Leiden's Belevenissen in 1938
Pogingen om uit de omknelling der werkloosheid los
te komen. - Het stadsbeeld verandert telken
jare. - Voor het eerst een plechtige zegening
van gereedschappen en werktuigen. -
Nog steeds geen voltooiing van
het Academisch Ziekenhuis.
ZATERDAG 31 DECEMBER 1938
DE LEIDSCHE COURANT
VIJFDE BLAD. - PAG. 17
PROF. MR. D. VAN BLOM t
Een wereld van beroering, van spanning
en ontreddering ligt achter ons nu 1938
gaat plaats maken voor een nieuw jaar.
Elk tijdsgewricht kent zijn meest bewo
gen jaren, doch in het na-oorlogsche zal
1938 ongetwijfeld een voorname plaats
blijven innemen.
Geheel in tegenstelling met dien alge-
meenen toestand ging het afgeloopen jaar
voor de Sleutelstad zonder groote emoties
voorbij.
•t Is waar, ook wij beleefden hier de
Oranje-vreugd bij de geboorte der Prin
ses en de overgang van het oude en nieu
we jaar stond teen reeds in het teeken
der te verwachten blijde geboorte, welke
nog een geheele maand het volk in span
ning heeft gehouden; ook wij leefden mee
in den jubel rond het regeeringsjubileum
van H. M. Koningin Wilhelmina, doch al
die Oranje-vreugde vormde een onderdeel
van het nationaal denken aan en het na
tionaal meeleven met het Oranjehuis. En
ook vanuit Leiden, een der oude steun
punten van Oranje, steeg weer een dank-
bee ten hemel voor het behoud van Oran
je en voor de uitbreiding aan het oud
Oranjehuis gegeven.
De oude Sleutelstad bleef rustig temid
den van het wereldberoeren om ons heen.
Niettemin was het verheugend hier en
daar een poging ondernomen te zien om
uit den ouden sleur van crisis en werk
loosheid te geraken.
Een bewijs daarvan leverde de forsche
tentoonstelling „Leyds Goedt'-V welker op
bouw een sprekend beeld gaf van hoe een
nieuwe toekomst moet worden. Tal van
nijvere handen bouwden daar een exposi
tie, welke deed zien hoe de oude Sleutel
stad nog werken kan en hoe goed zij nog
werken kan. Dat zij in staat zou zijn ook
maar eenigszins bij te dragen tot verrui
ming van werkgelegenheid, niemand
heeft zulks verwacht, omdat een dergelijk
vraagstuk zich niet door 'n dergelijke de
monstratie van „good will" laat oplossen.
Van grooter beteekenis in dit opzicht
achten we de poging der Koninklijke
Zaalberg om uitbreiding te geven aan de
arbeidsmcgelijkheid in de textielindustrie
door te werkstelling van minder geschool
de arbeidskrachten met behulp van rijks-
steun.
Deze firma, die kort tevoren haar
Stoommachinaal bedrijf had omgezet in
een modern electrisch bedrijf en die thans
aan den vooravond staat van haar 125-ja-
rig bestaan, toonde hiermee nog altijd
even frisch en jeugdig te zijn.
De gemeente gaf trouwens ten deze een
zelfde voorbeeld om, waardeerend het
geen in vroeger jaren op velerlei gebied
werd gedaan, toch niet halsstarrig daar
aan vast te houden.
Wjj doelen hier op de saneering der
oude binnenstad.
In het begin des jaars kwam het eerste
ganeeringsplan gereed. Het betrof hier het
gedeelte tusschen Oude Vest en v. d.
Werffstraat, waar een groot aantal air-
melijke steegjes, poorten en sloppen met
nog armelijker krotten plaats maakten
voor moderne straten met heldere, frisch-
gezonde woningen, waar levenslust en le
vensvreugde weer volop gelegenheid heb
ben zich uit te vieren.
Een tweede saneeringsplan is thans in
bewerking. Nog slechts enkele weken ge
leden heeft men de desbetreffende voor
stellen over het complex Geeregracht—
Binnevestgracht enz. kunnen vernemen en
aan de uitvoering daarvan zal men bin
nenkort beginnen.
Een der voornaamste feiten uit het af
geloopen jaar en een met een minder
liefelijk karakter versomberde de posi
tie der gemeente en der ingezetenen. Dat
was n.l. toen B. en W. voorstelden de op
centen op de personeele belasting te bren
gen van 100 op 135. D finantieele positie
der gemeente maakte het noodig de belas
tingen te verhoogen om de begrooting
sluitend te maken. Ook de soc.-democrati-
sche wethouder van Financiën zag geen
anderen weg om het dreigend tekort van
ruim fS^OOO w°«» rt-jt er v~h-
uit den vroegeren oppositie-hoek tegen dit
voorstel geen bezwaren kwar.._n, laat zich
begrijpen.
