STADS
NIEUWS
Luchtbescherming
Leiden
te
WOENSDAG 19 OCTOBER 1938
30ste Jaargang No. 9162
Telefoon: Redactie 15.
Telefoon: Administratie 935.
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Adv. en Abonn.-tarieven zie pag. 2
Giro 103003. Postbus 11.
DU nummer bestaal uit
vier bladen.
ONGELOOF
EN
MAATSCHAPPIJ
Na de volkstelling van 1930 wordt door
degenen, die met de zielzorg belast zijn,
met toenemende ongerustheid de ongeken
de verwereldlijking van het leven waar
genomen; een ongerustheid waar later ook
verschillende sociologen en psychologen in
deelden.
En vóór men er eigenlijk toe gekomen
was een duidelijk beeld van den daadwer
kelijken toestand te geven, worden in tal
van brochures en boeken reeds de midde
len ter verbetering van den toestand aan
gegeven.
Hoe is het mogelijk, de toe- of afneming
van het ongeloof exact vast te stellen? Wat
zijn hiervoor de maatstaven? Men diene
bijv. in 't oog te houden, dat de groote
massa der menschen geen vast omlijnd ge
loof heeft. Hun opvattingen zijn vaag: be
rusten veelal op herinneringen, die uit
hun jeugd overgebleven zijn, terwijl ande
ren in vele gevallen zelfs niet weten, wat
zij gelooven; het „probleem" van God, de
Kerk en alles wat hiermee samenhangt
staat geheel aan de peripherie van hun
belangstelling of is in 't geheel geen reali
teit voor hen.
De toe- of afneming van het aantal leden
der verschillende kerkgenootschappen in
verhouding tot de bevolking vormt even
eens geen absolute maatstaf voor de sae-
cularisatie. Immers de grens" tusschen de
„geloovigen" en de personen, die regelma
tig de kerk bezoeken en als lidmaat staan
ingeschreven, valt geenszins samen. Hoe-
velen bezoeken de kerk slechts uit sleur en
gewoonte, terwijl men buiten de Kerk tal
van personen kan vinden, die een „levend
geloof" bezitten.
Toch k"nnen er wel eenige dingen met
zekerheid szegd worden. Zeker is bijv.,
dat het proletariaat in zijn geheel ver
vreemd is vffti God en godsdienst, en de
proletarische jeugd staat daartegenover
zelfs vijandig. Zoo concludeert Sorokin,
dat de steeds grooter wordende klasse van
het proletariaat door een materialistische,
mechanische en atheïstische levenshouding
is gekenmerkt.
Dr. L. P. van der Does Jr. maakt een
vergelijking tusschen de godsdienstige op
vattingen van 'n groep geleerden, dichters
enz. uit de 16e, 17e eeuw of uit de Middel
eeuwen en die van een even groote groep
geleerden, romanschrijvers en dichters uit
de 20e eeuw. Bij laatstgenoemden ont
breekt in vele gevallen het geloof aan God
en alles wat er mede samenhangt. Heel
duidelijk komt dit bij de Engelsche roman
schrijvers tot uiting. Lezen wij de beken
de romans van Dickens of Thackeray, die
in het midden der 19e eeuw leefden, dan
nemen bijbellezen, kerkbezoek, „sunday
observes" 'een vaste platas in het leven van
de meer beschaafden uit dien tijd in. Bij
zoo goed als alle fictieschrijvers uit die da
gen wordt een leven na den dood aangeno
men. In het algemeen gesproken vinden
we bij hen de traditioneele opvattingen
van het Christendom terug. Vergelijken
we hiermede den typischen Engelschen
vertegenwoordiger van de romanliteratuur
Galsworthy, die het leven van de genera
tie vóór de onze beschreef, dan blijkt reeds
bij oppervlakkige kennisneming van zijn
werken, dat de godsdienst, de kerk, het
Christendom voor hem van geen belang is.
Ook de denkbeelden van Bernard Shaw en
van tal van anderen gaan lijnrecht in te
gen de opvattingen van het Christendom,
zooals dit door de Kerk gedurende eeuwen
werd gepredikt.
