DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
Kerkvervolging in het Derde Rijk.
29ste Jaargang
MAANDAG 21 FEBRUARI 1938
No. 8961
S)e
de abonnementsprijs
bedraagt bij vooruitbetaling!
Voor Leiden 19 cent Der weekt 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 p£i kwartaal
Franco per post 1 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, k>ij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDEAAGT t
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES "an ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: f 0.50
Dit nummer bestaat uit
drie bladen.
Onderwijzers-opleiding
De onderwijzers-opleiding wordt met een
jaar verlengd.
Het oordeel uit de kringen van het lager
onderwijs zelf over het eergisteren inge
diend wetsontwerp is ons, natuurlijk, nog
niet bekend.
Maar wij meenen er van overtuigd te
mogen zijn, dat men twee elementen in het
wetsontwerp zal toejuichen:
lo. dat de opleiding van drie op
vier jaar wordt gebracht, zonder dat
de leerstof van de theoretische oplei
ding wordt uitgebreid;
2o. dat de bedoeling is van deze re
organisatie om naast de intellectueele
vorming van de leerlingen ook hun
andere belangen te verzorgen.
Dat de hoofdacte blijft bestaan, zooals
deze nu is, zal o.i. niet algemeen met te
vredenheid worden vernomen, en er zul
len velen ook nog wel andere wenschen in
het wetsontwerp onvervuld zien. Maar, zoo
als gezegd, geen critiek zal, naar onze
overtuiging, ontmoeten het feit, dat de
leer-jaren worden uitgebreid, maar de leer
stof niet.
In de Fransche taal kan men zoo kern
achtig onderscheid maken tusschen drie
vormen van weten, n.l. savoir, savoir faire
en savoir vivre, wat, ietwat houterig ver
taald, beteekent: weten, weten te doen en
weten te leven.
Het weten, wat in de 3-jarige kweek
school-opleiding den aanstaanden onderwij
zers wordt bijgebracht wordt o.i. terecht
voldoende geoordeeld. Men wil alleen
uitbreiden het „weten te d o e n" en, door
den langeren tijd voor karakter-vorming,
het „weten te 1 e v e n".
Nu moest de minister van onderwijs zelf
zoo veel blijk geven van het laten we
zeggen: savoir faire, dat hij de instelling
van de kweekelingen met acte opruimt. Het
respect voor de onderwijzers-functie, dat
hem bewogen heeft, de opleiding een jaar
te verlengen, moet hem ook dringen,
om de instelling van kweekelingen met
acte op te heffen of althans grondig te re-
organiseeren!
De gezondheidstoestand van
Prinses Juliana en van
Prinses Beatrix
LAATSTE MEDISCHE BULLETIN.
Het communiqué van dr. J. de Groot
van hedenmiddag luidt:
De gezondheidstoestand van H. K. H.
Prinses Juliana is thans volkomen nor
maal. Het kraambed heeft ook verder een
geheel ongestoord verloop gehad. Hare
Koninklijke Hoogheid voelt zich zeer goed
en heeft heden reeds eenigen tijd in de
buitenlucht vertoefd.
Hiermede is het laatste medische bulletin
over Hare Kaninklijke Hoogheid Prinses
Juliana verschenen.
De medische zorg voor H. K. H. Prinses
Beatrix is verder opgedragen aan dr.
Carstens, kinderarts te Utrecht. Deze
heeft na onderzoek kunnen bevestigen, dat
de jeugdige prinses een volkomen gezonde
baby is. De voeding, welke een geheel na
tuurlijke is, gaat volkomen naar wensch.
Prinses Beatrix heeft aan het einde der
eerste week het geboortegewicht, dat
3450 gram bedroeg, reeds overschreden,
terwijl de wekelijksche toename in ge
wicht boven het gemiddelde is gebleven.
Prinses Beatrix weegt thans 3930 gram.
Soestdijk, 21 Februari 1938.
Dr. J. DE GROOT.
Br- J. de Groot morgen in den Haag terug.
Naar wjj vernemen zal dr. J. de Groot,
wiens aanwezigheid ten paleize Soestdijk
met meer noodzakelijk is, morgenmiddag
Per auto van het paleis naar den Haag te
rugkeer en.
Belangrijke Vastenbrief van den
bisschop van Münster.
„Wij doen niet aan politiek, wij verzorgen
slechts godsdienstige belangen".
