De Katholieken en Oranje
DINSDAG 26 APRIL 1938 29ste Jaargang No. 9015
S)e £clcbch^Sou^cmt
rz:z:";rlDAGBLAD voor leiden en omstreken
Te Delft wordt dezer dagen een herden
kingsavond voor prins Willem van Oranje
gehouden en ook in eenige andere plaat
sen maakt men zich op, de nagedachtenis
van den prins, wiens geboortedag in de
maand April viel, te eeren.
Verschillende geschriften zagen trouwens
in den laatsten tijd, nu de viering van het
regeerings jubileum onzer Koningin zoo
dicht naderbij komt, weer het licht over de
groote figuur in onze vaderlandsche ge
schiedenis. En dat ook de belangstelling
der katholieken naar die figuur uitgaat,
behoeft nauwelijks gezegd.
In nationaal gevoel wenschen wij b«
geen andere Nederlanders achter te staan,
en in Prins Willem willen ook wij den
grondlegger onzer onafhankelijkheid eeren.
Het misverstand, dat bij sommigen onzer
langer of korter tijd het oordeel over den
Prins overschaduwde, moet voor eens en
voor goed worden opgeruimd.
Dat er op enkele handelingen van Zijne
Hoogheid critiek kan worden geoefend, wie
zal het ontkennen? Dit geldt trouwens
voor nagenoeg iederen staatsman. Zeer te
betreuren blijft altijd zijn heengaan uit
de Moederkerk. En het is wel onnoodig te
zeggen, dat aan de langjarige worsteling
voor onze bevrijding uit de Spaansche over-
heersching voor de katholieken smartelij
ke herinneringen zijn verbonden.
Maar het is niet Willem van Oranje, dien
men verantwoordelijk kan stellen vo*ör de
gruwelen, waarvan menige plaats in ons
land getuige was.
Die gruwelen waren het schandelijk be
drijf van Lumey en consorten, bandieten,
die hun wreede instincten bot vierden, en
zich zélfs niet ontzagen een eerwaardigen
grijsaard als Musius, een vriend van den
Prins, meedoogenloos te vermoorden.
Deze en andere schanddaden en de on
derdrukking, die er op volgde, veroordee-
len wij met de uiterste verontwaardiging;
maar wij doen dit en wij kunnen dit doen
zonder onze waardeering en erkentelijk
heid te onthouden aan het grootsche feit,
cat in een langen en bangen strijd onze
zelfstandigheid als natie werd veroverd.
Over den tachtig jarigen oorlog is het
laatste woord nog niet geschreven. In ve
ler geest, ook bij ons, werkt nog te zeer de
stemming na en het vooroordeel door lang
verouderde schoolboekjes gewekt. Door al
te sterk gekleurde brillen zijn figuren als
Philips en Oranje bezien, en als gevolg
daarvan ook de groote gebeurtenissen van
dien tijd.
Bezinning is noodig, bezinning en herzie
ning van te lang gekoesterde meeningen.
Bij anderen vooral, maar ook bij ons.
Schaepman heeft ook hierin, als in zoo
veel, reeds meer dan vijftig jaren geleden
het goede geluid laten hooren. De inlei
ding tot zijn Proeve van een Program be
gint met de bespreking van een herstem
ming voor de Tweede Kamer te Delft,
waarbij een keuze moest worden gedaan
tusschen een liberalen en een katholieken
candidaat.
