Verschijning van het
Noorderlicht
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
Nachtelijke hemel in lichter laaie
Zifsle Jaargang
WOENSDAG 26 JANUARI 1938
No. 8939
3)e £eicbelic0oii/fca/nt
DE ABONNEMENTSPRIJS
bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per weekt 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per Kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935. REDACTIE 15 t
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone AdvertenUën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES "an ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: 0.50
V Verschil van meening
Eén van de verwordingen, die in de
partijen-politiek is ingegroeid, is de op
vatting, dat verschil van meening per se
uit den booze is; dat 't in die partij per se
het beste gaat,waar de afgevaardigden, de
vertegenwoordigers in publiekrechtelijke
organen eenstemmig stemmen.
Natuurlijk moet er eenstemmigheid zijn
in beginsel-zaken.
Natuurlijk is het zeer gewenscht,
dat er eenstemmigheid is in belang-
r ij k e zaken, die direct uit het beginsel
zijn afgeleid.
Natuurlijk is het ook gewenscht,
dat in min of meer belangrijke zaken, al
zijn deze niet direct uit het beginsel afge
leid, niet a 11 ij d verschil van meening
bestaat.
En tenslotte zijn er vaak omstandighe
den, die het zeer gewenscht maken,
om bijkomstige redenen niet
ontleend aan de zaak zelf eenstemmig
te zijn in wat men noemt: de fractie.
Maar daarnaast blijft open een terrein
van kwesties, waarin verschil van meening
bestaan kan en niet behoeft te worden op
geofferd als ondergeschikt aan een hoo-
ger belang, hetwelk eenstemmigheid
vraagt of eischt.
't Is dikwijls opvallend, hoe kleingeestig
vele menschen zijn in de beoordeeling van
het feit, dat er meeningsverschil bestaat
tussthen personen, die bij elkaar behooren,
die b.v. lid zijn van eenzelde fractie in een
gemeenteraad. Wij schrijven dit toe aan
de omstandigheid, dat zij zelf te bekrom
pen zijn, om in den maatschappelijken om
gang een eerlijk meeningsverschil met
vriendschappelijke gevoelens te aanvaar
den. Zij kunnen dit dan ook niet van an
deren veronderstellen. Zóó beschouwd, is
de partijen-politiek, waarin geen meenings
verschil wordt gedoogd, een weerspiege
ling van dien engen geest in het maat
schappelijke leven.
Meeningsverschil, dat e e r 1 ij k is, waar
van een hooger belang niet werkelijk
werkelijk! kan eischen, dat dit
wordt opgeofferd, moet kunnen worden
verdragen en ook gerespecteerd, waar dan
ook!
DE WERELD IN
VOGELVLUCHT
Vandaag begint te Genève de 100ste zit
ting van den Volkenbondsraad. Onder an
dere omstandigheden zou er aanleiding zijn
geweest, om dit jubileum te vieren, maar
verwacht wordt, dat deze zitting geen uit
zonderlijk karakter zal dragen. Evenmin
als haar voorgangsters in den laatsten tijd,
zal ook deze vergadering naar alle waar
schijnlijkheid geen verrassingen brengen.
Ondanks het uittreden van Italië blijft de
Volkenbond bestaan en tot ingrijpende wij
zigingen in het Handvest wordt op dit
oogenblik liever niet overgegaan. Althans
dat is de houding van Engeland en Frank
rijk, wier ministers gisteren te Parijs heb
ben geconfereerd en besloten hebben, één
lijn te trekken. Wel zal de volgende week
Maandag de commissie van 28 voor de Vol
kenbondshervorming te Genève bijeen
komen, maar besluiten worden voorloopig
nog niet verwacht.
Een scherpe strijd is ontstaan om het
beruchte artikel 16 van het Handvest, het
artikel van de sancties.
Naar de Maasbode-correspondent te Ge
nève mededelt, schijnt Eden de bedoeling
te hebben, de kleinere staten gerust te
stellen, eenerzijds door een zeer stellige
verklaring aan de tafel van den volken
bondsraad, dat Engeland nimmer zal toe
laten, dat de Volkenbond een tegen andere
staten gericht ideologisch blok zal worden
en anderzijds door de verzekering, dat de
Engelsche regeering de moeilijke positie
van de kliene staten volkomen inziet en
begrijpt, dat deze staten onder de tegen
woordige omstandigheden wegens gemis
aan universaliteit van den Volkenbond het
recht moeten hebben, naar eigen oordeel
telkens te beslissen, of zij al dan niet aan
een sanctie zullen kunnen en willen deel
nemen.