Van d~ r-tr-'"or dn 1 d
genomen besluiten noemen we nog: de re
geling van de wethouders-pensioenen en
wachtgelden, het aanvaarden der monu
mentenverordening en het afwijzend be
sluit op het adres van den Katholieken
Bond voor Groote Gezinnen om een tege
moetkomend tarief op de gas- en electri-
citeitstarieven vcor groote gezinnen.
Het beeld van den gemeenteraad zelf
onderging verandering door het aftreden
van de heeren T. S. Goslinga (A.R.) en
P. M. v. d. Voort (S.D.A.P.), voor wie in
de plaats kwamen de heeren P. G. Knibbe
en M. Dubbeldeman.
Een nieuwigheid in het stadsbeeld was
de eerste verduisteringsproef voor de
luchtbescherming, welke op 16 November
voor het Oostelijk stadsgedeelte werd ge
houden en goed geslaagd te noemen is.
Hoe noodzakelijk de luchtbescherming is
bleek maar al te zeer in die onzekere da
gen van einde September, toen de wereld
als het ware aan den vooravond van een
nieuwen oorlog stond en waarvan de emo
tie door het verplaatsen en inkwartieren
van nieuwe soldatentroepen ook Leiden
niet onbewo|en liet.
Natuurlijk zijn er meer nieuwigheden in
het stadsbeeld te vermelden. Daarvoor
zorgden in de eerste plaats de architect en
de aannemers van den Leidschen Stad
huisbouw. Men is thans zoover gevorderd,
dat de fraaie toren het gebouw bekroont
en tot in verre omgeving maakt deze to
ren een prachtigen indruk.
Over een jaar zal men het gebcuw zon
der zijn steigerkluisters kunnen bewonde
ren en met de afwerking van het inte
rieur zal men dan ook het einde genaderd
kunnen zijn.
De dienst van Gemeentewerken ging
eveneens ongestoord verder met de open
bare werken hetzij zij waren verbeterin
gen in het belang van het verkeer, stads
uitbreiding of centrale rioleering.
De voornaamste verbeteringen mogen
hier niet onvermeld blijven:
a. Langs de Z.O zijde van den Haagweg
werd tusschen Boschhuizersluis en Wad-
dingersluis over een lengte van pl.m. 300
M. eêri nevenweg (z.g. ventweg) met trot
toir aangelegd, terwijl genoemde weg tus
schen de Potgieterslaan en de Da Costa-
straat aan weerszijden van een trottoir
werd voorzien.
b. De Wittesingel, tusschen de Witte
Rozenstraat en het Ncordeindsplein, werd
verbeterd door Verbreeding van den weg,
den aanleg van een tegeltrottoir en asfal-
teeririg.
c. Tusschen de Heerengracht en Zijlsin
gel werd een nieuwe verkeersweg (Oos
terkerkstraat) gemaakt, waarvoor nieuwe
bruggen over de Oranjegracht (Katoen-
brug) en de Zijlsingelgracht (Weverbrug)
benevens een dam met duiker in de
Waardgracht werden gemaakt.
d. Voor verbreeding van het Gangetje
c.a. werd de voormalige Biscuitfabriek
„Nutrix" afgebroken en is een aanvang
gemaakt met de overkluizing van het wa
ter langs het Gangetje en den bouw van
een nieuwe Karnemelksbrug.
e. Verschillende straten of straatgedeel
ten van de binnenstad werden verbeterd
door vernieuwing van de bestrating, al
dan niet gepaard gaande met aanleg van
trottoirs, o.a. de Burchtsteeg, de Zonne
veldstraat, de Douzastraat (tusschen
Raamsteeg en Jan van Houtkade, de Ko-
revaarstraat (tusschen Hoogewoerd en Le
vendaal). de Apothekersdijk, de Lange
Mare (tusschen Langegracht en Oude Sin
gel) en de Voldersgracht (tevens is aldaar
de overkapping van de voormalige Visch-
markt gesloopt).
Wat de Stadsuitbreiding betreft mogen
we vermelden, dat nieuwe straatgedeelten
werden aangelegd bezuiden de De Sitter-
laan'en in het verlengde van de Burggra-
venlaan, de Van den Brandelerkade en de
Roodenburgerstraat.
