Een vogelvrij verklaarde Duitsche bisschop ORDENING Legeroefening September 1938 DONDERDAG 4 AUGUSTUS 1938 29ste Jaargang No. 9099 935.DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Een officieel bisschoppelijk document V De Algemeene Reken kamer aan het werk De Algemeene Rekenkamer heeft het ge bruikelijk verslag over 1937 gepubliceerd. (Ten gevolge van een vergissing is het gis- teren blijven „overstaan" en plaatsen wij p het eerst heden in het tweede blad). 1 Wij vinden in dit verslag aanleiding om 2 een paar opmerkingen te maken. Uit dit verslag blijkt, dat de ambtelijke zuiverheid, waarmede de Algemeene Reken- kamer haar arbeid verricht, een zeer voor naam stempel draagt! In een land als het onze, democratisch ge regeerd, kunnen natuurlijk misstanden be staan als ambtenaarlijke geldsmijterij en fraude, bestaan feitelijk ook misstanden. Maar die misstanden kunnen worden ge- zien, besproken, veroordeeld en bestreden. Vooral ook kunnen dergelijke misstanden worden voorkomen. De taak van den Alge- f meenen Rekenkamer heeft een preventieve werking, die niet moet worden onderschat. 't Staat voor ons a priori vast, dat in een dictatoriaal geregeerd land veel meer nut teloos en frauduleus met het geld zal wor den omgesprongen, dan in een democratisch bestuurd land. Eenvoudig, omdat in het eerst-bedoelde geen publieke con trole bestaat. Dit willen wij even in het algemeen constateeren, om nu op een paar opmerkin- gen uit bedoelde verslag de aandacht te vestigen. Wij lezen n.l. in het verslag van de Alge meene Rekenkamer: In April 1934 werd een reuzel-monopolie i ingesteld, met het doel voor het normale r gebruik overtollige reuzel, waarvan de aan- 1 wezigheid in groote hoeveelheid nadeelig t zou kunnen werken op den boterprijs, af te voeren naar het buitenland. I Men veronderstelde, dat er in dien tijd J; inderdaad een te groote voorraad in ons 1 land was, maar dit bleek een misrekening \f te zijn. Er zijn meer misrekeningen ge- 1 maakt en administratieve fouten begaan. Dit kostte het Landbouw-Crisisfonds een verlies van meer dan een kwart millioen gulden. In het verslag van de Algemeene Reken- kamer lezen wij ook, dat de uitvoering der steunregeling voor consumptie-aard- appelen ongelooflijk veel arbeid en geld kost en dat het toch problematiek is, of zij een eenigszins bevredigende uitkomst heeft. De kosten, die er op vallen, zullen, met inbegrip van de indirecte, niet ver bene- f den een half millioen beloopen. Er is tot dusver geen middel gevonden om aan de s gegronde bezwaren van de Rekenkamer i tegemoet te komen! - Wij vertrouwen, dat deze feiten voor de t Regeering of voor Kamerleden b.v. voor het zoo actieve Kamerlid v. d. Weyden aanleiding zullen zijn, de betrokkenen 'ns j „aan den tand te voelen". Want eerlijk gezegd alléén met het publiceer en van rare dingen is nog 1 niet alles bereikt! DE WERELD IN i VOGELVLUCHT TOKIO: Er komt weinig verandering in het aspect van het conflict aan de grens i van Mandsjoekwo. Er schijnt nog wel ge- vochten te worden zoo nu en dan, waarbij de Russen en de Japanners elkander de schuld geven en voor zichzelf de successen opeischen. Overigens is men het er alge- I meen wel over eens, dat noch Tokio noch Moskou lust gevoelt om een regelrechten oorlog op groote schaal te beginnen. Tokio kan naast den oorlog met China geen vij- I andelijkheden met Rusland gebruiken en I voor Rusland is het voldoende als de Ja- I panners gedwongen worden een flinke troe- I penmacht in Mandsjoekwo gereed te hou- I