Den Haag en het Centrale vliegveld.
Terugtrekking der
Italianen uit
Spanje?
ZATERDAG 8 OCTOBER 1938 30ste Jaargang No. 9153
^e£cid6clveSoivt<mt
Telefoon: Administratie 935. DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN ZSTZZT*
B en W. spreken zich uit voor Leiderdorp.
V Hoe is 'I mogelijk?
In een hoof dar titkel is het „Nationale
Dagblad" lezen we:
In de Tsjecho-Slowaaksche liquida
tie lijdt het internationale Jodendom, de
vrijmetselarij, het politieke Katholicis
me de zwaarste nederlaag, die het sinds
den oorlog geleden heeft.
Wat zegt men van zoo'n fraaie combina
tie? Het is een staaltje van ergerlijk, grof
anti-papisme!
Dan maakt Mussert zelf het niet zoo bont
tegenover de Katholieken, als hij, óók
schrijvend over de Tsjecho-Slowaaksche
„liquidatie" in „Volk en Vaderland" 'n
dag later gedateerd o.m. deze brute be
wering doet:
Wie waren de oorloghitsers? Het ant
woord op deze vraag ligt klaar en open
voor ieder, die zien en hooren wil. Het
is heel eenvoudig. Het internationale
Jodendom, het internationale marxis
me met Moskou als centrum, het inter
nationale kapitalisme, deze eenheid
door democratie dacht: nu of nooit.
Wfussert laat in dit verband de Katholie
ken met rust!
Nu zullen er nog wel zijn, onnoozel ge
noeg, die de opwerping maken: „Ja, maar
die schrijver in het „Nationale Dagblad"
heeft het niet over d e Katholieken, maar
over het „politie k-Katholicisme".
'n Onnoozele objectie is dat, omdat
het nu toch wel duidelijk is, dat men on
der politiek-Katholicisme verstaat zoo on
geveer alle uitingen van Katholicisme in
het openbare leven.
Het Duitsche blad „Das Schwarze Korps",
geestverwant van het „Nationale Dagblad",
durfde dezer dagen zelfs- dezen afschuwe
lijken laster schrijven:
De Sudeten-Duitschers zullen nooit
vergeten, dat de Vaticaansche politiek
in de tijden van den ergsten nood en
van de schandelijkste onderdrukking
aan de zijde van de Tsjechische beulen
gestaan heeft en weer eens openlijk ge-
meene zaak heeft gemaakt met het
bolsjewisme.
Afschuwelijk!
Wij schreven hierboven: Hoe is 't moge
lijk? Hoe is 't mogelijk, dat er nóg Ka
tholieken zijn, die zulke beleedigingen vrij
willig verdragen?
Franco wil 30% Her vrij
willigers terstond laten gaan
Volgens niet-officieele berichten acht
men het te Rome waarschijnlijk, dat de
Groote Fascistische Raad goedkeuringge
hecht- heeft aan het beginsel van terug
trekking der Italiaansche vrijwilligers uit
Spanje.
Dit besluit is echter niet in het com
muniqué vermeld.
Volgens een uit Burgos ontvangen be
richt heeft Franco zich bereid verklaard
tot onmiddellijke terugtrekking van onge
veer dertig procent der vrijwilligers, die
aan de zijde der rechtschen strijden, het
geen neerkomt op terugtrekking van in
totaal ongeveer 10.000 man.
De diplomatieke redacteur van de
„Evening Standard" heeft medegedeeld, dat
Franco aan Mussolini heeft geschreven,
dat, terwijl het hem mogelijk is het vertrek
van de buitenlandsche vrijwilligers uit
Spanje in overweging te nemen, hij wei
gert het oorlogsmaterieel, waarvan zich
de buitenlandsche eenheden bedienen,' te
laten wegvoeren.
Te Londen wordt de aandacht gevestigd
op het feit, dat de Italiaansche troepen in
Spanje zware verliezen hebben geleden en
dat een groot aantal Italianen ziek naar
hun land teruggekeerd is, terwijl er den
laatsten tijd geen aanwijzingen of bewe
ringen omtrent versterkingen zijn. Het aan
tal Italiaansche vrijwelligers zou volgens
een Italiaansche schatting niet meer dan
30.000 bedragen.
