Het schandaal te Weenen
DINSDAG 11 OCTOBER 1938
30ste Jaargang No. 9155
9e- CclcbclveSou^mvt
Telefoon: Redactie 15.
Telefoon: Administratie 935.
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Ady. en Abonm-tarieven zie paf. S
Giro 103003. Postbus 11.
Dit nummer bestaat uit
ti ie bladen.
*t* „Er komt toch oorlog!"
In deze woorden ligt uitgedrukt een ge
vaarlijke, een verderfelijke stemming.
„Er komt tóch oorlog!" In de om
de woorden te gebruiken van onze Ko
ningin „beklemmende dagen", die ach
ter ons liggen, zagen wij vóór ons den we
reldoorlog als „de algeheele vernietiging
van onze beschaving", en daarom hadden
wij tenslotte maar éénen wensch: die ramp
moet worden voorkomen, en leefde diep
in ons de overtuiging, dat het een schande
zou zijn voor de wereld-regeerders, als die
ramp niet zou worden voorkomen! Dezen,
zoo redeneerden we, moeten tot elkaar
weten te komen, mogen de wereld niet
in de peillooze ellende van een oorlog
storten. En wij allen bleven hopen en
velen zelfs verwachten tot het allerlaatste
toe, dat er tóch wel geen oorlog zou ko
men; 't zou tè erg zijn!....
Zoo redeneerde en voelde men enkele
weken geleden.
En nu, in meerdere kringen een stem
ming: „Er komt tóch oorlog!" Welja, het
is niet tegen te houden, 't Is onvermijde
lijk.
Ziet, dat is een zeer ongewenschte stem
ming.
Er moet juist worden gepropageerd
met levendig geloof in de waarheid ervan
dat „eerlijkheid, vertrouwen en liefde",
zooals onze Koningin 't zegt, richtsnoer
tusschen personen èn volken kunnen en
moeten worden. Er moet worden gepropa
geerd, dat thans van ons van iederen
mensch, die de teekenen des tijds ver
staat, en dus zeker van iederen
staatsman worden gevraagd daden
„van vertrouwen, van zelfopoffering en ze-
lijken moed, en van geloof".
Het persoonlijk woord van Koningin
Wilhelmina moge waren weerklank vin
den in de harten van al haar onderdanen,
in de harten van alle regeerders...
Dat geve God!
Maar dan nu ons niet overgegeven aan
dat neerdrukkende: „er komt tóch
oorlog"!
Laten we liever opzien en in ons opne
men wai verheft. „Het is een verhef
fende gedachte", aldus de Koningin, „ons
allen vervuld te weten van denzelfden
wensch: den zegen van den vrede te be
waren".
Die wensch houdt niet in 't is van
zelf sprekendnationale ontwape
ning; het tegendeel kan worden betoogd.
Wèl internationale ontwapening.
Maar, zoolang de internationale o ntwa-
pening ër niet is, behoeft de internatio
nale bewapening niet met zekerheid naar
oorlog te voeren! De Koningin spreekt
dan ook in haar vredesoproep van „verste
viging onzer weermacht".
„Versteviging onzer weermacht", na
tuurlijk wij herhalen het.binnen de
perken van het redelijk-mogelijke. Aan
dat belang mogen niet andere levensbe
langen van ons volk worden opgeofferd.
Daarvoor moet worden gewaakt. Er moet
zijn een gezonde coördinatie, samenhang
tusschen de verschillende vitale belangen
van een volk.
En vóór en boven alles staat: de m o-
reele en geestelijke herbewape
ning.
Pauselijke nuntius bij kardinaal Innitzer
De gemoederen nog lang niet tol rust gekomen
DE RESIDENTIE EN HET CENTRALE
VLIEGVELD.
Het voorstel van B. en W. aangehouden.
In de vergadering van den Haagschen
gemeenteraad is Maandagmiddag het voor
stel van B. en W. om een adres aan de re
geering te zenden nopens den aanleg van
een centraal vliegveld bij Leiderdorp aan
gehouden op voorstel van den heer Vlie
gen (S.D.), die van. meening was, dat het
voorstel van B. en W. onvoldoende was
voorbereid voor een principieele beslissing.
