Het gebied der Kerkvervolging in
Duitschland breidt zich uit.
DINSDAG 18 OCTOBER 1938
30ste Jaargang No. 9161
3e- Gcicbeh^Soti^<mt
Telefoon: Redactie 15.
Telefoon: Administratie 935.
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Adv. en Aboun.-tarieven zie pag. 2
Giro 103003. Postbus 11.
Dit nummer bestaat >'"1
vier bladen.
Katholicisme op
wereldliik terrein.
„Het katholicisme kan ook op kerkelijk
terrein niet bloeien, wanneer het niet tege
lijkertijd bloeit op wereldlijk terrein; ge
lijk het veel minder nog op wereldlijk
terrein kan bloeien, wanneer het niet te
gelijkertijd bloeit op kerkelijk terrein".
't Zijn woorden van mgr. dr. Poels, ge
sproken op de Studieweek te Rolduc in
Aug. jJL
Van de waarheid dezer woorden moeten
wij allen diep overtuigd zijn en er prac-
tisch naar handelen.
Een katholiek kan niet voorbeeldig en
vruchtdragend als katholiek in het open
bare leven werken, als hij niet tegelijkertijd
in waarheid en oprechtheid leeft als kind
der Katholieke Kerk, als echt Christen.
Een katholiek, die op kerkelijk terrein
zijn plichten goed vervult, moet als vanzelf
inzien, dat hij naar stand en staat ook
als katholiek plichten heeft, consequent
voortvloeiend uit zijn godsdienst-beleving,
op ^Wereldlijk terrein.
„De H. Kerk eischt op als een onaan
tastbaar recht: de prediking, de verdedi
ging, de verwezenlijking van het Christe
lijk geloof en de Christelijke beginselen op
elk gebied van het menschelijk leven, met
alle middelen, die haar op een bepaald
oogenblik volgens den stand der bescha
ving ten dienste staan",
Duidelijke woorden van dr. Seb. Tromp
S.J., hoogleeraar te Rome, op dezelfde
Rolducsche Studieweek.
Dat noemt men tegenwoordig weer „poli
tiek Katholicisme"! Wij zeggen: wéér, want
deze opvatting van politiek Katholicisme
bestond reeds bij de burgerlijk-liberalen en
marxisten, zoodat in dit opzicht het natio-
naal-socialisme, dat zich anti-liberaal en
anti-marxistisch verklaart, niets anders
bestrijdt, dan de liberale en marxistische
taal, en ten opzichte van Godsdienst en
Kerk wezenlijk op hetzelfde standpunt
staat.
De hierboven gegeven citaten zijn ont
leend aan het Verslagboek „Katholicisme
in actie op wereldlijk terrein", van de léde
Limburgsche Sociale Studieweek te Rolduc
van 79 Augustus 1938. Wij willen dit
verslagboek (uitgegeven door de Drukkerij
Limburgsch Dagblad, te Heerlen) gaarne
aanbevelen, 't Biedt leerrijke actueele stof!
De „Kulturkamp£" in de
Duitsche Oostmark.
Kerken, kloosters en seminaria
geconfiskeerd.
EEN DROEVE STATISTIEK.
Voortdurend bereiken ons trieste mede-
deelingen uit Oostenrijk, de huidige Duit
sche Oostmark. Het heeft er den schijn
van, alsof de „Kulturkampf" hier nog hefti
ger gaat woeden dan in het Derde Rijk.
Volgens een mededeeling in de „Schwei-
zerische Kirchenzeitung" zijn de aanzien
lijke bezittingen van de Duitsche Orde-
Ridders in beslag genomen, en op Groot
meester Aartshertog Eugen zou groole
aandrang worden uitgeoefend, om zijn
land te verlaten.
Talrijke gymnasia van ordesgeestelijken
zijn in beslag genomen. In de schoolgebou
wen van het 1200 jaar oude klooster
Kremsmünster is een staatsgymnasium
gekomen, en voor het gebruik van deze
gebouwen krijgt het klooster maandelijks
de belachelijke som van 100 R.M. In het
gymnasium van het klooster Melk hebben
de stedelijke overheden eveneens een ge
mengde H.B.S. geopend. In het klooster
St. Lambrecht vertoeven nu afdeelingen
van de S.S. van de Ilitlerjugend en van de
B.D.M. (Vrouwelijke Hitler-Jugend). In de
abdij heeft de districtsleider zich geves
tigd.