In verband met de Centrale Rioleering
kwam de bouw van een rioolwaterzuive
ringsinrichting met dienstwoning op een
terrein benoorden de Slaagh- of Stinksloot
gereed, -alsmede het in verband daarmede
leggen van een nieuwe persleiding tus
schen het rioolgemaal aan den Maresingel
en genoemde zuiveringsinrichting.
Het leggen van stamriolen in den Wit
te Singel tusschen de Witte Rozenstraat
en de Groenhovenstraat en in het doorge
trokken gedeelte Van den Brandelerkade
hoek Burggravenlaan, kwam gereed.
Aangevangen is met de aansluiting van
het Rijnsburgerwegkwartier op de Cen
trale Rioleering, waarvoor gedeelten stam-
riool in den Stationsweg en den Rijnsbur-
gerweg worden gelegd.
Wat den gebouwendienst betreft memo-
reeren we allereerst hoe na de kerstvacan-
tie het nieuwe Gymnasium kon worden
ingebruik genomen.
Verder werden voortgezet de uitbrei
dingswerken van het Openbaar Slachthuis;
de bouw van een nieuwe openbare lagere
school aan de Kernstraat (opleidingsschool
voor Gymnasium en H.B.S.) kwam in uit
voering alsmede de verbouw van de
openbare scholen Vrouwen kerksteeg en
Vrouwenkerkhof tot R.K. Jongensschool
voor U.L.O.
Van de overige, tot den dienst van Ge
meentewerken behoorende veranderingen,
noemen we nog de afbraak van de voor
malige zweminrichting aan het Rijn- en
Schiekanaal en het gereed komen van het
nieuwe militaire excercitieterrein met
sportveld bezuiden den Haagweg.
J. BAAK JZN. f
Een minder aangenaam feit, dat het af-
gelcopen jaar kenmerkte was de bijna epi
demisch geworden kinderverlamming, die
bijna overal in den lande schrik en ont
steltenis teweeg bracht. Ook de Sleutel
stad telde verschillende gevallen dezer
ziekte en in het Acad. Ziekenhuis werden
bovendien tal van patiënten uit de omge
ving opgenomen. Helaas bleven sterfge
vallen niet uit
Ook deed de ziekte van Weil weer 'n
enkele maal van zich hooren.
Vijf ongelukken met doodelijken afloop
deden zich voor. Twee fietsrijders werden
door 'n auto doodgereden. Op den 9den Ja
nuari de 57-jarige H, Derogee bij het over
steken van het gevaarlijke kruispunt op
den Haagweg nabij de Terwaddingbrug, op
15 Juni de 57-jarige M. Meye. op den Sta
tionsweg. De 20-jarige militair H. J. Bouvee
uit Hillegersberg overleed tengevolge van
een val van een wagen, de 73-jarige H. v.
d Pol uit Den Haag verongelukte op het
station toen hij tusschen trein en perron be
kneld geraakte, terwijl de 36-jarige mr. W.
Melchers op den Rijnsburgerweg door een
auto werd overreden en gedood.
Van de plaats gehad hebbende branden
noemen we die bij de fa. Rauman en Tep-
pema in de Maarsmanssteeg, bij de fa.
Beuth op de Kaiserstraat, bij de Lithogr.
Metaaldrukkerij v.h. F. Paauw en Zn. aan
den Hooge Rijndijk en in het gebouw van
Mathesis aan de Pieterskerkgracht.
Van de ongevallen dient vermeld de huis
instorting aan het Noordeinde naast den
nieuwbouw der N.R.M., terwijl we tenslotte
nog vermelden den diefstal van een aantal
edelsteenen uit het Rijksmuseum voor Geo
logie en Mineralogie aan.de Garenmarkt
Personen, die uit openbare functies ont
slag namen of die de gemeente verlieten
zijn: J. Baak Jzn., inspecteur bij het L. O.
in de inspectie Leiden, P. C. G. A. Wijk-
mans, directeur van den Gem. Dienst voor
Sociale Zaken, T. S. Goslinga, voorzitter
van den Raad van Arbeid, die te Amster
dam werd benoemd,- mr. H. A. A. M. v. Cra-
nenburgh. die notaris werd te. Castricum,
dr. J. C. Schalkwijk, directeur der Gem. H.
B.S., H. Kokshoorn, chef afd. Militaire Za
ken der gemeente, luit. kol. C. de Iongh,
garnizoenscommandant en commandant 6e
R. V. A.. benoemd commandant der 3e Ar
tillerie Brig, te Breda, G. G. v. Vugt, hoofd
agent van politie en W. C. Legerstee, sta
tionschef.
Van de overledenen noemen we: Willem
Hanneert, oud eerste bediende van het
Leidsche Studentencorps, Anton Tierie,
oud-dirigent van het Toonkunstkoor, mr.