DUITSCHE VALUTA IN SUDETEN-
GEBIED.
BERLIJN, 11 October. (A. N. P.) De
gevolmachtigde voor het vierjarenplan, ge
neraal Goering, heeft verordend, dat in
de Sudeten-Duitsche gebieden van 11 Oc
tober af naast de Tsjecho-Slowaaksche
kroon, de Rijksmark wettig betaalmiddel
zal zijn. Een Tsecho-Slowaaksche kroon
zs1 gelijk staan met 12 Rijkspfennigen.
Gemeld wordt, dat de pauselijke nun
tius te Berlijn, Z. Exc. mgr. Orsenigo, gis
teren te Weenen is aangekomen, om er een
onderzoek in te stellen naar de jongste ge
beurtenissen.
In het paleis van Z. H. Em. kardinaal In
nitzer is gistermiddag een conferentie be
gonnen. Aan kardinaal Innitzer was toege
staan, aan de bespreking deel te nemen,
doch hij mag nog steeds niet zijn woning
verlaten, noch telefoneeren.
De officieele woordvoerder te Weenen
heeft opnieuw doen uitkomen, dat de de
tentie van kardinaal Innitzer een maatregel
is, welke uitsluitend is genomen ter be
scherming van den kardinaal.
De Duitsohe bladen maken nog steeds
geen melding van de jongste anti-katholieke
betoogingen.
HET VATICAAN NIET VERRAST.
Op het Vaticaan zijn nog geen gede
tailleerde berichten ontvangen over de
jongste betoogingen tegen kardinaal In
nitzer, aangezien te Weenen geen Pause
lijke Nuntius aanwezig was.
In de kringen van het Vaticaan verklaart
men echter, dat hoe pijnlijk het nieuws
ook zij, het niet bijzonder verrassend was,
daar in Duitschland geweld tegen de Kerk
en haar vertegenwoordigers den laatsten
tijd weer met opmerkelijke veelvuldigheid
is voorgekomen.
De „Osservatore Romano" publiceert op
de eerste pagina een bericht over de onge
regeldheden te Weenen en het blad voegt
hieraan toe:
„Wij publiceeren dit bericht met een ge
voel van verwarring en zullen er op terug
komen, wanneer wij onmiddellijke inlich
tingen over de reden en bijzonderheden
over zulke ernstige uitspattingen zullen
hebben ontvangen.
In dit oogenblik voelen wij ons evenwel
broederlijk verbonden met de Oostenrijk-
sche Katholieken, alsmede met de Katho
lieken van alle landen. Wij protesteeren
op christelijke wijze en bieden Zijne Excel
lentie den aartsbisschop van Weenen onze
oprechte gevoelens van deelneming mede
met de aanvallen op zijn persoon, den gods
dienst en de Kerk".
Bürckel zal spreken.
Officieel wordt vernomen, dat de volgen
de week te Weenen een groote betooging
der N. S. D. A. P. zal worden gehouden. Een
hooge nazi-autoriteit, waarschijnlijk gouw
leider Buerckel, zal dan het woord voeren
over de jongeste gebeurtenissen en daarbij
het geheele vraagstuk der betrekkingen
tusschen staat, N. S. D. A. P. en Kerk in
Oostenrijk bespreken.
Was de kardinaal niet thuis?
Over enkele details van* de gebeurtenis
sen van Zaterdag j.l. loopen de berichten
nog steeds uiteen, meldt Un. Press. In
tegenstelling met het relaas van de „Daily
Herald" wordt b.v. thans in katholieke krin
gen te Weenen vernomen, dat Z. H. Em.
kardinaal Innitzer zich tijdens den storm
aanval der nazis op het aartsbisschoppelijk
paleis Zaterdagavond, niet in het paleis be
vond. De kardinaal zou n.l. om half acht des
avonds zijn vertrokken voor een bezoek
aan een klooster in de Weensche voorstad
Waehring en daar tot half elf gebleven zijn.
