Wat de diepste oorzaak is
van de werkloosheid
Redding door
herkerstening
De lijdensweg van een Duitschen
Belijder-Bisschop
DINSDAG 9 AUGUSTUS 1938 29ste Jaargang No. 9103
S)e Ceicbch^Soii/fca/nt
Telefoon: Redactie 15. «*««-,»»» - - iiiinrai Adv. en Abonn.-tarieven zie pag. fc
Telefoon: Administratie 935. DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Giro 103003. Postbus 11.
Dr. Poels ziet een uitkomst.
Te Rolduc wordt de jaarlijksche Sociale
Week gehouden, die gewijd is aan het on
derwerp: Katholicisme op wereldlijk ter
rein.
Dr. Poels heeft gisteren de week ge
opend imet een rede, waaraan wij hier
eenige passages ontleen en, om er heel bij
zonder de aandacht op te vestigen.
VOLKSBEDRIEGER OF ONNOOZELE
HALS.
Met klem waarschuwt dr. Poels voor de
verspreiding van de opvatting, dat de werk
loosheid zoomaar kon worden opgeheven,
als er maar een bekwame regeering
was, die zulks wilde....
Hij, die zulk een opvatting verspreidt, is
aldus mgr. Poels terecht een volksbe
drieger of een onnoozele hals:
„Als het er op aankomt begrijpen na
tuurlijk de meeste menschen wel, dat een
radicale en finale oplossing van dit zoo
evident internationaal probleem voorloo-
pig ondenkbaar is, speciaal in een klein
land als het onze, waar het streven naar
economische autarchie nog grootere dwaas
heid zou zijn dan elders". In deze laat
ste opmerking ligt een duidelijke vrewij-
zing naar Duitschland. In Duitschland is
aoor het streven naar economische autar
chie de werkloosheid in zéér sterke mate
teruggedrongen inderdaad. Maar: is
zulk een streven ook in een klein land
mogelijk?! En: zal het na korten tijd ook
niet in een groot land als Duitschland blij
ken een groote dwaasheid te zijn geweest?!
Vanzelfsprekend is het mogelijk om ter
oplossing van de kwaal van de werkloos
heid middelen te gebruiken, die een tijde-
kijke verbetering brengen, maar daarna
een toestand scheppen, welke nog erger
is, dan de eerste
Wij laten hier dr. Poels aan het woord:
Al hadden wij in Nederland het beste
ministerie, dat denkbaar is: wie het
volk wil doen gelooven, dat het dit
groot en brandend vraagstuk in korten
tijd weet op te lossen, is een volksbe
drieger of een onnoozele hals.
Getuigen wij dit niet openlijk, dan
zijn wij zélf mee schuld, dat onze een
voudige en goede maar weinig ontwik
kelde menschen gaan gelooven, dat het
opruimen van de werkloosheid eigen
lijk alleen een kwestie is van goeden
wil en de daarbij hoorende doortas
tendheid. Ook bij onze eigen menschen
moet de verantwoordelijkheid voor het
nog altijd voortduren van deze mate-
•looze volksellende dan noodzakelijk
eerst en vooral rusten op het zitting
hebbend ministerie en op de politieke
partijen, die achter de landsregeering
staan.
Voor het aldus voorgelichte volk
blijft inderdaad geen-andere conclusie
over dan dat de mannen aan het roer
niet deugen; en dat de landsregeering
wel terdege aan de heerschende ellen
de een eind zou kunnen maken, als zij
maar wilde en deed wat in haar ver
mogen is.
Durven onze sprekers en dagblad
schrijvers niet openlijk erkennen en
waar noodig van de daken verkonden,
dat het huidig ministerie ontzaglijk
veel doet om de werkloosheid zooveel
mogelijk en in zoo snel mogelijk tem
po te verminderen, dan zijn zij zelf mee
schuld dat onze eigen menschen zich
laten lijmen door de oude en de nieuwe
socialisten.