De liberale partij ging zich in den ver
kiezingsstrijd te buiten niet voor de
eerste en ook niet voor de laatste maal
aan anti-papistische agitatie, en dit deed
den doctor schrijven:
„Zij (de liberale party) heeft niet ge
aarzeld, terwille van éene stem meer bij
hare meerderheid, den felsten geloofshaat
aan te hitsen. Zij heeft alle oude vooroor-
deelen wakker geschud, alle lasteringen
herhaald. In het bloedigst tijdvak onzer
historie heeft zij, oude wonden heropenend,
rondgewroet, om herinneringen op te ha
len tegen ons, zonder te bedenken, dat de
glorieuse uitkomst ons aller hart verheugt
en verheft. Zij heeft dat gedaan tegen be
ter weten in, wel wetende, dat de moord
op den Prins van Oranje in de eerste plaats
zaak is van staatsrecht en zede, niet van
kerkgeloof; zich welbewust, dat de Katho
lieken in Nederland zeer zeker evenzeer
gruwen van de misdaden door Balthasar
Gerards en Jan Jaureguy gepleegd, als de
leden der hierbedoelde staatspartij van de
schanddaden door Lumey en Sonoy te Gor-
kum en elders verricht. Zij heeft het
worde herhaald dat gedaan tegen beter
weten in, wel zich bewust, dat de libera
len van 1883 niet de beginselen tot zege
praal willen brengen, die Willem van
Oranje in 1584 beleed, evenmin als de ka
tholieken van Nederland zoo zij 't ooit
wilden nu willen, wat Philips van
WILLEM DE ZWIJGER.
Spanje in die dagen met Nederland heeft
gewild."
„Zoo zij 't ooit wilden," inderdaad!
Het grootste deel van ons volk was nog
katholiek, toen de strijd tegen Spanje be
gon; en het verzet van Oranje tegen de
aantasting van 's lands privilegiën door
Philips had ongetwijfeld ook hun instem
ming. Vielen trouwens niet voorbeeldige
katholieken als Egmond onder het zwaard
van Alva's hardvochtig regime? En zou
het niet van alle gezond verstand en allen
historischen zin ontbloot zijn, de figuur
van Prins Willem, die zijn leven gaf in den
strijd voor onze onafhankelijkheid, te laten
monopoliseeren door de partij van domi
nee Kersten en anderen?
Bij de Vondel-herdenking van dit jaar is
er terecht en met nadruk aan herinnerd,
hoe groot de vereering was, welke 's lands
grootste en oudste poeët de Oranje's toe
droeg.
Vooral prof. Molkenboer, Vondelkenner
bij uitnemendheid, legde hierop den klem
toon. En te Rome, waarheen hij voor eeni
ge spreekbeurten genoodigd was, wijdde
hij een zijner redevoeringen speciaal aan
Vondel en Oranje.
Willem de Zwijger zeide de geest
driftige en wetenschappelijke redenaar
heeft Vondel altijd geëerd als den held en
bevryder van ons volk, een voorvechter
voor de vrijheden, die hij, Vondel, zoo lief
had. En in deze visie op den Prins is bij
Vondel nooit eenige wijziging gekomen,
ook niet, toen hij later katholiek werd.
Het was deze vrijheidsliefde, zeide prof.
Molkenboer, die oorzaak was, dat Vondel
voor Prins Maurits niet dezelfde liefde
koesterde als voor diens vader, maar groot
was zijn bewondering en vereering voor
Prins Frederik Hendrik, den bevrijder en
stedendwinger, wiens overwinningen Von
del in tal van verzen heeft bezongen en
wiens verdraagzaamheid na de periode van
onderlinge twisten tijdens het Twaalfjarig
Bestand hem daardoor te meer opviel.
Tot zoover de Nijmeegsche hoogleeraar.
Er kan inderdaad geen enkele reden be
staan voor de katholieken van dézen tijd,
om een andere visie te hebben en het beter
te willen weten, dan Vondel in den zijnen.
P. S.
ACTIE VOOR GOD
HEDENAVOND
HET GROOTE TOONEELSPEL VAN
PATER HENDRICHS.
„DIE ALTIJD BLIJFT."
Deze première voor Leiden zal een groot
succes worden.
Reeds zijn een achthonderdtal entree
bewijzen verkocht.
Maar de groote Stadsgehoorzaal met z'n
twaalf honderd plaatsen moet uitverkocht
zijn voor deze gebeurtenis.
