DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
ZATERDAG 23 APRIL 1938
29ste Jaargang No. 9013
Telefoon: Redactie 15,
Telefoon: Administratie 935.
Adv. en Abonm-tarieven zie pag. 2.
Giro 103003. Postbus 11.
Over hel nationaal-
socialisme
Wij hebben vermeld de rede, die jhr. mr.
D. J. de Geer heeft gehouden als voor
zitter der Christelijk-Historische Unie, deze
week op het congres zijner partij.
Wij willen hier nog even het licht wer
pen op de volgende passage in die rede:
„Zooals ik straks reeds opmerkte, ver
kreeg de nationaal-socialistische partij wèl
thans voor het eerst 4 leden in de Tweede
Kamer. Na den uitslag van de Statenver
kiezingen in 1935 was dit echter een zeer
groote teruggang. Vooral voor een partij,
die het van een suggestie van onoverwin
nelijkheid moet hebben. Of ook hierbij niet
ten deele gewerkt hebben de betere econo
mische vooruitzichten van het voorjaar
1937, laat ik in het midden. Daar de be
trokken partij vooral aantrekikngskracht
heeft voor wie zijn evenwicht verloor, is
dit wel waarschijnlijk. Maar de hoofdoor
zaak ligt daar toch stellig niet. Veeleer
mag men aannemen, dat de gevaren voor
de geestelijke en burgerlijke vrijheid, die
natuurnoodwendig aan het natio-
naal-socialisme zijn verbonden, allengs ook
tot het besef van menigen aanvankelijken
meelooper zijn doorgedrongen, terwijl bo
vendien de wijze, waarop in ieder geschil
tusschen onze Regeering (of onze publie
ke opinie) met die van een naburig land,
stelselmatig de zijde van dit laatste geko
zen wordt, veler sympathie blijkbaar op
een te zware proef heeft gesteld. Het is
vooral uit dit laatste gezichtspunt, dat de
duidelijke afwijzing door ons volk vamhet
nationaal-socialisme misschien .nog de
meeste toejuiching verdient. Het gevaar
van een tegenovergestelden afloop was,
dat het buitenland een indruk van onze
mentaliteit had kunnen verkrijgen, die
aanmoedigde tot een in dezen bewogen tijd
gevaarlijke bemoeizucht. Wij mogen de
lessen uit den patriottentijd niet vergeten.
Al kan de mogelijkheid, dat ook thans
vreemde troepen in ons land worden ge
haald tot zuivering van onze staatsinstel
lingen, volkomen worden uitgeschakeld
tegenwoordig geschiedt dit trouwens meer
ter voorkoming van een burgeroorlog!
aangenomen mag toch wel, dat de aanwe
zigheid van een groote nationaal-socialis
tische partij in ons land aan de ontwik
keling van rustige en vreedzame verhou-
houdingen met onzen buur niet bevorder
lijk zou zijn. Ook is het goed, dat het bui
tenland nu weet, dat hier te lande van een
burgeroorlog en dus ook van hulpvaar
dige „voorkoming" daarvan nooit spra
ke kan zijn, omdat hier te lande slechts
invloed geoefend wordt door partijen, die
haar geschillen parlementair uitvechten,
niet door partijen, die uit de school ko
men van het geweld".
Deze woorden, waaririede wij het voor
het. overgroote deel eens zijn, omvatten
kernachtige gedachten, waarop wij graag
de speciale aandacht ook van onze. lezers
willen richten.
BONDSDAG VAN DE LAND- EN TUIN-
BOUWENDE JONGEREN IN DE
K. J. M. V.
Zooals bekend heeft de Diocesane Bond
der K. J. M. V. in het Haarlemsche Bis
dom een afzonderlijke groepeering voor
de land- en tuinbouwende jongeren, de
z.g. L. T. jongeren. Samenwerkend met
het algemeen program der K. J. M. V.
wordt er vooral op technisch gebied in hun
kringen een eigen voorlichting gegeven.
