De 3 Octoberfeesten 1938 In storm
en regen ten onder gegaan
Tot in den avond bleei het goed, maar
daarna kwamen de slagregens los
Het Leidsche
Stadhuis
DINSDAG 4 OCTOBER 1938
DE LEIDSC"E COURAMT
TWEEDE BLAD - PAG. 5
De traditioneele uitdeeling van haring op den derden October bleef ook Maandag
in de sleutelstad in eere. Burgemeester mr. A. van de Sande Bakhuyzen was er
persoonlijk bij tegenwoordig en hielp mee
Het Leidsche Stadhuis in
het middelpunt der
belangstelling
Het 3 Octoberfeest is weer voorbij.
Ditmaal onder heel andere omstandig
heden dan de Leidenaars en velen van
buiten Leiden's Ontzet plegen te vieren.
Eerst was de vrees, dat vanwege den
gespannen internationalen toestand het
feest niet zou doorgaan. Tot Woensdag en
Woensdag vooral zag het er vrij somber
uit. En, wanneer de voor-mobilisatie zou
zijn afgekondigd, zou er van het heele
feest waarschijnlijk niets terecht zijn ge
komenMaar zoover kwam het geluk
kig niet
Daarna met de verbetering in den inter
nationalen toestand trad een verslechte
ring in van het weer, dat gedurende de
Septembermaand juist zoo bijzonder mooi
was geweest.
En Zaterdagavond, bij de taptoe kre
gen we er reeds een voorproefje van.
't Waren weliswaar lichte buitjes, doch zij
stemden weinig hoopvol voor de komen
de dagen.
De Zondag deed het best, totdat in den
vroegen avond plasregens bijna alle hoop
op gunstig weer deden verkillen.
Daarna de feestdag zelve. In den vroe
gen morgen viel het nog mee. De hemel
was wel niet wolkeloos, maar het zonnetje
scheen.
Toch tijdens de Koraalmuziek 'n buitje,
tijdens de Estafette dito, gedurende den
optocht dito en tenslotte kwam de groote
teleurstelling op den avond. Na half tien
kwam de regen eerst goed los, er stak een
kleine storm op en onbarmhartig joeg- de
regen over stad en feestterrein en feest
gangersNa vele jaren van mooi na
jaarsweer ging het 3 Octoberfeest 1938 in
storm en regen ten onder.
't Was een droefgeestig einde van den
feestdag, welke zich toch al niet door zulk
een buitensporige stemming als vroeger
had gekenmerkt.
Zoo sloot 3 October 1938 als een der
zwartste dagen in de traditioneele feest
viering.
Dit mag ons echter niet weerhouden een
relaos der feestelijkheden hier te laten
volgen.
De taptoe.
Een 3 Octoberfeest zonder taptoe is wel
haast ondenkbaar geworden en zoo stond
dit ook nu weer als inzet op het program
ma. Of eigenlijk was de inzet al gevormd
door de openstelling van het Lunapark op
het Schuttersveld, vanaf des middags 3
uur, waar toen reecte velen een kijkje gin
gen nemen in de bizarre verscheidenheid
van amusements- en eettenten en wie
weet wat nog meer. Dat was echter een
onofficieele opening en zoo was de taptoe
de officieele.
Omstreeks kwart vóór acht begon de
groote trek naar het Kaasmarktterrein,
deels met tromgeroffel deels met stille
trom en het was het bekende geroezemoes
van de troepen, die hun plaats opzochten.
De organisatie verliep als altijd weer vlot
en prompt op tijd kon worden vertrokken.
't Was weer een heel lange stoet, hij
leek ons langer dan vroeger het geval was,
al zat er niet zooveel- leven en kleur in
als in andere jaren wel het geval was.
Voorop ging weer het bestuur der 3 Oc-
tobervereeniging, dan het Leidsch Studen
tencorps, de V.V.S.L. en verder tal van
vereenigingen, waarin dé jeugd- en sport-
vereenigingen een zeer belangrijk deel
hadden.
De Katholieke jeugdgroepen vormden
een groot contingent van dezen langen
stoet, waaronder de Graal met haar vele
vlaggen als steeds een voorname plaats in
nam.
De Princevlag voerde een aardige recla
me mee ter opwekking tot gaven voor de
3 Octoberklok in het Leidsche Stadhuis-
Carillon, het Leger des Heils, naar we
meenen voor het eerst in den stoet, trt
eveneens ten zeerste de aandacht. Dan wa
ren er de vele Padvindersgroepen, de
Oranje-Garde, sportvereenigingen en
muziekkorpsen. Een fout in de opstelling
leek het ons, dat de verdeeling hiervan
niet zoo goed was als andere jaren. Vóór
in den stoet hinderden de muziekkorpsen
elkaar, aan den staart was geen muziek
en de deelnemers liepen mee of ze er niet
meer bijhoorden. Een fout achten we het
ook den stoet de beide Rapenburgen te la
ten langs trekken. Daar krijgt men van
het goede teveel, vooral wanneer de mu
ziekkorpsen tegen elkander inspelen
Als altijd passeerde de stoet het Rapen
burg om het gemeentebestuur op te ne
men en verder te trekken naar het v. d.