Het streven van Engeuand en Frankrijk
zal in de komende dagen waarschijnlijk
vooral er op gericht zyn, de volkenbonds
staten alle bijeen te houden en tegenstel
lingen tusschen hen onderling te verzach
ten.
Met andere woorden: pappen en warm-
houden.
Mgr. Prof. Dr. J. K. F. H.
SCHRIJNEN t
Vanmiddag even over twaalf uur is
te Nijmegen vrij plotseling overleden
mgr. prof. dr. J. K. F. H. Schrijnen.
Prof. Schrijnen was, toen hij 10 Januari
van zijn reis uit Rome te Nijmegen terug
keerde, licht ongesteld, zoodat hij het bed
moest houden. De professor was lijdende
aan bronchitis. De laatste dagen liet de toe
stand zich beter inzien, doch vanmiddag
trad plotseling een inzinking op. Den pro
fessor kon nog het H. Oliesel worden toe
gediend, waarna hij omstreeks kwart over
twaalf overleed.
Prof. Schrijnen is 1869 te Venlo geboren.
In 1894 werd hij priester gewijd en promo
veerde hij te Leuven tot doctor in de klas
sieke letteren. Van 1894 tot 1912 was hij
leeraar aan het bisschoppelijk college te
Roermond, daarna lector en vervolgens
bijzonder hoogleeraar, vanwege de St. Rad-
boudstichting, aan de rijksuniversiteit te
Utrecht. Sinds 1921 was hy buitengewoon
hoogleeraar te Utrecht. Bij de oprichting
.van de R.K. universiteit te Nijmegen in 1923
werd hij hoogleeraar en de eerste rector-
magnificus.
Prof. Schrijnen was lid van de onder
wijsraad en heeft als zoodanig het acade
misch statuut mede ontworpen en tot stand
gebracht, met name de klassieke afdeelin-
gen.
Op wetenschappelijk gebied bezet
prof. dr. Schrijnen een internationale
voortreffelijke reputatie. Met hem is
een van onze eminentste taalgeleerden
heengegaan.
Te Utrecht doceerde prof. Schrijnen a.1-
gemeene taalwetenschap en het vulgair-
latijn, te Nijmegen was hij hoogleeraar in
de Grieksche en Romeinsche taalkunde, de
algemeene taalwetenschap en de volks
kunde.
Zijn voornaamste werken zijn: Etude sur
I'S. mobile dans les langues classiques
(diss.); Essays en Studiën in vergel. Gods-
dienstgesch., Mythologie en folklore: Uit
het leven der Oude Kerk; Schets der Ro
meinsche Publieke Antiquiteiten; Neder-
landsche Volkenkunde (2 dl.); Inleid, t. d
Studie der vergelijkende Indogerm. Taal-
wetensch.; Handleiding bij de studie der
Vergelijkende Indogerm. Taalwetenschap
(in het Duitsch vert, door Walter Fischer);
verder de H. Nikolaos in het Folklore;
De Warande d. Kultuurhist.; Methode v. d.
Kennis van de Christel. Oudheid; Sociale
Klassieke Taalkunde; Taal en Kuituur;
Konstantijn de Groote en het Edikt v.
Milaan; De vergel. klass. Taalwetensch. in
het gymnasiaal Onderw.; Lijkverbranding
of Lijkbegraving?; De Isoglossen v. Ra-
misch in Nederl.; Talrijke art. in Vak-
tijdschr. als Kuhn's Zeitsch., Neophilologus,
Wörter und Zachen, Germ. Roman Mo-
natschr., Tijdsch. Ned. Taal en Letterk.,
Taal en Kuituur, enz. Als Indogermanist
was Schrijnen vooral bekend door zijn
praeformantentheorie, als classicus door
zjjn taalgeografische studiën.
BESLOTEN BIJEENKOMST VAN DEN
VOLKENBONDSRAAD.