den, welke zij moeten onttrekken aan hun 1 strijdkrachten in China. PRAAG: De Engelsche bemiddelaar in I het conflict met de Sudeten-Duitschers, is gisteren te Praag aangekomen. Hij heeft gezegd, dat hij voor niemand een vijand, t maar voor allen een vriend is. In Duitsch- land gelooft men niet, dat Runcimans zen ding veel succes zal hebben. Dat is een I veeg teeken, want Runciman heeft er ook op gewezen, dat het voor ieder compromis noodzakelijk is, dat er van weerskanten concessies worden gedaan. En wanneer men van te voren reeds zoo sceptisch gestemd is over 't resultaat van iemands pogingen om een compromis te bereiken, is de kans groot, dat men van die zijde weinig ge neigd is om wat water in zijn wijn te doen. In het Württembergsche bisdom Rottenburg hebben zich in de tweede helft van Juli ergernis wekkende tafereelen afgespeeld. De bisschop Dr. Johann Baptista Sproll, die hier sinds 1927 het be stuur van het bisdom in handen heeft, is op schandelijke wijze lastig gevallen. Van verschillende zijden zijn hierover reeds me- dedeelingen in de pers verschenen. In verschillende Duitsche bis dommen is op den laatsten Zon dag van Juli een officieele uiteen zetting van kerkelijke zijde over de gebeurtenissen in Rottenburg voorgelezen, waaraan wij het volgende ontleenen. Volgens aanwijzingen van den H. Stoel is de bisschop van het diocees Rottenburg, Dr. Johann Baptista Sproll, op Vrijdag 15 Juli naar zijn bisschoppelijke residentie in Rottenburg teruggekeerd. Hij deelde zijn terugkeer mede aan den Rijksstad houder van Württemberg. In den avond van 16 Juli kwam het tot woeste taferee len voor en in de bisschoppelijke woning, en gedeeltelijk ook in de ambtsgebouwen van het bisschoppelijk Ordinariaat. Tegen 19.45 verzamelden zich meer dan 100 men- schen, meest jongere personen, voor de steenen trap van het paleis op het Hinden burgplein. De meesten waren geen inwo ners van Rottenburg. Meer dan een uur lang werden door een spreekkoor beleedi- gingen geuit, waarvan de teksten te lezen waren op meegebrachte plakaten. Er werd o.m. geroepen: „Bisschop Sproll volksverrader!" „Weg met den volks verrader!" „Wij willen een Duitschen bisschop!" Hoe langer de spreekkoren duurden, des te opgewondener werd de menigte. Nadat herhaalde malen een stormloop op de ingangen van het bisschoppelijke paleis had plaats gehad, drong de menig te tegen 21 uur door het kanselarij gebouw in de bisschoppelijke woning en de men- schen verspreidden zich over de eerste en de tweede verdieping. Toen de deuren ge sloten waren, werden zij met geweld opengerukt. De bisschop bevond zich in de huiskapel, die op de tweede verdieping gelegen is en waar het Allerheiligste bewaard wordt. Onder luidt geroep drong een troepje menschen de kapel binnen, maar toen zij den bisschop geknield voor het altaar zagen, zwegen zij en keerden zij onder afkeurend gemompel terug. De ka pel werd gesloten. Kort daarop naderde een tweede groep de kapel, waarvan de gesloten deur werd gerameid, die naar binnen viel. Toen zij den biddenden bis schop zagen, trokken ook zij zich terug. Door vijf personen begeleid verscheen tenslotte de leider van de „Flammenzei- chen" uit Stuttgart. Hij naderde den bis schop en gaf hem den raad om weg te gaan. De Bisschop antwoordde: „Ik onder handel niet met u, zeker niet in de kapel. Ik sterf liever hier, dan van hier weg te gaan". Intusschen hadden andere indringers de ambtelijke en particuliere vertrekken van den bisschop gevonden. De kasten werden kapot geslagen, bedden