Werffpark.
Enkele bestuursleden hadden zich reeds
naar het gemeentehuis begeven, alwaar zij
door den burgemeester, mr. A. v. d. San-
de Bakhuyzen, de wethouders Verwey en
v. Stralen en den gemeente-secretaris, mr.
dr. C. E. van Strijen, werden ontvangen.
Er volgde een gebruikelijk toespraakje
van den burgemeester, beantwoord door
den heer v. d. Laan en daarna ging de
stoet verder naar het v. d. Werffpark,
waar onder het spelen van het Wilhelmus
door den heer v. d. Laan een krans werd
gehecht aan het door schijnwerpers ver
lichte standbeeld van burgemeester v. d.
Werff.
Daarna werd de route vervolgd en op de
Kaasmarkt volgde weer de ontbinding.
Deze eerste avond werd met een uit
gebreid vuurwerk besloten.
DE FEESTDAG.
Zooals in den aanvang reeds gezegd, was
het weer gistermorgen niet bepaald slecht
te noemen, 't Was echter koud en dit be-
teekende het voorspel van regen
Reveille.
Te 7 uur was het vergeleken tenmin
ste bij andere dagen reeds druk op de
Breestraat, want vanaf 'het balcon der
Stadsgehoorzaal hopen we hier voor de
laatste maal bracht het Leidsch Politie-
muziekgezelschap weer de reveille, welke
de inzet der feestelijkheden vormt. En on
der leiding van den heer M. Bolderdijk
klinkt dan weer het Wilhelmus en het
programma wordt afgewerkt.
Koraalmuziek.
Het v. d. Werffpark levert weer zijn
ouden aanblik. Aan den voet van den held
uit Leiden's Beleg en Ontzet staat weer
de schare zangers en zangeressen en on
der leiding van den heer Leo Mens klinkt
stemmig en krachtig het „Wilt heden nu
treden". Het programma van Koraalmu
ziek wordt afgewerkt en besloten met het
Wilhelmus.
De heer Smit draagt vergezeld van
zijn paranymphen weer een krans aan,
welke door den burgemeester om het
standbeeld wordt gehangen.
Haring en wittebrood.
Weer een ander programmapunt trekt de
aandacht. Aan 2100 personen wordt haring
en wittebrood en Van Nelle's koffie en ta
bak uitgereikt.
De burgemeester is als steeds ook hier
weer present. En alles heeft een vlot en
normaal verloop, alles volgens programma.
Neen toch niet. Er is dit jaar weer iets
bijzonders, want onder de gecylinderde
hooge heeren, die met de dames voor deze
traditioneele uitdeeling zorgen, is een ju
bilaris. De heer Breebaart n.L vervulf dit
baantje 25 jaar en deswege vindt een klei
ne hulde plaats.
De heer van der Laan schetst in een
geestig speechje zijn bijzondere verdien
sten. Terecht. Immers al die jaren was dit
onderdeel van het feest op tijd gereed en
tot in de puntjes verzorgd. En dit wil wat
zeggen, vooral wanneer men eens achter
de schermen heeft kunnen kijken. Een
kostelijke mand fruit wordt aan de waar-
deerende woorden toegevoegd, de burge
meester drukt den jubilaris stevig de hand,
de fotografen doen hun werk't Is
voorbij en de dames en heeren gaan ver
der met hun arbeid.
De Hutspot-Sterestafette.
In het nieuwe kwartier achter den Zoe-
terwoudschen Singel was men inmiddels
druk bezig met de voorbereidingen voor
de bijzondere sportgebeurtenis van dezen
dag, de Hutspot-Ster-estafette, waaraan
door tal van scholen en sportvereenigingen
werd medegedaan. En naar gelang het tijd
stip van starten naderde, vulden zich de
straten met steeds meer belangstellenden,
die vooral aan de finish in de Thorbecke-
straat een goed plaatsje zochten.
De races hadden een vlot en spannend
verloop en er is hard gewerkt voor de
beste plaatsen.
