De R.K. Volksbond
bestaat vijftig jaar
SLANK of CORPULENT
Broek.
De Broekenspecialist,
De toestand in het
Verre Oosten
BUITENLAND
DONDERDAG 3 MAART 1938
DE LEIDSCHE COURANT
TWEEDE BLAD - PAG. 6
Eenige grepen uit
het verleden
Naar aanleiding van het vijftig-jarig be
staan van den R.K. Volksbond, op morgen,
doet de „Tijd" in een artikel „eenige gre
pen uit het verleden".
Wij willen ons gaarne veroorloven, uit
bedoeld interessant „Tijd"-artikel het vol
gende over te nemen:
„Aan den oorsprong van de arbeiders
beweging staan slechts weinig arbeiders.
Karl Marx, de vader van het socialisme,
was een doctor in de wijsbegeerte. Bakunin,
de anarchist, behoorde tot den hoogen Rus-
sischen adel. Friedrich Engels werd gebo
ren en opgevoed als zoon van een textiel
fabrikant. Lenin was advocaat, Trotzki In
genieur, Stalin priester-student. Tal van
Europeesche leiders beoefenden beroepshal
ve de journalistiek.
In ons eigen land zagen wij een Troel
stra, meester in de rechten, een Domela
Nieuwenhuis, gewezen predikant, optreden.
De protestantsche „Vaderlandsche Werk-
mansvereeniging" werd in 1871 gesticht
door den bankier E. H. Kol. Op de verga
dering, waar tot oprichting van „Patrimo
nium" wérd besloten, zaten vier werklie
den en vijf „heeren" bijeen. Ariëns en
Schaepman gaven den stoot tot de Katho
lieke arbeidersbeweging in het Aartsbis
dom.
En ook de R.K. Volksbond, die in deze
dagen zijn vijftig-jarig bestaan voert,
kwam niet als een zuivere arbeidersvereni
ging ten leven, doch met het doel: „den
werkmansstand en de kleinere burgerij
te beveiligen tegen de socialistische dwa
lingen van dezen tijd".
De man, die den R.K. Volksbond in het
leven riep, Willem Pastoors, was ook
geen arbeider. „Hij was een mijnheer" zeg
gen thans nóg degenen, die hem kenden.
Zijn grootvader was keizerlijk postmeester
in Zundert. Zijn vader volgde hem als zoo
danig op, doch werd door de ontwikkeling
der spoorwegen gedwongen naar de stad
te gaan, waar hij door bemiddeling van
Alberdingk Thijm een post kreeg. Willem
Passtoors zelf genoot overeenkomstig de
eischen van dien tijd een Fransche opvoe
ding in Mechelen en studeerde daarna in
het pensionaat St. Louis te Oudenbosch om
vervolgens de officiersloopbaan te beproe
ven. Hij slaagde daarin niet en zette een
sigarenzaak op. Hoewel hij dus nooit een
arbeider was, droeg hij' toch den werk
mansstand en den stand der kleine luiden
een warm hart toe.
Toen in het begin van 1888 het tienjarig
pontificaat van Paus Leo XHI in Amster
dam werd gevierd, vorderden de organisa
toren een zoo hoogen toegangsprijs voor
de feestelijkheden, dat de gewone man er
niet aan kon denken, een plaatsje in het
Paleis voor Volksvlijt te bemachtigen.
Willem Passtoors vond in den wrevel, daar
door gewekt, aanleiding om in de destijds
bij het Centrum uitgegeven „Volkscou
rant" onder den naam van „Mijnheer Jan
sen" een artikel te lanceeren, waarin hij
de oprichting van een onafhankelijke orga
nisatie voor den werkmansstand en de
kleine burgerij bepleitte. Degenen, die met
deze gedachte instemden, werden uitge-
nocdigd, daarvan kennis te geven aan een
zekeren mijnheer van Luyden in de Lau
rierstraat te Amsterdam, den schoonvader
van Passtoors. De dertig of veertig men-
schen, die aan deze uitnoodiging gevolg
gaven, ontvingen allen een briefkaart,
waarin zij werden verzocht zich op den
26sten Februari te vervoegen in het café
„De Oude Graaf' aan de Kalverstraat „bo
venzaal, aan het einde van de gang de
trap op".