Gisteren werd in alle kerken van het
bisdom Munster in Westfalen een Her
derlijk Schrijven voorgelezen, waarvan
de volledige tekst hier thans voor ons
ligt. Het is een gecyclostileerd document
van 16 pagina's, dat eigenhandig door
Z.H.Exc. Clemens August is ondertee
kend, en dat in alle kerken onverkort
moet worden voorgelezen. Ten einde
te voorkomen dat in de Duitsche Pers
de woorden van den Bisschop uit htm
verband zouden worden gerukt, voegt
de Bisschop er in een slotbemerking
aait toe, dat nadruk van het Herderlijk
Schrijven slechts dan geoorloofd is,
wanneer de volledige tekst onverkort
wordt weergegeven.
Dit nieuwe Herderlijke Schrijven, dat
uit vijf deelen bestaat, heeft daarom zoo'n
grooten omvang, omdat Graaf von Galen,
na een korte inleiding, waarin de verjaar
dag van de Pauskroning wordt herdacht,
de bijna volledige tekst geeft van de Kerst
rede van den H. Vader, die de pers niet
mocht publiceeren, en waarvan de Duit
sche Katholieken slechts kennis kunnen
nemen vanaf den kansel. Op die wijze hoor
den de Duitsche Katholieken toch nog
's Pausen bittere klacht „hoe in Duitsch-
Iand heel vaak de waarheid wordt bestre
den". De moedige belijder-Bisschop ver
klaart dan verder:
„Wij willen den H. Vader dankbaar zijn
voor deze openlijke verklaring, waardoor
Hij ook ons verdedigt tegen een verwijt,
dat men telkens weer tegen ons richt, wan
neer men onze vrijheid beperkt en wan
neer men ons steeds met wantrouwen ga
deslaat en bespionneert, en wanneer men
den invloed der Kerk op gebied van on
derwijs en het openbaar leven steeds meer
tracht uit te schakelen, omdat wij trouwe
kinderen der Roomsch Katholieke Kerk
zijn. De H. Vader verdedigt ons tegen het
verwijt, dat wij met misbruik te maken
van den godsdienst en zelfs op geheime
instructies van Rome aardsche politieke
doeleinden zouden nastreven, die lijnrecht
tegenovergesteld zijn aan de politieke oog
merken Van onze regeering. Wij zouden
zelfs streven naar een wereldlijke-aardsche
opperheerschappij van de nPaus over de
wereld en over het Duitsche volk, en wij
zouden zelfs bereid zijn, en als kinderen der
Katholieke Kerk zelfs verplicht, zoo wordt
ons althans verweten, om een dergelijk
aardsche streven naar politieke macht der
Katholieke Kerk te bevorderen en de op
bloei en het geluk van ons volk hierbij ten
achter te stellen, ja ons vaderland zelfs
te verraden. De H Vader heeft dit ver
wijt opnieuw in het aangezicht der gehee-
le wereld afgewezen. Wanneer wij dit ver
wijt, dat ons diepe wonden slaat en ons
krenkt, in vele gevallen zwijgend aan
vaarden en met een zekere onverschillig-
hied verdragen, dan geschiedt zulks niet,
omdat wij het als juist erkennen, doch om
dat wij den kans niet voorbij willen laten
gaan om een onrechtmatige beleediging
geduldig te verdragen, zooals ook Chris
tus voor Pilatus werd aangedaan. Maar de
Kerstrede van den H. Vader is nu nog een
aanleiding om er ook eens openlijk over te
spreken.
Verhouding tusschen Kerk
en Staat.
In het tweede gedeelte van het Herder
lijk Schrijven van Graaf von Galen, geeft
de bisschop een uitvoerige uiteenzetting
over de verhouding tusschen Kerk en Staat
en concludeert dan, welk onrecht men de
Kerk en haar opperhoofd aandoet, wan
neer men hen verwijt dat zij aardsch-poli-
tieke doeleinden nastreven, en zich in
mengen in de politiek der volkeren en van
het Rijk, ten nadeele van het bestaan en de
vrije ontwikkeling der Staten.