HEMMING VERTROKKEN NAAR
RECHTSCH SPANJE.
Hemming, de secretaris van de niet-in-
mengingscommissie, die vandaag van Lon
den naar het rechtsche Spanje is vertrok
ken, zal Maandagochtend te Hendaye de
grens passeeren.
Hij neemt twee persoonlijke assistenten
mede, benevens een tolk, twee typisten en
de archivaris van de commissie. De omvang
der delegatie wordt beschouwd als een aan
wijzing, dat de kansen op succes hoog aan
geslagen worden en dat het onderzoek der
missie zich verder zal uitstrekken dan de
kwestie der vrijwilligers.
DE KRIJGSVERRICHTINGEN.
Radio Nacional deelt mede, dat de recht
schen in den sector van den Ebro hun op-
EEN ADRES AAN DE REGEERING
VOORGESTELD.
B. en W. van 's-Gravenhage schrijven
aan den raad:
Zooals den raad bekend is, streeft de re
geering naar de totstandkoming van een
centralé haven voor het groote internatio
nale luchtvaartverkeer. Aanvankelijk lag
het in het voornemen deze centrale haven
aan te leggen bij Leiderdorp, aan den in
het Rijkswegenplan 1938 opgenomen auto
weg YpenburgBurgerveen. Uit een later
uitgegeven perscommuniqué, is echter ge
bleken, dat daarnaast ook een in de tweede
plaats mogelijke oplossing wordt overwo
gen, n.l. de bestemming van Schiphol tot
zoodanige centrale ha/en, en dat daarover
thans onderhandelingen worden gevoerd
tusschen het departement van Waterstaat
en het gemeentebestuur van Amsterdam.
B. en W. zijn overtuigd, dat de raad met
hen van oordeel zal zijn, dat het belang van
's-Gravenhage bij de te nemen beslissing
ten zeerste betrokken is en dat het daar
om thans zaak is, dat het inzicht van het
gemeentebestuur ter zake ter kennis van
de rijksautoriteiten wordt gebracht.
Het is bekend, dat 's-Gravenhage sedert
jaren pogingen heeft gedaan om, in samen
werking met Rotterdam, tot een oplossing
te geraken, welke 's-Gravenhage ten op
zichte van het luchtverkeer in een betere
conditie zou brengen, dan thans het geval
is. In de raadsvergadering van 29 Novem
ber 1937 heeft de bürgemeester de geschie
denis dezer pogingen uiteengezet. Uitgaan
de van den nu eenmaal ontstanen toestand,
dat voor de verbindingen met verafgelegen
centra Schiphol, als het best uitgeruste en
grootste vliegveld, wel aangewezen zou
blijven, hebben zij zich ingespannen om
voor Rotterdam en 's-Gravenhage samen
een tusschen beide steden in gelegen vlieg
terrein voor het verkeer op het binnenland
en de nabij gelegen buitenlandsche steden
te verkrijgen.
Vooral in den laatsten tijd heeft echter
in luchtvaartkringen het denkbeeld veld
gewonnen, dat, wil Nederland zijn positie
in het internationaal luchtverkeer hand
haven, de stichting van één groot, geper-
fectionneerd, centraal vliegterrein geboden
is, al zullen daarnaast natuurlijk vlieg-
havens voor het verkeer tot voeding der
internationale lijnen noodig blijven.
B. en W. verwijzen naar hetgeen van re-
geeringszijde in persconferenties is betoogd,
te weten, dat de afstanden in ons land in
verband met de groote snelheden, die bij
het luchtverkeer worden bereikt, te klein
zijn om bij aankomst uit of vertrek naar
het buitenland meer dan één haven aan te
doen; dat men in de over ons land heen
gaande buitenlandsche verbindingen op den
duur alleen dan een Nederlandsche aan
loophaven zal zien ingeschakeld, wanneer
daar ook inderdaad al het verkeer uit of
naar ons land is geconcentreerd; dat ook
uit een exploitatieoogpunt een versnippe
ring, die dubbel personeel voor de bezetting
der havens vraagt, niet te verdedigen is.