Daér ontpopte zich „mijnheer Jansen"
als Willem Passtoors en kwam de Volks
bond tot stand.
Bescherming van den werkmansstand te
gen den kwaden, ongodsdienstigen en on-
vaderlandschen geest van het socialisme,
daarin lag de eerste bedoeling van den
nieuwen bond.
Tegenover de socialistische beginselen
stelde de Bond 1. een uitgesproken gods
dienstige verheffing van den werkmans-
stan, 2. een sterke nationale gezindheid
en 3. een hecht vertrouwen op Paus Leo
Xm. Reeds uit het door Alberdingk Thijm
ontworpen insigne: een rood-wit-blauw
schild met een geel-witten band, spreekt
deze doelstelling duidelijk.
Hij wilde niets weten van afzondering
der arbeiders. Hij trok, integendeel, de in-
tellectueelen naar zich toe. Thijm heeft
geestelijk zeer veel contact gehad met den
stichter van den Bond, die hem reeds via
zijn vader kende. De Bond zag in hem
steeds een zijner geestelijke vaders. Pas
stoors dankte hem aan zijn graf, één jaar
na de stichting van den Volksbond, voor
al wat hij voor den Bond deed. En uit de
bewaard gebleven notulen der bestuursver
gaderingen blijkt, dat in den kring van
het Volksbondsbestuur het initiatief reeds
tot het plaatsen van een gedenksteen in
den gevel van Thijm's huis.
Ook andere intellectueelen steunden den
Bond met raad en daad. De toenmalige
hoofdredacteur van de „Tijd", Mgr. Eygen-
raam, die later het Bondslied: „Voor God en
Kerk, Vorstin en Land" dichtte, nam leven
dig aandeel in zijn stichting en werd als
eerste adviseur van het Centraal Bestuur
aangewezen. Velen, die heelemaal niet tot
den werkenden of den kleinen burgerstand
behoorden, traden in den beginne tot zijn
gelederen toe. De oude heer Helmer bij
voorbeeld, redacteur van de „Tijd", bleef
steeds lid van den Volksbond. En thans
nóg onderscheidt zich deze organisatie van
haar zusterverenigingen in andere dio
cesen, die alle „Werkliedenverenigingen"
heeten, doordat zij onder haar leden nog
verschillenden telt, die strikt genomen niet
tot den arbeidersstand behooren.
Overeenkomstig den geest van de meeste
niet-socialistische werkliedenverenigingen
van dien tijd, trachtte de R.K. Volksbond
ook den stijl der hoogere standen over te
nemen. Heldt sprak in die dagen voor zijn
werklieden alsof hij een parlementair rede
hield; in de redevoeringen van den heer
Kater, den leider van „Patrimonium", klonk
een echo van de rhetoriek der predikanten.
Wanneer de Volksbond vergaderde, werd
een plechtig ceremonieel in acht genomen.
Wanneer het moment der opening was aan
gebroken, verhieven allen zich van hun
zetels. Plechtstatig schreden de ordecom
missarissen van achter de zaal binnen, ver
volgens de bestuursleden, dan de adviseur
en eindelijk de voorzitter. Men sprak elkan
der nooit anders aan dan met „Mijne
Heeren".
Dit alles markeerde zoo scherp mogelijk
den afstand tot de „nur-proletarische", tot
de klasse-instelling van het socialisme die
alles wat aan de burgerlijke samenleving
herinnerde wilde vernietigen. De Volks
bond heeft den Katholieken arbeiders met
de middelen van dien tijd uit de handen
van de dwaling gehouden en bewaard voor
Kerk en vaderland.
Van het eerste oogenblik af juichte de
kerkelijke overheid het streven van den
R.K. Volksbond toe en ondersteunde zij
hem.
Reeds kort na de oprichting liet mgr.
