STADS
NIEUWS
AGENDA
MAANDAG 4 JULI 1938
DE LEIDSCHE COURANT
EERSTE BLAD - PAG. 1
Abonnementsprijs: voor Leiden 19
cent per week; 2.5Ü per kwartaaL
Bij onze agenten 20 cent per week;
2.60 per kwartaal. Franco per post
2.95 per kwartaal. Geïllustreerd
Zondagsblad 0.50 per kwartaal.
Losse nummers 5 cent, met geïll.
Zondagsblad 9 cent
Advertentiën: 30 cent per regel.
Ingezonden mededeelingen dubbel
tarief. Telefoontjes hoogstens 30
woorden, 50 cent per plaatsing, al
léén Woensdag en Zaterdag.
HOE WORDT HET WEER?
REGEN.
De Bilt seint:
Verwachting: Meest matige, Zuid-Weste-
liike wind, tot Westelijke wind, zwaar be
wolkt tot betrokken met waarschijnlijk
eenige regen, weinig verandering in tem
peratuur.
Mededeeling aan den Landbouw: In het
etmaal van 's avonds 1 tot 2 Juli is in Zee
land de weersgesteldheid critiek geweest
voor het optreden van aardappelziekte.
Hoogste barometers!: 769.0 te Toulouse.
Laagste barometezst.: 751.3 te Thorshavn
en Andaenas.
De depressie die Zaterdag ten Westen
van IJsland lag, diepte uit en bevindt zich
thans ten Noord-Westen van Schotland
en brengt koel weer met regen in Enge
land en onze omgeving. De hooge druk be
vindt zich in het Zuiden en Zuid-Oosten
van het waarnemingsgebied. Alleen in het
uiterste Zuiden ligt een ondiepe Middel-
landsche Zee depressie. Neerslag viel in
Noord-Scandinavië, Schotland, Frankrijk,
Zwitserland en onze omgeving. Haparan-
da had 21 m.m., Aberdeen 19 mim. De tem
peratuur is in bijna het geheele waarne
mingsgebied onder normaal.
De wind zal meest matig uit het
Zuid-Westen tot Westen waaien.
Het zal zwaarbewolkt tot betrok
ken zijn, terwijl waarschijnlijk nog
I eenige regen zal vallen. De tem-
peratuur zal ongeveer dezelfde zijn
als vandaag.
LUCHTTEMPERATUUR.
15.4 gr. C.
LICHT OP VOOR FIETSERS e.a.:
Van Maandagnamiddag 9.53 uur tot
Dinsdagmorgen 4.14 uur.
HOOG WATER.
Te Katwijk aan Zee op Dinsdag 5 Juli
voorm. 9.15 en nam. 9.50 uur.
WATERTEMPERATUUR.
Zweminrichting „De Zijl": 17.5 gr. C.
Maan op 14.40 uur.
Maan onder 0.40 uur.
Stormwaarschuwingsdienst.
Geseind 4 Juli te 10.15 uur aan de posten
van Delfzijl tot IJmuiden: „Weest op uw
hoede."
DE WERELD IN
VOGELVLUCHT
SJANGHAI: De strijd van water en vuur
woedt in het Oosten nog altijd onverdro
ten voort, waarbij evenals in Spanje de
vliegtuigen de belangrijkste rol spelen. Ge
meld wordt nu 't bombardement van Swa-
tau, dat in twee dagen reeds 1600 slacht
offers heeft geëischt. De oorlog is veran
derd, de moord op de burgerbevolking is
een onderdeel der militaire operaties ge
worden. Hier is dan werkelijk moord een
middel geworden, dat goed genoemd wordt
om den strijd ten zijnen gunste te doen
wenden.
Arm China! Maar voor de wereld is het
ergste, dat het kwaad goed wordt genoemd,
omdat het als een goed middel wordt aan
gewend.