WAAROM KAN DE WERKLOOSHEID
NIET WORDEN OPGEHEVEN?
Aan de hand van uitspraken van den
Paus wijst dr. Poels'het kapitalisme, het
heidensch kapitalisme aan als de voornaam
ste oorzaak van de werkloosheid:
De voornaamste oorzaak waarom
hetgeen zoo noodzakelijk gebeuren
moet, thans ook in ons land toch niet
gebeuren kan, is, dat in de moderne
wereld het economisch leven van de
volken veel minder door de leiders van
politieke partijen en door de landsre
geering dan door de georganiseerde
macht van een heidensch kapitalisme
wordt beheerscht.
Ook op volksvergaderingen moeten
onze katholieke sprekers het echt hei
densch karakter duidelijk maken van
de heerschappij dezer geldmagnaten,
die, naar het uitdrukkelijk getuigenis
van Pius XI zelf, „als het ware den
bloedsomloop regelen van heel het
economisch leven dat zij zóó zeer in hun
macht hebben, dat men mag zeggen
tegen hun wil niemand zelfs maar
kan ademhalx".
Waar de Paus zelf zoo luid verkon
digt, dat om weer letterlijk zijn eigen
woorden aan te halen „deze concen
tratie van macht en invloed het meest
karakteristieke kenmerk is van de jong
ste economische ontwikkeling", behoe
ven onze katholieke sprekers toch
waarlijk niet te aarzelen, om dit ook
zoo luid mogelijk te verkonden op onze
volksvergaderingen.
Zoolang niet gelijk Quadragesimo
Anno dat wil bedrijfsraden een eind
maken aan de dictatuur van het mo
dern plutocratisch kapitalisme zoo
lang niet het algemeen belang de hoog
ste wet nog altijd is, maar de groote
motor in onze economische samenleving
het winstbejag is van een kleine maar
onbeschrijflijk machtige groep geld
magnaten zoo lang ook kan inder
daad het vraagstuk der werkloosheid
onmogelijk worden opgelost.
EERST HERKERSTENING VAN DEN
MENSCH.
Voortgaande wijst dr. Poels er op, dat het
modern heidendom, waarvan de samen
leving vervuld is, en dat de diepste wortel
is van de ramp der werkloosheid, alleen
kan worden opgeheven door de herkerste
ning van den mensch:
Het is de herkerstende mensch
maar ook de herkerstende mensch al
leen die ook de maatschappij her
kerstenen kan.
De eenige maar ontzettende moei
lijkheid waarvoor wij staan zit in de
levensopvatting en wereldbeschouwing
van die ontelbare menschen, die weer
christelijk denkende en christelijk
levende menschen moeten worden,
willen wij met recht spreken van chris
telijke cultuur en christelijke maat
schappij.
Wanneer men de heerschende mas
sale werkloosheid op zich zelf be
schouwt, kan daaraan zonder eenigen
twijfel een einde komen; en de men
schen zijn ook inderdaad verplicht
daaraan „zonder dralen" en „koste wat
het kost" een eind te maken. De heele
fout zit wat ik niet moe word te
herhalen maar wat klaarblijkelijk ook
tal van Katholieken niet duidelijk zien
in die ontelbare verblinde of ver
harde menschen, die niet willen be
talen, wat de oplossing van dit vraag
stuk zonder twijfel kost.
VIER DINGEN, DIE INGEHAMERD
MOETEN WORDEN.
Zijn betoog samenvattend, concludeert
dr. Poels:
v
Vier dingen zijn er, die er ook bij het
gewone volk moeten worden ingeha-
merd.
Onze eigen menschen moeten op de
eerste plaats nooit of nimmer de over
tuiging laten schieten, dat inderdaad
zonder dralen en koste wat het kost
aan deze massale werkloosheid een
einde komen moet.
Zij moeten op de tweede plaats zich
ten volle rekenschap leeren geven van
het geweldig complex van moeilijk-
heden, waarvoor ook de beste regeer
ders staan.