Bottemanne zijdelings naar de beginselen
en de werkwijze van den nieuwen bond in-
formeeren. Op een audiëntie, die bij wijze
van bijzondere gunst op Zondagmorgen
plaats had, omdat de arbeiders op geen an
deren dag zich daartoe vrij konden maken,
lichtte het bestuur den Bisschop van Haar
lem in. „Nederland wacht op U", zei Mon
seigneur en kort daarna lichtte hij den Paus
zelf over het bestuur en het streven van den
Volksbond in.
voor elk figuur
een passende
Onze sorteering
is geweldig groot
HAARLEMMERSTR. 186.
De snelle opmarsch der Japanners in de
provincie Sjansi baart de Chineezen veel
zorg vooral nu de verdedigingslinie Ling-
sjen doorbroken is.
Ook ten Westen van Taijoean bij de Gele
rivier in de buurt van Kia hebben gevech
ten plaats. De Chineezen vluchten de Gele
rivier over, welke een scheiding maakt
tusschen de provincies Sjensi enu Sjansi.
Ook in Noord Honan hebben operaties
plaats, Japansche colonnes rukken van
daaruit op langs den spoorweg Tsetsjau
Tsjangte. De Chineezen hadden tot heden,
de Loenghai spoorweg kunnen beveiligen;
sterke troepenmachten hebben de Japan
sche opmarsch naar deze lijn kunnen stui
ten.
DE STRIJD IN DE LUCHT.
Het grootste luchtgevecht sinds het uit
breken der vijandelijkheden in China is
gestreden te Nantsjang, de hoofdstad der
provincie Kiangsi, op 25 Februari j.l., vol
gens mededeeling van den woordvoerder
der admiraliteit te Tokio, die zeide, dat
achttien Japansche marinevliegtuigen in
strijd gewikkeld raakten met vijftig Chi-
neesche toestellen, waarvan 37 werden
neergeschoten, terwijl de Japanneezen
slechts twee toestellen verloren. Denzelf
den dag deden ongeveer dertig Japansche
marinevliegtuigen een aanval op het vlieg
veld van Nantsjang en vernielden drie
Chineesche machines. De woordvoerder
was van meening, dat het luchtgevecht van
Nantsjang het grootste ter wereld is ge
weest naar het resultaat beschouwd.
In Spanje, aldus de woordvoerder, zyn
luchtgevechten gehouden, waaraan meer
toestellen aan beide zijden deelnamen,
maar waarvan het resultaat minder belang
rijk was.
Russische vliegers aan Chineesche zijde?
De woordvoerder der admiraliteit heeft
voorts verklaard, dat Japan met bezorgd
heid kennis heeft genomen van het pers
bericht, als zouden de Amerikaansche vlie
ger Vincent Schmidt en Sovpet-Russische
vliegers hebben deelgenomen aan een
Chineeschen luchtaanval op Taihokoe (For
mosa) op 23 Februari j.l. Op den ochtend
van dien dag verschenen verscheidene Chi
neesche toestellen boven het vliegveld van
Taihokoe en lieten ongeveer tien bomimen
vallen van zulk een hoogte, dat de machi
nes nauwelijks zichtbaar waren. De bom-,
men misten hun doel en troffen de plaats
zelf, waarbij dertig slachtoffers onder de
bewoners vielen. Een tweede aanval werd
denzelfden dag gerioht op Koeto, 65 K.M.
ten Zuid-Westen van Taihokoe. Hier vie
len tien slachtoffers. De Japansche troe
pen of militaire inrichtingen hebben geen
schade ondervonden. De woordvoerder
sprak de Chineesche bewering tegen, als
zouden veertig Japansche vliegtuigen en
petroleumtanks vernield zijn.
DE STRIJD AAN DE GELE RIVIER.
Aanzienlijke Chineesche versterkingen
worden in allerijl naar de Gele Rivier in
Honan en Sjansi gezonden om den Japan
neezen te beletten, dat zij de rivier over
trekken. De Japansche troepen zijn samen
getrokken aan den Noordelijken oever te
genover Kaifeng, de hoofdstad van Ho
nan. Een afdeeling, die langs den Noor
delijken oever naar het Westen oprukt,
heeft Joea'ntsjoe bezet en trekt verder naar
Joentsjen in Sjansi.