A v. d. Eist, oud-ambtenaar, bij het O. M.
van het Leidsch Kantongerecht, K. F. H.
van Hiele, adm. ambtenaar bij Gemeente
werken, jhr. A. J. B. Six, gep. luit. kol. der
Veld-Artillerie. W F. Verhey v. Wijk, di
recteur der Leidsche Textielfabr. v.h.
Gebrs. v. Wijk, J. Baak Jzn., Riekje het kof-
fievrouwtje, J. P. Vergouwen, houder van
een bank en hvpotheekkantoor, C. A. Slie-
rings, oud-hoofdagent van politie, mej. C.
A. M. v. d. Meer, leerares R.K. Huishoud
school, M. H. van Hooff, Corn. A. Bonten,
oud-organist der H^rtebrugskerk, J. J. C.
Gussenhoven, J. de Haas, oud-brigadier van
politie en D. J. van Driesum, apotheker.
HET KATHOLIEKE LEVEN
Het afgeloopen jaar leverde weinig bij
zondere momenten voor het Katholieke Le
ven op zuiver kerkelijk gebied op. Toch was
er één feit, dat ^en geheel nieuw beeld te
voorschijn riep in het uiterlijk leven der
kerk en- dat was op den eersten Mei-Zon
dag, toen de handarbeiders met hun gereed
schappen ter kerke togen voor de plechtige
zegening.
Wanneer het spreekwoord waar is, dat
„arbeid adelt", hoeveel te meer mogen we
dit dan verwachten wanneer de gereed
schappen en werktuigen voor den arbeid
gezegend worden.
Dit was een schoone uiting van Katholiek
Leiden, doch „Katholiek Leiden"' zorgde
voer nog verder uitleven.
Als ieder jaar gebruikelijk vond in be
gin van Januar' de Sociale Zondagmorgen
plaats, in Juni vierde Katholiek Leiden
haar eerste lustrum en zij zorgde tevens
weer voor het Katholiek Winterprogram,
w; arvan de etrste avond bereids voor-
by is
De parochie van O.L. Vrouw Hemelvaart
en St. Jozef, die voor het eerst de plech
tigheid van de zegening der gereed
schappen binnen hare muren zag plaats
hebben, vierde zelf haar 12 1/2-jarig be-
staansfeest, terwijl mede het 75-jarig be
staan van de Aartsbroederschap der H. Fa
milie werd herdacht.
Nog andere jubilea vallen te vermelden.
In de eerste plaats de herdenking van het
veertig-jarig bestaan der R.K. Staatspartij
en vervolgens het 75-jarig jubileum der
R.K. Militairen Vereeniging.
De parochie van den H. Leonardus vier
de het gouden priesterfeest van den zeer-
eerw. heer pastoor Ign. Smeets, terwijl zy
zich tevens mocht verheugen in de opening
van een eigen Jeugdhuis, waardoor de
jeugd der eigen parochie meer vaster grond
onder de voeten kreeg.
We beleefden voorts weer het Eucharis
tisch Ziekentriduum, waarvoor schier tel
ken jare grootere belangstelling blijkt te
bestaan.
Verheugend was het ook te constateeren,
dat Katholiek charitatief Leiden weer een
stap voorwaarts deed in den vorm van de
stichting van het St. Dominicushuis in de
Raamsteég, waar een aantal ouden van da
gen, echtparen, onderdak kunnen vinden.
Viel de herdenking van het veertig jarig
bestaan der R.K. Staatspartij- in het begin
des jaars, een ander feit op politiek gebied
viel tegen het einde des jaars te memoree-
ren. Het betrof hier de oprichting eener po
litieke school, waar vooral jongeren leering
en leiding kunnen opdoen om wegwijs te
worden in de politiek, de grondstellingen
de- katholieke politiek te bestudeeren, enz.
Van de geestelijken hier ter stede wer-
^nters J. A. v. d. Snoek en B. Soppe
O.F.M., beiden van de Hartebrugparochie,
overgeplaatst. In plaats van eerstgenoemde
werd benoemd pater D. Klarenbeek, die
echter wegens gezondheidsredenen niet in
functie kwam en daarop door pater H. Pon-
sioen vervangen werd. Pater Soppe werd
opgevolgd door pater Booms.
Aan de parochie van den H. Leonardus
(Haagweg) werd pater G. Dolle toege
voegd.
Een figuur, die tegen het einde des jaars
mede uit het katholieke leven verdween, is
de organist-directeur der St. Petruskerk, de
heer P. M. van Velzen, aan wien per 1 Octo
ber eervol ontslag werd verleend.
