DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
Rumoer rond Franz von Papen
Lelferen Kirasï
Bedreigde
Heiligdommen in
Palestina
29ste Jaargang
ZATERDAG 12 FEBRUARI 1938
No. 8954
9e- £dd<töli£0ou^a/nt
de abonnementsprijs
bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent Der week2.50 oer kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week t 2.60 pei kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad Is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent. met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES "an ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: f 0.50
du nummer bestaal uit vijl
bladen, w.o. geïllustreerd
Zondagsblad.
De miskenning van het
groote gezin.
Over de manier, waarop men den groo
teren gezinnen in hun zwaardere lasten
kan en moet tegemoet komen, zijn niet al
len het eens. Zelfs zijn niet allen het van
harte eens met het feit, dat de draagkracht
dier gezinnen wij zeggen niet, dat die
gezinnen moeten worden „geholpen" of
„gesteund" lager moet worden aan
geslagen, dan die van kleinere gezinnen,
omdat deze draagkracht reëel lager is.
Wij zeggen, dat niet allen het daarmede
van harte eens zijn, maar wij meenen,
dat men over het algemeen toch wel zic'n
min of meer met dit standpunt vereenigt.
Vandaar de algemeen aarvaarde stelling,
dat bij de directe belasting een kinderaf
trek past; dat bij schoolgeldheffing reke
ning wordt gehouden min of meer!
met het kindertal.
Velen zijn er, die slechts heel schoor
voetend treden op het pad dat voert naar:
berekening van draagkracht naar ge
zinsgrootte.
Daar zijn er, die, hoewelerkennend.dat
voor grootere gezinnen de draagkracht la
ger is, zich eigenlijk gaarne op het stand
punt willen stellen, dat men daarmede bij
overheidsmaatregelen, publieke lasten, loon
geen rekening houdt. Dat er zijn, in wie
een dergelijke mentaliteit leeft, weten wij
natuurlijk wel.
Maar dat er zijn, die ontkennen of twij
felen aan het f e i t, dat de draagkracht van
grootere gezinnen lager is dat wisten wij
niet. Maar wij weten het nu!
In het gisteren gepubliceerd afwijzend
praeadvies van de Commissarissen der
Lichtfabrieken (waarbij B. en W. zich aan
sluiten) op het adres van den R.K. Bond
voor Groote Gezinnen inzake de invoering
van een tariefstelsel, rekening houdend met
gezinsgrootte, wordt gezegd:
„Overigens betwijfelt zij (de Com
missie voor de Lichtfabrieken, in
grootst mogelijke meerderheid) de
juistheid van de in het adres geponeer
de stelling, dat de draagkracht van kin
derrijke gezinnen in het algemeen ge
ringer zou zijn, dan die van andere ge
zinnen".
Wij hebben dezen zin gelezen en herle
zen; en wjj zijn nog verbaasd, hoe men zoo
iets wil en kan en durft neerschrijven!
De Commissie van de Lichtfabrieken
twijfelt dus aan de juistheid van een stel
ling, waaraan bij ons beste weten
overigens niemand tw ij feit!
Wij zien belangstellend uit, hoe de raads
leden, die deze Commissie vormen, uit de
linker- èn rechterzijde, dezen twijfel zullen
motiveeren en verdedigen.
de afkondiging van de grondwet
Naar wij vernemen Is thans zeer binnen
kort de plechtige afkondiging van de ge
wijzigde Grondwet te verwachten.
Deze afkondiging zal op hetzelfde tijd
stip plaats vinden in alle deelen van het
Nederlandsche Imperium.
de kroningsdag van paus
pius xi.
Herdacht te Berlijn,
BERLIJN, 12 Febr. (A.N.P.) Ter gele
genheid van de herdenking van den kro
ningsdag van paus Pius XI is in de ka
thedraal van St. Hedwig een Pontificale
H. Mis opgedragen door den Apostolischen
Nuntius, mgr. Orsenigo. De H. Mis werd
namens den Fuehrer en de rijksregeering
bijgewoond door rijksminister von Neu-
rath, voorzitter van den geheimen kabi
netsraad.
Zi(n droeve rol In het Duitsche drama.
(Van onzen Berlijnschen correspondent).