Aan het Zuidelijke deelte van den spoor
weg TientsinPoekau zijn de versterkte
Japansche troepen er in geslaagd, de Hwai-
rivier over te steken: zij rukken naar het
Noorden op. Ten Noorden van Pagpoe
wordt hevig gevochten: Chineesche troe
pen onder bevel van den Mandsjoerijschen
commandant Joeh-Su-Tsjoeng verdedigen
zich daar met succes tegen de Japansche
aanvallen.
De Japansche troepen in Zuid-Sjansi zijn
verder naar het Zuiden opgerukt. Gister
avond is Mengtsjeng, 40 kilometer ten Zui
den van Linfen, genomen.
Naar de Japansche militaire autoritei
ten beweren, is ongeveer de helft van het
Chineesche leger in Zuid-Sjansi vernietigd.
Het aantal gesneuvelde Chineezen wordt op
meer dan 100.000 geschat.
Door de snelle opmarsch der Japanners
in Sjansi, welke reeds tot bij Pingjau ge:-
komen zijn (zie de kaart) voelen zich de
Chineezen in den rug bedreigd. De Loeng
hai spoorweg zou nu weer ernstig gevaar
loopen te worden bezet, ten minste wan
neer de Chineesche luchtstrijdkrachten ac
tief in de verdediging zullen ingrepen. Men
acht daarom in Chineesche regeeringskrin-
gen de toestand van Sjansi zeer critiek.
De kaart geeft de situatie weer van deze
provincie, men lette vooral op het spoor
wegnet en de groote weg van Taijoean
naar Toengkwan, waarlangs de meeste ope
raties plaats vinden.
DUITSCHLAND
Ds. NIemöller opnieuw
gearresteerd
OM BETOOGING TE DAHLEM TE
VERHINDEREN?
Volgens een gisteravond in de
St Anna-kerk te Dahlem gedane
mededeeling is ds. Niemocller op
nieuw in arrest gesteld en naar de
gevangenis teruggebracht.
Men verklaart, dat Niemocller
opnieuw werd gearresteerd, nadat
hij het gerechtsgebouw had ver
laten.
Nader wordt uit Berlijn gemeld, dat ds.
Niemoeller na het verlaten van het ge
rechtsgebouw door de Gestapo opnieuw ge
arresteerd werd en naar het hoofdbureau
van politie gebracht. Men veronderstelt, dat
deze maatregel werd genomen om te voor
komen, dat te Dahlem, waar men met
spanning wachtte op den terugkeer van
den predikant, een betooging zou worden
gehouden.
Het gerucht ging, dat ds. Niemoeller te
middernacht zou worden vrijgelaten.
Het vonnis tegen ds. Niemoeller wordt
ooor de Duitsche bladen gepubliceerd vol
gens hét officieele communiqué, waarin
niet vermeld wordt, dat de straf reeds on
dergaan is door de preventieve hechtenis.
In de voor het buitenland bestemde be
richten is het vonnis overkort weergege
ven.
ANTI-SEMIETISME TE DRESDEN.
Aan verscheidene huizen te Dresden wer
den, blijkbaar met toestemming van de
overheid, het opschrift „Hier wonen Joden"
aangebracht. Deze maatregel heeft ten
doel Saksen te zuiveren van Joodsche ele
menten.
ENGELAND
De erkenning der Britsche
regeering
ITALIë REGEERT DE FACTO OVER
ETHIOFIë.
Een verklaring tijdens een proces.
Tijdens het proces, dat de Negus een
Brltsche maatschappij heeft aangedaan, ten
einde een regeling te krijgen van de beta
ling der gelden, welke de maatschappij hem
schuldig zou zijn, in verband met 'n over
eenkomst over een draadlooze verbinding
tusschen Engeland en Ethiopië, verklaarde
één der advocaten, dat hij het Britsche mi
nisterie van buitenlandsche zaken heeft
gevraagd, uiteen te zetten of de Britsche
regeering erkende, dat de Italiaansohe re
geering „de facto" de regeering van Ethio
pië was en of zij erkende, dat Italië in wer
kelijkheid geheel Ethiopië beheerschte.