Dit eischt de piëteitsgedachte aan den
overleden auteur-apologeet!
Dit eischt de Actie voor God, die werk
zaam moet zijn op elk terrein!
Dit mag gevraagd worden door een
speelgezelsohap als dat van Pierre Balle-
dux!
Dit mag gevraagd worden door de me
dewerkende St. Odoknapen!
Dit vraagt ook de Katholieke Jeugdbe
weging, welke deze opvoering mogelijk
maakt.
Aan de Stadsgehoorzaal zulle'n van
avond nog plaatsen verkrijgbaar zijn van
0.75, 1.00, 1.25 en 1.50.
Aanvang 8 uur. Opening van de zaal 7.30.
Wij meenden alsnog aller aandacht hier
op te mogen vestigen.
Rector L. BEUNE.
Kapelaan E. PAAP.
V Eerbied voor elkanders
overtuiging
Volk van Nederland. Kunt gij
deze dictatuur der Staatspartij, deze
onderdrukking van volksgenooten,
voor wier overtuiging toch een ieder
eerbied moet hebben, met uw geweten
verantwoorden?
Aldus durft het „Nationaal Dagblad"
schrijven, gisteravond. Een brutaal mensch
heeft de halve wereld. Maar Nederland
behoort dan tot die andere halve wereld,
die zich niet door brutaliteit laat inpal
men of overbluffen! Dat hopen we en dat
verwachten we!
Aldus durft het „Nationaal Dagblad"
schrijven, omdat de bevolking van Oss zijn
colporteurs onvriendelijk heeft bejegend
na al de smadelijke insinuaties door het
blad geworpen op die bevolking, op de
leiders van die bevolking, in wie ook zij
zelf werd getroffen, pijnlijk gegriefd.
Eerbied voor elkanders eerlijke overtui
ging. Ja, dat is een kostbaar goed in onze
samenleving. Daar wordt tegen gezondigd.
Ook in onzen tijd. Ook in een samenle
ving, die democratisch wil zijn, die demo
cratisch is.
Maar... is de N. S. B. de geroepene,
cm dien eerbied voor elkanders eerlijke
overtuiging 'te prediken?!
V Een vreemde advertentie
In „Graficus", weekblad voor de Grafi
sche Vakken in Nederland, trof ons een ad
vertentie van een drukkerij te Hilversum,
waarin wordt gevraagd een prima drukker.
Niets bijzonders. Maar wel is iets bijzon
ders, dat er bij staat:
„Zij, die zonder werk zyn, behoeven
in dit geval niet te solliciteereru"
Nu kan de steller van deze advertentie
misschien wel tien redenen aanvoeren,
waarmede hij deze bijvoeging rechtvaar
digt en billijkt.
Maar welke redenen dat ook mogen zijn,
vast blijft voor ons staan, dat een dergelijke
annonce blijk geeft, niet te kennen den
geestelijken toestand van den werklooze, al
thans diens leed, diens geneigdheid, om in
te zinken in een toestand van depressie,
van neerslachtigheid, van moedeloosheid
niet mee te voelen.
Zulke advertenties moesten geweigerd
kunnen worden!
DE WERELD IN
VOGELVLUCHT
WEENEN: Naar in sommige Engelsche
bladen verluidt, zou er in Ween en een
v/are terreur heerschen. De Oostenrijkers,
niet gewend aan het Duitsche systeem van
unondje dicht", zouden thans in grooten
getale kennis maken met hun nieuwe hee-
ren, die van critiek op hun beleid niet wil
len hooren. En vooral de Joden, die in
Ween en een groot percentage der bevol
king uitmaken, moeten het hard te verdu
ren hebben, ook al zeggen en doen ze
nets. Of het allemaal voor 100 waar is,
weten we niet; zelfs in de Engelsche pers
circuleeren wel eens overdreven en on
juiste berichten. Maar dat de Weeners hun
aangeboren spotzucht zullen moeten lee-
ren intoomen en daarvoor leergeld zullen
moeten betalen in den vorm van gevange
nis en concentratiekamp, staat wel vast.