Eén en ander wordt ook duidelijk geïl
lustreerd door het onderzoek, dat de be
kende godsdienstpsycholoog J. Leuba in
stelde, en waarvan Van der Does ons de
resultaten mededeelt. De enquête handelt
over het geloof in God en in de onsterfe
lijkheid onder de Amerikaansche studen
ten, een duizend in getal. De statistieken
der studenten toonen aan, dat jonge men
schen, die pas op de universiteit komen, nog
de gangbare opvattingen over het geloof
hebben; wanneer zij echter langer op de
universiteit zijn geweest, hebben zij de
voornaamste dogma's van het Christelijk
geloof verworpen. Het is waarschijnlijk,
dat, wanneer de studenten de universiteit
verlaten 4045 pet. de meest fundamen-
teele principes van het Christelijk geloof
ontkennen of betwijfelen. Zoo gevoelden
zich 43 pet. der studenten „zedelijk afhan
kelijk van het bestaan van God". Onder de
eerstejaars, tweedejaars, juniores en senio
res geloofden respectievelijk 80.3, 76.2, 60,
70,1 pet. in de onsterfelijkheid.
De enquête, gehouden onder een dui
zendtal Amerikaansche geleerden gaf
merkwaardige uitkomsten. Gemiddeld ge
loofden 17 pet. niet in het bestaan van God,
onder de historici 54 pet., de sociologen 34
pet. en de psychologen 56 pet. Onder deze
wetenschappelijk gevormde menschen was
>:t percentage van niet gelooven in God
OOSTENRIJK WORDT GEPLUNDERD
Nazi's confiskeeren kerkelijke
goederen
„EEN GESCHENK VOOR
HITLER"
DE „OSSERVATORE" BERICHT
De „Osservatore Romano" bericht, dat in
Oostenrijk een aantal kerkelijke goederen
door den staat zijn geconfiskeerd en dat
andere maatregelen tegen geestelijke ge
meenschappen zijn genomen. O.a. de Ad-
mont-abdij is geconfisceerd en het beheer
is toevertrouwd aan een regeeringscom-
nissaris. De Sankt Lambrecht-Abdij is door
S.S. bezet, nadat de religieuzen verdreven
waren. De goederen van de Duitsche Orde
zijn eveneens onder staatsbeheer geplaatst
en aartshertog Eugenius, de grootmeester
der orde, is uitgenoodigd het land te ver
laten.
De Osservatore wijst er verder op, dat
rijkscommissaris Bürckel zou hebben ge
zegd, dat hij voornemens is aan Hitler met
zijn verjaardag een „Oostenrijk zonder
kloosters" als geschenk aan te bieden.
Graaf Dalla Torre verklaart in de Os
servatore te betreuren, dat de Italiaansche
pers zoo weinig heeft geschreven over de
ongeregeldheden te Weenen tegen Kardi
naal Innitzer terwijl zij veel ruimte schonk
aan de beschuldigingen van de nationaal-
socialisten tegen den Kardinaal en de Oos-
tenrijksche geestelijkheid, om te pogen de
excessen goed te praten. Dalla Torre wees
er op, dat het een ernstige vergissing is in
Italië het als een arrogantie van den bis
schop en de politiseerende geestelijkheid
voor te stellen, dat zij het sacrament des
huwelijks, de katholieke scholen en de
christelijke beginslen verdedigen. In Italië
maken de staatslieden, alsmede de wijze
maatregelen van het Concordaat een nauw
keurig onderscheid tusschen Kerk en Staat.
Schrijver wees ten slotte op de superiori-
ieit van de Italiaansche opvatting.
„DE OORLOGSPARTIJ VAN HET
VATIKAAN"!
De „Angriff" zet zijn anti-klerikale cam
pagne voort. Het blad publiceerde gisteren
een artikel, getiteld „De oorlogspartij van
net Vatikaan", waarin wordt gezegd, dat
tijdens de jongste crisis de „Osservatore
Romano" de woordvoerder was van de oor
logspartij van het Vatikaan.
Onze lezers zullen wel benieuwd zijn, om
de redenen te vernemen, waaraan het Vati
kaan de benaming van „oorlogspartij" te
danken heeft.
Als „bewijzen" haalt de „Angriff" een
aantal uitlatingen van de „Osservatore Ro
mano" tusschen 12 Juni en 2 October aan,
u a. een artikel, waarin ten aanzien van de
voorgestelde volksstemming in het Sude-
tcnland wordt geschreven: „De gevaarlijk
ste zijde van een volksstemming is, dat deze
in het huidige geval niet werd voorzien in
oe vredesverdragen, zooals het geval was
in het Saargebied en dt mogelijkheid be
staat, dat deze methode zal worden ge
generaliseerd voor herziening van grenzen.