DE LEIDSCHE UNIVERSITEIT
Ons vorig jaaroverzicht der Leidsche Al
ma Mater moesten we besluiten met de
vermelding van het overlijden van den
oud-president curator jhr. mr. dr. N. C. de
Gijselaar.
We mogen thans beginnen met te ver
melden, dat Senaat en Universiteit hartelijk
meeleefden met de geboorte van Prinses
Beatrix, hartelijk meeleefden ook met het
veertig-jarig regeeringsjubileum van H.M.
Koningin Wilhelmina.
De eerste officieele plechtigheid vanwege
MR. A. v. d. ELST f
de universiteit of een daarmee annex zijnd»
instellingen was de opening van het Oos-
tersch Instituut in de voormalige woning
van prof. Snouck Hurgronje aan het Ra
penburg.
Dat het nieuwe Ziekenhuis nog steeds
niet voltooid is, stemt tot nadenken en 't zal
nog wel eenige jaren duren eer men zoo
ver zal zijn. Wellicht stellen nieuwe eischen
dan reeds veranderingen
Hoe het er bijv. met de afdeeling voor
Psychiatrie en Neurologie voorstaat, daar
over zeide prof. Barge in de overdracht van
zijn rectorale waardigheid:
„Iedere maatregel, die den volledigen af
bouw en de daarbij aansluitende onmiddel
lijke ingebruikneming van den kliniek
romp, tot welks bouw door de Regeering
voor 26 jaren werd besloten, nog verder
uitstelt, acht ik te zijn in het nadeel der
Universiteit. Het moet mogelijk zyn in
deze dagen, waarin men naar werkobjecten
voor uitgetrokken rijksgelden zoekt, de
middelen te vinden om de meer dan be
schamende en aanstoot gevende positie,
waarin de hulpmiddelen voor het onderwijs
in de voor onze medici zoo levensgewichtige
vakken. Psychiatrie en Neurologie, ten on
zent verkeeren, eindelijk te doen plaat*
maken voor hetgeen niet morgen, niet nu,
maar reeds voor 30 jaar geleden door de
Regeering des lands werd noodzakelijk ge
acht".
Groote veranderingen kwamen tot stand
in het Academiegebouw zelve alsmede in
den aangrenzenden Hortus Botanicus, wel
ke geheel gereorganiseerd werd en van
nieuwe kassen voorzien.
Een voorname plechtigheid was voorts de
herdenking van den 200sten sterfdag van
Herman Boerhaave.
Telken jare verliest de Universiteit leden
of oud-leden van den Senaat en ook dit jaar
wr: het niet anders.
De oud-leden van den Senaat, die heen
gingen, waren: prof. J. M. Janse, oud-
hoogleeraar in de plantkunde en oud-direc
teur van den Hoitus, prof. mr. Melius de
Villiers, van 19051912 hoogleeraar in het
Zuid Afrikaansch recht, prof. E. C. van
Leersum, oud-hoogleeraar in de pharmacog-
nosie enz., prof. G. J. W. Koolemans Bey-
nen, oud-bijz nöer hoogleeraar in de tro
pische geneeskunde vanwege het Leidsch
Universiteitsfoi.ds.
Verder memoreeren we het overlijden
var dr. J. W. C. Goethart, oud-lector en
oud directeur van 's Rijksherbarium, dr. S.
L. van Os, privaat-docent in de wiskunde,
terwiil tegen het einde van November aan
den Senaat ontviel prof. mr. D. van Blom,
hoogleeraar in de staathuishoudkunde en
de statistiek.
Vermeld moet verder worden het aftre
de-, van prof. dr. B. D. Eerdmans, prof. mr.
H G. P. Duyfjes, prof. dr. J. Ph. Vogel en
van dr. F. C. Wieder, directeur der Univer
siteitsbibliotheek.
Verschillende nieuwe hoogleeraren en
privaat-docenten werden benoemd en na
men de plaatsen van anderen in of bezetten
nieuwe leerstoel*, n.
't Was hier evenals overal In het leven
een gaan en komen, zooals het oude jaar
gaat om plaats te maken voor het nieuwe...
En nu, bij deze scheiding van Oud- en
Nieuwjaar, maken we de balans weer op
van hetgeen was, denken we met vreugde
of verdriet aan het jaar, dat voorbijtrok, nu
maken allen ook weer plannen voor het
nieuwe jaar 1939: en wij roepen voor al
len Gods besten zegen daarover af in den
kernachtigen heilgroet: Zalig Nieuwjaar!
DE WITTE SINGEL: EEN DER VELE VERKEERSVERBETERINGEN IN HET
AFGELOOPEN JAAR.