Zoo hebben zij hun eigen aanvullingen
op leiders- en ledenblad, eigen studieda
gen en ook hun eigen jaarlijkschen Bonds
dag.
Hun Bondsdag 1938 wordt gehouden
a.s. Zondag te Haarlem.
Zij vangen dien dag aan met het volgen
van de parochiale Hoogmis in de Joseph-
kerk.aan de Jansstraat te 10.30 uur.
Na de gemeenschappelijke koffietafel
wordt des middags de Bondsviering ge
houden in het Bavogebouw aan de Smede-
straat.
De K. J. M. V. afdeelingen van Lisse en
Noord wij kerhout zullen het middagpro
gram verzorgen van declamatie, zang en
kluchtig leekenspel.
Pater H. de Greeve zal de feestrede uit
spreken: „De kracht van het Gezinsleven
in den land- en tuinbouwenden stand."
De diocesane technische Adviseur, de
heer C. P. Vergouwen zal spreken over
,De arbeid der jongeren op het land van
hun Ouders."
De L. T. leden worden in groote getale
verwacht, terwijl ook van plaatsen, waar
een L. T. afdeeling in oprichting is, jonge
ren boven de zeventien jaar welkom zijn.
DE „NIEUW AMSTERDAM"
Het schip met tal van hooge genoodigden
voor eendaagschen tocht vertrokken.
Heden wordt het vlaggeschip der Holland
Amerika lijn, het grootste nieuwste en
mooiste schip der Nederlandsche koopvaar
dijvloot, de „Nieuw Amsterdam", tijdens
een eendaagschen tocht op de Noordzee
door de bouwers, de Rotterdamsche Droog
dok Maatschappij, officieel overgedragen
aan de opdrachtgevers, de HollandAme
rika lijn.
Aangezien de bouw van dit schip in ver
band met de voorbereidingen en de werk
gelegenheid, die erdoor is geschapen, reeds
van nationale beteekenis was, valt het te
begrijpen, dat de dag van heden wordt be
schouwd als een mijlpaal voor de Neder
landsche scheepvaart en dat de belangstel
ling voor de plechtige gebeurtenis tot in de
hoogste regeeringskringen bestond. Alle le
den van het kabinet hebben dan ook, indien
hun werk het maar even toeliet, gebruik
gemaakt van de uitnoodiging, om den tocht
van heden mee te maken.
Reeds vroeg in den ochtend arriveerden
de eerste genoodigden aan de Wilhelmina-
kade, waar de „Nieuw Amsterdam" gemeerd
lag en hoog boven de gebouwen uitstak.
Te ruim half acht begonnen de passagiers
zich reeds in te schepen en geleidelijk werd
het drukker, totdat, te omstreeks negen
uur, vrijwel alle genoodigden aan boord
waren.
Te ruim negen uur werden de verschil
lende statietrappen ingehaald. Het was
guur weer en gezien ook de ligging van
de Wilhelminakede, bevond zich daar
slechts weinig publiek.
Het bleek, dat een der genoodigden door
onvoorziene omstandigheden vertraging
had gehad en mededeeling had laten doen
dat hij later aan boord zou komen, want
een smalle loopplank bleef de verbinding
vormen tusschen den wal en een dienstin
gang in het achterschip. Even voor half
tien verscheen de verlate passagier. Het
bleek te zijn de minister van staat jhr. mr.
B. J. de Geer, die aldus als laatste passa
gier aan boord kwam.
Te half tien werden de laatste trossen
losgesmeten en trokken twee sleepbooten
het gevaarte van den wal, dat langzaam
koers zette in de richting van de zee, voor
den tocht die het begin zal zijn van naar
een ieder van harte hoopt, een gelukkige
en roemrijke vaart.
ZEDELIJKHEIDSVRAAGSTUK
IN FABRIEKEN.