In het derde gedeelte bewijst de Aarts
bisschop van Munster, dat de Kerk ook de
aardsche welvaart bevordert, want de
Kerk steunt de waardigheid van het ge
zag. De leer van de Kerk is de veiligste
grondslag voor de zedelijkheid. Dat is ook
door de Duitsche Rijksregeering uitdruk
kelijk erkend in haar verklaring van 1 Fe
bruari 1933, dat „het Christendom, dus de
goddelijke geloofs- en zedenleer, zooals die
door de Kerk verkondigd wordt, de basis
voor onze gemeenschappelijke moraal is
en een fundament, waarop de kracht onzer
natie berust." In dit verband citeert Graaf
von Galen art. 21 van het Concordaat be
treffende het godsdienstonderricht.
Wanneer alle menschen de hun inge
prente geboden Gods erkennen en vol
brengen, hoe gemakkelijk en vreed
zaam zou de regeering er in slagen
om het algemeen welzijn te bevorderen
en te beveiligen. De bisschop citeert
dan de bekende woorden van Sint
Augustinus, die door Paus Pius XI in
1929 zijn gebezigd, en waarin gezegd
wordt, dat overal waar men de Kerk
in alles gehoorzaamt, zij een zegen
voor den Staat is.
Dit feit wordt niet weerlegd door het
verschijnsel, dat er ten allen tijde leden van
de Kerk in het vervullen van hun plich
ten zijn tekort geschoten. Zij waren dan
juist anders, als zij volgens de Christel -
lijke leer moesten zijn. Wanneer velen van
de Kerk zijn afgeweken, dan is dat hun
eigen schuld, en niet van de Kerk.
De nieuwe wereld
beschouwing:.
De bisschop neemt dan stelling tegen de
uitlatingen der Nationaal-Socialistische
leiders, die een nieuwe wereldbeschouwing
prediken, en vraagt dan:
„Is dat de opzet, wanneer men het ka
tholiek onderwijzend personeel verbiedt,
de kinderen aan te sporen om naar de
Kerk te gaan en de Sacramenten te ont
vangen?
Is dat het doel, wanneer men de katho
lieke kloosterscholen, die met groote of
fers van het geloovige volk tot stand kwa
men en die het best van allen waren ge
outilleerd, sluit of tot uitsterven doemt?
Is dat de reden, waarom men in de la
gere en middelbare scholen het aantal uren
voor godsdienstonderricht zoo heeft in
geperkt, dat het niet mogelijk is om het
leerprogram klassikaal af te werken?"
Ontkerstening van het onderwijs
Moet dit voorbereid worden, doordat
men aan de bestaande scholen, die krach
tens legaat katholieke scholen zijn, anders
denkende, ongeloovige en anti-christelijke
onderwijzers benoemt en het zoodoende
onmogelijk maakt, dat het geheele onder
wijs den geest ademt van de christelijke
geloofs- en zedenleer. Daadwerkelijk wordt
op die manier de ontkerstening van het
onderwijs langzamerhand doorgevoerd. De
bisschop ziet in deze maatregelen niet al
leen een miskenning van de rechten van
God en van de Kerk, maar ook een sma
delijke inbreuk op de gewetensvrijheid en
de bij de wet gewaarborgde rechten der
Duitsche burgers. Wij zien in de hier uit
gestippelde en door de autoriteiten aan
gemoedigde pogingen ook een gevaar voor
het geluk en de aardsche welvaart van
ons volk".
Uitvoerig behandelt de Bisschop verder
ae grenzen van de macht der autoriteiten,
en meer speciaal de rechten der mensche-
lijke persoonlijkteid, van het gezin en van
de vrije organisaties in den staat, die een
zedelijk doel nastreven.
In het vierde gedeelte van dit belang
rijk document verzet de Bisschop zich te
gen de eischen der Nationaal-Socialistische
woordvoerders, die beweren „dat de zorg
voor het heden aan den Staat overgelaten
moet worden, en dat de Kerk maar voor
het hiernamaals moet zorgen; wanneer
men in het confessioneele kamp tot dat
standpunt overhelt, is de vrede geteekend"
In zijn uiteenzetting over de verbinding
van Kerk en Staat, heeft Graai von Galen
juist aangegeven, in hoeverre hieraan te
gemoet gekomen kan worden.
„Maar, zoo vervolgt de Bisschop, ik zou
wenschen, dat zij die afzijdig staan van
Gods Kerk, vooral de machthebbers in
staat en partij onbevooroordeeld en kalm
de katholieke beginselen zouden bestudee-
ren over de verhouding van Kerk en
Staat, godsdienst en politiek, om daardoor
tot een rechtvaardige billijking te komen
van de stelling die de Paus, de Bisschop
pen, de priesters en geloovigen innemen
tegenover zoovele maatregelen en uitingen
in ons vaderland, die wij als trouwe kin
deren der Kerk en als niet minder trouwe
kinaeren van ons volk en vaderland, niet
als rechtmatig erkennen en om gewetens-
wille niet kunnen ondersteunen.
