DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Gouden Jubileum van den
Volksbond
In het Bisdom Haarlem
MAANDAG 16 MEI 1938
29ste Jaargang No. 9032
S)e £cidóeh^Soii^cmt
Telefoon: Redactie 18.
Telefoon: Administratie 935.
Atkv. en Abonm-tarieren de paf.
Giro 103003. Postbus 1L
Dit nummer bestaat uit
vier bladen.
Onze standsorganisaties
Het gisteren te Haarlem gevierde gouden
jubileum van den Ned. R.K Volksbond
heeft weer 'ns verdiept en verlevendigd
de overtuiging, dat onze katholieke
standsorganisaties van over-groote
beteekenis zijn.
Van over-groote beteekenis voor de per
soonlijke beleving van de katholieke begin
selen in het persoonlijke leven.
Van over-groote beteekenis voor de door-
viering der katholieke beginselen in het
openbare leven.
Het ongeloof zou in de groote steden van
ons Bisdom nog meer slachtoffers hebben
gemaakt, als de Volksbond er niet was
geweest. Deze stelling kan zonder eeni-
gen twijfel worden aanvaard.
Wij kunnen vooral in dezen tijd onze
standsorganisaties niet missen. De stands
organisaties binden de menschen van een
zelfde willen en streven èn op godsdienstig
èn op maatschappelijk terrein te zamen tot
een eenheid. En door de samenwerking der
verschillende standsorganisaties, die op
katholiek beginsel staan, wordt die eenheid
over-kroond met een nog meer universeele
eenheid in aller Katholieken willen' en
streven.
En: eenheid is in dezen tijd, meer nog
dan anders, noodzakelijke voorwaarde voor
positieven arbeid èn voor afweer- van de
zoo dreigende hoogst ernstige gevaren.
Vanuit de standsorganisatie moet worden
gericht een groote stuwkracht naar een sa
menleving, gebaseerd op recht en liefde.
In de standsorganisaties moeten deskun
dig worden gevormd de leiders voor een
nieuwe maatschappelijke ordening.
Dit kan werkelijkheid zijn, zooals het in
het verleden werkelijkheid is geweest.
Men neme kennis van de gouden-feest
viering van dezen- Volksbond. En men
zal opnieuw worden doordringen van de
groote waarde, van het groote nut onzer
standsorganisaties, in het bijzonder ook van
de standsorganisatie van den Volksbond.
DE WERELD IN
VOGELVLUCHT
BRUSSEL, Met de kabinetsformatie van
den heer Spaak is het toch niet spaak ge-
loopen, zooals geestigaards met een toespe
ling op den naam van den formateur meen
den te kunnen voorspellen. Integendeel, hij
is er in geslaagd, een nieuwe Belgische re-'
geering te vormen en hij is derhalve de eer
ste socialistische premier in de Belgische
parlementaire geschiedenis. De Katholieken
zijn er niet erg enthousiast over, maar
wachten het regeeringsprogram van dit ka
binet af, voordat zij een definitief oordeel
willen uitspreken.
GENEVE: Het prestige van den Volken
bond wordt er niet grooter op en het leden
aantal ook niet. Telkens valt er weer een
land uit. De jongste weglooper is Chili, welk
land teleurgesteld is, omdat de Bond het
overigens vrij netelige vraagstuk der her
vorming maar niet wil aanpakken. Er moet
volgens de regels een opzegtermijn van 2
jaar in acht genomen worden en Chili heeft
gezegd, dat 't gaarne op zijn besluit wil te
rugkomen als in dien tusschentijd de her
vorming van den Volkenbond op stapel is
gezet.