PRAAG: Terwijl de regeering zich ter
oplossing van het Duitsche conflict, nog
altijd bezighoudt met de bespreking van
het nationaliteiten-statuut, wordt in Praag
het groote feest der Sokols gevierd. Giste
ren werden er door 30.000 Sokols demon
straties gegeven, welke door 180.000 per
sonen, waaronder tal van buitenlandsche
gasten werden bijgewoond. Ook deze fees
ten zijn voor de kracht van Praag van groote
politieke beteekenis, omdat zij daar kan de-
monstreeren de kracht van haar jeugd, die
klaar staat in groote massa om zoo noodig
het land te helpen verdedigen. En nu moge
Duitschland heftige aanvallen doen op deze
wat zij noemen half-militaire jeugdorgani
saties, Duitschland moest toch de laatste
zijn om dit te doen, daar de militaire op
voeding der jeugd bij haar in de S. A. en
de Hitler-jeugd wel het toppunt heeft be
reikt
Het bewijst overigens alleen, dat zij in
de Tsjechische Sokols een beletsel ziet
voor haar plannen in Tsjecho-Slowakije.
HET 12^-JARIG BESTAAN DER
PAROCHIE O. L. VROUW
HEMELVAART EN
ST. JOSEPH.
De aanbieding van het feestgeschenk.
Gisteren is, zooals wij Zaterdag reeds
hebben gemeld, het 12 -jarig bestaan der
St. Joseph-parochie, nu parochie O L.
Vrouw Hemelvaart en St. Joseph, op schoo-
ne wijze en met medeleven van alle pa
rochianen gevierd en tevens is daarbij het
geschenk der parochie, de nieuwe preek
stoel, aan den hoogeerw. Deken en pastoor
der parochie aangeboden.
Allereerst werd gistermorgen om 10 uur
door den Deken, A. H. J. M. Ho-mulle, een
plechtige Hoogmis opgedragen, waarbij
assistentie verleenden, Kap. P. Verhoof-
stad en Kap. J. Lansbergen. Het koor voer
de onder leiding van Kap. Paap en met me
dewerking dra: St. Odo-koorknapen een
meerstemmige mis uit.
Des avonds om 7 uur celebreerde de
hoogeerw. Deken een plechtig Lof met as
sistentie van Kap. P. Verhoofstad en Kap.
J. Hofstede.
Onder dit plechtig Lof, waarvoor de pa
rochianen zulk een belangstelling toonden,
dat de kerk zoo goed als geheel bezet was,
had de aanbieding van het feestgeschenk
plaats.
Na het Magnificat sprak allereerst Kap.
P. Verhoofstad de parochianen toe. Hij zei-
de, dat allen hier te samen waren om God
te danken voor de vele gunsten en gena
den, die zij gedurende 12)4 jaar in deze
kerk van God ontvangen hadden. Hier zijn
de kinderen door het H. Doopsel gereinigd
en aangenomen als kinderen Gods. Hier
zijt gij onderwezen in de deugden, die uw
leven sieren. Eén oogenblik voor het taber
nakel maakte u sterk in den strijd. Velen
hebben hier voor het altaar van Jezus
Christus gesloten den band van eeuwige
liefde en eeuwige trouw. Wie zal de vaders
en moeders tellen, die hier voor het al
taar hun zorgen en droefheid hebben uitge
schreid en daarna zijn heengegaan met de
overtuiging, dat het lijden hen gelijkvor
mig maakte aan Christus, die hier hebben
geleerd Jezus Zijn kruis na te dragen, om
dat alleen het kruis victorie is. Daarom
hebben wij hedenmorgen in de H. Commu
nie dank gebracht aan God.
Maar gij hebt ook een stoffelijk bewijs
van dankbaarheid willen schenken, een be
wijs van dankbaarheid in deze schoone
preekstoel, welke een sieraad is voor dit
kerkgebouw.
Hoogeerw. Deken, namens alle parochia
nen bied ik u en uw kerkbestuur dit feest
geschenk aan. Een half jaar lang zijn 25
ijverige zelatricen hiervoor rondgegaan.