Zij moeten op de derde plaats leeren
begrijpen, dat juist de grootste moei
lijkheden op terreinen liggen, waaraan
hierbij de meesten niet eens denken.
Zij moeten op de vierde plaats de
richting zien, die moet worden inge
slagen; en zelf de wegen leeren ken
nen, waarlangs, ondanks alles, ook voor
deze wereldcrisis noodzakelijk een op
lossing komen moet.
Daarbij mogen zij dan met volle recht
vertrouwen, dat deze oplossing ook
komen zal na verloop van heel wat
korter tijd dan veel intellectueelen den
ken.
ZAL DE OPLOSSING DER
WERELDCRISIS SPOEDIG KOMEN?
De gedachte, in den laatsten zin van het
hierboven gegeven citaat, werkt dr. Poels
nader aldus uit:
De hoeksteen van de door Christus
geopenbaarde wereldorde is het be
kende woord van den Verlosser:
„Zoekt eerst het Rijk Gods en Zijn Ge
rechtigheid en dit alles zal u worden
toegeworpen".
Zoodra de moderne mensch, die zich
autonoom verklaarde, de goddelijke
wereldorde weer erkent, wordt, naar
mijn heilige overtuiging, ook de oplos
sing van deze wereldcrisis ons „toege
worpen".
Wanneer ik mij herinner, hoe dik
wijls in den loop der eeuwen de Ka
tholieke Kerk haar volledigen onder
gang nabij scheen, en dan bedenk hoe
daarop soms in betrekkelijk korten tijd
het christendom weer opbloeide en
de maatschappij als het ware het on
derst boven werd gekeerd maak ik
mij over de toekomst niet bezorgd.
Het vooral tegenwoordig zoo vinnig
en ook in ons goed Nederland hier en
daar weer opvlammende anti-papisme
vindt naar mijn meening zijn
beste verklaring in het nu over de
heele wereld oplaaien van de Katho
lieke Actie; die gelijk een geheim
zinnig gevoel de zoo fel wordende
antipapisten reeds min of meer doet
vreezen - wel eens het begin zou kun
nen zijn van een volkomen nieuw tijd,
waarin de door vermaledijd Katholieke
Kera weer wordt erkend gelijk in de
middeneeuwen, als de stichting van
den Verlosser der Wereld.
Dr. Poels besloot met wederom te wijzen
op de belangrijkheid der katholieke stands
organisaties:
Het is zonder eenigen twijfel te dan
ken aan het werken van deze niet ker
kelijke, maar daarom niet minder ka
tholieke organisaties, dat in ons door
velen nog Protestantsch geheeten Ne
derland om van het politiek terrein
maar heelemaal te zwijgen sociale
toestanden heerschen, die, ook van ker
kelijk standpunt bekeken, al de nog
katholiek genoemde landen, helaas, niet
anders kunnen dan stil benijden.
Het Katholicisme kan ook op kerke
lijk terrein niet bloeien, wanneer het
niet te gelijkertijd bloeit op wereldlijk
terrein; gelijk het veel minder nog op
wereldlijk terrein kan bloeien, wanneer
het niet te gelijkertijd bloeit op kerke
lijk terrein.
DE WERELD IN
VOGELVLUCHT
TOKIO: Veel nieuws is er niet te ver
tellen van het jongste oorlogsfront aan de
grens tusschen Rusland en Mandsjoekwo.
De situatie is nog altijd onveranderd. Het
is een complete stellingenoorlog geworden
met wederzijdsche schietpartijen en bom
bardementen. In tusschen maken de persbu-
reaux aan beide kanten stemming. Zij zeg
gen: „Rusland (c.q. Japan) wenscht den
vrede niet te verstoren, maar als Japan
(c.q. Rusland) voortgaat met zijn provo
caties, dan vreezen wij den oorlog niet;
wij zijn bereid en Japan (c.q. Rusland) zal
tot zijn schade en schande ondervinden, dat
wjj ons niet straffeloos laten aanvallen".
