-
Italiaansche monniken hebben deswege
reeds een boete opgeloopen. Vóór de kerk
zijn politie-agenten op post gezet. Onder
de in Jerusalem wonende uitgeweken
Abessijnen bevinden zich vele vooraan
staande personen met hun gezinnen, en
twee vroegere stamhoofden. De meesten
hunner zijn het Italiaansch bewind vijan
dig gezind.
Dit nummer bestaat nil
vier bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
De Franco-troepen melden den val van
Artesa. (2de blad).
Daladiers reis naar Tunis. (2de blad).
Waarom Duitschland vlootuitbreiding
wenscht. (2de blad).
Driekoningenviering in Beieren afge«
schaft. (2de blad).
Het Japansche kabinet afgetreden. (2de
blad).
Auto's veroorzaken ongelukken op trot«
toir en vluchtheuvel. (3de blad).
Landau won van dr. Euwe in het schaak-*
tournooi te Hastings. (3de blad).
Binnenland
De inrichting van het paleis voor het
Prinselijk paar te Soestdijk. (2de blad).
Mededeelingen inzake de verduisterings
oefening op 19 Januari a.s. (1ste blad).
Omgeving
Heden is de burgemeester van Bode
graven de heer G. R. Vonk geïnstalleerd.
(2de blad).
GEBEDEN VOOR DE VERVOLGDE
KATHOLIEKEN.
De bisschop van Clifton heeft op het
Kerstfeest in de Nachtmis aan de geloo-
vigen gevraagd om te bidden voor diege
nen, die om hun geloof moeten lijden.
Terwijl onze sympathie uitgaat naar de
Joden in hun moeilijkheden, moeten wij
echter de katholieken niet vergeten, die
vervolgd worden aldus zeide de bis
schop ofschoon aan hun moeilijkheden
niet altijd dezelfde publiciteit gegeven
Wordt.
DE KABINETCRISIS IN JAPAN.
TOKIO, 4 Januari (A.N.P.) Welinge
lichte kringen verwachten niet, dat Ko-
noye een officieele functie zal aanvaarden,
terwijl zijn aanhangers daarentegen een
campagne voeren om hem voorzitter te la
ten worden van den Geheimen Raad in
plaats van Hiranoema, indien deze de lei
ding der regeering zou overnemen.
Politieke kringen noemen als voor
naamste redenen voor de crisis:
1. De rechterzijde en het leger eischen
een krachtiger kabinet, dat zal garandee
ren, dat de op 22 December bekend ge
maakte vredesvoorwaarden zal waarbor
gen Zij zullen den gematigden elementen
niet toestaan de Chineesche aangelegen
heid te regelen door een compromis, dat
gelijk zou staan met een terugtocht.
2. De rechterzijde en de militairen
eischen een krachtige politiek tegenover
de vreemde mogendheden en in het bij
zonder Sovjet Rusland.
3. De gematigde en nationalistische krin
gen zijn gekant tegen een totalitair poli
tiek stelsel, dat geinspireerd zou zijn op
de fascitische staten.
NATIONAAL-SOCIALISTISCHE
SPIONNAGE IN DENEMARKEN.
KOPENHAGEN, 4 Januari (A.N.P.). De
politie heeft gisteren zes nationaal-socia-
listen gearresteerd, waaronder een advo
caat en een politieman. Zij worden beschul
digd medeplichtig te zijn aan den diefstal
van documenten van het ministerie van
buitenlandsche zaken. Ook overhandigden
zij rapporten van de Deensche politie over
Duitsche emigranten aan den leider der
Deensche nationaal-socialisten Clausep.
POLEN UIT FRANKRIJK GEZET.
Wegens deelneming aan de staking.
PARIJS, 4 Januari (A.N.P.). 250 Polen,
van wie de meesten een twintigtal jaren
in Frankrijk werken, zijn vandaag over de
grens gezet wegens deelneming aan de
jongste stakingen.
Het betreft voor het meerendeel mijn
werkers en metaalarbeiders uit de buurt
van Valenciennes, die voor de staking wa
ren gewaarschuwd, doch deze waarschu
wing in den wind hadden geslagen.
De mijnwerkers hadden de Poolsche na
tionaliteit verloren. Z'j hopen in België
werk te kunnen krijgen.