In het klooster Admont heeft de com-
missaire leiding het geheele finantieele
beheer in handen genomen en de Abt een
voudig uitgeschakeld. Zelfs de koorgebe
den werden verboden, daar dit gelijk
•stond met samenscholing!
Waar moeten de seminaristen
studeeren?
Nieuwe moeilijkheden doen zich voor.
Waar moeten de seminaristen studeeren?
Hun opleiding wordt zeer moeilijk, nu de
theologische faculteiten van Salzburg en
Innsbruck gesloten zijn. Het Aartsbisdom
Salzburg met de beide Apostolische Ad-
ministraturen van Inr en Feldkirch
heeft geen enkele door den staat erkende
theologische leerschool meer. waar pries-
tercandidaten voor de saeculiere geeste
lijkheid hun studies kunnen voltooien.
In Vorarlberg werd op last van de
landsschooldirecteur de kapel van het
gymnasium gesloten. Het Ruppertinum in
Salzburg, dat in 1653 gesticht was en
dienst deed voor de opleiding van semina
risten, is nu veranderd in een tehuis voor
meisjes; de nieuwe instelling werd dezer
DE LEIDSCHE «INGELS
dagen door den Gouwleder dr. Rainer ge
opend.
Reeds kort na het aan de macht komen
van de Nationaal-Socialisten in Oosten
rijk werd het beschikkingsrecht over het
„Ruppertinum" aan de Kerk onttrokken.
Na Kardinaal Innitzer
Mgr. Waitz?
In Weenen wordt gehetzt tegen Kardi
naal Innitzer, in Salzburg tegen Mgr.
Waitz, de aartbisschop, die den titel draagt
van Primaat van Duitschland.
De „Salzburger Landeszeitung", die ge
drukt wordt in de onteigende drukkerij
van het vroegere katholieke blad „Salz
burger Chronik", bevat scherpe aanvallen
op den Aartsbisschop. Terwijl de Aartsbis
schop in de kerk klaarblijkelijk voor de
vrede liet bidden, zou hij „als bode van
het Vaticaan aan de Oostenrijksche Bis
schoppen den raad hebben gegeven, de on
derhandelingen tusschen Kerk en Staat
niet te bespoedigen, daar men niet weten
kon hoe de zaak met Tsjecho-Slowakije
zou afloopen".
Men maakt Mgr. Waitz het verwijt, dat
hij vroeger heeft deelgenomen aan betoo
gingen in den Dollfuss—Schuschnigg-tijd.
Tenslotte wordt aan Kardinaal Innitzer en
Mgr. Waitz den raad gegeven, zich liever
bezig te houden met het herstel van den
godsdienstvrede in de Oostmark dan met
politiek.
BINNENLAND
Het laatste gedeelte van de Leidsche Sin
gels is „afgeleverd", zoodat nu alle singels
zijn verbreed en verbeterd: Zoeter woud-
sche Singel, Heerensingel, Rijnsburgersin-
gel. Maresingel, Zijlsingel en Witte Singel.
Het laatste, nu gereed-gekomen gedeelte
der singels is het gedeelte Witte Singel van
af Witte Rozenstraat tot aan Noordeinds-
plein.
Het leggen van een stam-riool (en neven
riolen) en de bijkomende werkzaamheden
zijn uitgevoerd door de aannemers De Geer
en Stuifzand; de asphalteering (met natuur-
asphalt) is geschied door de N.V. Maat
schappij Boe ton, den Haag.
Het werk is een z.g. Werkfonds-werk.
De dienst van Gemeentewerken, onder
wiens leiding het geheele werk is uitge
voerd, mag met voldoening de totstand
koming van dit werk constateeren: het is
een succes geworden!
De Singels hebben vooral als het ge
meentebestuur zijn zorgen blijft wijden aan
de taluds hun aantrekkelijkheid als wan
delwegen niet verloren èn het zijn een
eisch van-den tijd royale verkeerswegen
geworden voor fietsen en auto's.
Leiden kan trotsch zijn op de moderne
verbetering van z'n mooie oude singels!
