Vreemde Talen
De oorlogsbeklemming
geweken.
Regeering zal onzijdigheid
handhaven
TAPTOE
Allerwegen wordt opluchting gevoeld.
Geen doortocht aan welk leger ook
Firma G. VAN BRUSSEL
DONDERDAG 29 SEPTEMBER 1938
DE LEIDSCHE COURANT
TWEEDE BLAD - PAG. 6
DUITSCH PUBLIEK DIEP ONDER
DEN INDRUK.
Maar Duitschland is vastberaden.
Het bericht van de conferentie te Mün-
chen heeft een diepen indruk gemaakt op
de Duitsche openbare meening, die van
deze bijeenkomst een ontspanning in den
toestand verwacht. De bladen spreken van
historische uren, die thans komen en betoo-
gen, dat de Fuehrer door zijn initiatief
nogmaals zijn vredeswil heeft getoond. Zij
voegen hieraan echter toe, dat men zich
niet moet vergissen: de conferentie be
doelt betrekking te hebben op de ver
wezenlijking van een recht, dat den Duit-
schers toekomt. De „Voelkischer Beobach-
ter" schrijft: „Het betreft hier niet een con
flict alleen tusschen regeeringen, maar de
eer van het Duitsche volk staat op het
spel. Wanneer de staatslieden der Weste
lijke mogendheden te München zullen ver
gaderen met de twee leiders van het
Duitsch-Italiaansche, blok, weten wij, dat
zij niet zullen twijfelen aan de vastbera
denheid der Duitsche natie."
Het „Berliner Tageblatt" en andere Ber-
lijnsche bladen verzekeren, dat Praag geen
minuut behoeft te rekenen op de moge
lijkheid, dat „de onhoudbare toestand na
1 October kan blijven bestaan."
De indruk in Frankrijk.
Het bericht van de conferentie te Mün
chen heeft tegelijk groote sensatie gewekt
en een indruk van werkelijke opluchting
gemaakt in Fransche parlementaire krin
gen. Ook de Fransche pers is opgelucht.
Zoo schrijft bijv. de „Epoque": „Terwijl
wij ons overgeven aan de vreugde, dat de
oorlog vandaag uit het gezicht kan ver
dwijnen, moeten wij zekere aspecten van
de werkelijkheid niet uit het oog verliezen.
Het late herstel der Fransch-Britsche di
plomatie komt, nadat men Hitier de meeste
sterkten van het geneutraliseerde Bohemen
heeft overgeleverd. Door het verlies van
onzen besten bondgenoot in het Oosten
kan Duitschland zich onmiddellijk met ge
heel zijn militaire kracht op het Westelijk
front, op Frankrijk werpen. En verder heb
ben wij den indruk al te vaak gekregen,
dat de Duitsche Kanselier Europa heeft
onderworpen aan alternatieven met de be
doeling de zenuwen te vernielen."
Eenïge ontspanning te Pi*aag.
De geheele Tsjecho-Slowaaksche pers
begroet met voldoening de vervanging van
de S.A. en S.S. afdeelingen door geregelde
detachementen aan de Duitsch-Tsjecho-
Slowaaksche grens. Men meent, dat deze
verandering een einde zal maken aan de
invallen van gewapende benden op Tsje-
cho-Slowaaksch gebied.
Na Chamberlain's aankondiging van de
conferentie te München is het Tsjechische
kabinet onder voorzitterschap van Benesj
bijeengekomen.
De verklaring, die minister-president
Sirovy h§d zullen afleggen, is uitgesteld.
Opluchting te Washington.
De aankondiging van de conferentie te
München heeft in alle kringen enorme op
luchting teweeggebracht. In officieele krin
gen verheugt men zich erover, dat het
tweede telegram van Roosevelt op zijn
minst gesproken bijgedragen schijnt te
hebben tot de verbeterde vooruitzichten.
Aan de Amerikansche regeering is her
haaldelijk medegedeeld, dat een vier-mo-
gendhedenaccoord tot waarborging van den
Europeeschen vrede een sedert lang ge
koesterde wensch van Chamberlain is.