De Arbeidsinspectie wijdt bijzondere
aandacht aan de zaak.
Het Tweede Kamerlid mevr. Bakker
Nort had de volgende vragen gesteld:
1. Heeft de minister kennis genomen
van het bericht, dat eenige jaren geleden,
n.L in 1934, herhaaldelijk op groote verga
deringen van de Katholieke Jeugdvereni
gingen zeer ernstig is geklaagd over mis
bruik van leidende mannen in inrichtingen
van nijverheid ten opzichte van meisjes en
vrouwen, werkzaam in hun bedrijf?
2. Kan de minister meedeelen, indien
deze klachten omtrent zeer ernstige wan
toestanden bekend waren, of er naar aan
leiding daarvan een grondig onderzoek
heeft plaats gehad, en zoo ja, welke resul
taten dit heeft gehad?
Minister Goseling heeft thans het vol
gende antwoord gegeven:
1. Deze vraag wordt bevestigend beant
woord.
2. Voor een justitioneel ingrijpen, waar
op naar ondergeteekende meent te mo
gen aannemen in de tweede tot hem ge
richte vraag wordt gedoeld, zijn noodig zoo
danige feiten of omstandigheden, dat daar
uit een redelijk vermoeden van schuld aan
eenig strafbaar feit voortvoleit. Bij de op
sporing is men grootendeels aangewezen op
hetgeen door aangifte en verklaringen be
kend wordt. Ook wanneer over gegevens
als vorenbedoeld wordt beschikt, is het
vereischte wettelijke bewijs niet zelden
geenszins gemakkelijk te verkrijgen. Een
justitioneel ingrijpen in meer algemeenen
zin ter zake van misstanden, als in de klach
ten bedoeld, zal dan ook in den regel hier
geen uitkomst kunnen brengen. Wel is den
ondergeteekende voor wat betreft een be
paald ressort gebleken van een kort gele
den verkregen veroordeeling in een op zich
zelf staand geval en daarnaast van een
vóór eenige jaren ingesteld zeer uitvoerig
onderzoek, dat geen positief resultaat heeft
opgeleverd.
Overigens kan worden medegedeeld,
dat de Arbeidsinspectie bijzondere
aandacht wijdt aan het vraagstuk van
de zedelijkheid in fabrieken en werk
plaatsen en dat ten deze nog nadere
opdrachten zijn verstrekt. Voor zoover
dit ligt op het terrein zijner ambtswerk
zaamheid, blijft ook de ondergeteeken
de diligent.
PRINS BERNHARD THUIS.
Z. K. H. gisteravond op paleis Soestdijk
aangekomen.
Gisteravond te kwart voor acht is
Z. K. H. Prins Bernhard onverwacht,
geheel alleen in zijn nieuwe auto geze-
tèn, op het paleis Soestdijk gearri
veerd.
Prins Aschwin is van Parijs per
trein rechtstreeks naar Berlijn terug
gekeerd.
LUXEMBURG GERUST GESTELD.
Een verklaring van den Duitschen gezant.
LUXEMBURG, 23 April. (A. N. P.).
Bij een op het gemeentehuis ter gelegen
heid van den Duitschen dag der voedings
middelententoonstelling te Luxemburg ge
houden ontvangst heeft de Duitsche ge
zant, van Radowitz, verklaard, dat Duitsch-
land de autonomie en onafhankelijkheid
van het groot-hertogdom zal eerbiedigen
en dat het slechts den wensch heeft, aan
gename betrekkingen te onderhouden met
een buurvolk.
De gezant voegde hieraan toe, dat deze
verklaring binnenkort op officieele wijze
zou worden bevestigd.
DE MIJNRAMP IN AMERIKA.
Reeds twaalf dooden geborgen.
NEY-YORK, 23 April. (A. N. P.). Er
zijn thans twaalf dooden geborgen te Grun
dy (Virginia).