Men veronderstelt dus* dat hij vóór zijn
terugkeer van de bestorming geen kennis
droeg.
Het paleis werd doorzocht en de scere-
taris van Z. H. Eminentie, Jacob Wein-
bacher, werd metterdaad bedreigd, omdat
hij weigerde, de verblijfplaats van den kar
dinaal bekend te maken.
Volgens sommige berichten zou kardi
naal Innitzer een onderhoud met Hitier wil
len hebben.
HET GIST NOG IN WEENEN.
Uiterlijk gaat in Weenen het leven zijn
gewonen gang, doch onder de oppervlakte
gist het. Men acht het dan ook niet uitge
sloten, dat nieuwe incidenten zich zullen
voordoen, zoozeer zijn de gemoederen in
beroering gebracht.
De gebeurtenissen van Zaterdag schijnen
het kerkbezoek te Weenen op Zondag juist
te hebben doen toenemen. In den Stepha-
nusdoen was er een recordbezoek, zelfs in
den namiddag.
Ook op de uren, dat er geen godsdienst
oefening was, gingen talrijke geloovigen
ter kerk.
De godsdienstoefeningen des middags en
Bijbellezingen, die Zaterdag begonnen wa
ren, zijn Maandag door de politie verboden.
De kerkgangers, die gisteravond om zeven
uur bij den St. Stephanus-dom aankwamen,
vonden de deuren gesloten en op het plein
en in de aangrenzende straten een groote
politiemacht.
Omstreeks dien tijd dreigden opnieuw on
lusten en dientengevolge werden het plein
en de straten er omheen ontruimd.
Een groot aantal personen, die probeer
den, de menigte door pro- en anti-katho
lieke uitroepen op te hitsen, is gearresteerd.
BINNENLAND
RENTE VAN RIJKSWONINGWET-
VOORSCHOTTEN VERLAAGD
TOT 3 y3
Vrijkomende gelden versterken
huurverlagingsfonds.
De circulaire van den Minister van
Binnenlandsche Zaken aan de gemeente
besturen betreffende de renteverlaging
van de Rijks woningwetvoorschotten is
thans uitgegaan.
Ten einde de rente van de Rijks-
woningwetvoorschotten meer in over
eenstemming te brengen met den gel
denden rentestand, alsmee om tege
moet te komen aan de vele verzoeken
van gemeentebesturen om rentever
laging, wordt met ingang van het
annuiteitsjaar 1938/1939 de rente van
alle verleende voorschotten, voor zoo
ver daarvoor thans een hoogere rente
voet geldt verlaagd tot 3)4 pet.
De verlaagde annuiteiten, berekend
naar dezen verlaagden rentevoet en ge
baseerd op de dan geldende restant-loop
tijden, zullen derhalve voor de eerste
maal zijn verschuldigd per den vervaldag
der annuiteiten in 1939.
De met de hernieuwde renteverla
ging vrijkomende gelden, t.w. de ver
schillen tusschen de thans geldende
en de nieuwe (verlaagde) annuiteiten
komen wederom ten bate van het
huurverlagingsfonds en zijn uitslui
tend bestemd voor versterking van de
middelen van dat fonds.
In de eerste plaats strekken deze gel
den dus voor dekking van de kosten der
n a 1 Januari 1934 ingevoerde huurverla-
gingen, voor zoover deze kosten nog niet
ten volle uit het fonds konden worden
geput. Wat daarna nog in het fonds be
schikbaar blijft, zal in mindering komen
van de exploitatiekosten, en derhalve uit
eindelijk van de Rijks- en gemeentelijke
bijdragen.
In afwijking van het vroeger bepaalde
zullen de vrijgekomen gelden niet mogen
dienen ter verdere verlaging van het
huurpeil.