Steeds heeft men echter de moeilijkheid in
gezien, dit te verwezenlijken zonder Rus-
lands positie als garant van de onafhanke
lijkheid van Tsjecho-Slowakije te isolee-
ren. De hoop op vrede is thans gebaseerd
op de veronderstelling, dat Hitier nauwe
lijks tot besprekingen bereid gevonden zou
zijn, indien hij niet bereid was tot het
doen van enkele concessies.
ENGELSCHE BLADEN HOOPVOL,
MAAR
De liefde kan niet van één kant komen.
De „Times" schrijft: „Vandaag komt het
scherpste rassengeschil voor de vier mo
gendheden, die de macht en hopelijk ook
den wil hebben, niet slechts om een billijke
oplossing te vinden, welke een eind maakt
aan de Duitsche eischen en de Tsjechische
bezorgdheid, maar ook een geordend en
methodisch herstel van Europa voorbereid."
De „Daily Telegraph" erkent, dat de
minister-president een groote persoonlijke
overwinning heeft behaald, en dat die
overwinning wel verdiend is.
Men moet het uitstel aldus het
blad evenwel met eenige reserve
beschouwen, en niet uit het oog ver
liezen, dat gedurende de geheele cri
sis de concessies altijd van de eene en
de provocaties en afpersingen altijd
van dp andere zijde gekomen zijn.
Chamberlain moet zich hoeden voor
het gevaar, datgene los te laten, wat
hij stevig vast moet houden. Men heeft
reeds zooveel gegeven, dat er niet veel
meer overblijft, indien men althans
wil, dat het Tsjecho-Slowakije van
morgen levensvatbaarheid bezit en de
moeilijkheden over eenige maanden
niet terugkeeren.
De „News Chronicle" schrijft, dat men
ongetwijfeld beter dan voor 14 dagen op
een billijken vrede kan hopen. Evenwel is
de samenstelling der conferentie van Mün
chen niet geruststellend.
Zij heeft niet het internationale ka
rakter, zooals president Roosevelt had
bedoeld.
Sovjet-Rusland wordt er buiten gelaten,
en Tsjecho-Slowakije is niet uitgenoodigd.
Men ziet het aan Mussolini dierbare oude
pact van vier herbox-en worden, dat al te
gemakkelijk een instrument kan worden
om West-Europa tegenover Oost-Europa te
plaatsen.
De „Daily Herald" deelt het gevoel van
verlichting maar betreurt de afwezigheid
van vertegenwoordiger van Tsjecho-Slo-
wijkije en Rusland op de conferentie van
München.
BERLIJN WAS VERRAST.
Door Engelsche militaire maatregelen.
Bevoegde Duitsche kringen gaven giste
ren uitdrukking aan hun zeer groote ver
rassing over de „buitengewoon uitgebreide
müitaire maatregelen," welke Groot-Brit-
tannië heeft genomen.
Zij doen uitkomen, dat genoemde maat
regelen >,in Engeland als onrechtvaardig
dienen te worden beschouwd, daar Duitsch
land geen plannen heeft Groot-Brittannië
aan te vallen en met dat land niet den de
gen wil kruisen."
Duitsche schepen keeren naar huis terug.
Zeven Duitsche schepen hebben gisteren
opdracht ontvangen onmiddellijk de haven
van Antwerpen te verlaten. Onverwijld
werd het laden en lossen gestaakt en sta
ken de schepen in zee.
Amerikanen verlaten Zwitserland.
Het Amerikaansche consulaat-generaal te
Genève heeft gisteren per circulaire de
Amerikaansche onderdanen in zijn gebied,
die geen dringende redenen hebben om in
het land te blijven, aangeraden, onverwijld
uit Zwitserland te vertrekken.
De lichte kruicers „Cincinnati", „Tren
ton" en „Concord" vertrekken van San
Diego naar den Atlantischen Oceaan om
zoo noodig de Amerikansche staatsburgers
uit Europa te evacueeren.
Twee staatslieden, twee
werelden
DeUtrechtsche Courant schrijft:
Twee staatslieden, twee leiders van groo
te rijken hebben op twee achtereenvolgen
de dagen voor de microfoon gesproken.