SOETSJAU: In China, bij Soetsjau aan
den Loenghai-spoorweg, is weer geducht
Kath. Onderwijzers
te Oss
Protest tegen den laster
Voor een correctie van de publieke opi
nie in ons land was hetgeen op de Donder
dag te Oss voor de inspectie Boxmeer ge
houden Onderwijzersdag geschiedde, buiten
de agenda om, van algemeen belang. Toen
de zeereerwaarde heer Bloem, adviseur van
de afd. Oss van den K.O.B. en dekenaal
inspecteur van het bijz. onderwijs in het
bisdom den Bosch, even voordat de voor
zitter zijn openingswoord begon, de zaal
binnentrad, bereidden de honderen aanwe
zigen hem een ovationeele ontvangst. Deze
spontane natuurlijke reactie op een ver
derfelijke verdachtmaking moge een cor
rectief zijn op hetgeen wekenlang in het
journaille van Nederland te lezen heeft
gestaan. Toen de voorzitter, de heer Jans
sen uit Megen, op deze gevoelsuiting re
flecteerde en in een prettig aandoende
speech ook den aanwezigen burgemeester
van Oss, den heer Ploegmakers, betrok,
daverde de zaal van de instemming. Spre
ker beluisterde in dit spontaan applaus niet
alleen een krachtig protest tegen den la
gen laster der laatste weken, maar ook een
machtig credo in hun onkreukbaarheid.
Zichtbaar bewogen heeft pastaoor Bloem
gereageerd op dit „Lied ohne Worte", zoo
als hij het noemde, terwijl burgemeester
Ploegmakers in zijn dankwoord zeide, dat
deze bezoekers van Oss hem meer welkom
waren dan een groep provoceerende N.S.
B.-ers.
Deze incidenteele geste van een ingewijd
publiek moge een duidelijke taal spreken.
Oss heeft de teekenen verstaan en geen
duizendmaal heviger campagne zal een
kloof doen ontstaan tusschen clergé en ge-
loovigen. Zelfs heeft deze rel één goede
zijde gehad: Oss heeft den laatsten tijd heel
scherp leeren waarnemen en daaruit eeni-
ge conclusies getrokken.
Uit de agenda van den gehouden onder
wijzersdag valt .te vermelden, dat de heer
Kunst, conservator van het Koloniaal In
stituut, gesproken heeft over: „De volken
van Ned.-Indië", terwijl na den middag
Henk Schaer verzen heeft gezegd uit de
literatuur der middeleeuwen en van de
renanissance. Het was een genot naar dezen
voordrachtskunsteiaar te mogen luisteren.
Vele geestelijke en wereldlijke autoritei
ten, waaronder mevrouw Op de Coul, in-
spectrice van het L. O. in de inspectie Box
meer, de bisschoppelijke hoofdinspecteur
drs. van Gerwen, alsmede de heer Kipp,
waarnemend Commissaris der Koningin,
woonden dezen onderwijzersdag bij.
gevochten. De Japanners zeggen, dat zij
de Chineezen omsingeld hébben, en de Chi-
neezen beweren, dat zij de Japanners om
singeld hebben. Wij gelooven echter, dat
het bericht uit Tokio, waarin een groote
overwinning van de Japanners wordt ge
meld, nog het dichtst bij de waarheid is.
RIO DE JANEIRO: De Braziliaansche
bladen kaarten nog wat na over den mis
lukten staatsgreep en varen woedend uit
tegen Duitschland, dat de „groenhemden"
zou hebben gesteund. De „Völkische Beob-
achter" keert zich even fel tegen deze be
schuldiging. „Wij begrijpen, zoo schrijft
het blad, dat Vargas zondebokken voor den
opstand noodig heeft. Het sprookje van
Duitsche bedoelingen ten aanzien van Bra
zilië is in de wereld gebracht door de pers
van de Vereenigde Staten. Juist omdat er
in Brazilië groote Duitsche nederzettingen
en ook vele Rijksduitschers zijn, moeten
wij waarde hechten aan absoluut correcte
betrekkingen met de Braziliaansche repu
bliek. Onzerzijds zijn deze betrekkingen
nooit in gevaar gebracht. Op den duur is
het echter onverdragelijk, dat Duitschers
onder nietige voorwendsels worden lastig
gevallen, dat het Duitsche bedrijfsleven
schade ondervindt, en dat Duitsche couran
ten verboden worden, alleen omdat presi
dent Vargas zich door klungels in Washing
ton en New-York wat op den mouw laat
spelden." Prosit!