GENEVE, 26 Januari. (A. N. P.) De
honderdste zitting van den Volkenbonds
raad is vanmorgen met een besloten bij
eenkomst geopend. Op voorstel van Del-
bos werd besloten, dat eerst in de volgen
de zitting van Mei een datum zal worden
vastgesteld voor de bijeenroeping eener
diplomatieke conferentie voor de bescher
ming van nationale artistieken en histori-
schen eigendom. Unden werd benoemd tot
rapporteur in de kwestie van het Sand jak
Alexandrette. De benoeming van den Ar-
gentijnschen rechtskundigen raadsman van
het secretariaat, Podesta Costa, tot onder-
secretaris-generaal werd goedgekeurd. De
regeeringen van Ierland en Zuid-Slavië
werden uitgenoodigd zich te doen verte
genwoordigen in de consultatieve commis
sie voor sociale vraagstukken.
Morgenmiddag zal een openbare bijeen
komst worden gehouden.
Zonnestormen de oorzaak
Boven ons land heeft zich gisteren
avond het Noorderlicht vertoond in on
gewone pracht en sterkte.
In ons gewest werd het verschijnsel
zeer duidelijk waargenomen tusschen 7
uur en half 9 en daarna, in nog veel
luisterrijker ontplooiing hedennacht,
even na half een.
Reeds in den avond dachten velen bij den
eersten aanblik aan een grooten brand,
doch vannacht stond de hemel werkelijk in
lichter laaie.
De geheele hemel van Orion tot aan de
Groote Beer stond in rooden gloed, afge
wisseld door breede vakken van karakte
ristiek groen. De lichtbanden en -bundels
vereenigden zich in het zenith, dat in rosen
gloed stond. Meer dan een kwart van den
nachthemel was door het glanzende rood
en groen bedekt.
Het Noorderlicht, dat zich soms flauw
soms hevig bewoog, is reeds vaker boven
ons land waargenomen, «doch slechts zelden
in de fraaie kleuren en den aantrekkelijken
vorm van gisteravond. Het deed op enkele
gedeelten van het land denken aan een
roodfluweel gordijn, dat golvend den hemel
bestreek. De normale kleur van het pool-
licht is witachtig met een zacht groenachti
ge of violette tint, doch de vormen, waar
onder het licht optreedt, zijn zeer talrijk
en veranderlijk.
Het Noorderlicht van gisteravond was
een buitengewoon krachtig en fraai Noor
derlicht, zooals zelden in deze stre
ken pleegt voor te komen, hoogstens
eenmaal in de tien jaren; Daarbij is
het evenwel noodig, dat de weersomstandig
heden zeer gunstig zijn. Gisteravond waren
ae weersomstandigheden ideaal. De bewol
king had plaats gemaakt voor een helderen
hemel, zoodat het fantastische verschijnsel
uitstekend kon worden waargenomen.
De oorzaak van het verschijnsel.
Het Noorderlicht kondigt zich meestal
aan, aldus deelde prof. dr. E. van Everdin-
gen, hoofddirecteur van het Kon. Ned. Me
teor. Instituut te de Bildt aan de pers mede,
door een geweldige magnetische storing,
welke er eenige uren aan voorafgaat. Als
er 's middags zoo'n storing is geconstateerd,
kan men wel zeggen, dat 's avonds Noorder
licht is te verwachten. Toch is de hevigheid
daarvan niet evenredig met de geconsta
teerde storing, zoodat het moeilijk is, op dit
gebied voorspellingen te doen. Maandag
bijv. is een groote storing geconstateerd,
maar van het Noorderlicht is weinig of niets
gemerkt. De storing van gistermiddag was
maar klein, doch het Noorderlicht was van
zulk een groote kracht als hier te lande
maar zelden wordt gezien. De hoogte er
van bedraagt meer dan 100 kilometer en
de top kan wel een hoogte van 1000 kilo
meter bereiken.
