Praag kondigt algemeene
mobilisatie at
Een proclamatie door de
radio
In Frankrijk zijn vanmorgen reserve-
lichtingen opgeroepen
Antwoord op dreigende Duitsche
troepenbewegingen
Duitsche troepen
bewegingen in
Beieren
Het verloop der
besprekingen
te Godesberg
ZATERDAG 24 SEPTEMBER 1938
DE LEIDSCHE COURANT
TWEEDE BLAD - PAG. 5
Om 10.40 uur gisteravond is door het radio station PraagNielnik een
proclamatie omgeroepen van president Benesj, waarbij de algemeene mobi
lisatie van Tsjecho-Slowaaksche leger werd gelast.
Het decreet werd opgelezen eerst in het Tsjechisch en daarna in het
Duitsch, het Hongaarsch, het Roetheensch en het Slowaaksch. Het decreet
bepaalt, dat alle personen, die dienstplichtig zijn, zich onverwijld en binnen
den kortst mogelijken tijd naar hun standplaatsen moeten begeven.
Paarden, rijtuigen, automobielen en particuliere vliegtuigen worden op-
geëischt. Elk civiel luchtverkeer is verboden.
Militaire berichten zijn aan strenge censuur onderworpen.
De proclamatie besluit met den volgenden oproep: „Burgers, het beslis
sende oogenblik is aangebroken, Het welslagen hangt af van iedereen. Laat
ieder zijn krachten in dienst stellen van het vaderland. Weest dapper en
trouw. Onze strijd is een strijd voor rechtvaardigheid en vrijheid. Leve
Tsjecho-Slowakije".
Het mobilisatiebevel geldt voor alle weerbare mannen tot 40 jaar.
In gehee. Lrankrijk is vanmorgen aan de gemeentehuizen een biljet
aangeplakt, waarbij de reservisten van sommige lichtingen terstond worden
opgeroepen. Deze maatregel, zoo voegt Havas hieraan toe, welke in geen
enkel opzicht een algemeene mobilisatie beteekent, is uitsluitend bedoeld
om het grensverdedigingsstelsel in werking te stellen.
De vanmorgen genomen maatregelen vullen de voor de dekking van de
grens noodzakelijke strijdkrachten aan. Het is een der laatste veiligheids
maatregelen vóór de algemeene mobilisatie.
HENLEINS ANTWOORD OP HET
MOBILISATIEBEVEL.
Henlein heeft tot de Sudeten-Duitschers
den volgende oproep gericht:
„Benesj heeft in zijn hazardspel de laat
ste kaart uitgespeeld. Hij heeft, steunende
op een in strijd met de grondwet zijnde mi
litaire regeering, de algemeene mibilisatie
afgekondigd.
Gij, mijn volksgenooten in het vader
land, weet waarom het gaat. Geen Duit-
scher zal op Duitschers schieten, geen Hon
gaar op Hongaren, geen Pool op Polen. Be
nesj heeft niet het recht, u tot een vreeselij-
ke broedermoord te dwingen. Aan zijn mo
bilisatiebevel zal geen Duitscher gevolg ge
ven. Over korten tijd zult gij vrij zijn".
OPROEP VAN HENLEINISTISCH BLAD.
De „Egerer Zeitung", het orgaan der
Henleinisten in Eger, publiceert twee op
roepen van de bevolking. Een daarvan luidt
als volgt: „De veiligheidsdienst wordt tot
nader order verzorgd door de organen van
den Tsjecho-Slowaakschen staat en de or
ganisatie van Sudeten-Duitsche oud-strij
ders. De afscheiding van ons vaderland van
Tsjecho-Slowakije kan* slechts geleidelijk
geschieden, indien men geweld en noode-
loos bloedvergieten wil vermijden. Hebt
dus geduld. Ge kunt niet rekenen op een
onmiddellijk binnenkomen van Duitsche
troepen, tot dan moet er orde heerschen.
Blijft in uw huizen. De comamndant der
gendarmerie heeft ons de verzekering ge
geven, dat de Tsjechische soldaten niet zul
len ingrijpen, indien gij kalm blijft".