Bestuur en Lustrumcommissie der R.-K. Studentenvereniging „Sanctus Augusti-
nus" te Leiden bij het negende lustrum der vereeniging.
De R.K. Volksbond in het bisdom Haar
lem heeft gisteren in de Bisschopsstad zijn
gouden jubileum gevierd.
PONTIFICALE H. MIS
In de Kathedrale Kerk droeg Z. H. Exc.
Mgr. J. P. Huibers, Bisschop van Haarlem,
een pontificale H. Mis op, geassisteerd door
dr. Olierook, algemeen geestelijk adviseur
als diaken, pater Alexander, algemeen
kernleider, als subdiaken en voorts door
de adviseurs der af deelingen: rector Bo-
keloh uit Den Haag, rector Kuiper uit Ro-
terdam en kapelaan Pappen uit Haarlem.
RECEPTIE
Des middags recipieerde het centraal-
bestuur in het gebouw St. Bavo, waarvan
de zaal met door verschillende vereenigin-
gen geschonken bloemstukken, fraai was
vedsierd. Op de zeer druk bezochte recep
tie o.a. door plebaan F. Filbry, dr. Cass
Hentzen O.F.M., vertegenwoordigers van 't
R.K. Werkliedenverbond, de Hanze, L.T.B.,
„Herwonnen Levenskracht", centraal ver
band St. Josephsgezellen, de Graal, Bond
van R.K. Woningbouwvereenigingen, vele
vakbonden en afdeelingen, heeft de heer
F. Keesen uit Rotterdam, voorzitter van het
Comité van Uitvoering, de groote mede
werking aan het organiseeren van het ju
bileumfeest gememoreerd. Reeds aan den
eersten oproep om het jubiueum in alle af
deelingen kerkelijk te herdenken,, werd
algemeen gehoor gegeven. Het bewijst hoe
groot de eenheid en samenwerking is tus
schen het Centraal Bestuur der afdeelin
gen. Ook de oproep voor een stoffelijk
blijk van hulde, werd nagenoeg algemeen
beantwoord. Dit geschenk bestaat uit een
nieuw ameublement voor de vergaderzaal
te Amsterdam, waarvan spr. de foto aan
bood.
De president van het Centraal Bestuur,
de heer J. L. v. d. Akker, betuigde zijn
dank voor het cadeau en hoopte dat dit
feest de toch reeds hechte band tusschen
Centraal Bestuur en de afdeelingen nog
nooit is ook maar een wanklank gehoord!
nog zal versterken.
FEESTVERGADERING
Op de receptie volgde een grootsche
feestvergadering in hetzelfde gebouw, waar
aan het R.K. Kleinorkest onder leiding van
den heer J. Nibbering, muzikale mede
werking verleende.
De centraal president, de heer J. v. d.
Akker, hioeld de openingsrede, waarin hij
verwelkomde de voormalige geestelijke al-
viseur rector Olierook, deken H. C. J. Son
deken Bots uit Gouda, den geestelijk ad-
seur-rector Olierook, deken H. C. J. Son-
daal van Haarlem, den voorzitther van het
R.K. Werkliedenverbond, den heer de
Bruin, vertegenwoordigers van de organi
saties, pers en radio, wethouder W. J. B. v.
Liemt, wethouder van Haarlem, mr. F. A.
Bijvoet, voorzitter der R.K. Raadsfractie,
mr. Verschuur, voorzitter der R.K. Staats
partij, en den heer Jan Smit, eerelid van
het Centraal Bestuur.