Welk een verschil!
Eerst de massa-volksverzameling, de
bruisende geestdrift rondom één man, die
blind vertrouwen vraagt en ook blindelings
gevolgd wordt, een rede met verbeten rau
we stem uitgesproken, vol woedende uit
vallen tegen een tegenspeler, die eigenlijk
geen tegenspeler is, omdat de groote be
slissingen elders vallen, zóózeer vervuld
van de eene kwestie, welke het lot van zijn
volksgenooten in het Sudetenland raakt,
dat hij zichzelf en zijn gehoor opvoerde van
overdrijving tot overdrijving en tenslotte
een jubel los sloeg, welke alle kalme rede-
ne ring overspoelde.
En dan ChaberlainEenzaam in zijn
werkvertrek zat een bedroefd man hardop
voor zich te peinzen. Hij schuwt de mas
samenigten, maar voelt zich in zijn houding
gedragen door brieven uit alle windstre
ken landen, „zelfs uit Duitschland", vra
gend om volharding in vredesnaam. Hij
weet echter geen uitkomst meer dan in de
eenige troost, dat de tijd nog niet verstre
ken is.Een mensch klaagt om der men-
schen onverstand, bijna zonder stemverhef
fingen en bijna zonder verwijt. Alleen het
woord „onredelijk" ontsnapt zijn lippen,
om de houding te typeeren van den man,
met wien hij geworsteld heeft om den vre
de. Maar in dien bedroefden toon, in die
langzaam uitgesproken woorden zonder ef
fectbejag trilde toch ook de stalen wil tot
vastberadenheid om pal te staan tegen alle
overheersching, die den dood der vrijheid
zou beteekenen. Tenslotte dan een simpel:
„Good night" Geen propaganda-minis
ter stond klaar, om dit nog eens met vuur
werk te bekronen. Neen, alleen maar:
Good nightMaar was de natrilling van
dien eenvoudigen groet niet veel suggestie
ver dan alle verheerlijking en jubel na den
dreunenden marsch van des Führers woor
den?
Twee staatslieden, twee stijlen, twee we
relden.
Biiltenlandsizhe Berichten
DERTIEN DOODEN BIJ EEN
ONTPLOFFING BIJ HAMBURG.
Tenngevolge van een ontploffing in een
fabriek in de nabijheid van Hamburg, zijn
dertien personen om het leven gekomen.
RADIO-REDE VAN DEN MINISTER-PRESIDENT
De minister van Algemeene Zaken, voorzitter van den ministerraad,
dr. H Colijn, heeft gisteravond voor de Nederlandsche radiozenders de
volgende rede uitgesproken:
Wat tot voor kort door velen in den lande en daarbuiten in de wereld niet
meer denkbaar werd geacht, hangt ons thans dreigend boven het hoofd.
Weer pakken de oorlogswolken in Europa zich saam, weer moet de vrees wor
den gekoesterd, dat de bloem van Europa's jeugd en van mannen van middel
baren leeftijd op groote schaal aan vernietiging zal worden prijs gegeven, om
maar niet te gewagen van het gevaar, dat ook vrouwen en kinderen uit de lucht
bedreigen kan.
Aangezien wij buiten het geschil staan, dat tot dezen toestand aanleiding
heeft gegeven en wij er ook buiten willen blijven, ligt het niet op mijn weg u
bezig te houden met beschouwingen over de vraag, op wien de verantwoordelijk
heid rust voor het ontstaan van den gespannen toestand, waarin wij thans ver-
keeren. Dit standpunt sluit tevens in, dat wij onzerzijds zoo bitter weinig kunnen
doen om invloed ten goede uit te oefenen.
Wel mag ook onzerzijds dit worden gezegd, dat het haast ongelooflijk moet
werden geacht, dat de nog bestaande verschillen gedurende de dagen, die ons nog
van den fatalen dag van 1 October scheiden, niet te overbruggen zouden zijn.
Aan die hoop houd ik dan ook nog vast, tegen alle schijn van het tegendeel
in. Immers, de volken begeeren den oorlog niet, zij willen vrede. Dan kan het niet
volstrekt onmogelijk zijn, dat de leiders der volken, zij het te elfder ure, den
uitweg vinden, die ons den vrede bewaart.