NOODSEINEN VAN AMELIA EARHART?
Het klinkt ongelooflijk.
Een 18-jarige leerling eener middelbare
school te Sosnowitz (Oostelijk Opper-Sile-
zië) zou volgens berichten in de Poolsche
bladen met een korte golfontvanger op een
golflengte van 40.5 meter S.O.S.-seinen
hebben opgevangen van het station
„Khoqa", dat zich aan boord van het vlieg
tuig der het vorige jaar verdwenen Ame-
rikaansche aviatrice Amelia Earhart be
vond. De Krakauer kortegolfzenderclub
heeft dit bericht doorgegeven aan de kor-
tegolfstations in Engeland en Amerika, om
vast te stellen, of bevestiging der noodsei
nen te verkrijgen is.
PE WERELD IN
VOGELVLUCHT
BOEKAREST: Er zijn thans nadere ont
hullingen gedaan over de geheime acti
viteit van de fascistisch getinte IJzeren
Garde in Roemenië en over de maatrege
len, welke tegen de leiders zijn genomen.
Ten huize van de leiders der beweging
werden groote hoeveelheden documenten
gevonden, waaruit bleek, dat er een uit
gebreide systematische spionnage-organi-
satie bestond. De IJzeren Garde had haar
spionnen bij de politie, de recherche en
den generalen staf. Aan de hand van een
bij den leidér gevonden stuk is komen
vast te staan, dat er verbindingen met
buitenlandsche organisaties bestonden en
dat men er naar streefde buiten het gezag
der regeering om, een bepaalde politiek
vast te stellen.
Wie die organisaties zijn, *wordt niet na
der aangegeven, maar uit het feit, dat de
Roemeensche autoriteiten beweren, een
kladje van Codreanu aan Hitler in handen
te hebben, laat zich al heel wat raden.
Het zou wel interessant zijn, iets meer
te vernemen van deze betrekkingen van
den Roemeenschen fascistenleider met het
buitenland, maar in zulke zaken is men
altijd zeer voorzichtig wegens de delicaat
heid van de buitenlandsche betrekkingen.
Codreanu moet gezegd hebben, dat hij na
tuurlijk bedreigd zou worden door Rus
land, wanneer hij aan de macht zou zijn
gekomen en dat hij de hulp van Duitsch-
land noodig zou hebben. Had hij aan Roe
menië de rol van Spanje toegedacht?
TOKIO: Naar uit Japansche kringen
wordt vernomen, wrl Japan het tempo van
het offensief in China verhaasten. Na hun
tegenslag in de buurt van Taiertsjwang
zetten zij nu blijkbaar alles op haren en
snaren om hun prestige niet te verliezen.
Het blijkt nu 'wel, dat de Japanners zich
in een zeer kostbaar avontuur hebben ge
stoken, waaruit zij zich niet meer kunnen
losmaken. Ten koste van alles moeten zij
door den zuren appel heenbijten.
EEN ST. ANTONIUSBEELD VAN
TERMOTE.
In de Hartebrugskerk.
Sinds gistermiddag is de Hartebrugskerk
een beeld van St. Antonius rijk, dat weer
een gelukkige schrede voorwaarts betee-
kent op het pad der religieuze kunst, waar
op slechts met moeite en offers verder
wordt geschreden.
De Pastoor der Hartebrugskerk, die reeds
met de schilderingen van Lode Sengers in
de doopkapel oog toonde te hebben voor de
juiste waarde der religieuze kunst, heeft
ook voor een St. Antoniusbeeld, dat achter
in de kerk zou moeten worden geplaatst,
weer een goede keuze gedaan, door de ver
vaardiging hiervan op te dragen aan Al-
bert Termote.
En Albert Termote heeft het beeld ge
hakt en gesneden uit hout. Hout is geen
gemakkelijk materiaal, maar het heeft een
bijzondere bekoring, zooals ook uitgaat van
oude houten heiligenbeeldjes, welke men
zeldzaam nog wel eens aantreft.