De gebeurtenissen van 4 Februari
in het Derde Rijk, waarvan men
de volle draagwijdte ook thans
nog niet kon overzien, hebben ook
Franz van Papen uit de actieve
politiek weggevaagd en hem „ter
beschikking gesteld." Gaat hij het
politiek tooneel verlaten, of zal hij
elders nogmaals een rol te vervul
len krijgen? We zullen ons niet
wagen aan voorspellingen, maar
toch lijkt ons het vertrek van von
Papen uit Weenen een meer dan
voldoende aanleiding om een te
rugblik te werpen op het werk
van den man die Brüning ten val
hielp brengen en het Nationaal-
Socialisme definitief deed triom
feeren.
Franz von Papen stamt uit een adellijk
geslach't in Westfalen en werd 29 October
1879 in Werl geboren.
Persoonlijk was hij niet rijk doch door z'n
huwelijk met Martha v. Boch-Galhan werd
hij een vermogend man met uitstekende re
laties in industrieele kringen in binnen-
en buitenland (vooral in Frankrijk).
Zijn eigenlijke carrière begon hij als
Ulanen-officier; in 1913 wordt hij zelfs
bevorderd tot kapitein van den Generalen
Staf en in 1914 wordt hij als militair at
taché verbonden aan de Duitsche legatie te
Washington. In de eerste oorlogsjaren
wordt hij dan verwikkeld in een reeks
schandalen zoodat de Amerikaansche re
geering in Berlijn laat weten, dat von Pa
pen niet langer persona grata is in Wash
ington. Dus keert von Papen naar Duitsch-
land terug en door groote nalaligheid. ver
geet hij onderweg zijr aktentasch, waarin
zich andermaal compromitteerende stuk
ken voor hem bevinden, die heel wat stof
in de pers hebben doen opwaaien Als of
ficier van den Generalen Staf wordt hij
overgeplaatst naar Syrië, waar hij later
een rol speelde in het commando over het
Vierde Turksche Legercorps onder Dsche-
mal Pacha.
Na den wereldoorlog zien we von Pa
pen zich op politiek terrein bewegen. In
1921 neemt hij voor de Katholieke Par
tij het Centrum zitting in den Pruisischen
Landdag. In 1925 raakte hij in conflict met
het Centrum: door zijn toedoen werd niet
de Katholieke afgevaardigde Marx, doch
de Sociaal-Democraat Braun tot Minister-
President gekozen, hetgeen tot gevolg had
dat von Papen uit de partij werd gestoten,
Later werd hij echter weer in genade aan
genomen.
De val van Brüning.
De inleiding tot het groote drama, dat
zich thans over Duitschland voltrekt, begon
met den val van Brüning, waarbij von Pa
pen de hoofdschuldige is geweest. Immers
von Papen genoot in hooge mate het ver
trouwen van Hindenburg en was bevriend
met Oscar een zoon van den grijzen veld
maarschalk. Tezamen met von Schleicher
en enkele andere grootgrondbezitters
(landjonkers) spéelde von Papen het klaar
om den Rijkspresident Hindenburg op te
hitsen tegen Brüning.
Op 1 Juni 1932 werd von Papen Rijks
kanselier en vormde het bekende „Baron-
nenkabinet".
In een interview verklaarde von Papen
dat zijn ministerie lang aan het bewind
zou blijven: in werkelijkheid duurde zijn
bewind van 1 Juni tot 17 November 1932.
Hij had alle partijen tegen zich behalve
de Duitsch-Nationalen. Na de moord van
Potempa verklaarde Hitier zich solidair
met de moordenaars, waarop von Papen
een redevoering hield, waarin hij zeide: „De
bandeloosheid die uit de proclamatie van
den leider der Nationaal-Socialistische Be
weging spreekt, past al heel slecht bij de
aanspraak, die van die zijde wordt ge
maakt op de leiding der staatszaken. Ik
geef hem niet het recht om de minder
heid, die in Duitschland zijn van volgt,
alleen als de Duitsche natie te beschou-
men en alle andere volksgenooten als vo
gelvrij te behandelen."
Op 12 October komt van Papen ten val.
Hij ontbindt den Rijksdag. Bij de nieuwe
verkiezingen verliezen de Nationaal-Socia-
listen 2 millioen stemmen, maar deson
danks krijgt von Papen geen meerderheid,
zoodat hij op 17 November zijn ontslag
neemt, en met Goering en Goebels gaat.
onderhandelen en te Keulen met Hitier bij
bankier von Schroder een samenkomst
heeft.