De uitslagen luiden als volgt:
Af deeling A:
1. School van Heteren in 3 min. 18 sec.
2. School Meyer in 3 min. 191/5 sec.
3. School Gathier in 3 min. 19 2/5 sec.
4. School Melief in 3 min. 211/5 sec.
5. School De la Rie in 3 min. 23 1/5 sec.
Af deeling B:
1. Gem. H.B.S. in 2 min. 46 sec.
2. R.K. H.B.S. in 2 min. 51 sec.
3. School De Reuver in 2 min. 53 sec.
4. School van Rijswijk I in 2 min. 55
5. Gymnasium in 2 min. 5 1/5 sec.
Afdeeling C:
1. Gem. H.B.S. in 2 min. 26 2/5 sec.
2. Chr. H.B.S. in 2 min. 33 4/5 sec.
3. Gem. H.B.S. II in 2 min. 37 1/5 sec.
4. Gymnasium I in 2 min. 39 sec.
5. R.K. H.B.S. in 2 min. 40 4/5 sec.
Afdeeling D:
1. Docos II in 4 min. 17 4/5 sec.
2. A.S.C. I in 4 min. 19 sec.
3. U.V.S. in 4 min. 20 sec.
4. Unitas S.L.B. in 4 min. 28 1/5 sec.
5. Lugdunum in 4 min. 28 2/5 sec.
Pelgrims naar de Lakenhal.
Bijna 2000 belangstellenden zijn in den
loop van den morgen naar de Stadsgehoor
zaal gegaan om-de relieken van het beleg
en ontzet der stad te bezichtigen. De huts
pot, trotsch tronend onder een glazen stolp
en getooid met groen, trok aller belang
stelling. Heele huisgezinnen stonden met
een mengeling van afkeer voor zooveel el
lende en bewondering voor zooveel dap
perheid en moed te staren naar de sterk
realistische schilderstukken van Van Bree
en Joris van Schooten, of trachtten de
briefjes te ontcijferen, die Boisot door
postduiven naar de ,benaauwde veste"
zond.
Het bestuur der 3 October-vereeniging
met zijn gasten, den burgemeester van Alk
maar en het bestuur der vereeniging „Alk-
maars Ontzet" waren onder de bezoekers.
Het initiatief van drs. Pelinck, directeur
van de „Lakenhal", de pelgrimage naar de
rélieken van het ontzet te doen herleven,
heeft succes gehad. Bij een bezoek aan de
Lakenhal besefte men opnieuw de vreug
de van onze voorouders over het aftrekken
van den Spanjaard en werden onze voor
ouders geerd, die het beleg zou moedig
hebben doorstaan.
Zi]n glorie en ondergang
Reeds voor één uur staan de Leidenaars
in dichte drommen geschaard langs den
weg, waarlangs straks de groote histori
sche optocht zal gaan. Het geduldig wach
ten wordt beloond door vele lieden, die
ijverig eraan medewerken door vele ca
priolen de feestvreugde te verhoogen. Zij
maken muziek of produceeren tenminste
ordeloos wat klanken, zij dansen en er is
zelfs Peter Pech in gezelschap van de
dames Snip en Snap. Historische figuren
van dezen tijd.
De wachtende menigte beloont hen op
hun beurt met kleine gaven, die dankbaar
worden geaccepteerd, omdat vele klein
tjes één groote maken.
Er heerscht alzoo schoone eendracht tus-
schen de inwoners van Leiden.
Eenzelfde eendracht heerscht er onder
de wolken en de zon.
Warme zonnestralen en heftige regen
vlagen wisselen elkander af. Beide wor
den doorwaaid van een vroolijken wind.
Het lijkt op de eenstemmigheid van het
pact van vier. Ieder wat.
Onder dezen hemel trekt de optocht uit.
De optocht „in en om het Leidsche Stad
huis", volgens het plan van den oud-ge
meente-archivaris mr. dr. J. W. Verburgt,
artistiek verzorgd door Jan de Quack.
De ouverture is statig en plechtig als
immer. Na de muziek van het 6e Regiment
Veld-artillerie, begeleid door den hoefslag
van vele paarden.
Daarna de Leidsche vlag en de Neder-
landsche vlag, gevolgd door de bereden
vaandelwacht der 3 October-vereeniging
Er volgt dan een plechtige stoet van rij
tuigen met vele autoriteiten, bijna zoo
plechtig en stemmig als bij een begrafenis
vanwege de statig stappende paarden en
de schoone uitstalling van hooge hoeden.
Maar het stevig blazende „Werkman's
Wilskracht" blaast dien indruk overmoe
dig weg. De optochtcommissie en de com
missarissen te paard, gedegen en bezadigde
huisvaders, voor deze gelegenheid te paard
geheschen, waarop zij n'en déplaise vele
kwellingen vier uren lang zullen moeten
zetelen, geven ook een feestelijk cachet
aan deze feestelijk stoet. Al wordt er op
de Haarlemmerstraat een van zijn paard
gesleurd bij het dictatoriaal regelen van
een kwestie betreffende een militaire kepi
op het burgerlijke hoofd van een uitgela
ten feestvierder. De burgers van Leiden
toonen ook nu nog tegen de Spanjolen op
te kunnen want in minimum van tijd ligt
de rechter met hooge hoed en jacquet in
de goot. zoodat de politie er aan te pas
imoet komen om hem te „ontzetten". Zij
draven soms in galop naar voren onder de
bewonderende blikken der toeziende me
nigte en het lijkt er soms op of die blikken
van meer importantie ziin dan die heele
schoone stoet, die nu volgen gaat.