Onze bond doet niet aan „politiek", aldus
zeide, spr., o.m., Dat wil geenszins zeggen
dat wij politiekloos zijn. Als bekro
ning van veel van ons werk, hebben wij
de Staatkunde en daardoor de politieke or
ganisaties noodig. Spr. wees met voldoening
op het vele goede, dat op dit terrein door
de R.K politieke organisaties is bereikt.
Wij hebben gaarne onze volle medewerking
aan de versterking dezer organisaties ge
geven en zeggen den nieuwen voorzitter
van de R.K. Staatspartij toe, dat hij op on
zen blijvenden steun mag rekenen.
Spr. deelde tenslotte mede dat telegram
men van hulde aan Z.H. den Paus en H.M.
de Koningin waren gezonden. Terwijl de
talrijke aanwezigen het bondslied zongen,
trad Z.H. Exc. Mgr. J. P. Huibers, de hoo-
ge Beschermheer van den bond, binnen.
Mgr. werd door den heer v. d. Akker ver
welkomd.
REDE DEKEN BOTS.
De feestrede werd gehouden door den
Hoogeerw. heer J. F. A. Bots Deken van
Gouda, die uitvoerig de geschiedenis van
den bond naging.
De wieg onzer Katholieke Arbeidersbe
weging in Amsterdam. Als louter-ma'te-
rieele belangen de laatste aanleiding wa
len geweest voor de stichting van den
bond, zou dat heel begrijpelijk zijn geweest
en volstrekt niet oneervol, maar wel zal
het eervol blyven dan ondanks moei
lijke materieele omstandigheden de aan
leiding tot de stichting van den R.K. Volks
bond een aangelegenheid van idieelen aard
:s geweest. En wel het bekende feit, dat
toen het gouden priesterfeest van Paus
Leo Xin door Amsterdams Katholieken
werd gevierd, de toegangsprijzen zoo wa
ren, dat onbemiddelde menschen werden
uitgesloten. Dit feit werpt een typisch licht
op de sfeer, waarin Europa toen leefde,
Het volk was verdrievoudigd in aantal,
maar het tweederde deel dat er bij kwam,
vond geen verbinding meer met den ouden
kring van ingezetenen. Men benutte hen
maar beminde hen niet. En bij het Katho
liek gemeenschapsfeest had men geen re
kening gehouden met dit tweederde ge-
ceelte. Op die uitsluiting antwoordden de
arbeiders met de stichting hunner organi
satie. Het was geen daad van vijandigheid
tegen de gemeenschap maar een georgani
seerd pogen om een rechtmatige plaats in
die gemeenschap te veroveren. Die gang
naar een broederlijke samenleving leeft na
50 jaren nog onverzwakt voort in onze be
weging, ja meer dan ooit wordt onze be
weging beheerscht door haar geloof aan
de ordeningsgedachte, waaruit hopelijk
eenmaal een harmonieuze maatschappij
zal opbloeien. Als we nu zien hoe een hal
ve eeuw later in onze dagen die gedachte
nog voortdurend stuit op veel oritiek en
verdachtmaking, dan zal het ons niet ver
wonderen dat de bond bij zijn stichting nu
niet onmiddellijk met broederliefde werd
tegemoet getreden. De eerste jaren zijn
dan ook heel moeilijk geweest want het
sociaal verband, dat we hu heel gewoon
vinden, was toen iets heel nieuws of lie
ver het bestond reeds maar juist in klei
ne groepen van revolutionaire elmenten en
juist uit die uiterlijke overeenkomst ont
stond de verdachtmaking van socialistische
gezindheid. Dat was voor de pioniers met
hun hooge idealen zeer pijnlijk. Maar Wil
lem Passtoors, Jan Smit e.a. hebben de pio
niersarbeid aangedurfd, omdat zij vast ge
loofden in het heilig recht der massa, die
hongerde naar de bevrijding. De geschie
denis heeft hen dubbel en dwars m het ge
lijk gesteld. Maar toen ondervonden zij on
welwillendheid en criiiek en zoo algemeen
was dergelijke verdachtmaking,, dat Paus
Leo XIII het noodig vond daar openlijk te
gen in te gaan en tegen een der katho
lieke voormannen zei: Zij, die zeggen, dat
uw ideeën socialistisch zijn, hebben geen
flauw vermoeden van de grondbeginselen
der christelijk sociale orde.