Het is moeilijk om op het oogenblik de Su-
detenduitschers het vrije zelfbeschikkings
recht te geven en dit morgen te weigeren
aan andere volken, die als minderheid leven
tusschen Oostzee en Zwarte Zee. De kaart
van Oost-Europa, van het Donaubekken en
.ien Balken zou dan geheel gewijzigd wor
den".
De „Angriff" maakt zich vervolgens
kwaad over de uitlating van de „Osser
vatore Romano" na het tot stand komen
an de overeenkomst van München: „De
oorlog is voorkomen, doch wij hopen vurig,
dat de vrede niet alleen zal bestaan uit een
voorkomen oorlog, want daarvoor heeft de
vertegenwoordiger van Christus op aarde
niet zijn leven aangeboden".
De „Angriff" valt verder het Vatikaan
nan, omdat tijdens het Eucharistisch Con
gres te Boedapest op 21 Mei j.l. een dele
gatie is gezonden, waarvan de uitgever van
-'e „Osservatore Romano' graag Delia Tor-
re deel uitmaakt. Na afloop van het congres
bracht graaf Delia Torre een bezoek aan
Tsjecho-Slowakije. Verder merkt de „An
griff" op, dat kardinaal Verdier, de aarts
bisschop van Parijs een bezoek heeft ge
bracht aan Tsjecho-Slowakije „om propa
ganda te maken voor den staat van Benesj."
Tenslotte merkt de „Angriff" op, dat de
vroegere minister van buitenlandsche za-
sen van Tsjecho Slowakije, Krofta, die ge
zant bij den Heiligen Stoel is geworden, een
portret van den Paus neeft gekregen met
t.iens handteekening.
Dit bewijsmateriaal is inderdaad over
stelpend voor de ontmaskering van de Va-
tikaansche oorlogspartij!
en de onsterfelijkheid in het geheel
58.2 pet.
Hoewel wij er reeds op wezen, dat de
afneming van het aantal lidmaten der
kerkgenootschappen geen maatstaf vormt
voor de toeneming van het ongeloof, wil
len wij er toch op wijzen, dat de afval
van de kerk een indicatie is, die er op
wijst, dat het aantal bewuste aanhangers
en personen, die in het Christendom geloo
ven, afneemt.
Cijfers, die Émil Fiedler bijv. geeft zijn
sprekend genoeg. Deze schrijft in 1932: „In
Saksen vielen in de periode van 1911 tot
1924 niet minder dan 20.961 personen van
de kerk af. Sedert 1918 zijn in Duitschland
niet minder dan 150.000 Katholieken uit
de Kerk getreden. In Frankfort a. d. Main
nemen 80.000 Katholieken niet meer aan
het kerkelijk leven deel. Deze 80.000 zijn
ongeveer de helft van de Katholieke be
volking van Frankfort. In de periode van
19191924 verloor de „Evangelische Kir-
che" meer dan één millioen menschen, in
hoofdzaak arbeiders".
En Keiler geeft sprekende cijfers over
Frankrijk. „In Frankrijk, met meer dan
veertig millioen menschen, maakt de R.K.
Kerk slechts aanspraak op tien millioen
leden, de Protestantsche Kerk op nog geen
millioen. De overblijvende 28 of 29 mil
lioen zijn een gemakkelijke prooi voor on
verschilligheid, scepticisme en agnosticis
me Dr. Orchard kon in 1929 al verklaren,
dat minstens 1/5 van de volwassen bevol
king van Schotland en de Kerk geen en
kelen band meer heeft. Terwijl C. L. Fry
mededeelt, dat 18 pet. der kerkleden in de
Vereenigde Staten inactief zijn en niet aan
het kerkelijk leven deelneemt.
Clarence A. Young concludeert na tal
van argumenten, dat het verval van de
kerk in de armste wijken symptomatisch is
voor de algemeene kerkelijke en religieuze
toestanden. En J. P. Kruyt geeft in zijn
werk „De onkerkelikheid in Nederland"
weliswaar geen conclusie over de toene
ming van het ongeloof, maar uit tal van
feiten en voorbeelden, die hij aanhaalt,
blijkt toch, dat het Christelijk geloof zeer
zeker niet meer die plaats inneemt als in
vroeger eeuwen. Volgens dr. v. d. Does zijn
in het bijzonder de filosofie, de literatuur
en de kunst ontkerstend.