Het is altijd min of meer kluchtig, die vrij
wel gelijkluidende krijgshaftige verklarin
gen te lezen.
Praatjes voor de vaak, stemmingmakerij,
opschepperij, meer is het niet. Maar er kan
een moment komen, dat de regeeringen de
generaals niet meer in de hand hebben. Zoo
schrijft „L'Oeuvre", het Fransche socialis
tische blad, dat, naar men zegt, niet de
staatslieden, doch militairen het spel lei
den. Het blad vraagt zich af, of de staats
lieden dan den vrede in gevaar laten bren
gen door drie Russische kolonels en vier
Japansche generaals. Moskou en Tokio
moeten spoedig bewijzen, dat de diplomatie
meester is van den toestand.
EEN VLUCHTELING IN ZIJN EIGEN
DIOCEES.
MGR. SPROLL WORDT LANGEN TIJD
LASTIGGEVALLEN.
Het Katholieke blad „Der Elsas-
ser" uit Straatsburg, weet de vol
gende details te berichten over
de lijdensweg van mgr. Sproll, bis
schop van Rottenburg, die reeds
geruim en tijd wordt lastig gevallen.
Het is bekend, dat mgr. Sproll in het be
gin van dit jaar niet gestemd had bij de
Rijksdagtverkiezingen, wat volgens de
grondwet zijn goed recht is. Hij verklaarde
hiervoor gewetensbezwaren te hebben. Als
bisschop kon hij niet zijn stem geven aan
een lijst, waarop uitgesproken vijanden van
de H. Kerk voorkwamen.
Het nazi-gepeupel van Rottenburg en
omgeving vond dit een aanleiding, om het
paleis van den bisschop te bestormen,
waarbij de zware deur van het bisschoppe
lijk paleis met een balk werd ingestooten.
Verschillende beambten van het Bisschop
pelijk Ordinariaat werden zoodanig gesla
gen en geschopt, dat geneeskundige hulp
moest worden ingeroepen. Dit geschiedde
reeds kort na de verkiezingen en mgr.
Sproll moest door het Zwarte Woud naar
Freiburg vluchten, waar hij een onderko
men vond bij den Aartsbisschop mgr. dr.
Gröber.
Intusschen had de nationaal-socialistische
Gouwleider van Würtemberg, waar Rotten
burg gelegen is, een hatelijke proclamatie
tegen Bisschop Sproll uitgevaardigd en te
gen alle andere geestelijken, die niet vol
gens de wensch van de partij gestemd had-
V/AT ANDERE BLADEN
SCHRIJVEN
GEWEIGERD.
Zooals men reeds weet, heeft de Gou
verneur-Generaal van Nederlandsch-Indië
geweigerd de beide „zendboden" van de
N.S.B. in audiëntie te ontvangen.
De Avon d*p o s t schrijft bij dit be
sluit o.m.:
Nog méér dan over het besluit zélf zijn
wij verheugd over het motief er van; de
Landvoogd heeft te kennen gegeven dat
het hem, gezien de wijze waarop de N. S.
B. in Nederland tegen de Regeering op
treedt niet wenschelijk lijkt, de twee hee-
ren te ontvangen.
En wat zegt het dagblad der N. S. B.
van zijn besluit?