MOBILISATIE MET GEESTDRIFT
ONTVANGEN.
De correspondent van Reuter reed gis
teravond uit het Noordelijk Sudetengebied
naar Praag. In alle steden en dorpen wa
ren de straten en pleinen vol menschen en
heerschte groote drukte bij de militaire
aanmeldingskantoren. Alle soorten ver-
voermidden, auto's, karren, taxi's enz. wor
den opgeëischt, om de soldaten te vervoe
ren.
De correspondent bevond zich in een
Tsjechische stad aan de grens van het Su
detengebied, toen het mobilisatiebevel door
de radio kwam. De mededeeling werd met
gejuich en applaus ontvangen en toen het
volkslied speelde, stond elkeen zwijgend
stil. Daarna schudden de mannen elkander
de hand, trokken hun jassen aan, en gin
gen naar buiten om zich aan te geven bij
het plaatselijke aanmeldingsbureau.
In de straten der Tsjecho-Slowaaksche
hoofdstad was het gisteravond vol met
een juichende menigte. De opwinding en
geestdrift waren enorm. Iedere automo
biel werd aangehouden en den bestuurder
werd gelast of verzocht, reservisten naar
de stations te vervoeren.
Alle gezantschapsgebouwen, en in het
bijzonder de Duitsche legatie, werden
krachtig door politie en militairen bewaakt.
Aan alle zaken en instellingen is een
waarschuwing gezonden om voorbereid te
zijn op luchtaanvallen, en alle vensters zijn
verduisterd.
AMERIKANEN GEADVISEERD HET
LAND TE VERLATEN.
De gezant der Vereenigde Staten te
Praag heeft alle Amerikanen aangera
den Tsjecho-Slowakije te verlaten.
Nadat de stroom van Sudeten-Duit-
sche vluchtelingen naar Duitscliland de
laatste dagen was afgenomen, is het aantal
vluchtelingen sedert Donderdagavond weer
met sprongen omhooggegaan. Vrijdagavond
werden in de vluchtelingenkampen in to
taal 127.800 vluchtelingen geteld.
DUITSCHE PERSAANVALLEN OP
PRAAG.
Het officieele communiqué over de be
sprekingen te Godesberg was te laat be
kend voor de Duitsche bladen om er nog
commentaar op te kunnen leveren. De pers
zet inmiddels haar felle actie tegen de
Praagsche regeering voort.
De „Voelkischer Beobachter" publiceert
op de eerste bladzijde een grooten karika
tuur, voorstellenden den nieuwen minister
president van Tsjecho-Slowakije, met het
onderschrift: „De moordenaar Sirovy,
schepsel van Moskou".
Het vertoog van Potemkin, den waarne
mend volkscommissaris van buitenlandsche
zaken, bij den Poolschen zaakgelastigde,
schijnt de Duitsche pers sterk te veront
rusten, zij blijft althans op verachtelijken
toon over Sovjet-Rusland spreken.
De Duitsche pers is ook verontwaardigd
over het binnenrukken van Tsjechische
militairen in het Sudeten-Duitsche gebied.
De toestand wordt volgens de „Berliner
Boersenzeitung" volkomen beheerscht door
het geweld, waarvan de nieuwe Tsjechi
sche minister-president zich bedient. Het
bolsjewisme haat iedere overeenkomst en
iedere localiseering van het conflict, het
wil den wereldbrand.
Volgens het „Berliner Tageblatt" is van
Syrovy geen eerlijke medewerking te
verwachten aan het werk, dat Hitier en
Chamberlain verrichten. Van hem kunnen
ook de Sudeten-Duitschers geen recht ver
wachten.
De „Berliner Lokalanzeiger" zegt, dat
in het Sudetenland weer terreur heerscht.
De „Frankfurter Zeitung" verklaart, dat
De militaire bedrijvigheid in Beie
ren heeft gisteren een versneld tempo
aangenomen. Onophoudelijk werden
troepen in de richting van de Tsje
cho-Slowaaksche grens vervoerd. De
stad zelf bood een ongewonen aanblik.