RIJKSMIDDELEN.
Over de eerste negen maanden van dit
jaar ruim 81/2 millioen boven de
raming.
De Rijksmiddelen hebben in September
opgebracht ƒ38.184.311, hetgeen ƒ1.390.588
meer is dan over September 1937 en
2.415.661 meer dan de raming was.
,Over de eerste 9 maanden van dit jaar
bedroeg de opbrengst 330.556.644, hetgeen
3.810.184 meer is dan over hetzelfde tijd
vak van het vorige jaar en 8.637.894 meer
dan de raming.
PRINS BERNHARD IN DEN RAAD VAN
STATE.
Z. K. H. Prins Bernhard heeft heden
middag de gewone vergadering van den
Raad van State bijgewoond. In deze ver
gadering werd de Commissaris van de
Koningin van de provincie Friesland, mr.
P. A. V. baron van Marinxma thoe Sloo-
ten, beëedigd als staatsraad in buitenge
wonen dienst.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
De Vallera dringt opnieuw aan op inlij
ving van Ulster bij Zuid-Ierland. (2de
blad).
Relletjes na Biirckels rede te Weenen.
(2de blad).
Kemal Ataturk ernstig ziek. (2de blad).
Bethlehem geheel in handen van de Ara
bische opstandelingen. (2de blad).
Amerika heeft grootsche bewapenings
plannen. (2de blad).
Moord te Eindhoven
De dader voortvluchtig
In den afgeloopen nacht omstreeks
half twee werd de politie in Eindhoven
meegedeeld, dat in de Hemelrijken een
man was doodgestoken.
Onmiddellijk ging men naar de aan
geduide plaats, waar men het leven-
looze lichaam vond van den 34-jarigen
gehuwden L. A. Sanders, een berucht
type uit Veldhoven.
Het bleek, dat het slachtoffer, na sluitings
tijd van een café in de Hemelrijken, plot
seling op een groep café-bezoekers, die op
straat nog wat stonden na te praten, was
losgestormd. Hij had zich tevoren op de
achterplaats van het café voorzien van en
kele bierflesschen en hiermede gewapend
stoof hij, zonder dat daartoe eenige aan
leiding bestond, op den motorrijder J. J.
van der Velden uit Zeelst af, die ook tot
de bezoekers had behoord. Er ontstond esn
vechtpartij, waarbij van der Velden, even
eens een oude bekende van de politie, zijn
mes trok en Sanders met een steek in de
hartstreek het leven benam. De getroffene
zakte bloedend ineen. De omstanders na
men de vlucht. Zij waarschuwden de politie
en een dokter. Toen de geneesheer ter
plaatse kwam, kon hij slechts den dood
van Sanders constateeren.
Van der Velden was intusschen op zijn
motor gesprongen en in volle vaart weg
gereden. De politie van Eindhoven begon
ijings een uitgebreid onderzoek, dat zich
ook in de richting van de grens uitstrekte.
Het is namelijk niet uitgesloten, dat de
man de wijk naar België heeft genomen.
Als smokkelaar is hem de streek zeer goed
bekend. Tot nog toe heeft men den dader
evenwel niet kunnen achterhalen.
Het lijk van den verslagene is naar het
politie-bureau in Eindhoven overgebracht.
Hedenmiddag zal de sectie worden verricht.
In verband met dezen moord verzoekt
de commissaris van politie te Eindhoven de
opsporing en voorgeleiding van Jac. J. van
der Velden, oud 29 jaar, smokkelaar, laatst
wonende te Eindhoven. Hij is vermoedelijk
in het bezit van een tweewielig motorrij
wiel, merk Sarolea, voorzien van merktee-
ken N. 35391. Hij wordt verdacht van
moord.
Het signalement van van der Velden
luidt: Lang 1.70 m., normaal postuur, don
ker bruin haar, gekleed met bruin leeren
vest, donkere broek en bruine jas. Hij is
in het gelaat lichtelijk gewond. Mogelijk
is hij in gezelschap van F. de Bie, oud 38
jaar.
Binnenland
De lustrum-vieriug van de R.K. Univer
siteit te Nijmegen. (2de blad).
Het tertiair wegenplan van Zuid-Holland
(2de blad).