Bij Hindenburg heeft hij zijn opvolger
von Schleicher weten verdacht te maken
er hij adviseert een combinatie von Papen
—HitierHugenberg. Hij zelf zou weer
Rijkskanselier worden, terwijl Hitier de
post van vice-kanselier zou bezetten, het
geen Hitier echter niet goedkeurde waarop
von Papen toegaf en Hitier de macht in
handen speelde.
De Duitsche Katholieken
misleid.
Teneinde de Duitsche Katholieken voor
de Nationale Revolutie te winnen stichtte
von Papen de vereeniging „Kruis en Ade
laar", een combinatie dus van de symbo
len van Katholicisme en Nationalisme. Het
Berlijnsche katholieke dagblad „Germa-
nia" waarvan von Papen het meerendeel
der aandeelen in handen had begon onder
leiding van Emil Ritter een campagne te
gen de Katholieke Partij van het Centrum,
terwijl Hitler in den hoogsten hemel werd
verheven. Toen desondanks de Katholie
ken gereserveerd bleven tegenover het Na-
tionaal-Socialisme, dat zich reeds eerder
zeer anti-katholiek en heidensch had gede
monstreerd, stelde von Papen voor om een
Concordaat met Rome te sluiten, hetgeen
door Hitier om redenen van propagandis-
tischen aard terstond werd aanvaard.
Na allerlei verzet in Rome te hebben on
dervonden slaagt von Papen ten slotte om
een oud Concordaat dat reeds van 1922 „in
scripto" gereed lag te doen aanvaarden.
Per vliegtuig keert hij terug om in Maria
Laach op het congres van de Katholieke
Studenten te komen verklaren, „dat de
Paus met het oog op den strijd van het
Nationaal-Socialisme tegen Bolsjewisme en
Goddloozendom zich bereid had verklaard
de Nationaal-Socialistische Beweging te
ondersteunen". De „Osservatore Romano"
schreef aanstonds, dat onderteekening
van het Concordaat geenszins een goedkeu
ring van het' Nationaal-Socialisme betee-
kende.
De droeve werkelijkheid.
Reeds eerder was het groote Congres
van de Katholieke Gezellenorganisaties,
waar von Papen als spreker optrad, door
de Nazi's uit elkaar geranseld. In zijn re
devoering had von Papen nog gezegd: „De
Christelijke gezindten zullen in 't nieuwe
Duitschland hun geestelijke krachten vol
komen en onbelemmerd kunnen ontplooien
even ongehinderd als ooit tevoren....
en daarom kan er ook voor de Duitsche
Katholieken geen voorwendsel meer be
staan om zich een eigen uitzonderlijke po
sitie te bouwen als een herinnering aan den
tijd van den Kultuurstrijd. Thans, mijne
vrienden, is er slechts plaats voor een on
beperkt vertrouwen. De kanselier, ikzelf en
allen die op een verantwoordelijke post
slaan, zullen borg zijn voor deze belofte."
De Kerkvervolging nam een steeds hef
tiger karakter aan. Er is geen enkele para
graaf van het Concordaat of zij werd tal-
looze malen geschonden. Zelfs de organisa
tie van von Papen „Kruis en Adelaar"
moest ontbonden worden. Toen stichtte hij
de „Arbeidsgemeinschaft Katholischer Deut
schen", die door de Bisschoppen nooit werd
erkend of goedgekeurd: de leiders van deze
nieuwe beweging waren oude Nationaal-
Socialisten, die plotseling ontdekten dat ze
Katholiek waren en dat ze de Katholieken
voor het Nationaal-Socialisme moesten
trachten te winnen.
De plaatsvervanger van Hitler Rudolf
Hess deelde er de lakens uit!
Von Papen zelf was niet meer dan eere
voorzitter!
De kerkvervolging nam steeds driester
vormen aan en nog bleef van Papen vol
illusies. Dan komt de redevoering voor de
Marburger-studenten op 14 Juni 1934, die
hem bijna op 30 Juni het leven kostte. Zijn
secretaris Edgar Jung, die zijn redevoerin
gen steeds moest opstellen en uitwerken,
viel als slachtoffer in den bloednacht, te
gelijk met den leider van de Katholieke Ac
tie, de leider der K. J. V., dr. Probst en
zoovele andere persoonlijkheden. Noch in 't
kabinet, noch in den Rijksdag heeft von
Papen tegen dit onrecht geprotesteerd.