Ook voor de voorschotten, te verleenen
op of na de dagteekening van deze cir
culaire, wordt de rente bepaald op 3)4
Voor deze voorschotten zal, om tege
moet te komen aan het bezwaar, dat de
lasten over den geheelen looptijd der
voorschotten onveranderd blijven, gedu
rende ten hoogste 15 jaar een annuiteit
gelden, berekend naar een rente van 3)4
pet. en gebaseerd op een aflossingstermijn
der voorschotten van 40 jaar. Na afloop
van deze periode zal met betrekking tot
het dan bestaande schuldrestant een nieu
we annuiteit worden vastgesteld, geba
seerd op een rentevoet van 3)4 pet. en
een (restant) looptijd van 35 jaren, of
zooveel langer of korter als in verband
met de dan geldende omstandigheden
noodig moet worden geacht.
DERDE LUSTRUM VAN DE R.K.
UNIVERSITEIT
Op Maandag 17 October a.s. zal het derde
lustrum van de R.K. Universiteit te Nij
megen op bijzondere wijze worden gevierd.
Om tien uur zal Z.H. Exc. Mgr. Dr. J.
de Jong, Aartsbisschop van Utrecht, een
pontificale Hoogmis opdragen in de Uni-
versiteitskerk.
Deze plechtigheid zal o.m. ook worden
bijgewoond door Mgr. A. Diepen. Na de
receptie in het aula-gebouw zal des mid
dags om drie uur een feestelijke academi
sche zitting worden gehouden in de groote
zaal der vereeniging. Hiervoor zijn ver
schillende autoriteiten uitgenoodigd, o.m.
zullen aanwezig zijn de Aartsbisschop van
Utrecht, de Bisschop van den Bosch, de
vier katholieke ministers en minister prof.
dr. J. R. Slotemaker de Bruïne.
De Graanpolitiek.
Installatie commissie van
onderzoek.
Hedenmiddag heeft de minister van eco
nomische zaken de commissie van onder
zoek inzake de in de toekomst te voeren
graanpolitiek geïnstalleerd.
De minister ving aan met de verklaring,
dat hij, toen de economische opbloei in
1937 gevolgd werd door een sterken terug
slag, waardoor de regeering opnieuw ge
noodzaakt werd tot diep ingrijpende steun
maatregelen voor den graanbouw, besloot,
het vraagstuk der Nederlandsche graanpo
litiek door deskundigen op verschillend
terrein te doen bezien. Was de regeering
tot dan toe gedwongen geweest, inciden-
teele maatregelen met een sterk crisis-ka
rakter te nemen, de nieuwe depressie toon
de wel aan, dat maatregelen van langeren
duur noodzakelijk zouden zijn. Waar de
graanpolitiek een der belangrijkste onder-
deelen vormt der landbouwpolitiek, terwijl
de geheele economische politiek van ons
land niet bepaald kan worden zonder vaste
lijnen ten opzichte van de landbouwpoli
tiek, leiden deze overwegingen tot de nood
zaak, de graanpolitiek niet alleen door des
kundigen, doch ook uit algemeen econo
misch oogpunt te doen bezien.
Intusschen had de ontwikkeling op de
wereldmarkt zulk een vlug beloop, dat de
regeering tijdens de voorbereiding van de
instelling der commissie reeds nieuwe maat
regelen moest treffen, hetgeen echter een
voorbereiding van een graanpolitiek van
meer blijvenden aard niet minder noodig
maakte.
De minister schetste vervolgens de sa
mengesteldheid van het vraagstuk, waar
voor de commissie zich ziet gesteld. Zij zal
zich in de eerste plaats moeten afvragen,
in welk opzicht een loonende graanbouw,
die oogenschijnlijk geheel afhankelijk is
van de internationale graanprijzen, voor
den Nederlandschen landbouw eisch is. Bij
hft onderzoek der internationale factoren
verdienen die van structureelen aard voor
al de aandacht. Er is sedert geruimen tijd
op de internationalen graanmarkt een ver
stoord evenwicht tusschen aanbod en
vraag, waarschijnlijk veroorzaakt door een
bestendige neiging tot overproductie al
dan niet gepaard met duurzame verschui
vingen in den afzet waardoor 'n internatio
nale prijspeil voortdurend lager ligt dan
voor een vergoeding van de productie
moeite en de instandhouding van het na
tionale productie-apparaat wordt ver-
eischt.