De verbinding LeidenUtrecht (2de
BEGIN VAN DEMOBILISATIE
IN DUITSCHLAND.
BERLIJN, 18 Oct. (A.N.P.) Vandaag
is een aanvang gemaakt met de demobi
lisatie van honderdduizenden reservisten,
die tijdens de internationale crisis onder
de wapenen waren geroepen, en van de
soldaten, die na hun diensttijd in dienst
waren gehouden. De demobilisatie zal on
geveer veertien dagen duren: vele trans
portmiddelen van verschillenden aard
moeten daarvoor gebruikt worden. In de
voorsteden van Berlijn is het autobusver-
keer voorloopig gestaakt.
DE ZAAK-VRIJMAN BESPROKEN OP
HET A.R.K.A.-CONGRES.
Katholieke ambtenaren verzoeken de
Regeering alsnog het onrecht te herstellen.
ZAAK VAN ALGEMEEN BELANG.
Het congres der R.K. Armbtenarenver-
eeniging, dat Maandag en heden te Den
Haag wordt gehouden, behandelde in de
Maandagmiddag-vergadering de zaak-Vrij
man.
Mr. H. P. Marchant, oud-minister van O.,
K. en W., leidde de materie in, nadat de
voorzitter, de heer B. J. M. van Elk, er op
had gewezen, dat deze zaak een meer al
gemeen karakter had gekregen. Hier im
mers heeft de Regeering een vergissing be
gaan, aldus spr., welke zij weigert te er
kennen. Het vertrouwen van de ambtena
ren en van het volk in het algemeen is
hierdoor geschokt.
In het begin van zijn „na-pleidooi"
zooals mr. Marchant zijn rede noemde
verdedigde spr. zijn goed recht, deze oude
zaak weder op te halen. Uit de houding der
Regeering in deze kwestie immers blijkt,
naar sprekers meening, dat haar rechtsbe
sef nog onvoldoende is als ten tijde van het
ontslag van den Rijksbouwmeester. Het
motief, waarom de Regeering weigert haar
houding te herzien, acht spr. niet steek
houdend.
De heer Vrijman werd bij ministerieel
besluit uit den Rijksdienst ontslagen als
Rijksbouwmeester voor de Onderwijsge
bouwen. De motieven, neergelegd in het
schorsingsbesluit, zijn reeds na een jaar
onhoudbaar gebleken.
De minister heeft het oneervol ontslag
gegeven vóór de rechterlijke uitspraak was
gedaan. Deze maatregel moet wel bijzonder
onrechtvaardig worden geacht, aldus spr.,
te meer daar voor het ontslag als motief
werd aangevoerd onregelmatigheden, ge
pleegd te Medemblik, welke later niet ble
ken te zijn geschied.
De schuld, die op den h'eer Vrijman is
komen te rusten, moet worden toegeschre
ven aan de leiders van de departementen.
Aanvankelijk hebben deze leiders hun
schuld verzwaard door de Staten-Generaal
onvoldoende inlichtingen te geven, maar
toen zij bij herhaald aandringen langzaam
moesten terugkrabbelen, hebben zij die
schuld slechts ten deele ingelost. Derhalve
rust naar sprekers meening op de Regee
ring nog steeds de plicht den heer Vrijman
volledig te rehabiliteeren door hem alsnog
eervol ontslag te verleenen.
Zooals de zaak nu staat schijnt het een
kwestie van prestige te zijn geworden. Wel
nu, de betrokkene kan hier alleen zijn pres
tige redden door te bekennen: „Ik heb mij
vergist".
Spr. wil de Regeering niet dwarsboomen,
maar hij wil zich toch, ook niet neerleggen
bij een onrecht, dat nog voor herstel vat
baar is..
Doodzwijgen en wegmoffelen is in ons
vrije land een groot kwaad: wij hebben
hier te doen met een algemeen belang,
hetwelk in de zaak-Vrij man geconcre
tiseerd is.
Bovendien is hiermede een christelijk en
katholiek belang gemoeid. Arka is katho
liek en daarom verlangt zij van een chris
telijke Regeering de goede werken, waar
toe Christus ons heeft geroepen.