Leiderdorp of Schiphol
Heerscht er op dit punt intus-
schen nog allerminst eenstemmig
heid, nog grooter verschil van
meening openbaart zich, als het
gaat om de vraag, waar de cen
trale haven zal moeten liggen. On
der de gegeven omstandigheden
mag gezegd worden, dat die vraag
nog slechts op twee wijzen kan wor
den beantwoord: Leiderdorp of
Schiphol.
Vóór Schiphol pleit, dat hier reeds een
aan hooge eischen voldoend, in het inter
nationale verkeer opgenomen terrein aan
wezig is, hetwelk in de onmiddellijke nabij
heid van Amsterdam, de grootste Neder
landsche stad, is gelegen. Voor Leiderdorp
kan worden aangevoerd, dat het, wanneer
men niet alleen op Amsterdam let, maar
ook op de belangen der andere groote be
volkingscentra, veel gunstiger is gelegen.
Dit geldt uiteraard ook voor 's-Graven
hage. Het spreekt vanzelf, dat het ge
meentebestuur bij de beoordeeling van het
onderwerpelijke vraagstuk allereerst op de
marsch voortzetten en vijf nieuwe stellin
gen hebben veroverd. Er werden bijna 400
krijgsgevangenen gemaakt en een belang
rijke buit viel den rechtschen in handen,
o.m. 400 geweren.
Twee vijandelijke vliegtuigen werden in
den Ebro-sector neergehaald.
De bezetting van de Sierra de los Car-
vallos is bijna voltooid.
Een welkom bombardement.
Radio-Saragossa heeft medegedeeld, dat
de vliegtuigen boven het front van Madrid,
het Levantfront en het Pyreneeënfront
345.000 pakjes sigaretten hebben laten val
len. Hieraan werd toegevoegd, dat de luid
sprekers aan het front van Madrid weder
om de rechtschen voor deze giften hebben
bedankt.
bres staat voor de Haagsche belangen. Maar
's-Gravenhage kan die belangen met te
meer overtuiging verdedigen, nu deze
volkomen parallel loopen met die van het
luchtverkeer en Nederland in het algemeen.
Het is daarbij aan B. en W. bekend, dat de
K.L.M. volkomen het inzicht van hun col
lege deelt, dat Leiderdorp in alle opzichten
de voorkeur verdient boven Schiphol.
Het is voor het luchtverkeer van het
hoogste belang, dat de vlieghavens ten op
zichte van de groote bevolkingsagglomera
ties zoo gunstig mogelijk, d.i. zoo centraal
mogelijk, gelegen zijn. Bij de groote Euro-
peesche hoofdsteden, als Londen, Parijs en
Berlijn, is dit ideaal niet te bereiken. Nood
gedwongen heeft men de vliegvelden daar
aan den rand van de aaneengesloten be
bouwing moeten aanleggen, met het gevolg,
dat deze ten opzichte van een bepaald stads
gedeelte wel gunstig zijn gelegen, maar ten
opzichte van alle andere gedeelten dier ge
weldige bevolkingscentra zéér ongunstig.
In Nederland bestaat de eigenaardige toe
stand, dat de belangrijkste bevolkingscentra
op zeer korten afstand van elkaar zijn ge
legen, in een veelhoek, terwijl op de zijden
van dien veelhoek nog verschillende steden
van geringeren omvang en dichtbevolkte
tuinbouwgebieden liggen.
Deze agglomeratie omvat meer dan een
derde deel der Nederlandsche bevolking en
verreweg het grootste deel van den Neder-
landschen handel is daar geconcentreerd.
Binnen dezen veelhoek zal in de naaste
toekomst een voortreffelijk wegennet aan
wezig zijn, dat de verschillende steden prac-
tisch op kleineren afstand van elkaar brengt
dan de aan weerszijden van Londen en
Parijs gelegen voorsteden of stadswijken.