De door bijna alle landen getroffen maat
regelen ter bescherming van hun graan
bouw, welke in dit licht moeten worden be
zien, verscherpen echter niet zelden deze
moeilijkheden. Tijdelijke ontspanningen,
als die gedurende de periode 19361937
zouden mogelijk aan het min of meer toe
vallige verschijnsel van enkele opeenvol
gende misoogsten in de voornaamste graan-
uitvoerende landen zijn te danken. Hoe
wel dit verschijnsel zich wel niet op kor
ten termijn zal herhalen, zou het b.v. kun
nen nopen tot het reserveeren van een ze
kere marge in de steunregelingen, waar
binnen aanpassing aan zich internationaal
wijzigende omstandigheden, welke tot een
gunstiger verhouding tusschen vraag en
aanbod op de graanmarkt leiden, op elasti
sche wijze moet kunnen plaats vinden.
Voorts bracht de minister als onder-
deel van het commissie-onderzoek het
vraagstuk van de afwenteling van den
steun aan den graanbouw op den con
sument, resp. den handel of de ver
werkende industrieën, onder de bijzon
dere aandacht, omdat er van de prijs-
verhoogende neiging, die de steun ten
gevolge heeft, in sociaal en economisch
opzicht schadelijke gevolgen kunnen
uitgaan op andere bevolkings- en be-
drijgsgroepen dan de graanverhouwerse
en op de economische positie van ons
land tegenover het buitenland.
De ervaring in den loop van de jaren
cpgedaan zal de commissie van dienst kun
nen zijn met name ten aanzien van de
vraag: directe geldelijke steun of volledi
ge bescherming door heffingen aan de
grens, waarbij men weer kan onderschei
den tusschen min of meer vaste heffingen
en z.g. schaalrechten, dan wel een combi
natie van beide steunvormen. Daarbij zal
ook de vraag of de heffingen voor alle gra
nen even hoog moeten zijn onder het oog
moeten worden gezien.
Na de overtuiging te hebben uitgespro
ken, dat de samenstelling der commissie
waarborg biedt voor een deskundige behan
deling van het moeilijke vraagstuk, ver
klaarde de minister haar voor geïnstal
leerd.
De toespraak van den minister werd
door den voorzitter der commissie, ir. S. L.
Louwes, beantwoord.
De commissie is samengesteld uit de vol
gende leden: voorzitter, tevens lid: ir. S. L.
Louwes, regeeringscommissaris voor den
akkvrbouw en de veehouderij, te 's-Gra-
venhage;
leden. dr. W. L. Groeneveld Meyer, admi
nistrateur bij het departement van econo
mische zaken, regeeringscommissaris voor
handel en nijverheid te 's-Gravenhage; ir.
M. B Smits, rijkslandbouwconsulent in al-
gemeenen dienst, te 's-Gravenhage; C. van
den Heuvel, lid van de Tweede Kamer der
Staten-Generaal, tweede voorzitter van
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buiten-and
Het schandaal te Weenen. De pauselijke
nuntius bij kardinaal Innitzer. (1ste blad).
Duitschers, Polen en Hongaren probee-
ren een zoo groot mogelijk stuk van Tsje
chische stokvisch af te knijpen. (2de blad).
Het begin is gemaakt met de terugzen
ding der buitenlandsche vrijwilligers uit
Spanje. (2de blad).
De moord op den chef van den Bulgaar-
schen generalen staf. (2de blad).
De Palestina-puzzle nog lang niet op
gelost. (2de blad).
Een Belgisch verkeersvliegtuig in West-
phalen verongelukt. Twintig slachtoffers.
(2de blad).
Binnenland
De graan-politiek der Regeering. (1ste
blad).