Om de kwestie-Vrijman niet in het ver
geetboek terecht te laten komen en tenein
de tevens te trachten voor dezen ambte
naar alsnog recht te verkrijgen en aldus
het algemeen rechtsgevoel te doen bevre
digen, nam de vergadering eenstemmig de
volgende motie aan.
De Algemeene R.K. Ambtenarenvereeni-
ging (A.R.K.A.) in jaarlijksche algemee
ne vergadering bijeen in den Dierentuin
te Den Haag,
gehoord de in deze vergadering door den
heer mr. H. P Marchant, ord-mini^ter va:.
Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen,
In den afgeloopen nacht is te Eindhoven
een man vermoord;; de dader is voort
vluchtig (1ste blad).
gegeven uiteenzetting over het verloop
der „Zaak-Vrijman",
constateert, dat ook na de daartoe strek
kende vota der Eerste en Tweede Kamer
der Staten-Generaal, de Regeering in ge
breke is gebleven, den oud-rijksbouw
meester J. A. W. Vrijman te rehabilitee
ren,
spreekt als haar oordeel uit:
1. dat dientengevolge het aan den heer
Vrijman aangedane onrecht wederom
is vergroot;
2. dat van de Regeering mag worden
verwacht, dat zij de gevolgen van dit
onrecht ten aanzien van den heer
Vrijman, zooveel als in haar vermo
gen is, zal herstellen;
3. dat de zaak-Vrijman is een zaak van
algemeen belang, als rakende niet al
leen de rechtspositie van den ambte
naar, doch feitelijk van eiken staats
burger;
4. dat de Regeering het onmisbare ver
trouwen in de Overheid slechts zal
kunnen herstellen, nadat zij den heer
Vrijman zal hebben gerehabiliteerd.
besluit, deze motie ter kennis te bren
gen van de Regeering en van de leden der
Staten Generaal en van de pers;
en gaat over tot de orde van den dag.
DE PSYCHOPATHEN-
WETGEVING.
Wederom verlenging van de uitzondering
voor ©economische delinquenten.
Ingediend is een wetsontwerp tot wijzi
ging van de wet van 21 April 1933, waar
bij bepaald is, dat het ter beschikkinng van
de regeering stellen van personen, bij wie
tijdens het begaan van een strafbaar feit
gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke sto
ring der geestvermogen bestond, voorloo
pig ten aanzien van bepaalde, hoofdzakelijk
oeconomische delicten, niet zal worden toe
gepast.
Oorspronkelijk zou de termijn, binnen
welken in deze gevallen geen terbeschik
kingstelling mogelijk zou zijn, 1 Januari
1936 afloopen. Bij de Bezuinigingswet van
1935 werd de termijn echter verlengd tot
1 Januari 1939.
Thans wordt voorgesteld, den termijn tot
1 Januari 1942 te verlengen.
De toelichting tot het ontwerp luidt als
volgt:
's Lands financiën maken het noodzake
lijk, nogmaals den termijn van de Wet van
21 April 1933, houdende tijdelijke voorzie
ning met betrekking tot de z.g. psychopa-
thenwetten te verlengen. Deze termijn liep
aanvankelijk af op 1 Januari 1936. Hij werd
met drie jaar verlengd bij de wet van 29
November 1935 tot verlaging van de open
bare uitgaven. Het wetsontwerp stelt voor
hem andermaal met drie jaar te verlen
gen.
Het reeds vermelde financieele motief is
te dezen op zichzelf doorslaggevend. In
tusschen wil de minister niet nalaten aan
te teekenen, dat ook hij van oordeel is, dat
de toepassing van de z.g. psychcpathenwet-
ten op den duur, ook afgezien van 's lands
financiën, in het Wetboek van Strafrecht
nader zal moeten worden geregeld. Het is
niet aanvaardbaar dat de mogelijkheid be
staat, en van deze mogelijkheid, naar de
practijk geleerd heeft, ook gebruik wordt
gemaakt om voor kleine vermogendsdelicten
voor jaren, zooniet voor het leven, ter be
schikking van de regeering te stellen.
Dat voor het oogenblik enkel een tijde
lijke en niet een definitieve oplosing wordt
voorgesteld, is een gevolg van de overwe
ging, dat vermeden moet worden, dat de
bestaande financieele omstandigheden van
invloed zijn op den vorm van id? uiteinde
lijke regeling te dez—