Over het verblijf van von Papen te Wee
nen kunnen we kort zijn: geen der leden
van het Oostenrijksche Episcopaat wilde
hem in audiëntie ontvangen. Drie en een
half jaar is von Papen „Gezanf met een bij
zondere zending" in Weenen geweest. Een
zeer hachelijke situatie! De oprechte Oosten
rijksche Katholieken zouden dan de man,
die zooveel onheil aanrichtte, zien vertrek
ken zonder een traan te laten....
DE WERELD IN
VOGELVLUCHT
De nieuwe regeering van Roemenië
treedt direct straf op. Zij heeft een cen
suur ingesteld en 't heel land in staat van
beleg verklaard.
Voorts heeft zij een oproep tot de be
volking gericht, waarin zij zegt, dat de
hartstochten onder het volk bedwongen
moeten worden en dat een einde moet wor
den gemaakt aan de binnenlandsche twis
ten, opdat vrede en eenheid regeeren on
der de Roemenen, die allen slechts ver
trouwen hebben in koning en vaderland.
De regeering geeft verder een samenvatting
van haar programma, dat de volgende
punten bevat.
1. Wijziging van de Grondwet in over
eenstemming met den wensch van het
volk naar hernieuwing en verhooging van
het ethische peil in het openbare leven.
2. Versterking van de nationale ge
dachte op ieder gebied van het openbare
leven, waarbij rekening wordt gehouden
met beginselen van redelijkheid.
3. Herstel van de onrechtvardigheden,
in de geschiedenis begaan jegens het Roe-
meensché element, dat in de grensgebie
den overheerscht, zonder daden van on
rechtvaardigheid tegenover de oude min
derheden.
4. Een nieuw en nauwkeurig onderzoek
van de burgerrechten, die na den oorlog
verleend zijn. Intrekking van de burger
rechten, die frauduleus verkregen zijn.
5. Organisatie van het vertrek uit Roe
menië van elementen, die zich kort gele
den in het land gevestigd hebben, het
volkskarakter schaden en het verzwakken.
6. Internationale overeenkomsten voor
het zoeken naar een nieuw vaderland voor
de Joden met de staten, die een teveel
aan Joodsche bevolking hebben.
7.Het losmaken van het algemeen belang
van ieder politiek karakter, het onderdruk
ken van misbruiken bij de administratie,
die geheel op de moraal gebaseerd zal
zijn.
8. Verhooging van het levenspeil van
boeren en arbeiders.
9. handhaving van het begrotingseven
wicht, verdediging van de munt en volle
dige eerbiediging der eigendomsrechten.
10. Een groot programma van produc
tieve beleggingen.
11. Onderdrukking van twist en ver
deeldheid.
12. Volledige handhaving van de orde
met waarborging van de rechten, door de
wet aan alle burgers toegekend.
MAURITS SABBE. t
Professor Maurits Sabbe, conservator van
het museum Plantijn, lid van de Konink
lijke Vlaamsche Academie en oud-lid van
de Koninklijke Academie van België is te
Antwerpen overleden.
Professor Maurits Sabbe werd in 1873
geboren. Hij genoot groote bekendheid als
schrijver. Van zijn hand verschenen „Een
mei van Vroomheid", „De filosoof van
't Sashuis", ;,'t Pastoorken van Schaer-
dijcke", „Het Plantijnsche huis", „De More-
tussen en hun kring", „Brabant in 't ver
weer", „Peilingen" en „De meesters var
den gulden patter".
Levensloop Prof. Maurits Sabbe.
De Vlaamsche letterkundige Maurits
Sabbe was een zoon van den evenzeer
bekenden letterkundige Julius Sabbe. Na
zijn promotie aan de universiteit te Gent,
was de thans ontslapene leeraar aan ver
schillende inrichtingen van middelbaar
onderwijs, onder andere in 1903 aan het
Athenaeum te Mechelen, in 1907 aan het
Vlaamsche Conservatorium te Antwer
pen, tot hij in 1919 conservator van het
museum Plantin in dezelfde stad werd.
In 1923 werd hij bencamd tot hoogiee-
raar in de Nederlandsche Letterkunde te
Brussel. Zijn romans en novellen genoten
reeds spoedig algemeene bekenldheid.