door elkaar ge- haal, deuren beschadigd. Een hunner nam een wit Misgewaad uit een kast, sleepte het door meerdere kamers en liet het ten slotte weer op een tafel liggen. Ook in de overige gedeelten van het paleis werden deuren vernield en vensters ingeworpen. Nadat de demonstranten ongeveer een uur in het paleis hadden huisgehouden, ver lieten zij de woning op aanraden van de leiders. Men hoorde o.m. roepen: „Gaat er nu uit, de politie zal den bisschop gevan gen nemen". Buiten riep een spreker: „De Bisschop heeft verklaard niet te zullen wijken. Wij zullen zoolang terugkomen, tot de Bisschop Rottenburg verlaat". Na het zingen van het Deutschland en het Horst Wessel lied trokken de demonstran ten af. Tegen 22 uur had een beambte van de Gestapo uit Stuttgart telefonisch om een onderhoud verzocht met den Generaal- Vicaris. Nadat dit was toegestaan, sprak hij den wensch uit den Bisschop zelf te spreken. Hij zeide tot den Bisschop: „Ik heb opdracht gekregen u dringend aan te raden, onder deze omstandigheden Rot tenburg te verlaten; de demonstraties zullen herhaald worden". De Bisschop antwoordde: „Ik heb strik te aanwijzing van den H. Stoel om naar mijn bisschopszetel terug te keeren. Ik ben Bisschop en blijf in Rottenburg, laat komen wat wil". De beambte van de Gestapo bleef erop aandringen, dat de bisschop de stad ver laten.zou, maar Mgr. Sproll bleef bij zijn eerste verklaring, en voegde eraan toe: „Ik blijf in Rottenburg, ook al zou mij dat het leven kosten". Na dit onderhoud bezichtigde de be ambte nog de schade, die aan het paleis was toegebracht, en verliet de bisschoppe lijke woning kort voor middernacht. Op 18 Juli volgde weer een demonstra tie. Het aantal demonstranten was nu veel grooter, ongeveer 1500 tot 2000. Opnieuw was de groote meerderheid van buiten de stad afkomstig. Van het begin tot het einde maakt de demonstratie de indruk een goed georganiseerde manifestatie te zijn. Zij be gon precies 21 uur en sloot kort na 22 uur. In spreekkoren werd de Bisschop volks verrader, zwarte zigeuner, enz. genoemd. Tenslotte hield een van de demonstranten een toespraak, waarin hij zeide: Het Na- tionaal-Socialisme vervolgt het geloof of de Kerk niet, maar het wil alleen verhin deren, dat deze instellingen tot politieke doeleinden misbruikt worden, en het geeft aan de volksgenooten de vurig verlangde vrijheid terug, wanneer zij zich van de dwang der Kerk bevrijden. De redenaar wees erop, dat Duitschland een rechts staat is en hij spoorde de demonstranten aan, om de discipline te bewaren. Hij liet een strophe van het strijdlied zingen en dreigde: „Wij zullen terugkomen tot Mgr. Sproll wijkt". Herhaaldelijk riep de me nigte: „Zonder bisschop gaan wij niet!" Ditmaal drongen de demonstranten de bisschoppelijke woning niet binnen, maar tijdens de demonstratie en kort daarop werden meerdere vensters met steenen ingegooid. Vier groote steenen lagen in de werkkamer van den Bisschop, en de ka mer zelf lag vol glasscherven. Bij den verkoop van wollen en halfwollen stoffen en bij dien van schoenen. VERBINDENDVERKLARING VAN OVEREENKOMSTEN. Naar wij vernemen, zal de minister van Economische Zaken dezer dagen een door een aantal fabrikanten van wollen en halfwollen stoffen gesloten ondernemers overeenkomst, de -Nederlandsche wollen- stoffen-conventie algemeen verbindend verklaren voor den tijd van één jaar. Ditzelfde vernemen wij van een door de federatie van Nederlandsche schoen fabrikanten genomen bindend besluit in zake leverings- en betalingscondities