Het verschijnsel wordt veroorzaakt
door electronen, die door de zon worden
uitgezonden en in de aardatmosfeer ko
men. Zij bereiken alleen de aarde in de
twee smalle zones, die de magnetische
polen omgeven, en hun banen worden
door de krachtlijnen van het aardmag
netisme gekromd. In deze smalle zones
verandert namelijk de geleidbaarheid
van de atmosfeer, waardoor de intensi
teit van de in die lagen steeds circulee-
rende electrische stroomen weer een
wijziging ondergaat. Het effect van die
wijzigingen wordt over de geheele aar
de gevoeld, zoodat men op verschillen
de plaatsen magnetische storingen zal
hebben bemerkt, waar het Noorderlicht
of poollicht (want het treedt even goed
aan de Zuid- als aan de Noordpool op)
niet is gezien.
De uitzending van electronen door de
zon houdt veband met de activiteit van
de zon, die in en om de zonnevlekken
geconcentreerd is. We zijn thans juist in
de periode van zulk een geweldige uit
barsting, die om de tien of elf jaar op
treedt. Als het op de zon woelig is
en men kan zich er nauwelijks een
voorstelling van maken, hoe geweldig
deze uitbarstingen in werkelijkheid wel
zijn ondervinden wij daarvan op deze
wijze de gevolgen.
De zone, waarin het poollicht het meest
voorkomt, ligt op een afstand van onge
veer 15 graden van de magnetische polen
en daar ziet men poollicht op meer dan
honderd dagen per jaar, terwijl dit in Zuid-
Duitschland tot één per jaar afneemt. In
Nederland wordt soms op een 10-tal dagen
in een jaar meer of minder duidelijk pool
licht gezien. In de gematigde breedten con
centreert het poollicht zich om den magne-
tischen meridiaan.
Angst en ontsteltenis..
Toch heeft het fraaie natuurverschijnsel
niet alleen aan hen die het zagen genoegen
verschaft, het was ook oorzaak van veel
angst en ontsteltenis. De roode gloed deed
velen aan een enormen brand denken en
in geheel Engeland werden de brandweer
posten overstroomd met brandmeldingen.
In Windsor ging zoo verteld „United
Press" de mare dat Windsor Castle in
vlammen gehuld, was, en de brandweer
kreeg zooveel meldingen, dat zij bijna zelf
ging gelooven, dat er brand was. In Londen
meende de avondlijke wandelaars, die op
straat den fantastischen lichtboog waarna
men, dat het luchtvaartministerie bezig
was proeven te nemen met een nieuw af
weermiddel tegen luchtaanvallen.
Zooals in Engeland meer en meer gebrui
kelijk is, wanneer er iets ongebruikelijks
aan de hand is, wendden duizenden zich
tot de algemeene vraagbaak, de B.B.C. De
heeren van de radio konden de ongerusten
volkomen geruststellen: Engeland werd in
derdaad door het Noorderlicht verlicht, en
er was geen sprake van een catastrofale
brand of iets dergelijks.
Ook in andere landen is het licht gezien.
En over een groot deel van West-Europa
ging de mare, dat er ergens in de buurt
een groote brand woedde. Vooral in Wee-
nen en sommige deelen van Stiermarken
was dat het geval, omdat het licht daar,
volgens berichten van United Press, zeer
intens was. De brandweerposten van Wee-
nen, en in het geheele gebied van Stiermar
ken ontvingen dan ook duizenden brand
meldingen. Blijkbaar dacht men daar niet
direct aan een natuurverschijnsel, want in
honderden dorpen trok de brandweer er op
uit, waardig speurend naar wat men ge
loofde een brand van enormen omvang te
zijn. De brandweer van het dorpje Gösting
bij Graz had daarbij wel pech: terwijl zij
op jacht was naar het poollicht, brak er
werkelijk brand uit in een schuur, doch
toen de brandweer na een vergeefschen
tocht eindelijk in het dorp terugkwam was
ook de echte brand al uitgewoed en de
schuur verwoest.
MAGNETISCHE STORINGEN.
Het Kon. Ned. Met. Inst, in De Bilt deelt
het volgende mede:
Omtrent het bijzonder krachtige en
fraaie Poollicht (Noorderlicht), dat gister
avond en hedennacht hier te lande en ver
der over een groot gedeelte der aarde is
waargenomen, kan worden medegedeeld,
dat dit gepaard ging met buitengewoon
sterke magnetische storingen, zoo sterk, als
sedert den magnetischen Pinksterstorm van
1921 (15 Mei) te De Bilt niet zijn opgetee-
kend.