Intusschen eischt het verstand van het Nederlandsche volk en de Nederland
sche regeering beide, dat er rekening worde gehouden met het tegendeel, dat we
ons dus indenken in den toestand, dat ér in Centraal Europa tot wapengeweld
zal worden overgegaan en dat de groote mogendheden in het Westen bij het con
flict betrokken zullen worden.
De toestand is dan niet dezelfde als in 1914. Toen richtte het aanvallende
leger zich naar het Westen en ontstond er dus voor Nederland een direct gevaar
in den oorlog betrokken te worden en wel reeds in het begin er van.
Thans is dat gevaar naar mijne meening niet aanwezig; de gewapende actie,
als men er toe overgaat, richt zich thans in Oostelijke richting en dit vermindert
voor ons althans het onmiddellijke gevaar.
Dit verschil neemt echter de noodzaak van voorzorgsmaatregelen niet weg,
al dragen ze een ietwat ander karakter dan in 1914. We behoeven, naar mijne
vaste overtuiging, thans in eerste instantie geen schending van ons grondgebied
te duchten, maar wat wij wel hebben te doen is een practische onderstreping te
geven van het standpunt der Nederlandsche regeering, zooals dit o.a. laatstelijk
te Genève door minister Patijn is uiteengezet. Dit komt in het kort hierop neer,
dat we het voornemen hebben onder alle omstandigheden onze onzijdigheid te
handhaven en dus ook aan geen enkel leger doortocht door ons land zullen ver-
leenen, terwijl, gelijk vanzelf spreekt, elke aanval op ons grondgebied zal wor
den geweerd.
Van dit gezichtspunt uit moeten de maatregelen, door de Nederlandsche Re
geering reeds genomen of nog te nemen, worden beoordeeld.
Reeds een paar weken geleden werden de eerste maatregelen tot verhoogde
waakzaamheid aan de landsgrenzen, zoowel Oost- als Zuidwaarts, getroffen. De
verscherping van de politieke verhoudingen heeft er vervolgens toe geleid, de
grensbeveiliging te versterken, door in den afgeloopen nacht de dienstplichtigen
op te roepen, die ingedeeld zijn bij de zestien afzonderlijke grensbataljons, die
een paar jaar geleden in het leven werden geroepen.
Verder is hedenmorgen aan de burgemeester toegezonden het telegram, dat
de waarschuwing tot de oproeping van die dienstplichtigen bevat, die bij voor
mobilisatie in werkelijken dienst moeten komen.
Tenzij tusschen nu en morgen een ontspanning in den politieken toestand
zou intreden, ligt het in het voornemen, morgen het telegram voor de .eigenlijke
z.g. voormobilisatie te doen uitgaan. Die voormobilisatie heeft betrekking op en
kele tienduizenden dienstplichtigen, die dan onder de wapens komen om in de
mobilisatiecentra de overige dienstplichtigen wanneer die opgeroepen zouden
moeten worden te ontvangen, ter uitreiking van de wapens en verdere uitrus
ting. Of en wanneer die laatste oproeping, d.w.z. de volledige mobilisatie, zal
plaats vinden, hangt geheel af van de verdere ontwikkeling van den politieken
toestand.
De voormobilisatie is evenwel noodig om de volledige mobilisatie, indien zij
noodig wordt, ongeveer even snel te kunnen doen verloopen als in 1914 het geval
is geweest.
In vex-band met al deze maatregelen is ook een andere voorziening noodig
gebleken. Om n.l. in den bijzonderen toestand, waarin wij verkeeren, de noodige
wettelijke maatregelen te kunnen toepassen, is bij K. B. „de toestand van oorlogs
gevaar" geproclameerd. Dit beteekent dus niet dat een werkelijk gevaar voor
oorlog reeds aanwezig is, maar bewerkt slechts, dat bijv. mogelijk wordt gemaakt
de Inkwartieringswet toe te passen, zekere vorderingen mogelijk te maken en
soortgelijke andere handelingen te vemchten.
Dit voor zoover betreft de maatregelen van militairen aard door de regee
ring genomen.