bij levering van schoenen. Een en ander op grond van art. 2 der wet op het algemeen verbindend en on verbindend yerklaren van ondernemers- overeenkomsten 1935. De overeenkomst van de Nederlandsche wollenstoffen-conventie beoogt een einde te maken aan een aantal ernstige misstan den bij den verkoop van wollen en half wollen stoffen. Zoo bevat zij, naast andere bepalingen, een regeling van de indeeling, den afroep en de afneming van orders, een beperking van de crediettermijnen en voorschriften betreffende de kortingen. Door de alge meen verbindendverklaring van deze be palingen zal een rationeele bedrijfsvoe ring worden bevorderd, aangezien risico's, welke niet op de fabrikanten behooren te rusten, thans ook niet meer op hen kun nen worden afgewenteld, terwijl voorts de onderlinge concurrentie in sterker mate binnen de grenzen van hetgeen econo misch verantwoord is, wordt gehouden, doordat kortingen en crediettermijnen aan bepaalde grenzen zijn gebonden. Als gevolg van de algemeen verbindend verklaring zullen alle fabrikanten zich bij den verkoop van wollen en halfwollen stoffen voor bovenkleeding moeten hou den aan de voorschriften, neergelegd in de Nederlandsche wollenstoffen-conven tie. Voor sommige textielfabrikanten ech ter, die voornamelijk andere artikelen vervaardigen en tevens lid zijn van de Nederlandsche Textielconventie, zal op bepaalde voorwaarden een uitzondering worden gemaakt. Verwacht mag worden, dat in de Ne derlandsche Wollenstoffen-Commissie (Ne- woco), welke met de uitvoering dezer on dernemersovereenkomst zal worden be last, naast vertegenwoordigers van de on derteekenaars, ook vertegenwoordigers van de fabrikanten-outsiders en van de afne mers zitting zullen hebben. Ook de beslissing inzake de schoenen- branche heeft de bedoeling een einde te maken aan enkele van de ernstigste mis standen bij den verkoop van schoenen, welke ontstaan zijn doordat de fabrikan ten bij de felle onderlinge concurrentie zich tot steeds verder gaande concessies, ook op het gebied der leverings- en beta lingsvoorwaarden, moesten bereid ver klaren. In verband daarmede bevat het besluit o.a. bepalingen omtrent crediettermijnen, kortingen en omzetpremies, alsmede een regeling van de onderlinge uitwisseling van credietgegevens. Als gevolg van de algemeen verbindend verklaring zullen allen, die schoenen voor den wederverkoop in Nederland verkoo- pen, zich aan de bepalingen van het bin dend besluit moeten houden. Het belang van de algemeen verbindend verklaring moet derhalve in de beperking van ongezonde concurrentie-methoden bij den verkoop van schoenen ook worden gezien in de saneerende werking van deze beperking op het distributie-apparaat. Verwacht mag worden, dat in de alge meene schoenen-commissie, die met de uitvoering van het' besluit zal worden be last, behalve vertegenwoordigers van de federatie van Nederlandsche schoenfabri kanten, ook vertegenwoordigers van de outsider fabrikanten, van de importeurs en grossiers, alsmede van de afnemers van schoenen (schoenwinkeliers en in koopcombinaties) zitting zullen hebben. Het zou verder in de bedoelihg van den minister liggen zijnerzijds voor de beide conventies een vertegenwoordiger aan te wijzen, die tot taak zou hebben, bij de uitvoering der overeenkomst te waken voor het algemeen belang. De legeroefening, onder leiding van den commandant van het veldleger, zal dit jaar worden gehouden van 26 September (dag van concentratie der troepen) tot en met 29 September, op welken datum in den