De rente voor Rijkswoningwetvoorschot-
ten. (1ste blad).
den Christelijken Boeren- en Tuinders-
bond, te 's-Gravenhage; H. D. Louwes, be
stuurslid van het Koninklijk Nederlandsch
Landbouwcomité, te Ulrum; A. N. Fles-
kens, lid van de Eerste Kamer der Staten
Generaal, bestuurslid van den Roomsch-
KathoÜeken Nederlandschen Boeren- en
Tuindersbond, te Geldrop; J. A. Geluk, se
cretaris van den algemeenen Nederland
schen Zuivelbond (F.N.Z.) te 's-Graven
hage; Jan Schilthuis, lid van de Tweede
Kamer oer Staten-Generaal, bestuurslid
van den Industrie- en Handelsraad, te
's-Gravenhage; K. C. Honig Mzn., indus
trieel, te O verveen; ir. W. H. van Leeu
wen, industrieel, te Delft; prof. mr. I. B.
Cchen, oud-hoogleeraar aan de rijksuniver
siteit te Groningen, te Groningen; dr. P. P.
van Berkum, chef van het economisch
researchbureau van het departement van
economische zaken, te 's-Gravenhage; se
cretarissen: mr. J. Th. Bonnerman en ir.
Chr. P. G. J. Smit, beiden te 's-Graven
hage.
DE LEERLINGENSCHAAL.
Krachtige actie voor verlaging.
Dezer dagen vergaderden de samenwer
kende onderwijzersorganisaties ter besper-
king van de actie, die gevoerd wordt voor
verlaging der leerlingenschalen. Met het
bekende adres hadden reeds instemming
betuigd bijna 300 gemeentebesturen en
-raden en de besturen van ruim 400 chris
telijke en bijna 900 katholieke scholen, zoo
mede de oudercommissies van 350 open
bare scholen, terwijl nog dagelijks nieuwe
adhaesie-betuigingen binnenkomen.
Een adresbeweging onder de intellec-
tueele leiders van ons land bracht in wei
nige dagen de instemming van 120 hoog
leeraren aan verschillende instellingen van
hooger onderwijs, 80 rectoren en rectrices
van openbare en bijzondere gymnasia en
lycea, 90 directeuren van hoogere burger
scholen en handelsscholen en verschillende
directies van openbare leeszalen en volks
universiteiten.
In November zullen openbare vergade
ringen worden gehouden te Groningen,
Leeuwarden, Zwolle, Enschede, Arnhem, -
Utrecht, Amsterdam, Den Haag, Rotter
dam en Middelburg, ter ondersteuning van
de actie. Deze vergaderingegn zullen niet
slechts toegankelijk zijn voor onderwijzers,
doch ook voor gemeente- en schoolbestu
ren, oudercommissies, enz.
Eindelijk werden plannen in overweging
genomen voor een groote advertentiecam
pagne om de aandacht van het groote pu
bliek te vestigen op de noodzakelijkheid
van verlaging der leerlingenschaal.
„Het Torentje" te Amsterdam verkocht.
Naar de „Msbd." verneemt, is het kerkje
van de H. Thomas van Oquine aan den
Singel, meer bekend onder den naam vvan
„Het Torentje", thans tegelijk met eenige
andere perceelen daarnaast, verkocht aan
een levensverzkeringmaatschappij, die
het voornemen heeft, ter plaatse een nieuw
gebouw te stichten. Met „Het Torentje"
verdwijnt een typisch kerkje uit de bin
nenstad. Het werd gesticht even na de
helft van de vorige eeuw en is steeds een
statie van de paters Dominicanen géweest.
Het Torentje behoorde trouwens tot de
parochie van den H. Dominicus. In 1926
bij de stichting van de nieuwe parochie
van de H. Thomas van Aquine aan den
werd het voor den openbaren eeredienst
gesloten. Sindsdien diende het gebouwtje
tot kerk voor de Duitsche katholieken in
Amsterdam.
Zooals men weet, worden de godsdienst
oefeningen voor de Duitsche katholieken
den laatsten tijd al gehouden in de kapel
van het St. Ignatiuscollege en wordt het
Torentje in het geheel niet meer als kerk
gebruikt. Thans zal het intieme kerkge-
bouwtje binnenkort wel vallen onder
hamer van den slooper.