Termote, die anders hoofdzakelijk met
steen werkt, heeft met dit Antoniusbeeld
echter overduidelijk aangetoond, dat deze
teruggang naar het eeuwenoude materiaal
een zeer gelukkige is, maar daarvoor wordt
dan ook vereischt een kunstenaarschap, dat
heerschen kan over alle moeilijkheden, wel
ke dit materiaal den kunstenaar oplevert.
Termote heeft hier een St. Antoniusbeeld
vervaardigd, niet zooals men dezen heilige
misschien gaarne kent, maar zooals men
hem zou moeten zien, vergeestelijkt, on-
aardsch. Dat zijn de eerste en diepste in
drukken bij het aanschouwen van dit hei
ligen gelaat.
Zijn kleed is geen pij, die in schoone
plooien rondom hangt als een jurk om een
etalagepop, maar dat is de pij, zooals een
heilige die draagt.
Links van den heilige staat het openge
slagen boek. dat als uit zijn handen geval
len is. die hij plotseling uitstrekt om het
goddelijk kind te ontvangen, dat zich in
zijn armen werpt.
Dat laatste is wonderschoon uitgebeeld,
de liefde van het goddelijk kind tot St. An
tonius en de liefde van St. Antonius tot
het goddelijk kind.
Er is bijna actie in beider beweging,
welke hier is vastgelegd in het hout.
Het is een heiligenbeeld, dat ontroert.
Op de openliggende zijden van het boek
staat te lezen:
Zalig de man, die zonder vlek bevonden
werd, die het goud niet najoeg, noch zijn
hoop stelde in geld en schatten.
Wie is deze?, dat wij hem loven, want hij
heeft wonderen gewrocht in zijn leven.
Lode Sengers gaf er met wat zachte kleur
meer relief aan, zoodat het nu aanspreekt
met ontroering.
Evenals bij het St. Theresiabeeld aan den
anderen kant is er om het beeld een kunstig
smeedwerk aangebracht, dat langs het
Dit nummer beslaat uit vl|t
bladen, w.o. geïllustreerd
Zondagsblad.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
Japan wil het tempo van het offensief in
China versnellen. (2de blad).
De relletjes voor het bisschoppelijk pa
leis te Rottenburg. (2de blad).
Het complot van de IJzeren Garde In
Roemenië. (2de blad).
De weigering van Amerika om helium af
te staan aan Duitschland. (2de blad).
Een mijnontploffing in Virginia. (2de
blad).
Binnenland
De overdracht van de „Nieuw Amster
dam". (1ste blad).
Slachtoffer van den aanslag in de Regen-
tesselaan te Den Haag aan verwondingen
bezweken. (1ste blad).
Leiden
Regenten-jubileum in het R.K. Weeshuis.
(2de blad).
Omgeving
Het bloemenfeest te Noordwijk. Be
zoek van H. M. de Koningin. (2de blad).
TpI HIM Met een DR,ETAX f 2 - p. uur
I ul.uuUU naar de bloembollen
Garage De Groot, Beestenm., Parkeerterrein
beeld in gedraaide stangen omhoog gaat.
Het ontwerp hiervan is van ir. Jan van
der Laan, het is uitgevoerd door de firma
Koelman te Oegstgeest en past geheel bij
dit zeer mooie beeld, dat tegen een grijze
achtergrond van stof nog schooner uitkomt.
Zooals dit beeld met het geheel er rond
om nu staat, werkt het direct tot stille
overpeinzing en gebed.
Dat is de kracht van een hooge religieuze
kunst en Pastoor Smitz en zijn parochianen
mogen zich met dit aantrekkelijke beeld
van St. Antonius gelukkig prijzen.
Morgenavond om 6 uur zal de plechtige
inwijding plaats hebben.