Willem Passtoors en zijn vrienden heb
ben in een ongunstige sfeer gewerkt en
dit werk vrijwel alleen moeten doen. Ze
ker, zij hadden vertrouwde vrienden
zooals Mgr. Konings, die in de herinne
ring der oude volksbonders nog met pië
teit voortleeft, maar de stichting en uit
bouw van den R.K. Volksbond is toch
goeddeels het werk geweest van de eigen
menschen. Daardoor mist zijn geschiede
nis iets van dat glorieuze aanzien, dat de
arbeidersbeweging van hét aartsbisdom
had verworven door een Mgr. Ariëns of
die voor het Zuiden genoot door een dr.
Poels, maar van den anderen kant geldt
speciaal van de katholieke georganiseerde
arbeidersgroep van dit diocees het eere-
predicaat: door eigen kracht omhoog. Op
een énkele uitzondering na, waren het bij
na allen mannen, die nauwelijks lager on
derwijs genoten hadden en de eerste hon
derd leden zullen wel niet eens precies ge
weten hebben waar het heen moest.
Dat was ook niet zoo eenvoudig. Rerum
Novarum was nog niet verschenen en in
ens land was geen voorbeeld te vinden om
hun den weg te wijzen. Toch hebben zij
den weg gevonden. En wel zoo goed, dat
d' ontwikkeling van deze 50 jaren in we
zen de ontwikkeling is geweest van het
eerste program uit de eerste jaren; bij de
verschijning van Rerum Novarum was het
riet noodig ook maar iets te veranderen in
statuten of program van onzen bond, hij
v:as de encycliek vooruit geloopen. Dat
pleit voor de heldere geest en de zuivere
gezindheid der eerste leiders en die zui
vere gezindheid komt wel het beste tot
uiting in de verhouding der pioniers van
heel den bond tot de kerkelijke overheid.
De geest van Rome zat hun van jongsaf
aan in het bloed. En aan de hooge relatie
met den internuntius in Den Haag is het
waarschijnlijk te denken, dat Paus Leo
XIII aan het lidmaatschap van den bond
zelfs bijzondere aflaten heeft verbonden.
Nooit is het in de 50 jaren noodig geweest,
dat Haarlems bisschop moest ingrijpen in
de richting of het streven van den Bond
ofschoon dit toch zoo gemakkelijk had
kunnen gebeuren bij de felle stroomingen
en de groote problemen in die halve eeuw.
Er is zelfs een tijd geweest, dat zonder
een steun der kerkelijke overheid de
Volksbond niet was blijven bestaan. Toen,
na den geestdrift der eerste jaren velen
den Volksbond gingen beschouwen als een
overbodig onderdeel der katholieke arbei
dersbeweging. Gelukkig is in de laatste 5
a 6 jaren in deze opvatting een groote ken
tering gekomen, want de ontwikkeling der
feiten heeft het ons in harde maar duide
lijke taal geleerd, dat niet in ons getal en
niet in onze instellingen, maar in het in-
zich en de gezindheid onzer leden de
kracht onzer beweging gelegen is. In steeds
breeder kring gaat men nu beseffen, dat
het herstel der maatschappij voor alles
niet ligt buiten maar in den mensch. En
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
Chili heeft zijn lidmaatschap van den
Volkenbond opgezegd (2e blad).
Spaak geslaagd in het vormen van een
nieuwe Belgische regeering (2e blad).
De Britsche gezant verlaat Mexico (2e
blad).
De Japanners melden een groote over
winning bij Soetsjau (2e blad).
Binnenland
Het gouden jubileum van den Ned. R.K.
Volksbond in het Bisdom Haarlem (le bl.)