Het schrijft, dat de Landvoogd het heeft
genomen onder druk vande Roomsch
Katholieke Staatspartij, wier afgezanten
Teulings en Van Pol „toevallig" in Indië
„zijn aangekomen". Ze zijn, nota bene!, al
weer in ons vaderland terug, maar bij de
N. S. B. niet. Had de Landvoogd de N. S.
B.'ers wél ontvangen „dan ware hij met
terdaad door de Staatspartij van zijn post
verwijderd". Men vraagt zich, als men dit
leest, werkelijk af, of de warmte den hee-
ren in den bol in geslagen. Hoe kunnen zij
anders de daverende krankzinnigheid neer
schrijven, dat de Roomsch-Katholieke
Staatspartij een Gouverneur-Generaal van
zijn post zou kunnen verwijderen? Het is
méér dan deerniswekkend. Maar typeerend
is, dat men hier den heer Van Starkenborch
met één pennestreek tot een karakterloo-
zen slappeling stempelt, die zich door de
Katholieken zou hebben laten dwingen! Op
dezelfde manier maakte de N.S.B.-pers het
Ambtenaren-Gerecht inzake Oss verdacht
en bij voorbaat ook al den Centrale Raad
van Beroep.
De over-groote meerderheid van ons volk
zal het besluit van den Landvoogd met
hartelijke instemming ontvangen.
Hij heeft metterdaad „de rijkseenheid"
op treffende wijze gedemonstreerd.
Wie de Regeering van Hare Majesteit in
Nederland bestrijd op de manier waar
op de N. S. B. zulks doet, behoort niet door
den hoogen functionaris, die ginds namens
de Koningin het bestuur voert, in audiën
tie te worden ontvangen.
BISSCHOPPELIJKE CONFERENTIES.
WEENEN, 9 Aug. (ANP). Kort na de
conferentie der Katholieke bisschoppen
van het oude rijksgebied in Fulda zullen
in September de Oostenrijksche bisschop
pen onder voorzitterschap van kardinaal
aartsbisschop Innitzer te Salzburg hun
jaarlijksche conferentie houden. Er staat
derhalve geen gemeenschappelijke confe
rentie der Katholieke bisschoppen van het
geheele rijksgebied op het program. In ker
kelijke kringen verwacht men echter voor
het late najaar een nauwer contact tus
schen de beide bisschopsgroepen, dat naar
men meent, te Rome wenschelijk geacht
wordt.
den, en hij gaf hun allen het bevel, Wür
temberg te verlaten. Ondanks de bedrei
gingen en het uitwijzingsbevel keerde mgr.
Sproll naar Würtemberg terug, eerst naar
het Maria-Ziekenhuis van Stuttgart. Tege
lijkertijd deelde hij aan den Gouwleider
mede, dat hij naar zijn Diocees zou terug-
keeren en niet zou wijken.
Nu waren de nationaal-socialisten weer
in verlegenheid. Zij durfden den Bisschop
niet arresteeren en als een misdadiger over
de grens van de provincie te zetten. Wel
dreigden zij het ziekenhuis te laten sluiten,
als de Bisschop het niet onmiddellijk zou
verlaten.
Om het hospitaal niet te benadeelen, be
sloot de Bisschop de plaats te verlaten. Als
een vluchteling leefde hij in zijn eigen Dio
cees, waar hij nu hier, dan daar vertoefde,
van tijd tot tijd preekte hij in kleine pa
rochies en bereidde zich voor op de terug
keer naar zijn residentie.
In vele gemeenten werden intusschen
bidstonden voor den terugkeer van den
Bisschop gehouden, maar deze godsdienst
oefeningen werden tenslotte door de partij
gestoord en onmogelijk gemaakt. In onge
veer 200 parochies werden namelijk de ker
ken gesloten onder voorwendsel van be
smettingsgevaar van mond- en klauwzeer,
en degenen, die de kerk toch zouden betre
den, zouden met zware boeten bestraft
worden. De partijlokalen en herbergen ble
ven echter geopend, en aldus ging de epi
demie toch verder.
Op aanwijzing van den H. Vader is de
bisschop tenslotte naar zijn residentie te
ruggekeerd, waarna hij weer verschillende
malen door het gepeupel werd lastig geval
len, zooais wij enkele dagen geleden reeds
hebben gemeld.
Dit nummer bestaat uit
drie bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
De gevechten in het Verre Oosten gaan
onverminderd door. (2de blad)
Weer een incident in Bohemen. (2de
blad).