PARIJS: De nieuwe Fransche premier
Daladier heeft een waar woord gesproken,
toen hij gisteren den Franschen deze
hoogst ernstige waarschuwing voorhield:
Tenzij de Franschen weer gaan arbeiden
en hun productie gaan opvoeren, rest er
r.iets anders dan een totalitair regiem.
Wij hebben reeds meermalen geschreven,
c'at het Fransche volk, als het zóó door
gaat, schreeuwt om een dictatuur. Deze
regeering schijnt het gevaar eindelijk in
te zien en het is te hopen, dat het Fransche
volk luisteren zal naar haar ernstige waar
schuwing.
PRAAG: De eischen van Henlein, waar
van wij gisteren schreven, dat zij zeer ver
gingen, hebben te Praag ontstemming ver
wekt, zooais begrijpelijk is. Men acht in
williging daarvan onmogelijk, omdat ze
een eerste stap beteekenen naar een alge-
beele afscheiding van het gegermaniseerde
gebied.
DE ROUTE VAN DEN KONINKLIJKEN
STOET BIJ DE DOOPPLECHTIGHEID
VAN PRINSES BEATRIX.
Naar wij vernemen zal, behoudens
mogelijke wijziging, de koninklijke
stoet op 12 Mei a.s. zich langs den vol
genden weg naar de groote kerk bege
ven: van het paleis Noordeinde, de Pa
leisstraat, de Oranjestraat, de Park
straat naar den Kneuterdijk en van
daar over Buitenhof, Gravescraat,
Groenmarkt, Riviervischmarkt naar de
kerk.
WAT ANDERE BLADEN
SCHRIJVEN
LANDVERRAAD?
Herinnerend aan de vergadering der Nat.-
Soc. Arbs.-Partij, waarop van hare zucht
bleek naar inlijving van ons land bij het
Groot-Duitsche Rijk, schrijft het Han
delsblad:
„Ons Wetboek van Strafrecht spreekt on
der het hoofdstuk van „misdrijven tegen de
veiligheid van den Staat" in art. 93 van de
strafbaarheid (met levenslange gevangenis
straf of tijdelijke van ten hoogste twintig
jaren) van „de aanslag, ondernomen met
het oogmerk om het Rijk geheel of gedeel
telijk onder vreemde heerschappij te bren
gen". Voor zulk een „aanslag" moet „het
voornemen der daders" zich door een begin
van uitvoering hebben geopenbaard (art.
79). Artikel 97a houdt zich bezig met perso
nen die met een buitenlandsche mogend
heid (personen of lichamen) in verstand
houding treden om steun te krijgen voor
het voorbereiden, bevorderen of teweeg
brengen van 'n omwenteling of het voor
nemen daartoe te verstreken. Zoo is er nog
meer.
Juristen mogen uitmaken, of in het ge
val van dr. Van Rappard's „Groot-Duitsche
beweging" over welker afmetingen men
overigens niet ongerust behoeft te zijn!
deze of andere bepalingen van toepassing
zijn".
DE OUDE ADAM.
De Avondpost schrijft:
„De jongste relletjes in Oss bewijzen
overtuigend, dat het de N. S. B. te doen
is om politiek en om niets anders.
Men zal veel ophef maken van den na-
tionaal-socialist, die bij de vechtpartijen
vrij ernstig werd gewond, maar men heeft
het zélf uitgelokt.
Natuurlijk keuren we dergelijke ge
welddadigheden niet goed, maar wat had
den de fascistische colporteurs in Oss te
maken? Dit was loutere provocatie, anders
niets.