Echter zijn ook op andere terrein voorzieningen noodig gebleken. Sommige
in 1914 voox'gekomen verschijnselen bij de bevolking doen zich ook nu weer voor.
Met name heb ik oog op het z.g. „hamsteren" van levensmiddelen en het opvra
gen van gelden bij spaarbanken. Ik laat nu rusten de bezwaren van zedelijken
aard tegen deze handelingen, want ik heb een argument dat wel is waar van
zuiver practischen aard is, maar tevens veel sterker uitwerking kan hebben.
Deze handelingen, waarop ik het oog heb, zijn volstrekt onnoodig en boven
dien helpen ze niet.
Naast eenige andere ontwerpen zal de regeering morgen bij de Tweede Ka
mer twee wetsontwerpen indienen, die betrekking hebben op de distributie van
levensmiddelen en de prijsregeling er van.
De voorraad levensmiddelen in het land is ruim voldoende en dus is „ham
steren" onnoodig. Maar het helpt ook niet, want de regeering zal niet aarzelen
de gehamsterde voorraden weer in beslag te nemen.
Bovendien zal de regeering aan de Staten-Generaal bevoegdheden vragen
om prijsopdrijving tegen te gaan.
Laten nu allen, die neiging tot deze afkeurenswaardige, onnoodig en nutte-
looze maatregelen mochten hebben, van mij eens een goeden raad aannemen.
Maak u aan dit volstrekt onnoodige hamsteren niet schuldig. Het zal u aan het
noodige in niets ontbreken en ge spaart uzelf en de Regeering vele moeilijkhe
den, terwijl gij uw geld ook rustig op de spaarbank kunt laten.
De tucht in een volk is van even groote waarde als de voorzorgen, die de
Regeering neemt. Herinnert u, zoo vraag ik u, het Koninklijke woord, dat ook
een klein volk groot kan zijn, door zijn houding in moeilijke tijden, en toont die
grootheid door met de Regeering mee te werken in stede van haar een stok tus
schen de beenen te steken.
Andere mededeelingen heb ik u thans niet te doen. Ik zou u nog hebben kun
nen aanraden vooral de noodige kalmte niet te verliezen, die juist in spannende
dagen zoo noodig is. Maar ik laat dit na uit vrees, uw goeden naam te na te ko
men. De toestand in de wereld is ongetwijfeld niet zonder ernstige gevaren,
maar de pogingen om tot een vreedzame oplossing te komen worden voortgezet en
de laatste uitnoodiging van president Roosevelt, zoomede de laatste stap van
Hitier, inhoudende de uitnoodiging aan Chamberlain, Daladier en Mussolini om
te München een onderhoud met hem te hebben, kan stellig leiden tot opklaring
van den toestand en behoud van den vrede; daarom kan er, ook zonder aansporing
mijnerzijds, bij u een rustig vertrouwen aanwezig zfjn.
En laat voorts ons gebed uitgaan tot den Koning der Koningen, dat Hij de
harten van de leidslieden der volken neige tot het behoud van den vrede, die ons
allen, de regeering en u, zoo zeer ter harte gaat. De hoop daarop is weer verle
vendigd, waarvoor gij met mij den eersten minister van Groot-Brittannië dank
zult weten. Hij deed den eersten stap, waarvan wij allen hopen, dat deze morgen
zijn bekroning vinden zal. Dit doet mij dit korte woord besluiten met denzelfden
wensch, waarmede Chamberlain gisteravond eindigde: „Goeden nacht".
Het volk wil geen
oorlog!
Een Bredasch geestelijke, die zoo
juist voor een groote autoreis door
België, Frankrijk, Italië, Yoe-
goslavië en Groot-Duitschland is
teruggekeerd, heeft aan de K.W.P.
hedenmorgen een onderhoud toe
gestaan en enkele van zijn indruk
ken weergegeven.
Wat is Uw algemeene indruk van al
de landen die U heeft bereisd? was onze
eerste vraag.