Een half jaar lang heeft het feestcomité
iederen Donderdagavond haar tijd daar
voor gegeven. En het succes heeft dit alles
overtroffen. Ruim 1100 is door onze pa
rochianen bijeengebracht 110.000 centen,
want in kwartjes, dubbeltjes en centen is
dit bedrag bijeengebracht, ook door de
armsten der parochianen.
Dit gevoegd bij wat gespaard was door
de beide afdeelingen der H. Familie, stelde
ons in staat u dit feestgeschenk aan te bie
den. Wil het dan aanvaarden en moge het
zeer lang hier staan als bewijs van de of
fervaardigheid der parochianen van O. L.
Vrouw Hemelvaart en St. Joseph.
Hierna verzocht Kapelaan Verhoofstad
den Deken de zegening te willen verrich
ten.
Nadat de hoogeerw. Deken aan dit ver-
zoek had voldaan en de nieuwe preekstoel
had ingezegend, besteeg hij voor het eerst
deze nieuwe kansel om zijn parochianen
toe te spreken. Als tekst had de Deken hier
voor gekozen: Gratias agamus Domino Deo
nostro. Laat ons danken den Heer onzen
God. De Deken ving aan te spreken over
de deugd van dankbaarheid, welke in deze
wereld zoo schaarsche gevonden wordt. En
daarom aldus de Deken verheugt het
mij zoo, dat wij onze plicht van dankbaar
heid erkennen en deze ook toonen op dezen
jubeldag. De feestviering is bescheiden èn
om de zware tijden èn om de groote finan-
cieele lasten die nog op dezen tempel druk
ken, waarom ik vandaag nog eens bijzon
der een beroep doe op uw medewerking
en uw gestadige hulp om die zorgen te ver
lichten.
Ook namens het kerkbestuur bij zonderen
dank tot u allen, die hebt bijgedragen aan
dit geschenk, die hebt verstaan wat het
zeggen wil dank te brengen aan God.
Bijzonderen dank aan de beide afdeelin
gen der H. Familie, die jaren hiervoor heb
ben gespaard en het zou nog eenige jaren
hebben geduurd, indien dit plan niet door
de feestgave der parochianen ware voltooid,
zoowel door de gaven der weiges telden als
door het penningske der armen. Ook zij
kunnen zeggen, dat door hen dit is tot
stand gekomen.
Ik wensch u allen geluk met dit feest,
vooral hen die medejubileeren. Spr. dankte
vervolgens zijn voorgangers, een der kerk
meesters, die mede 12)4 jaar de hitte van
den dag gedragen had, zij die 12^ jaar lid
waren van het college van collectanten, van
ordecommissarissen en van het zangkoor.
Vervolgens bracht de Deken dank aan
de priesters, die in deze kerk hadden ge
arbeid aan het heil der zielen en in de pa
rochie tot leniging van stoffelijken nood.
Hij bracht dank aan zijn voorgan
gers vooral en vroeg den parochianen hen
in him gebeden te herinneren. Hij bracht
dank aan het kerkbesturu en herdacht
daarbij hen, die reeds door God waren op
geroepen om het eeuwig loon te ontvan
gen. Dank aan allen, die het door hun hulp
en steun hadden mogelijk gemaakt deze
tempel zoo goed mogelijk te onderhouden,
maar bovenal dank aan God, die in 12)4
jaar zoovele zegeningen heeft verspreid
vanaf de doopvont tot aan de lijkbaar.
Uw stoffelijk blijk van erkentelijkheid
zal nog jarenlang spreken van uw dank
baarheid. Allen, die deze preekstoel zullen
zien, zullen weten, dat gij de dankbaarheid
hebt gekend.
Hierna zette de hoogeprw. spreker uiteen
de beteekenis der verschillende afbeeldin
gen, welke in brons op de preekstoel zijn
aangebracht en welke wij reeds Zaterdag
in ons blad- uitvoerig hebben beschreven.