De storing begon gisteren met een plot-
selingen inzet om 12.05 ur 's middags (Ne
derl. tijd); de grootste afwijkingen kwamen
voor tusschen 18 uur des avonds en 3 uur
des nachts." De afwijkingen van den nor
malen stand gingen bij de declinatie tot
ongeveer twee graden, de totale amplitude
bedroeg ongeveer drie graden, bij de an
dere elementen kwamen overeenkomstige
afwijkingen voor.
Sedert Maandag 17 Januari 11 uur des
avonds zijn verschillende sterke magneti
sche storingen opgetreden, die gepaard gin
gen met storingen in het telegrafisch ver
keer en voor een deel in verband staan
met een groote groep zonnevlekken, die
door verschillende personen hier te lande
met het bloote oog is waargenomen, o.a.
in den namiddag van 19 Januari.
Deze vlekkengroep bevindt zich thans
aan de achterzijde der zon en is niet ver
antwoordelijk te stellen voor het Poollicht
(Noorderlicht en de magnetische storingen
van gisteravond en hedennacht.
Maandag 24 Januari waren op de zon
enkele kleinere vlekken te zien, waarvan
één wellicht met het schitterende natuur
verschijnsel in oorzakelijk verband staat.
Dit nummer bestaat uit
vier bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
Eden heeft vóór de Raadszitting van den
Volkenbond te Parijs geconfereerd (4e
blad).
Alle R.K, Jeugdorganisaties In Beieren
ontbonden z.g. wegens politieke actie (4e
blad).
In Japan is een Nederlander gearresteerd,
beschuldigd van het afrukken van Japan-
sche vlaggen (4e blad).
Het drama in Frankrijk om 200 francs
(4de blad).
Binnenland
Overleden is prof. mgr. dr. J. Schrijnen.
(lste blad).
Vestigingseischen voor het slagersbedrijf.
i,2de blad).
Een buitengewoon natuur-verschijnsel.
(lste blad).
Minister de Wilde over de belastingen.
(lste blad).
Automatiseering van de telefoon, (lste
blad).
Proeven voor televisie, (lste blad).
DE PRINSES RIJDT UIT.
H.K.H. Prinses Juliana is hedenmiddag
omstreeks half drie voor een autorit door
Baarn en omgeving uitgereden.
PRINS BERNHARD RIJDT UIT.
Vanmorgen te 11.40 uur is Prins Bern-
hard in zijn grijze sportauto, bestuurd door
zijn chauffeur, uitgereden voor zijn ge
wone ochtendrit.
ONTPLOFFING IN EEN
LABORATORIUM
CSAR-GRANATEN SPRONGEN UIT
ELKAAR.
Alle aanwezigen gedood.
PARIJS, 26 Jan. A. N. P.). Vanmor
gen heeft zich in een pyrotechnisch labo
ratorium te Villejuif een ontploffing voor
gedaan. Er zijn hierbij tien menschen om
het leven gekomen.
PARIJS, 26 Jan. (A. N. P.). Even voor
tienen hebben zich twee hevige ontplof
fingen voorgedaan in het gemeentelijke
laboratorium te Villejuif, waar de direc
teur, Kling, de handgranaten en bommen,
die bij de huiszoekingen in verband met de
Csar-affaire in beslag waren genomen, on
derzocht. Talrijke ambulancewagens staan
by het gebouw.
Nader wordt gemeld, dat er geen gewon
den zijn. Al degenen, die bezig waren .met
de behandeling van de granaten, die moes
ten worden overgebracht naar het artille
riepark te Versailles, zijn om het leven ge
komen.
Vermoedelijk 14 slachtoffers.
VILLEJUIF, 26 Jan. (A. N. P.). De
ontploffing in het laboratorium werd ver
scheidene kilometers in den omtrek ge
hoord. De ruiten der omliggende huizen
werden vernield. In het lokaal bevonden
zich twee fotografen van den justitioneelen
dienst, een militair scheikundige, een schei
kundige van het laboratorium en een tien
tal soldaten, die men als omgekomen moet
'"•schouwen.