Er heerscht nergens een oorlogs
psychose zooals we die in 1914 hebben ge
kend. Overal heeft men een afschuw van
oorlog, die een vernietiging van de be
schaving beteekent. Als er een oorlog zou
uitbreken dan zal geen volk met enthou
siasme den strijd aanbinden, dan kan er
slechts van een opgeschroefde stemming
sprake zijn. Overal in alle landen kon men
een vredeiievende houding waarnemen.
Overal is men beangst voor de verschrik
kingen die een moderne oorlog met zich
brengt.
Kon U in de diverse landen die U be
reisd heeft nog eenig verschil in stemming
of houding der bevolking waarnemen?
In Frankrijk is heel de grensverdedi-
ging op oorlogssterkte gebracht. Ik heb met
heel veel merxschen gesproken uit alle lagen
der bevolking. Algemeen bespeurt men een
groote vastberadenheid om Tsjecho-Slowa
kije te helpen. Men begrijpt alleen de ver
antwoordelijkheid van Hitier niet, die het
tot een oorlog wil laten komen om iets te
bereiken, wat hem op andere wijze, door
overleg, als het ware in den schoot gewor
pen wordt.
Hoe was de stemming in Italië?
Geen sterveling verlangt naar oorlog.
Mussolini heeft Duitschland hulp en bij
stand beloofd, maar dat is zeker niet met
de zin van de groote massa des volks.
Zag U in Duitschland nog iets van oor
logstoebereidselen?
We zijn over den Brenner uit Italië
gekomen en via Garmispartenkirchen,
Augsburg, Rottenburg, Frankfurt verder
gereisd. Dag en nacht trokken duizenden
militaire vrachtauto's naar him plaats van
bestemming. Men heeft geen idee van de
geweldige omvang van Duitschlands bewa
pening als men het niet gezien heeft. Het
is ontzaggelijk! De organisatie was tot in
de perfectie geregeld, 'n Heel eind voor
iedere colonne reed een motorrijder die op
punten waar het verkeer dreigde te stag-
neeren, b.v. bij een smalle brug die onze
auto juist gepasseerd was, onmiddellijk de
leiding nam, zoodat het transport onbelem
merd door kon rijden. Aan het hoofd van
iedere kolonme bevond zich een auto met
officieren, dan volgden 50 uniforme vracht
auto's allen precies op nummer. Op onze
vraag, met welke bestemming de transpor
ten vertrokken, kregen we heel vriendelijk
en voorkomend een ontwijkend antwoord.
De routes die deze transporten, die uit di
verse richtingen kwamen, moesten volgen,
stonden overal met gekleurde pijlen aan
gegeven.
Hoe was de stemming onder de Duit
sche burgerbevolking?
Niemand heeft het besef dat de toe
stand werkelijk zoo ernstig is. Het volk
weet niets dan dat Sudeten-Duitschland in
ieder geval bij het groote vaderland moet
worden ingelijfd. In de pers worden ver
schillende belangrijke gebeurtenissen uit
het buitenland verzwegen en alleen die
persstemmen geciteerd die voor de Duit
sche opvattingen gunstig zijn.
Was U niet blij dat U weer in Holland
was?
Natuurlijk, maar in Holland zagen we
direct dat onze grensbewaking en dekking
beter is dan aan de andere grenzen die we
gepasseerd zijn. Aan de bruggen over de
groote rivieren zijn alle toebereidselen ge
maakt, wegen zijn gebarricadeerd. Ons leger
is paraat. De stemming in Holland is ech
ter nerveuser dan in de andere landen en
daartoe is toch zeker geen reden....
We hadden nog meer willen vragen, maar
er kwamen steeds nieuwe bezoekers en
onze vriendelijke gastheer werd bestormd
met andere vragen van heel wat prettiger
aard, die herinnerde aan blauwe luchten,
volop zon en hooge bergen waar het oor
logsgerucht nog niet is doorgedrongen.
LAMPIONS met stok en kaars (2 uur bran
dend) 15 en 22 ct.
WASFAKKELS met handvat (2 uur bran
dend) 20 ets.
FEESTARTIKELENMAGAZIJN
HAARLEMMERSTRAAT 267
DOOR NATIONALE LEERAREN
The Berlitz School of Languages
TURFMARKT 3