Leiderdorp theoretisch
ideaal gelegen
Door deze geheel eenige situatie is het
mogelijk hier te verwezenlijken, wat elders
niet doenlijk bleek: de aanleg van een cen
trale vlieghaven, die van elk punt binnen
een half uur is te bereiken. Maar wil dit
resultaat bereikt worden, dan moet deze
haven ook liggen in of nabij het geografi
sche en oeconomische zwaartepunt van het
gebied, dat zij bedient. Dit zwaartepunt ligt,
wanneer men rekening houdt met de oeco
nomische beteekenis der verschillende cen
tra, ter hoogte van Leiderdorp. Het door
de regeering aanvankelijk gekozen punt bij
laatstgenoemde plaats, gelegen aan den
voornaamsten autoweg in dit gebied, be
nadert dus de theoretisch ideale ligging en
verdient daarom de voorkeur boven het ge
heel excentrisch gelegen Schiphol.
Leiderdorp zal, als de ontworpen ver
keerswegen zullen zijn voltooid, van Am
sterdam in 30 minuten, van Den Haag in
20 minuten, van Rotterdam in 35 minuten
kunnen worden bereikt. Schiphol is van
Amsterdam in 10 minuten, van Den Haag
echter in 45 minuten, van Rotterdam in 60
minuten te bereiken. Deze laatste verhou
ding miskent de beteekenis van Den Haag
Rotterdam met te zamen 1.100.000 inwo
ners tegenover Amsterdam met 790.000 in
woners.
Het spreekt vanzelf, dat 's-Gravenhage
nog meer dan door een vlieghaven in Lei
derdorp zou zijn gebaat, wanneer het na
tionale luchtvaartcentrum op Ypenburg of
elders in de onmiddellijke omgeving zou
komen, gesteld dat ware mogelijk. B. en W.
meenen echter, dat de afstand naar Leider
dorp bij de moderne verkeerstöestanden van
geringe beteekenis is en dat er dus alle
reden bestaat ook dezerszijds het denkbeeld
van de toestandkoming van dit vliegterrein,
dat uit een oogpunt van algemeen belang
groote voordeelen biedt, te pleiten.
Bestond er voor eenige bepaalde actie van
de zijde van deze gemeente geen aanleiding
zoolang de regeering vasthield aan de op
lossing, die, uit nationaal oogpunt de beste,
ook voor 's-Gravenhage een zeer aanne
melijke uitkomst bood, dit wordt anders,
nu de zaak een anderen loop dreigt te
nemen.
Onze gemeente mag thans niet werkloos
toezien en daarmede den schijn wekken, als
zou de zaak haar onverschillig laten.
B. en W. geven den raad op
boven omschreven gronden in
overweging tot de regeering een
adres te richten van den volgenden
inhoud:
De raad der gemeente 's-Graven
hage, er kennis van genomen heb
bende, dat de regeering, naast de
aanvankelijke gedachte, om een.
centraal luchtvaartterrein aan te
leggen bij Leiderdorp, thans een
in de tweede plaats mogelijke op
lossing overweegt, n.l. de bestem
ming van Schiphol tot luchthaven
voor het groote internationale ver
keer, dringt er op aan deze sub
sidiaire oplossing n i e t te aanvaar
den, maar vast te houden aan den
aanleg van een luchthaven te Lei
derdorp, waardoor zoowel het be
lang van 's-Gravenhage, als het
algemeen belang, op de beste wijze
zal worden gediend".
GEEN REDEN TOT LOUTER ZWART-
KUKERIJ.
Over het resultaat van München schrij
vend constateert de „Avondpost", dat er
„geen enkele reden is tot louter zwart-
kijkerij".
Inderdaad dat is ook onze meening.
Er is geen enkele reden tot 1 o u t e r zwart
kijker ij.
Aan bedoeld artikel van de „Avondpost"
willen wij hier verder het volgende ont-
leenen:
„Men hoort en leest in de laatste dagen
vaak dit argument, dat, na Engelands en
Frankrijks houding, de kleine volken, dus
alle kleine volken, aan hun lot zijn overge
laten. En men wijst in dit verband ook op
de passage uit Chamberlains rede, die ver
klaarde, dat het Engelsche imperium zich
niet voor een klein volk in den oorlog kan
storten. Heeft de Britsche staatsman dit
werkelijk zoo algemeen gezegd? Wij ge-
looven het niet. Het heele verband zijner
rede wijst er op, dat hij hier speciaal op
het acute geval, het Tsjechische probleem,
het oog had. De inkleeding van dit argu
ment wees dit duidelijk uit. Hij heeft
volstrekt niet gezegd, dat Engeland nooit
voor de zaak van een klein volk zal op
treden.