namiddag het grootste deel der troepen *naar de garnizoenen vertrekt, terWijl een klein deel op 30 September 'terugkeert. De sterkte der troepen is grooter dan het vorige jaar. Bovendien zullen eenige lie bataljons, die derhalve in het tweede deel der eer ste opleiding zijn, in de nabijheid van hun garnizoenen een enkelen dag aan de oefe ning deelnemen, zij het met beperkte op dracht. De oefening vindt plaats in Gelderland en wel in de Over-Betuwe, den Achter hoek en het zuidelijk deel der Veluwe. Evenals vorige jaren gaan de oefenin gen der lichte brigade aan de legeroefe ning vooraf. Terwijl echter in de drie laatste jaren de lichte brigade, versterkt met eenige infanterie en artillerie bij de legeroefeningen als tegenpartij optrad van een divisie-groep (verminderd met een divisie), treedt thans de lichte brigade naast een dergelijke groote eenheid op. Daardoor vinden de oefeningen over een grooter gebiedsgedeelte plaats. Rivierovergang is ook thans weder in de oefening opgenomen, deze vindt op verschillende riviergedeelten plaats. Het optreden in de Betuwe is van groot belang voor het opdoen van ervaring in den strijd in het polderland, zij het in dit geval ook polderland van een ander ka rakter dan bijv. het Zuidhollandsche. De oefening speelt zich voor een groot deel af in de nabijheid van Arnhem en Nijmegen. Het oefenen in de nabijheid der groote steden heeft voordeelen, om dat de bevolking dier steden gelegenheid heeft het leger te zien in zijn eigenlijke werk. Het heeft echter somtijds ook groo te nadeelen, voortvloeiende uit de vele niet toegankelijke terreinen in de omge ving dier steden. In het bijzonder doen zich noordelijk van Arnhem groote bezwaren gelden, doordat men daar gekneld zit tusschen aan den eenen kant de stad met haar bui tenwijken en de vele door zwaar raster werk omgeven particuliere terreinen, aan den anderen kant de van een hooge om rastering omgeven terreinen van het Dee- lerwoud en het landgoed de Hooge Veluwe. Door de afsluiting van dit laatste ge bied mist het leger sedert eenige jaren een van zijn voornaamste oefenterreinen. Voegt men hier nog bij, dat aanslui tend aan de stichting Hooge Veluwe het landgoed „Het Planken Wambuis'' ver boden is voor oefeningen, dan kan het niet anders, of het gedeelte der leger oefening, dat zich noordelijk van den Ne- derrijn zal afspelen, zal daarvan in ern stige mate den weerslag ondervinden. Toch moet dit worden aanvaard, omdat oefeningen op groote schaal ook in het centrum van het land en in gecultiveerd gebied noodzakelijk zijn. Tot verheugenis stemt het, dat de ver- eeniging tot behoud van natuurmonumen ten zich bereid heeft verklaard, de oefe ning door den Imbosch toe te staan en dat, evenals vorige jaren, van gemeente besturen en bevolking veel medewerking reeds bij de voorbereiding wordt onder vonden. Ten einde den toestand te velde zooveel mogelijk te benaderen, zal niet, zooals de laatste jaren het geval was, ter aanvul ling van de legerruimte, welke de streek biedt, een groot aantal tentenkampen worden geplaatst. De Betuwe met haar groote landbouwbedrijven biedt trouwens veel legeringsruimte. Voor zooveel in be paalde gevechtsomstandigheden voor som mige troepenonderdeelen ter plaatse geen legeringsruimte aanwezig mocht blijken te zijn, zal moeten worden gebivakkeerd. Slechts een enkel tentenkamp zal wor den benut bij de oefeningen der lichte brigade. De oefening zal voor de troepen welke noordelijk van den Nederrijn optreden, dagelijks moeten worden