De advocaat verklaarde verder, dat het
Foreign Office hierop heeft geantwoord,
dat:
„de Britsche regeering de Itali-
aansche regeering erkende als re
geering „de facto" over dat deel
van Ethiopië, dat zij bezet houdt
Aangezien op het oogenblik Italië
practisch geheel Ethiopië be-
heerscht, erkende de Britsche re
geering, dat Italië de facto de re
geering uitoefent in Ethiopië".
De som, welke de Negus eischt, bedraagt
20.613 pond sterling. De Britsche maat
schappij heeft erkend deze som schuldig
te zijn, doch zij deed opmerken, dat ook
de Italiaansche regeering er aanspraak op
maakt en zij is niet voornemens aan twee
personen het bedrag uit te betalen.
De rechter 'heeft nog geen beslissing ge
nomen.
Gisteravond heeft de Negus een bezoek
gebracht aan het Foreign Office, waar hij
werd ontvangen door lord Halifax.
KAPSTER GEARRESTEERD ALS
VERDACHT VAN SPIONNAGE.
Een vrouw, waarvan gezegd wordt, dat
zij te Dundee een kapsalon bestuurt, is ge
arresteerd. Zij wordt er van beschuldigd,
geheimen, betrekking hebbende op de
landverdediging, te hébben uitgeleverd.
Het verluidt, dat de politie in den winkel
een aantal documenten heeft in beslag ge-
romen.
OOSTENRIJK
De positie der nationaal-
socialisten
HAKENKRUIS EN HITLER
TOEGESTAAN.
Samenwerking in het Vaderlandsche Front.
De minister van binnenlandsche zaken
Seyss Inquart heeft gisterochtend te Graz
de leiders der nationaal-socialistische bewe
ging van Stiermarken ontvangen. Voor het
hotel, waar de minister zijn intrek had ge
nomen, had zich een groote menigte ver
zameld, die den minister hartelijk toe
juichte.
Ter eere van het bezoek van Seys Inquart
is de stad Graz met vlaggen versierd.
De vlaggen met een kakenkruis zijn ech
ter ingehaald op bevel van de autoriteiten.
Het blijft rustig in de stad.
Er is een communiqué uitgegeven,
waarin gezegd wordt, dat de minister Dins
dagavond en Woensdagochtend besprekin
gen gevoerd heeft met de vertegenwoor
digers van het volkspolitieke referaat en de
leiders van de nationaal-socialisten.
In deze besprekingen werd de in de toe
komst te volgen weg duidelijk en helder
uiteengezet.
Bepaald werd, dat het dragen van
het hakenkruis en het groeten met
„Heil Hitler" in het particuliere leven
ieder is toegestaan.
Dr. Jury, heeft Woensdagavond een ra
diorede gehouden tot de Oostenrijksche na
tionaal-socialisten, waarin hij o.a. zeide, dat,
wanneer hij als nationaal-socialist voor de
Oostenrijksche radio spréékt, dit een tee-
ken is van den Duitsche vrede van Berch-
tesgaden. De Oostenrijksche nationaal-socia
listen kunnen thans vrij meewerken in Oos
tenrijk. Zij zullen dit doen in het Vader
landsche Front. Spr. spoorde zijn hoorders
aan tot discipline en herinnerde aan de
dooden van het nationaal-socialisme.
Vandaag komt de landdag van Tirol bij
een om te betoogen ten gunste van de on
afhankelijkheid van Oostenrijk.
FRANKRIJK
HET STATUUT VAN DEN ARBEID.
Het wetsontwerp door de Kamer
aangenomen.
De Fransche Kamer heeft het wetsont
werp tot regeling van den arbeid in een
nieuwe lezing met 408 tegen 190 stemmen
in zijn geheel aangenomen, zooals het werd
voorgelegd door de commissie voor arbeid.