Ieder, die de Britsche politiek kent, weet
trouwens wel, dat de aanranding van aan
de Noordzee gelegen landen als Nederland
en België voor Engeland heel wat grooter
beteekenis zou hebben, dan het conflict
hetwelk zich met Tsjecho-Slowakije heeft
voorgedaan. Het laat zich, wat het belang
voor Engeland zelve betreft, niet met
elkander vergelijken. De onaantastbaarheid
van de kleine Noordzee-landen is een vi
taal element in de buitenlandsche politiek
van het Vereenigd Koninkrijk".
GEESTELIJKE EN MOREELE
HERBEWAPENING.
Men schrijft ons:
Onze oproep tot geestelijke en moreele
herbewapening heeft in wijden kring weer
klank gevonden. Zooveel bewijzen van in
stemming mochten wij ontvangen, dat aan
persoonlijke beantwoording niet kan wor
den gedacht.
Wij zijn daarvoor zeer dankbaar, in de
eerste plaats aan Hare Majesteit de Konin
gin, die door Hare openlijke instemming
onzen oproep zoo nadrukkelijk heeft onder
streept.
De bespreking waartoe Hare Ma
jesteit enkelen onzer heeft willen
uitnoodigen en welke aanvankelijk
bepaald was op 26 September,
heeft in verband met de politieke
omstandigheden eerst op 6 October
plaats gehad. Met het oog op de
groote beteekenis van de moreele
herbewapening wenschte Hare Ma
jesteit voor deze bespreking ruim
schoots tijd en aandacht beschik
baar te stellen.
Nu het onmiddellijk oorlogsgevaar is af
gewend, dient de kans, die dit uitstel ons
biedt, te worden aangegrepen.
De spannende dagen, die wij doorleefden,
hebben een algemeenen oorlogsafkeer ge
openbaard. Die afkeer schiet in kracht te
kort, indien zij zich niet richt tegen de
diepste oorzaken van den oorlog. Welke
fouten hebben geleid tot deze crisis? Zijn
het niet dezelfde die de aanleiding zijn van
de meeste moeilijkheden in het leven: angst
voor verlies van eigen bezit, macht en
prestige? Zelfzucht, die zichzelf, eigen fa
milie, eigen belangensfeer, eigen land wil
veiligstellen ten koste van anderen? Ver
heimelijking van eigen bedoelingen en
wantrouwen in des anderen bedoelingen?
Deze fouten te ontdekken in zichzelf en in
eigen volk en ze tevens te herstellen, is
moeilijk, maar verhoogt het moreele peil
van het volk. Vrees voor afbraak moet wor
den omgezet in wil tot opbouw.
Onze chistelijke beschaving is ten doode
gedoemd, tenzij zich in het leven van elk
volk een nieuwe moreele kracht baan-
breekt. Bij militaire paraatheid alleen, hoe
noodig ook, mogen wij het niet laten. Daar
nevens moeten wij, als volk en als individu
ons wapenen met de eenvoudige eigen
schappen van eerlijkheid en onzelfzuchtig
heid. Alleen op den grondslag der hoogere
beginselen is een doeltreffende, rechtvaar
dige en duurzame vrede te bereiken. Alleen
op dien grondslag mogen wij hopen tot
betere t-astanden in eigen land te kunnen
medewerken.
De ons omringende volken hebben groo-
ten geestelijken invloed op Nederland uit
geoefend. Nederland van zijn kant heeft
grooten geestelijken invloed uitgeoefend
en kan dien uitoefenen op de ons om
ringende volken, van wie het welzijn van
Europa en van de wereld afhangt. Neder
land moet door het leven van zijn burgers
een zoodanige zedelijke kracht uitstralen,
dat de andere volken zich aan den invloed
daarvan niet kunnen onttrekken.
Laat ieder onzer zich deze levenshouding
ten doel stellen.
Prof. mr, P. J. M. Aalberse, minister van
Staat, lid van den Raad van State,
oud-minister van Arbeid, oud-voorzit
ter van de Tweede Kamer der Staten-
Generaal;
Dll nummer bestaal uit vl|!
bladen, w.o. geïllustreerd
Zondagsblad.