Naast talrijke bijdragen op het gebied van
de litteraire critiek (Het leven en de wer
ken van Michiel de Swaen, Het proza in
de Vlaamsche letterkunde, Mozaiek, Bra
bant in 't verweer), schreef hij ook, en wel
voornamelijk in de laatste jaren, verschei
dene historische studies betreffende Ant
werpen in de zeventiende eeuw. Ook ver
schenen van zijn hand enkele tooneelstuk-
ken: Pinksternacht, Fanny's Sonnet, Bietje
Caritate en Pluk den dag.
Prof. Sabbe genoot tot ver over de gren
zen een groote bekendheid.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
Duitschland ontkent alles omtrent de be
weerde onrust in het Duitsche leger. (2de
blad).
De maatregJen der nieuwe Roemeensche
regeering. (2de blad).
Binnenland
De bekroningen op de Winterflora te
Haarlem. (2de blad).
Tel. 3300 M" "T f 2 -
naar den Haag (C.) I JLm
Garage DE GROOT - Beestenmarkt
ZAL DE H. GRAFKERK IN DE
GOEDE WEEK GESLOTEN WORDEN?
Restauratie dringend noodzakelijk
Kort na Nieuwjaar heeft de Britsche
Mandaatsregeering aan de godsdienstige
genootschappen, die met de bewaking der
Heilige Plaatsen belast zijn, deen weten,
dat de H. Grafkerk te Jeruzalem en de
Geboortegrot te Bethlehem volgens des
kundigen zoo bouwvallig zijn geworden,
dat een uitgebreide restauratie onoverko
melijk is. De kosten hiervan zullen onge
veer 150.000 pond sterling bedragen.
Als deze som niet spoedig bijeengebracht
wordt, dan zal de regeering zich genood
zaakt zien beide heiligdommen in April
van dit jaar te sluiten, dus vlak voor de
plechtigheden van de Goede Week en
Paschen, om de bezoekers niet in gevaar
te brengen.
Zooals bekend is, worden de Heilige
Plaatsen gemeenschappelijk gebruikt door
de Katholieken, de Grieksch-Orthodoxen,
de Armeniërs, de Kopten en de Syriërs.
Twee jaar geleden heeft de regeering reeds
70.000 pond besteed om de H. Grafkerk te
stutten, daar de druk op de koepel toe
nam. In kerkelijke kringen wordt erop
gewezen, dat de Ottomaansche regeering
indertijd groote bedragen geschonken heeft
voor het onderhoud van de Heilige Plaat
sen.
Tot nu toe heeft men weinig geluk ge
had met de restauraties aan de H. Graf
kerk, die gebouwd werd boven het rots
graf van de familie van den raadsheer Jo
seph van Arimathea, waar het lichaam van
Christus begraven werd.
De geweldige dom, die door de Kruis
vaarders in het begin der 12e eeuw ge
bouwd werd op de plaats, waar de kerk
van keizer Constantijn de Groote en van
keizerin Helena gestaan had, werd 130
paar geleden door een zwaren brand ern
stig beschadigd. De restauratie was zeer
gebrekkig en onkundig geschied. De aard
beving, die Palestina in 1927 teisterde,
deed het ergste vreezen voor het imposante
bouwwerk.
Vaklieden wisten al lang, dat de nieuwe
restauraties onvoldoende waren, en dat
de crisis spoedig zou volgen.
De Kerk van de Geboortegrot, een Ba
siliek met vijf schepen, die door Constan-
tijd de Groote gebouwd werd, is de oud-
sre van alle christenkerken, en bestaat
reeds meer dan 15 eeuwen. Onder het koor
ligt de geboortegrot.
Het is de vraag, of de ontzaggelijke som
voor de restauraties bijeengebracht zal
worden. Dat deze kosten door verschillen
de belijdenissen gedragen moeten worden,
bemoeilijkt de oplossing van het probleem
in groote mate.
engelsch bombardements
vliegtuig neergestort.
Nabij Aylsham (Norfolk) is gisteren tij
den;; een sneeuwstorm een bombardements
vliegtuig neergestort. Alle drie de inzitten
den werden gedood.
Sedert het begin van het jaar zijn thans
reeds 21 man van de Britsche luchtmacht
door vliegongelukken om het leven trelre-
men.