Op één punt werd evenwel niet het door de
commissie voorgesteld ontwerp aangeno
men, doch werd op voorstel van een lid der
minderheid de door den Senaat voorgestel
de tekst aangenomen.
Het wetsontwerp moet nog weer in de
Senaat worden behandeld.
ITALIË
Nationale rouwdag om
d'Annunzio
HEDEN BEGRAFENIS.
Mussolini bij de lijkbaar.
Het geheele openbare leven in Italië staat
in het teeken van rouw over den dood van
d'Annunzio. De vergadering van de Kamer
werd door president Ciano verdaagd tot
Vrijdag.
In Rome en ook elders hangen, behalve
van de openbare gebouwen, ook van de
huizen van particulieren de vlaggen half
stok. De geheele pers verheerlijkt den over
leden dichter en zijn werk als wegberei
ders van het fascisme.
De „Giornale d'Italia" doet uitkomen, dat
d'Annunzio de Italianen heeft opgewekt
weer aandacht te schenken aan de Middel-
landsche Zee en zich weer de hegomonie in
deze zeé te verwerven. d'Annunzio heeft
gevoeld, aldus het blad, dat het lot van
Italië ligt in het Oostelijk deel der Mid-
dellandsche Zee, in Afrika en op de we
reldzeeën. Zoo ziet biet Italiaansche volk
in hem den zanger der imperiale grootheid
van Italië.
Heden, de dag der begrafenis, is tot na-
tionalen treurdag verklaard. De begrafenis
van d'Annunzio geschiedt op staatskosten.
Gistermiddag is de Duce te Gardone aan
gekomen in gezelschap van minister Ciano,
minister Alfieri, Starace en andere auto
riteiten. Na de familieleden van d'Annun
zio begroet te hebben, begaf zich de Duce
naar de kamer, waar het stoffelijk over
schot zich bevond. Hier bleef hij eenigen
tijd met gebogen hoofd staan.
Nadat de Duce vertrokken was, trok de
bevolking uit de omgeving van Gardone
langs het stoffelijk overschot van Gabriele
d'Annunzio om hem de laatste eer te be
wijzen.
Hedenmorgen om half negen werd het
stoffelijk overschot in de kist gelegd. Op
de affuit van een kanon werd het naar de
kerk van San Nicolas gebracht, waar de
kerkelijke plechtigheden werden gehouden.
Vervolgens werd het naar het schip
„Puglia" gebracht, waar het den middag
en den nacht zal blijven.
PALESTINA
DE ONRUST IN HET H. LAND.
Aanval op patrouille bij Hebron.
Eenige honderden gewapende opstande
lingen hebben bij verrassing een aanval
gedaan op een patrouille bereden politie,
welke in de buurt van Hebron dienst deed.
Met vliegtuigen werden de opstandelingen
op de vlucht gedreven. Een Arabische be
ambte werd ernstig gewond.
Ten Zuiden van Haifa werd een bom en.
een aantal balken op de rails ontdekt. De
nieuwe hooge commissaris voor Palestina,
Macmichael, moet vandaag langs dezen weg
reizen. Er zijn nu speciale maatregelen ge
nomen.
Bij een schietpartij, die zich vannacht
midden in de stad Haifa heeft afgespeeld,
zijn vier personen gewond. Een Arabische
korporaal en een Joodsche politieagent lie
pen door een bazar, toen zij door verschei
dene individuen werden aangevallen, die
ongeveer vijftien schoten op hen losten,
waardoor zij ernstig gewond werden. Twee
Arabieren, die zich in de nabijheid bevon
den, werden eveneens getroffen.
Op den weg van Toelkarem naar Nabloes,
nabij het dorpje Deirsjara, heeft een bende
rebellen een aanval gedaan om een mili
tair convooi. Na een gevecht van twee uur
dreven de militairen de aanvallers op de
vlucht.
DE STRIJD IN SJANSI EN NOORD HONAN