Wij zullen trachten dit feit in een vol
gend artikel te verklaren.
J. LAMMERTSE Lz.
DE WERELD IN
VOGELVLUCHT
KANTON: Wij hebben een tijd achter
den rug, waarin het scheen, alsof er behal
ve in en om Tsjecho-Slowakije in de rest
van de wereld niets gebeurde. Voor den
krantenlezer bestond allen het Tsjechische
probleem en oorlogsgevaar, dat daaruit
voortsproot. Dit is voorloopig alweer voor
bij en nu begint ook de rest van de wereld
weer de aandacht te vragen, met het ge
volg, dat er weer aanleiding is tot een
overzicht ter oriëntatie in de minder over
zichtelijke veelheid der berichten.
Het blijkt, dat de Japanners met hun in
val in Zuid-China een van hun kant
bezien goeden slag geslagen hebben. Zij
hebben de Chineezen volkomen verrast en
dringen nu op snelle wijze door tot Kan
ton, dat in allerijl ontruimd wordt. De Chi
neezen hebben weliswaar inderdaad een
verdediging georganiseerd, maar de namen
der door de Japanners veroverde steden
volgen elkander zoo snel op, dat het ver
moeden gewettigd is, dat deze verdediging
al heel spoedig in elkaar is gezakt.
JERUSALEM: Van het „oorlogsterrein"
in Palestina zijn den laatsten tijd zeer ern
stige berichten binnegekomen. De rebellie
der Arabieren heeft nu zulke vormen aan
genomen, dat de Britten besloten hebben
om krachtig aan te pakken. Vandaag zijn
ze te Jerusalem begonnen. Daar heeft een
militair bewind de teugels in handen ge
nomen en begonnen is met de zuivering
van de stad van rebellen.
WEENEN: De relletjes te Weenen tegen
kardinaal Innitzer zijn blijkbaar het sein
geworden tot een plundering op groote
schaal van de kerkelijke goederen. Ditmaal
geschiedt deze plundertocht niet door „on
verantwoordelijke" elementen, maar door
de autoriteiten zelf. De „Osservatore Ro
mano" deelt een heele serie confiscaties
mede van kerkelijke eigendommen. Meer
dere van dergelijke maatregelen zullen nog
wel volgen, want de bedoeling is duide
lijk: de langzame verhongering van de
Kerk in Oostenrijk door het onttrekken'van
alle bestaansmiddelen.
OFFICIEELE BROODROOF
Maatregelen tegen de predikanten der
Belijdende Kerk
BERLIJN,. 19 October A.N.P.) In een
voor de bevoegde kerkelijke autoriteiten
bestemde beschikking heeft de rijksminis
ter voor de kerkelijke aangelegenheden be
paald, dat de middelen van het staats
fonds voor de bezoldiging van predikanten,
die beschikbaar gesteld zijn voor de ver
zorging van emeriti predikanten en van
nagelaten betrekkingen van predikanten,
slechts mogen worden gebruikt voor per
sonen, die verzorging door den staat waar
dig zijn. De bevoegde staatsorganen heb
ben opdracht gekregen, na een uitvoerig
onderzoek van elk geval in het bijzonder
geen uitkeeringen te verstrekken aan pre
dikante^ die zich verzetten tegen de wet
en de verordeningen van den staat. De
middelen, die daardoor vrijkomen, kunnen
gebruikt worden voor uitkeeringen in an
dere kerkelijke gemeenten.
Ook Reuter meldt, dat door de beschik
king van den rijksminister voor kerke
lijke aangelegenheden de oppositioneele
predikanten der Evangelische Kerk of hun
weduwen en andere nagelaten betrekkin
gen worden beroofd van hun pensioenen
of anderen financieelen steun.
DEVIEZENSMOKKELARIJ AAN DE
DUITSCH-NEDERLANDSCHE
GRENS.
Nederlanders gearresteerd?