Twee groote branden op de Philippij-
nen. (Buitenl. Ber. 2de blad).
Binnenland
Prof. Berger uit Den Haag bij auto-aan
rijding gewond. (3de blad).
Sport en Wedstrijden
De Europeesche Zwemkampioenschap-
pen te Londen. Hoving Europeesch kam
pioen op de 100 M. (3e blad).
Het programma der wereldkampioen
schappen wielrennen vastgesteld. (3e bl.).
DE BEGRAFENIS VAN PASTOOR
PERQUIN.
Gistermiddag omstreeks vijf uur is het
stoffelijk overschot van pastoor L. H. Per-
quin O.U., voorzitter van den Katholieken
Radiomroep, aan het Albertinum te Nijme
gen aangekomen.
Aan den ingang werd het stoffelijk om
hulsel ontvangen door de communiteit en
in plechtigen stoet van geestelijken en auto
riteiten trok men naar het kerkhof.
De absoute werd verricht door den
hoogeerw. Pater B. Schaab O.P., Provin
ciaal der Dominicanen, met assistentie van
pater D. van Gent O.P. uit Rotterdam en
pater prof. C. Friethoff O.P., hoogleeraar
aan de universiteit te Tüburg.
Onder de velen, die zich om het graf
hadden geschaard, merkten wij op den
pauselijken internuntius, Z. Exc. Mgr. P.
Giobbe, en diens secretaris, Mgr. B. Gijls-
wijk O.P., apostolisch-delegaat van Zuid-
Afrika, Mgr. dr. Th. Verhoeven, geestelijk
adviseur van den K.R.O., verder prof. dr.
L. Bellon, rector magnificus, en prof. B. H.
D. Hermesdorff, den deken van Nijmegen,
pastoor J. L. van Mulukom namens den
bisschop van 's-Hertogenbosch, mr. Paul
Reymer, oud-minister van Waterstaat, mr.
L. B. J. van Oppen, oud-burgemeester van
Maastricht, prof. D. Franses O.F.M., mr. F.
Teulings, pater E. Bruna O.F.M., directeur
van Sobriëtas, Henri de Greeve, dr. L. A.
Veeger, het bestuur van den K.R.O., tal van
ordebroeders van den overledene.
Het koor van het Albertinum zong de li
turgische gezangen.
Na de plechtigheid werden tallooze kran
sen op het graf gelegd.
DE „KARIMATA" HAALT WEER
KOGELS EN IJZER OP.
De nachtploeg van de „Karimata",
die vanmorgen met de sleepboot
„Stortemelk" op Terschelling is terug
gekeerd, heeft weer enkele voorwer
pen van de „Lutine" naar boven ge
bracht. Hierbij bevonden zich enkele
kogels en ook een stuk ijzer, dat den
vorm heeft van een granaat. Doch bij
deze „snuisterijen" is het gebleven.
Nog steeds is er geen goud. behalve
dan het staafje, dat bijna veertien da
gen geleden is opgevischt.
Was de molen gisteren den geheelen
dag bezig geweest het in den kuil binnen
gestroomde zand weg te baggeren een
bij eb regelmatig terugkeerend verschijn
sel en werden geen wrakresten naar
boven gebracht, vannacht heeft de „Ka
rimata" vrijwel steeds in de klei gewerkt,
nochtans met het reeds genoemde povere
resultaat. Niettemin verliezen de leiders
van het werk den moed en het vertrouwen
niet. Een oppervlakte van circa vijf en
twintig meter lengte en zeventig meter
breedte moet thans nog bewerkt worden.
Dan heeft de molen de grens van het afge
paalde gebied bereikt.
De dagploeg is vanochtend vroeg met
nieuwen moed en nieuwe hoop vertrok
ken. Zou men vandaag succes hebben?
Vanavond, als de zon is ondergegaan en
de „Stortemelk" de mannen weer heeft
teruggebracht, zal het antwoord kunnen
worden gegeven.