Bij een treinbotsing te Ede, welke gis
teravond plaats had, werden vier personen
gewond; de schade is zeer groot (2e blad).
Ernstige veenbranden In Drente (2e en
le blad).
Zware fabrieksbrand te Amersfoort (2e
en le blad).
Lelden
Mr. F. van Cauwelaert spreekt op de
feestvergadering van „Sanctus Augustinus"
(2e blad).
Sport en Wedstrl|den
VOETBAL: Limburg wint met 31 den
missiewedstrijd van Den Bosch; Volendam
wint van VOSTA, in Roelofarendsveen werd
Graaf Willem door DOS geklopt. Voor
het kampioenschap van den KNVB wonnen
Feyenoord en Heracles beide; Quick (Nij
megen) promoveert naar de le klasse (3e
blad).
ROEIEN: Laga wint de Varsity, Njord
maar heel matig (3e blad).
SCHAKEN: De Noteboomwedstrijd te
Leiden gespeeld (3e blad).
ATHLETIEK: Docos wint den „Record-
Beker" op de Cross Country te Bussum (3e
blad).
dat de laatste oorzaak der wereldcrisis is
de mensch zonder God, de mensch, die ge
looft aan geweld.
Deze overtuiging, welke thans als
iets nieuws wordt verkondigt en waar
uit thans een beweging groeit als van
de Oxfordgroep, is door 50 jaar heen
de bezielende gedachte van den R.K.
Volksbond geweest. Willem Passtoors
met zijn vrienden zijn dan ook hun
tijd ver vooruit geweest. Nu pas, bij
na 59 jaar later, heeft Paus Pius XI in
zijn encycliek tegen het communisme
voor het eerst openlijk de dringende
noodzakelijkheid bepleit van standsor
ganisaties zooals de Volksbond.
De sociale studiedagen van onzen Volks
bond zijn een luxe, welke geen andere
maatschappelijke groep van het katholieke
volksdeel in ons bisdom zich kan veroor
loven. En voor iederen nieuwen docent is
het een openbaring met welke geestdrif
tige belangstelling gedurende vier dagen
die lessen daar gevolgd worden door 200
man. Die belangstelling is stelselmatig en
moeizaam gekweekt door 50 lange jaren
(ver 3 arbeidersgeslachten in duizenden
vergaderingen over heel het bisdom dik
wijls in kleine zaaltjes en menigmaal voor
een handjevol menschen.
De standsorganisaties moeten de karak
ters smeden tot ze in staat zijn om Chris
tus' Koningschap op alle cultuurgebieden
binnen te dragen. Dat is onze roeping voor
de toekomst. Onze moed en geestdrift zul
len groeien naarmate de tijd moeilijker
wordt. Dan kan men alles afnemen maar
éné ding niet: de arbeid van 50 jaar kan
men niet ongedaan maken. Daarom hoog
onze Volksbond, hoog onze Willem Pas
toors, al die namelooze vrienden, die den
volksbond hebben gesteund en gestuwd.
Uit hun goede gezondheid zal eens groeien
die maatschappij, waarin de goddelijke
liefde zal triomfeeren.
Na een muzikaal intermezzo sprak de
Bisschop, Mgr. Huibers. Dit feest, aldus
Mgr., staat in het teeken van een grenzen-
looze dankbaarheid. Daarom dan ook had
Mgr. in zijn kathedraal een H. Mis opge
dragen als dank aan God, voor dee over
vloedige zegen, in vijftig jaar door den
R. K. in het bisdom uitgestort.
Het was geen genadepaard toen de op
richters vijftig jaar geleden tegen den
Paus zeiden: „Wij zijn maar eenvoudige
werklieden maar, als het gaat om ons ge
loof, wijken wij voor niemand". Dat is
waarheid geworden. Hoe schoon is het
dat gij nu staat voor uw bisschop en uw
bischop zich thuis gevoelt onder u.
Het woord van Mgr Bottemanne: „Man-