De Bisschop citeert dan een werk van
Robert Wimmer „National Sozialismus
urid Jugenderziehung", waarin te lezen
staat „dat het Nationaal-Socialisme totale
aanspraak maakt op de totale vorming van
het leven: deze totaliteit strekt zich uit tot
alles, wat met het leven van het Duitsche
volk in verband staatDe politieke we
reldbeschouwing moet verlangen dat
Godsdienst en Kerk... de vorming van het
heden aan die machten overlaten, die daar
toe geroepen zijn". En op een andere
plaats: „Iedere Kerk en iedere godsdienst
begeeft zich op politiek terrein, wanneer
ze meent, dat het tot haar wezenlijken taak
behoort, het heden in te richten volgens
godsdienstige beginselen. Een Kerk, die
zich :n deze richting verpolitiekt, moet
door den Staat en zijn politieke wereld
beschouwing noodzakelijk als een politieke
grjep beschouwd worden en dienovereen
komstig ook worden bestreden".
V anneer men de formule: Het heden
voor den Staat en het hiernamaals voor
de Kerk zoo verstaat en uitlegt, dan is
het heel gemakkelijk de Kerk ervan
te beschuldigen, dat zij aan politiek
doet.
Maar dan moet de Kerk, om dit verwijt
te ontgaan, afstand doen van de taak, die
Haar door Christus is opgedragen, om cp
het leven van den mensch in deze wereld
in te werken. Dan moet zij ophouden, de
goddelijke zedenwet te prediken. Wat
voor taak blijft haar dan nog over? De zorg
voor het hiernamaals? Maar deze taak
moet zij tcch vervullen, zoo dat zij het le
ven .n deze wereld leert inrichten volgens
„godsuienst'ge beginselen". De Kerk kan
de vorming van het leven in deze wereld
niet aan anderen overlaten, in zooverre
het den dienst van God betreft en de
voorbereiding op het leven hiernamaals.
Wan:ieer wij met de formule: „Het he
den voor den Staat, het hiernamaals voor
de Kerk", accoord zouden gaan, beteekent
cit vernietiging van de Kertc.
Zoo heeft een vooraanstaand partijleider
onlang: verklaard, dat ne- Christendcm
voor het heden en de toekomst van het
Duitsche volk geen beteekenis meer heeft!
Werke'.r'jk, wanneer der6*lijke opvattin
gen in Duitsch.and openlijk gepredikt mo
gen worden door vooraanstaande mannen,
dan heelt de H. Vader de droeve werke
lijkheid juist geteekend, toen hij spran. van
een vernietigingsstrijd tegen de Kerk" en
van een Kerkvervolging in Duitschland!
De prediking van het goede voorbeeld
Wij hebben nauwelijks nog gelegenheid
openlijke misvattingen omtrent onze hou
ding te weerleggen en in het openbaar te
protesteeren tegen den laster, als zouden
wij den godsdienst misbruiken voor poli
tieke doeleinden: de kranten staan niet
meer voor ons open; de kerkbladen heeft
men ons ontnomen; op openbare vergade
ringen kunen we niet spreken.
Er blijft ons niets anders over dan de
prediking van het goede voorbeeld door
een beginselvast en plichtsgetrouw leven.
Met het verzoek om te bidden voor de
vijanden en de dwalende broeders en boet
vaardigheid te doen, besluit Graaf von Ga
len deze hoogst belangrijke Vastenbrief.
DE WERELD IN
VOGELVLUCHT
De rede van Hitier,, waarvan men
groote te groote verwachtingen had,
heeft in verschillende landen teleur
stelling gewekt. De rede is weer belang
rijker om wat er niet gezegd is. Na het
accoord met Oostenrijk had men ver
wacht, dat Hitier omonwonden de onaf
hankelijkheid van Oostenrijk zou hebben
erkend als contra-prestatie voor de groote
concessies, welke Schuschnigg heeft ge
daan. Hitier heeft evenwel zelfs de the
oretische onafhankelijkheid van Oosten
rijk voor de toekomst niet uitdrukkelijk
gegarandeerd. Men kan in de uitdrukkin
gen als: „binnen het kader van de over
eenkomst van 11 Juli 1936", of „binnen
het kader van de in Oostenrijk van kracht
zijnde wetten" formules lezen, die het
bestaan van een onafhankelijk Oosten
rijk en van de Oostenrijksche grondwet
in zich opsluiten.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
Hitlers rede in den Rijksdag. (2de blad).