Den geheelen dag zijn troependetache
menten gepasseerd, voor het grootste
deel gemotoriseerde afdeelingen in
oorlogsuitrusting. Het vervoer ge
schiedde ook met behulp van opge-
eischte particuliere voertuigen. Op ver
schillende punten van de stad was
luchtdoelgeschut geplaatst. De schuil
plaatsen voor de bevolking waren dui
delijk kenbaar gemaakt. Voortdurend
ronkten vliegtuigen boven de stad.
Er heerschte ook een groote bedrij
vigheid op de utowegen van Mun-
chen naar Salzburg. Den geheelen dag
waren van het station treinen vol troe
pen en uitrustingen vertrokken. Het ver
keer in Munchen werd ontwricht door
de troepenbewegingen. In de stad
heerschte een atmosfeer bezorgd
heid en spanning. Vrachtauto's, veld
geschut en honderden opgeëischte per
sonen- en vrachtauto's reden langs de
wegen.
In eenige deelen van Noord-Bohemen
tusschen Tannendorf en Oberkreibitz, in
het gebied van Rumberg en tusschen Libau
en Trautenau, is de spoorwegverbinding
onderbroken.
TSJECHISCH—POOLSCHE GRENS
GESLOTEN.
Ingevolge de in Tsjecho-Slowakije af
gekondigde militaire maatregelen, is de
Tsjechisch-Poolsche grens te middernacht»
gesloten.
DE MEENING VAN LEON BLUM.
De Fransche socialistenleider Blum
schrijft in de „populaire":
Gaat de Fuehrer zijn leger bevel geven
datgene te overschrijden, wat nog de Tsje
cho-Slowaaksche grens is? Zoo hij het doet,
ondanks de Engelsch-Fransche voorstellen,
ondanks het offer, dat Praag zich getroost
heeft, dan zou het Fransch-Tsjechische pact
in werking treden. Daladier heeft het gis
teravond verklaard. Het Tsjechisch-Russi-
sche pact zou in werking treden. Litwinof
heeft het verzekerd. Engeland zou er nood
zakelijk aan te pas komen. Heeft Cham
berlain zich daartoe niet verplicht door de
nieuwe eischen van den Fuehrer als onaan
vaardbaar te verweipen? Ik durf er zelf
niet op te antwoorden.
Laat Roosevelt, de grootste autoriteit ter
wereld toch eens spreken. De tijd gaat
voorbij en elk uur telt.
de grondwet in Tsjecho-Slowakije ge
schorst is. De militaire dictatuur wordt niet
door democratische beperkingen geremd.
Het blad vraagt zich af of Benesj en Syrovy
bewust een laatste kaart uitspelen. Wat
de Westelijke mogendheden Benesj hadden
opgedrongen, de afstand van het gebied,
dat aan het vaderland terug wil komen,
heeft Syrovy teniet gedaan nog vóór hij
formeel de regeering aanvaard had.
Britsche pers laakt de Duitsche
propagandamethoden.
Het commentaar der Londensche bladen
is meerendeels niet actueel, ingevolge de
plotselinge wending van gisteravond, toen
Chamberlain afscheid ging nemen van
Hitler, en in plaats daarvan drie uren lang
met hem confereerde.
De „Times" richt een opvallend scher
pen aanval op de Duitsche propaganda
methoden en zegt: De Duitsche radio gaat
ook thans nog door, met een bijna onge
looflijk gemis aan gevoel voor fatsoen, zijn
vergift van bedreigingen en scheldpartijen
uit te strooien. De Duitsche propaganda
machine heeft sinds lang opgehouden in
druk op de wereld te maken, en moet wel
voor steeds minder Duitschers overtuigend
worden.