En de zending van Isaias beschrijvend
met de woorden: Hier ben ik, zend mij, zei-
de de Deken tenslotte: Laten dat ook onze
woorden zijn. God vraagt ook ons om de
daad. Als God zoekt naar getrouwen, die
Hij zenden kan, waarheen Hij wil en als Hij
dan vraagt: Wie zal Ik zenden naar lijden
en verdriet, dan mogen wij den moed heb
ben om te antwoorden: Ecce ego, mitte me.
Hier ben ik Heer, zend mij.
Dan zullen wij eens staan voor Zijn troon
in den hemel en Hem loven in Zijn he-
melschen tempel van het eeuwig Jeruza
lem.
Hierna werd een plechtig Te Deum ge
zongen.
Met den zegen met het Allerheiligste
werd deze schoone kerkelijke viering van
het 12 Va-jarig feest der parochie besloten.
DE NIEUWE KANSEL, het feestge schenk der parochianen van O. L.
Vr. Hemelvaart en St. Joseph gister avond ondef het plechtig Lof aan den
Deken aangeboden.
OUD LEIDSCH STADSSCHOON DOOR
„OUD-LEIDEN" BEZIEN.
De Waag en het Huiszittenhuis.
Van oudsher is „De Waag" het centrum
geweest van den handel te Leiden en het
was dus geenszins vreemd, dat de vereeni-
ging „Oud-Leiden" Zaterdagmiddag haar
leden had uitgenoodigd tot een bezoek aan
dit oude monument, dat met het daarachter
gelegen Boterhuis één geheel vormt, in te
genstelling met bijvoorbeeld de Waag te
Gouda, die op zichzelf staat en eveneens
gebouwd is door Pieter Post.
Aldus vertelde de heer L. A. Mennes, di
recteur van den Markt- en Havendienst aan
de talrijke bezoekers en bezoeksters. Waag
en markten zijn te allen tijde nauw aan
elkaar verbonden geweest. De handel gaf
in de middeleeuwen den eersten stoot tot
den krachtigen bloei van Leiden en reeds
in 1226 wordt van Leiden gesproken als
marktplaats. Men kende aanvankelijk de
vrije markten en de weekmarkten. Op de
eerste markten hadden, typisch verschijn
sel, in dit verre verleden ook de gevon-
nisten volledige bewegingsvrijheid. In 1303,
en later nog enkele malen herhaald, heeft
men dergelijke markten gehouden.
Aan de gewone markten waren tal van
verplichtingen voor de handeldxijverwien
verbonden. De stedelijke regeering stelde
keuren vast, die waarborgen waren voor
de deugdelijkheid van de aangevoerde ar
tikelen. Hoezeer de Waag het brandpunt
was van den leidschen handel en dat tot
op den huidigen dag is gebleven, bewijzen
de tallooze straat-, plein- en bruggenn'a-
men in de onmiddellijke omgeving van de
Waag. Men kent de Boter-, Visch-, Aal-,
Boom- en Kaasmarkt, de Kippen-, Borstel
en Karnemelksbrug, de Mosterd-, Kabel
jauw- en Maarsmanssteeg (de laatste afge
leid van het woord marskramer).
De Vischmarkt moet in de middeleeuwen
de grootste zijn geweest in ons land. Dat
was ook nog in den tijd, toen het Waag
gebouw van hout was opgetrokken. Maar
in 1657 besloot de vroedschap aan Pieter
Post opdracht te geven tot den bouw van
een steenen Waaggebouw. Op 5 November
1657 legde burgemeester Ph. van Buiten
vest den eersten steen.
Het gebouw is in renaissance-stijl opge-
trokken en geheel symmetrisch gehouden.
Rombout Verhulst, Holland's grootste
beeldhouwer uit de zestiende eeuw, ver
vaardigde het fraaie beeldbouwwerk, dat
aan den voorgevel en in het fronton is te
zien, terwijl op den zijkant van het ge
bouw eveneens enkele symbolische voor
stellingen op het Waaggebouw en het daar
binnen verrichte werk betrekking hebben
de, aangebracht zijn. Dit beeldhouwwerk
moet tot het mooiste behooren, dat Ver
hulst heeft gemaakt.