onderbroken als gevolg van de bovengeschetste bezwaren ten aanzien van het oefeningsterrein. In de Betuwe gaat de oorlogstoestand echter door, behoudens een onderbreking van enkele uren op 27 en 28 September. Dit nummer bestaat uit vier bladen. VOORNAAMSTE NIEUWS Buitenland De toestand aan de grens van Mands joekwo. (2de blad). De Engelsche bemiddelaar Runciman te Praag aangekomen. (2de blad). De deelingscommissie keert uit Palestina terug. (2de blad). Binnenland De legeroefening September 1938. (1ste blad). Algemesen verbindendverklaring te ver wachten van de Nederlandsche wollenstof fen-conventie en van de leverings- en be talingsvoorwaarden van schoenen. (1ste blad). WAT ANDERE BLADEN SCHRIJVEN Mr. DUYS. De Maasbode schrijft: De bekende ex-agitator der S.D.A.P. doet weer van zich spreken. Volgens de „Telegraaf heeft mr. J. E. W. Duys zich thans bij de N.S.B. aangesloten. Aanvankelijk ging het gerucht, dat bij bij de afsplintering van deze „beweging", de Nat. Volkspartij, een onderdak nad ge vonden, doch later bleek, dat zijn naam ontbrak onder de definitieve gangmakers voor dit „nationale" schisma. Nu schijnt hij zijn keus bepaald te hebben op de N.S.B. zelve en daarmee is een omme zwaai voltrokken van het eene uiterste naar het andere. Met extremisme was trouwens 's neeren Duys' gedachtengang steeds zeer ver trouwd en als hij zich niet te zeer bezint op de volte face van beginselen, waartoe hij zich verplicht zag, moet het hem niet vreemd vallen, zich bij de sensatie-jagerij der N.S.B. op zijn gemak te gevoelen. Sinds zijn heengaan uit de S.D.A.P. gaf hij wel een en andermaal blijk van ken tering in zijn ideeën naar anti-socialisti sche richting, doch daarbij scheen het stug vasthouden aan persoonlijk inzicht in hoofdzaak den doorslag te geven. Van dit laatste moet mr. Duys nu wel zijn teruggekomen, vermits hij in eerbie dige volgzaamheid den arm strekt naar den dictator. 'n Vreemdsoortige ontwikkeling heeft deze „socialist", de felle belijder van het „geen man en geen cent", ongetwijfeld doorgemaakt. ONGELUK IN DUITSCHE KALIMIJN. VACHA (Rhoen), 4 Aug. (A.N.P.) Vannacht zijn in een kalimijn te Kaiser- roda drie arbeiders door zout medege- sleurd en om het leven gekomen. AANSLAG OP JOODSCHE POLITIEMANNEN. JERUSALEM, 4 Aug. (A. N. P.). Terro risten hebben een. mijn gelegd onder den spoorweg RaselenTulkarem, welke tot ontploffing kwam op het oogenblik, dat een lorrie met zeven Joodsche politieman nen passeerde. Allen werden meer of min der ernstig gewond. De terroristen, die zich in hinderlaag hadden gelegd, openden het vuur op de politie, die het schieten beantwoordde. De strijd duurde twee uur, tot militaire ver sterking aankwam en de terroristen ver dreven werden. WRAAK VOOR DEN DCOD VAN LAMPEO. RIO DE'JANEIRO, 4 Aug. (A. N. P.) Uit Maceio (Brazilië) wordt gemeld, dat de bandiet Corisco, een luitenant van den be kenden bandiet Lampeo, die in een gevecht met soldaten is gevallen, uit wraak zes personen op een boerderij heeft vermoord en de hoofden van zijn zes slachtoffers heeft opgezonden naar den prefect van het betrokken gebied. VIER-EN-TWINTIG JAAR GELEDEN. BRUSSEL, 4 Aug. (A. N. P.). Vanochtend te half tien zijn kanonschoten gelost en hebben de kerkklokken geluid ter herden king van het feit, dat 24 jaar geleden de Duitsche troepen België zijn binnengerukt. De bladen wijden lange artikelen aan deze gebeurtenis en herdenken tevens de edele houding van Koning Albert.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1938 | | pagina 1