Buitenland
De Groote Fascistische Raad zou besloten
ten hebben tot terugtrekking der Italianen
uit Spanje. Franco bereid direct 30 pet. der
vrijwilligers te laten gaan. (1ste blad).
De bezetting van het Sudetenland. (2de
blad).
In Italië komt een Kamer van Fasces en
Corporaties in plaats van de Kamer van Af
gevaardigden .(2de blad).
Waar is maarschalk Blücher (2de blad).
Een volksstemming in Zuidwest-Afrika?
(2de blad).
Binnenland
Het standpunt van B. en W. van 's-Gra
venhage ten aanzien van den aanleg van
een centrale luchthaven. (1ste blad).
Stijgende opbrengst bij het P.T.T.-be-
drijf. (2de blad).
Extra verlof voor militairen. (2de blad).
Boven Ameland is de IJmuidensche
trawler „Sperwer" vannacht in den storm
gestrand. De bemanning is gered; moge
lijk, dat de lading behouden blijft. (2de
en 1ste blad).
Twintigjarig meisje te Groningen aan
Kinderverlamming overleden. (2de blad).
Sport en Wedstrlfden
De zwemwedstrijd DenemarkenNe
derland door de Deensche zwemsters ge
wonnen met 4031 punten. (4de blad).
Ook de vijfde partij om het wereldkam
pioenschap dammen remise. (4de blad).
Jhr. mr. F. Beelaerts van Blokland, mi
nister van Staat, vice-president van den
Raad van State, oud-minister van Bui
tenlandsche Zaken;
Jhr. mr. Rh. Feith, president van den
Hoogen Raad der Nederlanden;
Vice-admiraal J. Th. Fürtner, chef van
den marinestaf;
Jhr. mr. B. C. de Jonge, oud-gouverneur-
generaal, oud-minister van Oorlog;
Mr. D. A. P. N. Kooien, lid van den Raad
van State, oud-voorzitter van de Twee
de Kamer der Staten-Generaal;
Jhr. ir. O. C. A. van Lith de Jeude, lid
van de Tweede Kamer der Staten-Gene
raal, oud-minister van Waterstaat;
Jhr. ir. H. Loudon, president-commissa-
der Koninklijke Nederlandsche Maat
schappij tot exploitatie van petroleum-
bronnen in Nederlandsch-Indië;
Mr. P. J. Oud, lid van de Tweede Kamer
der Staten-Generaal, oud-minister van
Financiën, benoemd burgemeester van
Rotterdam;
Dr. A. A. L. Rutgers, lid van den Raad
van State, oud-gouverneur van Suri
name;
Luitenant-Generaal J. J. G. baron van
Voorst tot Voorst, commandant van het
Veldleger.
DE MIJNRAMP IN JAPAN.
159 mijnwerkers om het leven gekomen.
TOKIO, 8 October (A.N.P.). Bij de mijn
ramp te Joehbari op Hokkaido zijn 159
mijnwerkers om het leven gekomen. Tot
dusverre zijn 79 lijken naar boven gebracht.
DE RECORDVLUCHT VAN DE
„MERCURY" MISLUKT.
Het vliegtuig in Alexanderbaai gedaald.
KAAPSTAD, 8 October (A.N.P.). De
„Mercury" is hedenmorgen te 9.25 uur
plaatselijken tijd bij den mond van de
Oranje Rivier in de Alexanderbaai gedaald
wegens gebrek aan brandstof.
Het vliegtuig heeft een afstand van 6000
mijl afgelegd. Kaapstad ligt nog 370 mijl
verder.
KAAPSTAD, 8 October (A.N.P.). De
„Mercury" heeft den afstand van Dundee
naar de Alexanderbaai afgelegd in 42 uur
en 6 minuten. Uit Port Nolloth wordt brand
stof aangevoerd om het voortzetten van
de vlucht naar Kaapstad mogelijk te maken.
Hoewel de „Mercury" er niet in geslaagd
is het afstandsrecord te verbeteren, heeft
het toestel toch het wereldafstandsrecord
voor watervliegtuigen, dat op naam van een
Duitsche machine stond, op zijn naam ge
bracht.