Die is vanaf den Hooge Rijndijk langs
de Plantage over de Hoogewoerd naar de
Breestraat getrokken.
Twaalf groepen, herinnerend aan een
gebeurtenis, waarbij het Stadhuis betrok
ken is. Het nieuwe stadhuis, dat tien ja
ren na den brand eindelijk zal zijn her
bouwd, is het middelpunt van dezen fees-
telijken 3 Octoberdag.
De eerste groep geeft het Stadhuis zoo
als het vroeger was van 1413 tot 1597. Een
wagen voert de geschilderde voorgevel van
dat eerste Leidsche Stadhuis, omringd van
al die oude mannen, die aandeel hadden
in den bouw, metselaars, schilders, klokke-
gieters, landmeters en een kunstzinnige
burgemeester van Leiden, Isaac Claeszoon
van Swanenburch, die de schilderijen ver
vaardigde voor zijn eigen Stadhuis. In stil
te koester ik de hoop, dat onze burge
meester dat illustre voorbeeld volgen zal.
De schoone stoet laat echter niet veel
plaats voer dergelijke stadslievende over
wegingen. Onze aandacht wordt in beslag
genomen door de tweede groep, welke de
herinnering doet opleven aan de Hoeksche
en Kabeljauwsche twisten. De vaderland-
sche historie maar zonder de jaartal
len rijst voor onze oogen op. Hier zijn
de Hoekschen en Kabel j au wschen in
vriendschap vereend en wie schimpen
mocht op de verdeeldheid in onze dagen,
verwijzen wij naar deze groep, waarin
twee tegenstanders elkaar met lansen en
rapieren te lijf gingen, zonder dat er met
één woord over een minderheidskwestie
gerept werd. Dat toen het Stadhuis ge
deeltelijk in de lucht vloog, was het risico
van de feestvreugde. Na gaan er de rid
ders en marktgraven en stadhouders en
schepenen en lansknechten te paard of te
voet en in fluweelen mantels. En met
vreugde herken ik Gerrit Bols, de eenige
wiens naam tot in dezen tijd bewaard
bleef, omdat zijn nazaten de goede gedach
ten kregen jenever te gaan stoken, een be
zigheid, die nog steeds vele Hoeksche en
Kabeljauwsche twisten tengevolge heeft.
Dan volgt de „blyde incomste van onze
genadige heer, hertoge Karei, prince van
Spaenge, gravce van Hollant te Leiden
en huldiging in het Stedehuys" ten jare
1515.
Hiervan vertelt het programa het vol
gende:
„Den 14en Juni 1515 wenj Karei V te
Leiden als landsheer gehuldigd en den vol
genden dag bezwoer hij dé voorrechten en
vrijheden der stad, waarna de eed van
trouw door de stedelijke regeering werd
afgelegd. Het Stadhuis was aan de voorzij
de behangen methalf wit en rood laken
en van binnen waren de vensters der ka
mer, „daer Mijn Genadige Heer in lach",
gedekt met groen laken.
Schout, burgemeesters, schepenen en
dienaren, „elc in haere stede cledinge" en
de leden van de vroedschap maakten zich
op tot voorbij den laatsten molen buiten
de Haagpoort en wachtten hun Genadi-
gen Heer af. Aldaar boden zij hun Heer de
stadssleutels aan en begeleidden zijn Ge
nadige naar zijn logies ten Stadhuize, ge
ëscorteerd door de schutters, die bij d*g-
licht 156 brandende toortsen droegen".
De voornaamste personen, met wie Ka-
rel V naar Leiden kwam, worden in den
stoet voorgesteld.
In de volgende groep steekt een nieuwe
Pieter Adriaanszoon van der Werff, burge
meester van Leiden bijna een degen door
zijn hart. Deze groep toont een vendel
van der Werff, di^ zijn degen biedt aan
het muitende volk met de historische
woorden: „Mijn eed mag ik niet breken,
maar kan mijn lichaam u dienen, snijdt het
aan stukken en deelt het met elkander".
De hutspot was toen nog niet uitgevonden,
dat geschiedde kort daarna.
De vijfde groep toont de vestiging der
nieuwe draperie, een goudmijn voor de
stad. De menschrn van het gilde met kaar-
ders, spinsters en kamsters gaan juist als
hun voorvaderen weer over de Leidsche
keien oftewel „kinderhooftjens" en een
HET CARILLON VAN HET NIEUWE STADHUIS IN DEN 3 OCTOBER- OPTOCHT.