De eigenlijke Waag is met het Boterhuis
verbonden door een eigenaardigen stijlvol
len doorgang. Aan weerszijden van de
zware eikenhouten deuren treft men een
kruisgewelf aan, waarboven een rondboog
venster. In het boterhuis werd en wordt
nog steeds de boter verhandeld, al is de
beteekenis van deze markt ook al door de
techniek der latere jaren verminderd. Vroe
ger kwamen hier de boterboeren, die ton-
nenboter of gekopte boter aan de markt
brachten.
Merkwaardig was, dat verkoopers van
gekopte boter, die biester of puizig en daar
door kwalitatief minder goed geworden was
als uiterlijk kenteeken van de door hen
ten verkoop aangeboden inferieure kwa
liteit een stroowisje op hun pet moesten
dragen. Later werd dit afgeschaft. Aanvan
kelijk bestond het boterhuis uit een om
gang achter de pilasters; het middenstuk
werd eerst veel later overkapt, vermoede
lijk met eikenhout, dat nu onder een kruis
gewelf plafond schuil gaat.
Tot vijf jaar geleden werden in het
Waaggebouw nog wol, spek en leer gewo
gen, maar ook voerde men ter weging die
ren aan. In de tegenwoordige kamer van
den directeur wordt de herinnering leven
dig gehouden aan een weeg-voorval, dat
zeer uniek mag heeten. Daar staat n.l. te
lezen: „Op den 14en Januari 1898 is alhier
gewogen een varken, hebbende een bui
tengewoon gewicht van 395 kilogrammen,
gefokt en gemest door den landbouwer C.
Wassenaar te Noordwijk en gekocht door
den spekslager C. van der Straaten te
's Gravenhage".
Deze kamer heeft vroeger en ook dat
is een zeer curieus geval dienst gedaan
als chirurgijnskamer. Het gilde der chi-
rurgijnen vergaderde hier, er werden exa
mens afgenomen en dat verklaart ook de
aanwezigheid van een schilderij boven den
schoorsteen, voorstellende den Genius van
de Chirurgie. Boerhaave o.a. heeft deel uit
gemaakt van een dergelijke examencom
missie.
Het Waaggebouw heeft trouwens voor
alle mogelijke doeleinden dienst gedaan. De
Schutters van de stad hebben er geëxcer-
ceerd, in 1895 was op de eerste verdieping
de Centrale Telefoondienst gevestigd, het
stedelijk muziekcorps hield er repetities.
En al heeft Leiden dan niet de in hun
schilderachtige gildekleedij gestoken kaas
sjouwers gekend, waar Alkmaar beroemd
om is, ook hier bestond voor deze men-
De avond-, nacht- en Zondagsdiens der
apotheken te Leiden wordt van Zater-
d a g 2 tot en met V rijdag8Juli waar
genomen door de apotheek P. du Croix,
Rapenburg 9, tel. 807.
Te Oegstgeest: Oegstgeestsche Apotheek,
Wilhelminapark 8, tel. 274.
schen een gilde, dat zich het gilde der
Weetwerkers en Kraankinderen noemde. Is
de eerste naam afkomstig van het Duitsche
Weit en het Engelsche wheat, hetgeen tar
we beteekent of misschien van het stof,
dat na de textielbewerking overblijft en
waaraan het spreekwoord: „Hij ziet eruit,
alsof hij uit die weetkuipt gekropen is" af
komstig is? Men weet het niet. De naam
verdween en later ook de tweede helft, af
geleid van het kraanhoofd, dat tot 1863
voor het Waaggebouw stond en diende voor
de lossing en het laden van schepen.
In den tijd van den heer Mennes is door
de laatste resten van dit oude gilde een
streep gehaald. De instelling werd te kost
baar voor de stad. Men kan het nu af met
losse en enkele vaste krachten.