Ook de „Daily Telegraph" valt de Duit
sche propaganda aan en schrijft: aan
Duitsche zijde wordt weinig moeite ge-
daen om zoolang de besprekingen duren
de spanning te verlichten. Men zou ge
dacht hebben, dat na de instemming der
Tsjechen, het Sudetengebied zonder gewa
pend conflict af te staan, de gecontroleerde
Duitsche pers de vriendelijkheid gehad
zou hebben zijn hatelijke scheldcampagne
te staken. In het licht der voortdurende
bedreigingen was het bevel van Benesj tot
algemeene mobilisatie over te gaan, niet
meer dan een elementaire voorzorg tegen
het dreigende gevaar eener algemeene
invasie.
Een droevig beeld van den internationalen toestand. De winkel van een
gasmaskerhandelaar te Praag wordt door koopers bestormd
WAAROM CHAMBERLAIN GISTEREN
THUIS BLEEF.
Hij wilde zwart op wit.
Tijdens een onderhoud, dat de Fransche
minister van buitenlandsche zaken Bon
net gistermiddag met den Britschen am
bassadeur heeft gehad, heeft hij mededeer
ling gedaan van de inlichtingen, ontvangen
over de besprekingen te Godesberg. Uit
deze inlichtingen maakt men op, dat de ge-
dachtenwisseling tusschen Hitler en Cham
berlain nog al vaag zou zijn gebleven.
Bevestigd werd, dat een der belangrijk
ste moeilijkheden werd gevormd door den
eisch van Hitier, dat de Duitsche troepen
een zone in Tsjecho-Slowakije zouden be
zetten, vóór er verdere besprekingen ge
voerd zouden worden.
Daarentegen zov Hitier er in toegestemd
hebben, dat de definitieve grenzen door 'n
internationale commissie zouden worden
vastgesteld. Hitier schijn' gen onmiddellijke
inwilliging van de Poolsche en Hongaar-
sche eischen te hebben verlangd.
Verder schijnt hij geen onoverkomenlijk
bezwaar gemaakt te hebben tegen een
eventueele garantie der nieuwe grenzen
zoowel door de andere mogendheden als
door Duitschland.
Chamberlain wilde echter een nauwkeu
riger omschrijving van de Duitsche eischen
en de strekking daarvan hebben en gaf
daarom de voorkeur aan een voortzetting
der onderhandelingen door uitwisseling
van nota's. Daarom zond hij Hitier gister
morgen een brief, waarin hij aanvullende
inlichtingen vroeg over de punten, welke
eergisteren waren opgeworpen. In den na
middag gaf Hitier antwoord.
Na een tusschentijdsche bespreking van
Henderson en Horace Wilson (leden der
Britsche delegatie) met von Ribbentrop gis
teravond volgde de mededeeling, dat
Chamberlain nog een laatste bezoek aan
Hitier zou brengen en Zaterdagmorgen zou
vertrekken.
HET NACHTELIJK ONDERHOUD.
Chamberlain kwam om 22.32 uur in ho
tel Dreesen aan.
Reuter meldt nog, dat Chamberlain, toen
hij de trap van zijn hotel afkwam, er zeer
ernstig uitzag. De ongeveer vijftig men
schen voor het hotel, meest journalisten,
Duitsche ambtenaren en hotelpersoneel,
applaudisseerden, waarvoor de minister
president door het afnemen van zijn hoed
dankte.
Ondanks het late uur werd Chamber
lain bij de veerpont door een groote me
nigte met „heil"-geroep ontvangen.
In zijn gezelschap bevonden zich Hen
derson en Horace Wilson.
Om 1.28 uur verlieten de Fuehrer en
Neville Chamberlain onder algemeene
spanning der aanwezigen de conferentie
kamer.
Hitier begeleidde den Britschen premier
door de hotelhal naar zijn auto," waar hij
hartelijk afscheid van hem nam. De Fueh
rer wenschte zijn gast in het bijzonder een
goede thuisreis.
De blitzlichtlampen der persfotografen
vlamden in den donkeren nacht op, waaar-
na Chamberlain naar zijn hotel terug
keerde.
HITLER'S MEMORANDUM
BESTUDEERD.