BERLIJN, 19 Oct. (A. N. P.). Naar de
B. Z. am Mittag uit Keulen meldt, hebben
de douane-autoriteiten aldaar een echt
paar uit Nederland en een smokkelaars
complot uit meer dan 12 personen be
staande, gearresteerd. De aangehoudenen,
aldus het blad, hebben gemunt geld, goud
en brillianten tot een waarde van meer
dan een millioen Mark over de grens ge
bracht. Een waarde van ongeveer een half
millioen Mark kon na de arrestatie nog
in beslag worden genomen. Bij de smokke
larij werd gebruik gemaakt van een auto
van het Nederlandsche echtpaar, dat be
kend heeft ver over de honderd smokkel-
tochten over de grenzen te hebben onder
nomen.
Bij de arrestatie werden in het bezit vaD
de vrouw een bontmantel, buitengewoon
kostbare brilliantringen en andere sieraden
gevonden, die niet haar eigendom waren
en ook gesmokkeld moesten worden. Het
complot, dat met het echtpaar samenwerk
te, heeft op deze wijze de vermogens der
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
De plundering der kerkelijke goederen ln
Oostenrijk door de nat.-soc. autoriteiten.
(lste blad).
Weldra hervatting der Tsjecho-Slowaak-
sche onderhandelingen met de Hongaren?
(2de blad).
Britsche oud-strijders uitgenoodigd om
naar Duitschland te komen. (2de blad).
Militair bewind te Jerusalem. (2de blad).
Snelle opmarsch der Japanneezen in
Zuid-China. (2de blad).
Binnenland
De Tweede Kamer heeft gisteren een
aantal onderwerpen van uiteenloopenden
aard behandeld, o.m. is de verhoogde de-
fensiebegrooting aangenomen. (2de blad).
Uitreiking van margarine, vet en reuzel
als Kerstgave. (2de blad).
Prins Bernhard op Terschelling, (lste
blad).
Verdachte van den moord te Woensel
aangehouden, doch hij ontkent gestoken
te hebben, (lste blad).
Een tweede arrestatie in verband met
de uitgifte van valsche rijksdaalders, (lste
blad.)
Sport en Wedstrijden
De 13de partij RaichenbachKeiler re
mise. (4de biad).
leden over de grens gebracht.
Bij dezelfde gelegenheid, aldus vervolgt
het blad, is een Nederlandsche postbeamb
te gearresteerd, die op zijn diensttochten
groote geldsbedragen naar Holland ge
bracht heeft. Het gearresteerde echtpaar
heeft vroeger te Amsterdam een autover
huuronderneming gehad, waar door last
hebbers van het in Duitschland gevestig
de smokkelcomplot auto's voor de smok
kelarijen verhuurd werden. Op deze wijze
is het echtpaar met de smokkelaars in ken
nis gekomen.
De eerste verduisterings
proef op 16 Nov.
Een gedeelte der stad zal
verduisterd worden
Het hoofd van den luchtbeschermings
dienst maakt het navolgende bekend:
De eerste verduisteringsoefening hier ter
stede zal op Woensdag 16 November a.s.
tusschen half tien en 11 uur des avonds
worden gehouden. Het gedeelte der ge
meente, dat verduisterd zal worden, is ge
legen tusschen: Nieuwe Rijn-Gangetje-
Steenschuur-Rapenburg-De Vliet.
Verduistering is de beste passieve ver
dediging tegen nachtelijke aanvallen van
vijandelijke vliegtuigen, maar dan moet
die verduistering ook volkomen zijn. Het
is dan echter noodzakelijk en van het aller
grootste belang, dat iedereen daaraan me
dewerkt.
En dat kan iedereen. Hoe? Dit zal U -
met welwillende medewerking van de
plaatselijke pers in de eerstvolgende
dagen worden medegedeeld. Leest de me-
dedeelingen, welke zullen volgen, met de
aandacht, die zij waard zijn. Het gaat om
eene ernstige zaak.
Ook voor de ingezetenen, die buiten het
te verduisteren stadgedeelte wonen, is het
van het allergrootste gewicht van deze me-
dedeelingen kennis te nemen, dat deze ver
duisteringsoefening spoedig zal worden ge
volgd door een verduisteringsoefening,
welke de geheele gemeente zal omvatten.
Werkt allen mede. Het gaat om Uw eigen
belang en dat van Uw naasten en mede-
menschen.
Het gearceer
de gedeelte op
nevenstaand
plaatje zal aan
de verduiste
ringsproef wor
den onder
worpen.