Het gezelschap heeft hierna een bezoek
gebracht aan het Huiszittenhuis, gelegen
tusschen de Haarlemmerstraat en den
Oude Rijn, dat oorspronkelijk een zuiver
kerkelijke instelling is geweest, die hulp
bood aan thuis zittende armen. Het om
vangrijke gebouwencomplex annex bakke
rij en pakhuiszolders wordt beheerd door
de Nederlandsche Hervormde Diaconie.
De heer G. F. E. Kiers heeft de bezoekers,
die in de Regentenkamer werden ontvan
gen het een en ander over de geschiedenis
van dit gebouw verteld, die eveneens te
rug grijpt tot in de middeleeuwen. De ach
terzijde van het gebouw, aan den kant van
de Haarlemmerstraat gelegen, heeft vele
jaren als soephuis dienst gedaan. In 1571
werden de drie instellingen van dezen aa?d,
n.l. die van de diaconie St. Pieter, Onze
Vrouwen en St. Pancras gecombineerd. Nog
in 1913 werd er soep gekookt voor de
Leidsche armen. In de bakkerij staat thans
nog dezelfde oven, die in 1574, dat moeilij
ke jaar van Leiden's beleg, het brood voor
de bevolking bakte, voor zoover er ten
minste meel te krijgen was. In 1931 heeft
het gebouw een belangrijke restauratie on
dergaan, die ook uit architectonische over
wegingen winst was. In de oude regenten
kamer, naast de tegenwoordige gelegen,
zetten de vrouwenkraammoeders een hon
derden jaren oude traditie voort: zij vin
den hier Vrijdags hun vergaderplaats, zoo
als dat ook in de zeventiende eeuw het ge
val was.
Men heeft hierna de gebouwen bezich
tigd. De voorzitter van Oud-Leiden bracht
zoowel den heer Mennes als den heer Kiers
en eveneens het bestuur van de diaconie
dank voor de prettige ontvangst.
LEIDSCHE REDDINGSBRIGADE.
Morgen zal het 20 jaar geleden zijn, dat
de L. R. B. werd opgericht en ter herden
king daarvan zijn voor morgenavond groote
zwemfeesten georganiseerd in de Zwemin
richting „De Zijl" waarvoor wij nader
verwijzen naar een in dit nummer voorko
mende advertentie. Gezien het zeer uitge
breide reddingsmateriaal, dat de vereeni-
ging op alle daarvoor in aanmerking ko
mende plaatsen in de stad beschikbaar
houdt, terwijl steeds reddende zwemmers
worden opgeleid, is de L. R. B. voor Lei
den van groote beteekenis. Dat het mate
riaal in een schier idealen toestand van
betrouwbaarheid verkeert dankt de L. R.
B. aan de niet genoeg te waardeeren ge
heel belangelooze verzorging door den heer
M. van Lieshout. Wij wenschen de Brigade
toe, dat het zwemfeest een succes wordt,
dat zal bijdragen tot den groei en bloei
der vereeniging. In verband met de her
denkingsfeesten is de Zweminrichting „De
Zijl" morgen na 5 uur voor het gewone pu
bliek gesloten.
Aan de wedstrijden en demonstraties,
die te half acht aanvangen en waarvoor
de volle medewerking door de Zwem- en
Polo-vereeniging „De Zijl" wordt verleend,
werken behalve de Leidsche Reddingsbri
gade ook die uit Katwijk, Noordwijk en
Oude-Wetering mede.
De oprichting van de L. R. B. vond
plaats op Vrijdag 5 Juli 1918 op een verga
dering in de Nutszaal, waar als spreker op
trad de heer A. J. Meyerink, destijds voor
zitter van de Haarlemsche Reddingsbrigade
thans hoofdconsul van den Ned. Bond tot
het Redden van Drenkelingen. Van het
voorloopige comité uit de initiatief-ne
mers waren de heeren C. J. Verzijden en F.
G. Verhoef resp. voorzitter en secretaris.
MILITARIA.
Heden is voor den tijd van 10 dagen een
gedeelte van de lichting 1927 voor het ver
vullen van de derde herhalingsofening
bij het 6e regiment veldartillerie onder de
wapenen gekomen.