Na de verkiezingen van het vorig jaar
is 't langen tijd in de N. S. B. nogal kalm
geweest, ook wat haar actie betreft. Nu
wordt het weer anders. Ook de „schanda
len" beginnen te herleven. Men gaat het
weer probeeren met het scheppen van een
troebele sfeer. Er werd b.v. onlangs een
verhaal over zoo iets als een zedenschan-
daal aan een groote Leidsche fabriek ge
publiceerd, dat tegen een onderzoek naar
de waarheid niet bestand is gebleken en
dat men heeft moeten terug nemen, zij
het dan ook dat dit op slinksche wijze ge
schiedde.
De oude Adam in de N. S. B. is weer
ontwaakt men zal goed doen er op te
letten".
De Baby-motorspuit der Leidsche poli-
tie-brandweer is sinds eenige maanden ge-
stationneerd op het tramemplacement op
den Rijnsburgerweg. Deze baby-spuit is
afneembaar geplaatst op een door perso
neel der politie-brandweer vervaardigden
wagen. (Alleen het chasis natuurlijk niet).
Deze babyspuit zal dienst doen, wanneer bij
Dll nummer bestaal uit
vier bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
De gelijkschakeling wordt in Oostenrijk
doorgezet. Men spreekt van een terreur te
Weenen. (2e blad).
De plannen van den Franschen premier
Daladier. (2e blad).
Accoord tusschen Engeland en Ierland.
(2e blad).
Praag ontstemd over de eischen van
Heplein. (2e blad).
Ernstige ongeregeldheden in Br. Indië.
(2e blad).
Binnenland
De route van den Koninklijken stoet bij
de doopplechtigheid van prinses Beatrix.
(lste blad).
Overleden is het lid van Ged. Staten mr.
J. D. Verbroek, (lste blad).
JAPANSCHE OFFICIEREN VAN HUN
POST ONTHEVEN.
SJANGHAI, 26 April. (A. N. P.). Offi
cieel word bevestigd, dat vice-admiraal
Hasegawa, de commandant van de Japan-
sche vloot in de Chineesche wateren, van
zijn post is ontheven en ter beschikking
gesteld is.
Tegelijkertijd werden de marine-attaché
vice-admiraal Honda, de commandant van
de landingstroepen der marine, vice-admi
raal Ohkochi en de chef van den staf van
de Japansche vloot in de Chineesche wa
teren, vice-admiraal Soegijama, van hun
post ontheven.
HET HUWELIJK VAN KONING ZOG.
TIRANA, 26 April. (A. N. P.). Ter gele
genheid van het huwelijk van koning Zog
van Albanië met de Hongaarsche gravin
Aponnyi, dat Woensdagochtend half elf zal
worden voltrokken, is een millioen Alba-
neezen naar Tirana gekomen. De vroolijk
versierde straten zijn overvuld met een
zingende en dansende menigte. Aan de
toegangswegen tot de stad zijn eerepoor
ten gebouwd.
In ieder van de tien prefecturen van het
land zullen tien arme bruidsparen op kos
ten van de plaatselijke autoriteiten in den
echt worden verbonden.
Het koninklijk bruidspaar zal de witte
broodsweken verblijven in een paleis op
den top van een heuvel aan de Adriatische
Zee.
VIER SMOKKELAARS VERDRONKEN.
BELGRADO, 26 April. (A. N. P.). In de
nabijheid van de Italiaansche bezitting
Zara aan de Adriatische Zee is een zeil
scheepje in een storm geraakt en omgesla
gen. De vier inzittenden, die suiker naar
Zuid-Slavië wilden smokkelen, zijn ver
dronken.
een brand in de wijk achter het station de
motorspuit voor den spoorwegovergang
zal moeten wachten. Het personeel zal dan
via de luchtbrug verder gaan en met bo-
venafgebeelden wagen naar den brand
kunnen rijden. Alleen de chauffeur blijft
op de motorspuit om later weer verder te
gaan.