De Britsche minister van buitenlandsche
zaken Eden afgetreden wegens diepgaan
de meeningsverschillen met het En-
gelsche kabinet. (2de blad).
De ontwikkeling van den nieuwen toe
stand in Oostenrijk. (2de blad).
De nieuwe Roemeensche grondwet. (2de
blad).
De vier Russische Poolonderzoekers ver
laten de ijsschots. (Buitenl. Ber., 2de blad).
Binnenland
Bij een kerkinbraak te Vaassen werd het
Maria-altaar op ergerlijke wijze vernield.
(3de blad).
Hoe de Nachtegaal-geheime zender vóór
twee weken werd opgespoord en gisteren
op een andere plaats in beslag genomen
werd. (3de blad).
De kweekschool-opleiding voor onderwij
zers is van drie op vier jaar gebracht. (1ste
blad).
Sport en Wedstrijden
VOETBAL: H. B. C. de eerste Afdee-
lingskampioen van den I. V. C. B. door een
nederlaag van Santpoort tegen S. J. C.; de
kansen van D. O. S. weer gestegen door een
nederlaag van O. I. V. In den D. H. V.
B. wordt de strijd tegen de laatste plaats
der le klasse B steeds hardnekkiger. In
den K. N. V. B. vielen nog geen eerste
klas-kampioenen: de concurrenten in het
Westen wonnen, de gegadigden in Oost en
Noord verloren; Alphen moet degradatie
wedstrijden spelen. (3de blad).
Doch ook in Weenen is men niet erg ge
sticht over het ontbreken van een uit
drukkelijke verklaring.
Voorts wordt ook geen melding ge
maakt van een matiging der Kerkver
volging, waarop men na de „betere ver
standhouding" met Oostenrijk in stilte
gehoopt had. De zaak wordt op den
ouden voet voortgezet, en de buitenland
sche persorganen, die zich daarmee be
moeien, kunnen een oogvijg krijgen. Een
bijzondere veeg uit de pan kregen de En-
gelsche bladen. In Engeland heeft Hitler's
rede dat ook een heel slechten indruk ge
maakt. Het eenige nieuws dat trou
wens ook wel verwacht werd was de er
kenning van Mandsjoewko Daarna maakt
Hitier weer een vriendelijk gebaar naar Ja
pan, dat den laatsten tijd door de Duitsche
wapenleveranties aan China wat koel te
genover den Duitschen bondgenoot was ge
worden. In Chineesche kringen is men na-
tuurijk diep geschokt.
„Onze verwachtingen zijn teleurgesteld,
zegt men, doch wij weten nu ten minste,
aan welke zijde Duitschland staat."
Een even belangrijke, zoo niet meer be
langrijke gebeurtenis is het aftreden van
den Britschen minister van buitenlandsche
zaken Eden.
Dit aftreden is een gevolg van de on-
eenigheid in den boezem van het Engelsche
kabinet over het aanpakken van de groo
te problemen der internationale politiek.
Eden is geen vriend van Duitschland en
Italië en hij wil tegenover de aanmatiging
van deze beide dictatuurstaten een krach
tige houding van Engeland stellen. Aan
vankelijk was de Britsche premier Cham
berlain het daarmee eens, maar het schijnt,
dat er den laatsten tijd, toen het bleek, dat
de verhouding tusschen Engeland eener-
zijds en Italië en Duitschland anderzijds
voortdurend slechter werd, een ommekeer
is gekomen in de houding van minister
Charberlain en een groot deel van zijn re
geering. De gebeurteniissen in Oostenrijk
hebben de deur dicht gedaan en Eden wil
nu niet langer de verantwoordelijkheid
dragen. Verwacht wordt nu. dat Engeland
overeenstemming met Italië en Duitsch
land zal zoeken, wat men gereedelijk kan
uitleggen als een capituleeren voor de dic
tatuurstaten en een verwijdering tusschen
Engeland eenerzijds en Amerika en Frank
rijk anderzijds.