Den geheelen nacht hebben de leden der
Britsche delegatie het memorandum van
Hitler over de Tsjechische kwestie bestu
deerd. Wegens het late uur, waarop de
minister-president zich ter ruste begaf,
werd besloten het vertrek uit hotel Peters-
berg uit te stellen tot 9 uur 30, zoodat hij
CHAMBERLAIN IN FRANSCHE
SPELLING!
Sinds de Engelsche minister-president
naar Hitler is gegaan en pogingen in het
werk heeft gesteld om aan Hitler's eischen
tegemoet te komen en alzoo den vrede' te
redden, schijnt men in sommige Fransche
kringen geneigd te zijn een nieuwe spelling
vast te stellen voor Chamberlain's naam.
Volgens deze spellingwijze zou men niet
moeten schrijven „Chamberlain", maar
„J'aime Berlin" (Ik houd van Berlijn).
vanmiddag ongeveer 12 uur in Londen zou
aankomen.
De ontkenning van Chamberlain, dat de
nieuwe toestand een mislukking kan ge
noemd worden, en de verklaring welke hij
aflegde, toen hij zich naar zijn slaapkamer
begaf, n.l.: „Het woord is thans aan de
Tsjechen", vertegenwoordigen het te Go
desberg heerschende algemeene gevoelen.
Volgens Duitsche kringen was het laatste
onderhoud tusschen beide staatslieden har
telijk van toon. Er valt niet aan te twijfe
len, of Chamberlain heeft een uitstekenden,
indruk op de Duitsche openbare meening
gemaakt.
In de kringen der te Petersberg vertoe
vende Britsche journalisten toonde men
zich na de verklaring van den premier
zichtbaar opgelucht. Van het pessimisme
in den namiddag was de stemming omge
slagen in optimisme.
WAT DE DUITSCHE VOORSTELLEN
ZOUDEN BEVATTEN.
Tusschen hoop en vrees.
Een speciale correspondent van Havas
meldt:
Nadat Hitier geweigerd had zijn in
stemming te verlcenen op basis van het
Britsch regelingsvoorstel, heeft Cham
berlain, zoo meldt men in Britsche
kringen, op zicht genomen, aan Praag
de Duitsche oplossing voor te leggen,
inhoudende een veel grooteren en veel
spoediger gebiedsafstand, en zonder
Duitsche verplichtingen.
Sommige leden der Britsche delegatie zijn
pessimistisch, omdat zij meenen, dat de
Tsjecho-Slowaaksche regeering deze voor
stellen niet zal kunnen aanvaarden. Dey
voorstellen zijn vannacht ook meegedeeld
aan Parijs en andere hoofdsteden.
Semi-officieel wordt nog uit Godesberg
medegedeeld:
Het communiqué over het onderhoud tus
schen den Fuehrer en den Britschen mi
nister-president heeft hier een bijzonder
gunstigen indruk gemaakt. De stemming
na afloop der besprekingen staat in opval
lende tegenstelling tot de zenuwachtige
spanning, welke gisteren onder de journa
listen heerschte, toen de ontmoeting tot
later op den dag werd uitgesteld. Een zeer
goeden indruk vooral heeft het gemaakt,
dat de slotbesprekingen tusschen Hitier en
Chamberlain niet minder dan drie uren
geduurd hebben en in vriendschappelijken
geest gevoerd zijn. De Fuehrer kreeg het
bericht over de mobilisatie in Tsjecho-Slo
wakije terstond na het begin der bespre
kingen met den Britschen minister-presi
dent en bracht zijn gast hiervan terstond
op de hoogte. Chamberlain zou door de
mededeeling zichtbaar ontsteld geweest
zijn. Niettemin vermocht dit alarmeerende
bericht de besprekingen der beide staats
lieden niet op te houden of te storen. Al
gemeen schijnt men zich thans bewust te
zijn, dat het Duitsche memorandum, met
welks overdracht aan Praag de Engelsche
regeering zich belast heeft, en dat opge
bouwd is op grondslag van de in Godes
berg voortgezette besprekingen van Berch-
tesgaden, een laatste vredes-aanbod van
den Fuehrer aan Tsjecho-Slowakije vormt.
